Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Mahāniddesapāḷi |
॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੇ
Khuddakanikāye
ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ
Mahāniddesapāḷi
੧. ਅਟ੍ਠਕવਗ੍ਗੋ
1. Aṭṭhakavaggo
੧. ਕਾਮਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ
1. Kāmasuttaniddeso
੧.
1.
ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਤਂ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ।
Kāmaṃkāmayamānassa, tassa ce taṃ samijjhati;
ਅਦ੍ਧਾ ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਲਦ੍ਧਾ ਮਚ੍ਚੋ ਯਦਿਚ੍ਛਤਿ॥
Addhā pītimano hoti, laddhā macco yadicchati.
ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਾਤਿ ਉਦ੍ਦਾਨਤੋ ਦ੍વੇ ਕਾਮਾ – વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ ਚ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ ਚ। ਕਤਮੇ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ? ਮਨਾਪਿਕਾ ਰੂਪਾ ਮਨਾਪਿਕਾ ਸਦ੍ਦਾ ਮਨਾਪਿਕਾ ਗਨ੍ਧਾ ਮਨਾਪਿਕਾ ਰਸਾ ਮਨਾਪਿਕਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ; ਅਤ੍ਥਰਣਾ ਪਾવੁਰਣਾ 1 ਦਾਸਿਦਾਸਾ ਅਜੇਲ਼ਕਾ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸੂਕਰਾ ਹਤ੍ਥਿਗવਾਸ੍ਸવਲ਼વਾ ਖੇਤ੍ਤਂ વਤ੍ਥੁ ਹਿਰਞ੍ਞਂ ਸੁવਣ੍ਣਂ ਗਾਮਨਿਗਮਰਾਜਧਾਨਿਯੋ ਰਟ੍ਠਞ੍ਚ ਜਨਪਦੋ ਚ ਕੋਸੋ ਚ ਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਞ੍ਚ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਰਜਨੀਯਂ વਤ੍ਥੁ – વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ।
Kāmaṃ kāmayamānassāti kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca. Katame vatthukāmā? Manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā; attharaṇā pāvuraṇā 2 dāsidāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca, yaṃ kiñci rajanīyaṃ vatthu – vatthukāmā.
ਅਪਿ ਚ ਅਤੀਤਾ ਕਾਮਾ ਅਨਾਗਤਾ ਕਾਮਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਕਾਮਾ; ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾ ਕਾਮਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਕਾਮਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ ਕਾਮਾ; ਹੀਨਾ ਕਾਮਾ ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਕਾਮਾ ਪਣੀਤਾ ਕਾਮਾ; ਆਪਾਯਿਕਾ ਕਾਮਾ ਮਾਨੁਸਿਕਾ ਕਾਮਾ ਦਿਬ੍ਬਾ ਕਾਮਾ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਾ ਕਾਮਾ; ਨਿਮ੍ਮਿਤਾ ਕਾਮਾ ਅਨਿਮ੍ਮਿਤਾ ਕਾਮਾ ਪਰਨਿਮ੍ਮਿਤਾ ਕਾਮਾ; ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਾ ਕਾਮਾ, ਅਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਾ ਕਾਮਾ, ਮਮਾਯਿਤਾ ਕਾਮਾ, ਅਮਮਾਯਿਤਾ ਕਾਮਾ; ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਕਾਮਾવਚਰਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਰੂਪਾવਚਰਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਤਣ੍ਹਾવਤ੍ਥੁਕਾ ਤਣ੍ਹਾਰਮ੍ਮਣਾ ਕਾਮਨੀਯਟ੍ਠੇਨ ਰਜਨੀਯਟ੍ਠੇਨ ਮਦਨੀਯਟ੍ਠੇਨ ਕਾਮਾ – ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ।
Api ca atītā kāmā anāgatā kāmā paccuppannā kāmā; ajjhattā kāmā bahiddhā kāmā ajjhattabahiddhā kāmā; hīnā kāmā majjhimā kāmā paṇītā kāmā; āpāyikā kāmā mānusikā kāmā dibbā kāmā paccupaṭṭhitā kāmā; nimmitā kāmā animmitā kāmā paranimmitā kāmā; pariggahitā kāmā, apariggahitā kāmā, mamāyitā kāmā, amamāyitā kāmā; sabbepi kāmāvacarā dhammā, sabbepi rūpāvacarā dhammā, sabbepi arūpāvacarā dhammā, taṇhāvatthukā taṇhārammaṇā kāmanīyaṭṭhena rajanīyaṭṭhena madanīyaṭṭhena kāmā – ime vuccanti vatthukāmā.
ਕਤਮੇ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ? ਛਨ੍ਦੋ ਕਾਮੋ ਰਾਗੋ ਕਾਮੋ ਛਨ੍ਦਰਾਗੋ ਕਾਮੋ; ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਕਾਮੋ ਰਾਗੋ ਕਾਮੋ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਰਾਗੋ ਕਾਮੋ; ਯੋ ਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਕਾਮਰਾਗੋ ਕਾਮਨਨ੍ਦੀ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਕਾਮਸ੍ਨੇਹੋ ਕਾਮਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਕਾਮਮੁਚ੍ਛਾ ਕਾਮਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਕਾਮੋਘੋ ਕਾਮਯੋਗੋ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ।
Katame kilesakāmā? Chando kāmo rāgo kāmo chandarāgo kāmo; saṅkappo kāmo rāgo kāmo saṅkapparāgo kāmo; yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasneho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ.
‘‘ਅਦ੍ਦਸਂ ਕਾਮ ਤੇ ਮੂਲਂ, ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਕਾਮ ਜਾਯਸਿ।
‘‘Addasaṃ kāma te mūlaṃ, saṅkappā kāma jāyasi;
ਨ ਤਂ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਏવਂ ਕਾਮ ਨ ਹੋਹਿਸੀ’’ਤਿ 3॥ –
Na taṃ saṅkappayissāmi, evaṃ kāma na hohisī’’ti 4. –
ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ। ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸ ਇਚ੍ਛਮਾਨਸ੍ਸ ਸਾਦਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਯਮਾਨਸ੍ਸ ਪਿਹਯਮਾਨਸ੍ਸ ਅਭਿਜਪ੍ਪਮਾਨਸ੍ਸਾਤਿ – ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸ।
Ime vuccanti kilesakāmā. Kāmayamānassāti kāmayamānassa icchamānassa sādiyamānassa patthayamānassa pihayamānassa abhijappamānassāti – kāmaṃ kāmayamānassa.
ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਤਂ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚੇਤਿ ਤਸ੍ਸ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ વਾ વੇਸ੍ਸਸ੍ਸ વਾ ਸੁਦ੍ਦਸ੍ਸ વਾ ਗਹਟ੍ਠਸ੍ਸ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ વਾ ਦੇવਸ੍ਸ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਸ੍ਸ વਾ। ਤਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ – ਮਨਾਪਿਕਾ ਰੂਪਾ ਮਨਾਪਿਕਾ ਸਦ੍ਦਾ ਮਨਾਪਿਕਾ ਗਨ੍ਧਾ ਮਨਾਪਿਕਾ ਰਸਾ ਮਨਾਪਿਕਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਸਮਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਇਜ੍ਝਤਿ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ ਲਭਤਿ ਪਟਿਲਭਤਿ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ વਿਨ੍ਦਤੀਤਿ – ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਤਂ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ।
Tassa ce taṃ samijjhatīti. Tassa ceti tassa khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessassa vā suddassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā devassa vā manussassa vā. Tanti vatthukāmā vuccanti – manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā. Samijjhatīti ijjhati samijjhati labhati paṭilabhati adhigacchati vindatīti – tassa ce taṃ samijjhati.
ਅਦ੍ਧਾ ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤੀਤਿ। ਅਦ੍ਧਾਤਿ ਏਕਂਸવਚਨਂ ਨਿਸ੍ਸਂਸਯવਚਨਂ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖਾવਚਨਂ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨਂ ਅਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕવਚਨਂ ਨਿਯੋਗવਚਨਂ ਅਪਣ੍ਣਕવਚਨਂ ਅવਤ੍ਥਾਪਨવਚਨਮੇਤਂ – ਅਦ੍ਧਾਤਿ। ਪੀਤੀਤਿ ਯਾ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਪਟਿਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤਾ ਪੀਤਿ ਪਾਮੁਜ੍ਜਂ ਆਮੋਦਨਾ ਪਮੋਦਨਾ ਹਾਸੋ ਪਹਾਸੋ વਿਤ੍ਤਿ ਤੁਟ੍ਠਿ ਓਦਗ੍ਯਂ ਅਤ੍ਤਮਨਤਾ ਅਭਿਫਰਣਤਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਮਨੋਤਿ ਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮਨੋ ਮਾਨਸਂ ਹਦਯਂ ਪਣ੍ਡਰਂ ਮਨੋ ਮਨਾਯਤਨਂ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਤਜ੍ਜਾ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਨੋ। ਅਯਂ ਮਨੋ ਇਮਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਸਹਗਤੋ ਹੋਤਿ ਸਹਜਾਤੋ ਸਂਸਟ੍ਠੋ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਏਕੁਪ੍ਪਾਦੋ ਏਕਨਿਰੋਧੋ ਏਕવਤ੍ਥੁਕੋ ਏਕਾਰਮ੍ਮਣੋ। ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤਿ ਤੁਟ੍ਠਮਨੋ ਹਟ੍ਠਮਨੋ ਪਹਟ੍ਠਮਨੋ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਉਦਗ੍ਗਮਨੋ ਮੁਦਿਤਮਨੋ ਪਮੋਦਿਤਮਨੋ ਹੋਤੀਤਿ – ਅਦ੍ਧਾ ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤਿ।
Addhāpītimano hotīti. Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhāvacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ niyogavacanaṃ apaṇṇakavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti. Pītīti yā pañcakāmaguṇapaṭisaññuttā pīti pāmujjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti tuṭṭhi odagyaṃ attamanatā abhipharaṇatā cittassa. Manoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu, ayaṃ vuccati mano. Ayaṃ mano imāya pītiyā sahagato hoti sahajāto saṃsaṭṭho sampayutto ekuppādo ekanirodho ekavatthuko ekārammaṇo. Pītimano hotīti pītimano hoti tuṭṭhamano haṭṭhamano pahaṭṭhamano attamano udaggamano muditamano pamoditamano hotīti – addhā pītimano hoti.
ਲਦ੍ਧਾ ਮਚ੍ਚੋ ਯਦਿਚ੍ਛਤੀਤਿ। ਲਦ੍ਧਾਤਿ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਅਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ। ਮਚ੍ਚੋਤਿ ਸਤ੍ਤੋ ਨਰੋ ਮਾਨવੋ ਪੋਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਜੀવੋ ਜਾਗੁ 5 ਜਨ੍ਤੁ ਇਨ੍ਦਗੁ 6 ਮਨੁਜੋ। ਯਦਿਚ੍ਛਤੀਤਿ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ ਯਂ ਸਾਦਿਯਤਿ ਯਂ ਪਤ੍ਥੇਤਿ ਯਂ ਪਿਹੇਤਿ ਯਂ ਅਭਿਜਪ੍ਪਤਿ, ਰੂਪਂ વਾ ਸਦ੍ਦਂ વਾ ਗਨ੍ਧਂ વਾ ਰਸਂ વਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ વਾਤਿ, ਲਦ੍ਧਾ ਮਚ੍ਚੋ ਯਦਿਚ੍ਛਤਿ।
Laddhā macco yadicchatīti. Laddhāti labhitvā paṭilabhitvā adhigantvā vinditvā. Maccoti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jāgu 7 jantu indagu 8 manujo. Yadicchatīti yaṃ icchati yaṃ sādiyati yaṃ pattheti yaṃ piheti yaṃ abhijappati, rūpaṃ vā saddaṃ vā gandhaṃ vā rasaṃ vā phoṭṭhabbaṃ vāti, laddhā macco yadicchati.
ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Tenāha bhagavā –
‘‘ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਤਂ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ।
‘‘Kāmaṃ kāmayamānassa, tassa ce taṃ samijjhati;
ਅਦ੍ਧਾ ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਲਦ੍ਧਾ ਮਚ੍ਚੋ ਯਦਿਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ॥
Addhā pītimano hoti, laddhā macco yadicchatī’’ti.
੨.
2.
ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਕਾਮਯਾਨਸ੍ਸ, ਛਨ੍ਦਜਾਤਸ੍ਸ ਜਨ੍ਤੁਨੋ।
Tassace kāmayānassa, chandajātassa jantuno;
ਤੇ ਕਾਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਸਲ੍ਲવਿਦ੍ਧੋવ ਰੁਪ੍ਪਤਿ॥
Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppati.
ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਕਾਮਯਾਨਸ੍ਸਾਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚੇਤਿ ਤਸ੍ਸ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ વਾ વੇਸ੍ਸਸ੍ਸ વਾ ਸੁਦ੍ਦਸ੍ਸ વਾ ਗਹਟ੍ਠਸ੍ਸ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ વਾ ਦੇવਸ੍ਸ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਸ੍ਸ વਾ। ਕਾਮਯਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮੇ ਇਚ੍ਛਮਾਨਸ੍ਸ ਸਾਦਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਯਮਾਨਸ੍ਸ ਪਿਹਯਮਾਨਸ੍ਸ ਅਭਿਜਪ੍ਪਮਾਨਸ੍ਸ। ਅਥ વਾ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਯ ਯਾਯਤਿ ਨਿਯ੍ਯਤਿ વੁਯ੍ਹਤਿ ਸਂਹਰੀਯਤਿ। ਯਥਾ ਹਤ੍ਥਿਯਾਨੇਨ વਾ ਅਸ੍ਸਯਾਨੇਨ વਾ ਗੋਯਾਨੇਨ વਾ ਅਜਯਾਨੇਨ વਾ ਮੇਣ੍ਡਯਾਨੇਨ વਾ ਓਟ੍ਠਯਾਨੇਨ વਾ ਖਰਯਾਨੇਨ વਾ ਯਾਯਤਿ ਨਿਯ੍ਯਤਿ વੁਯ੍ਹਤਿ ਸਂਹਰੀਯਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਯ ਯਾਯਤਿ ਨਿਯ੍ਯਤਿ વੁਯ੍ਹਤਿ ਸਂਹਰੀਯਤੀਤਿ – ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਕਾਮਯਾਨਸ੍ਸ।
Tassace kāmayānassāti. Tassa ceti tassa khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessassa vā suddassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā devassa vā manussassa vā. Kāmayānassāti kāme icchamānassa sādiyamānassa patthayamānassa pihayamānassa abhijappamānassa. Atha vā kāmataṇhāya yāyati niyyati vuyhati saṃharīyati. Yathā hatthiyānena vā assayānena vā goyānena vā ajayānena vā meṇḍayānena vā oṭṭhayānena vā kharayānena vā yāyati niyyati vuyhati saṃharīyati; evamevaṃ kāmataṇhāya yāyati niyyati vuyhati saṃharīyatīti – tassa ce kāmayānassa.
ਛਨ੍ਦਜਾਤਸ੍ਸ ਜਨ੍ਤੁਨੋਤਿ। ਛਨ੍ਦੋਤਿ ਯੋ ਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਕਾਮਰਾਗੋ ਕਾਮਨਨ੍ਦੀ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਕਾਮਸ੍ਨੇਹੋ ਕਾਮਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਕਾਮਮੁਚ੍ਛਾ ਕਾਮਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਕਾਮੋਘੋ ਕਾਮਯੋਗੋ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ, ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਜਾਤੋ ਹੋਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਪਾਤੁਭੂਤੋ। ਜਨ੍ਤੁਨੋਤਿ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਰਸ੍ਸ ਮਾਨવਸ੍ਸ ਪੋਸਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਜੀવਸ੍ਸ ਜਾਗੁਸ੍ਸ ਜਨ੍ਤੁਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦਗੁਸ੍ਸ ਮਨੁਜਸ੍ਸਾਤਿ – ਛਨ੍ਦਜਾਤਸ੍ਸ ਜਨ੍ਤੁਨੋ।
Chandajātassa jantunoti. Chandoti yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasneho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ, tassa so kāmacchando jāto hoti sañjāto nibbatto abhinibbatto pātubhūto. Jantunoti sattassa narassa mānavassa posassa puggalassa jīvassa jāgussa jantussa indagussa manujassāti – chandajātassa jantuno.
ਤੇ ਕਾਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ – ਤੇ વਾ ਕਾਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਸੋ વਾ ਕਾਮੇਹਿ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਕਥਂ ਤੇ ਕਾਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ? ਤਸ੍ਸ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਤੇ ਭੋਗੇ ਰਾਜਾਨੋ વਾ ਹਰਨ੍ਤਿ, ਚੋਰਾ વਾ ਹਰਨ੍ਤਿ, ਅਗ੍ਗਿ વਾ ਦਹਤਿ, ਉਦਕਂ વਾ વਹਤਿ, ਅਪ੍ਪਿਯਾ વਾ ਦਾਯਾਦਾ ਹਰਨ੍ਤਿ, ਨਿਹਿਤਂ વਾ ਨਾਧਿਗਚ੍ਛਤਿ, ਦੁਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ વਾ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਭਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਕੁਲੇ વਾ ਕੁਲਙ੍ਗਾਰੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਯੋ ਤੇ ਭੋਗੇ વਿਕਿਰਤਿ વਿਧਮਤਿ 9 વਿਦ੍ਧਂਸੇਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਯੇવ ਅਟ੍ਠਮੀ। ਏવਂ ਤੇ ਕਾਮਾ ਹਾਯਨ੍ਤਿ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ ਪਰਿਧਂਸੇਨ੍ਤਿ ਪਰਿਪਤਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਨ੍ਤਿ વਿਪ੍ਪਲੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਕਥਂ ਸੋ ਕਾਮੇਹਿ ਪਰਿਹਾਯਤਿ? ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੇવ ਤੇ ਭੋਗੇ ਸੋ ਚવਤਿ ਮਰਤਿ વਿਪ੍ਪਲੁਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਸੋ ਕਾਮੇਹਿ ਹਾਯਤਿ ਪਰਿਹਾਯਤਿ ਪਰਿਧਂਸੇਤਿ ਪਰਿਪਤਤਿ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ વਿਪ੍ਪਲੁਜ੍ਜਤਿ।
Tekāmā parihāyantīti – te vā kāmā parihāyanti, so vā kāmehi parihāyati. Kathaṃ te kāmā parihāyanti? Tassa tiṭṭhantasseva te bhoge rājāno vā haranti, corā vā haranti, aggi vā dahati, udakaṃ vā vahati, appiyā vā dāyādā haranti, nihitaṃ vā nādhigacchati, duppayuttā vā kammantā bhijjanti, kule vā kulaṅgāro uppajjati, yo te bhoge vikirati vidhamati 10 viddhaṃseti aniccatāyeva aṭṭhamī. Evaṃ te kāmā hāyanti parihāyanti paridhaṃsenti paripatanti antaradhāyanti vippalujjanti. Kathaṃ so kāmehi parihāyati? Tiṭṭhanteva te bhoge so cavati marati vippalujjati. Evaṃ so kāmehi hāyati parihāyati paridhaṃseti paripatati antaradhāyati vippalujjati.
ਚੋਰਾ ਹਰਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾਨੋ, ਅਗ੍ਗਿ ਦਹਤਿ ਨਸ੍ਸਤਿ।
Corā haranti rājāno, aggi dahati nassati;
ਏਤਦਞ੍ਞਾਯ ਮੇਧਾવੀ, ਭੁਞ੍ਜੇਥ ਚ ਦਦੇਥ ਚ॥
Etadaññāya medhāvī, bhuñjetha ca dadetha ca.
ਦਤ੍વਾ ਚ ਭੁਤ੍વਾ ਚ ਯਥਾਨੁਭਾવਂ, ਅਨਿਨ੍ਦਿਤੋ ਸਗ੍ਗਮੁਪੇਤਿ ਠਾਨਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਕਾਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ।
Datvā ca bhutvā ca yathānubhāvaṃ, anindito saggamupeti ṭhānanti, te kāmā parihāyanti.
ਸਲ੍ਲવਿਦ੍ਧੋવ ਰੁਪ੍ਪਤੀਤਿ। ਯਥਾ ਅਯੋਮਯੇਨ વਾ ਸਲ੍ਲੇਨ વਿਦ੍ਧੋ, ਅਟ੍ਠਿਮਯੇਨ વਾ ਸਲ੍ਲੇਨ ਦਨ੍ਤਮਯੇਨ વਾ ਸਲ੍ਲੇਨ વਿਸਾਣਮਯੇਨ વਾ ਸਲ੍ਲੇਨ ਕਟ੍ਠਮਯੇਨ વਾ ਸਲ੍ਲੇਨ વਿਦ੍ਧੋ ਰੁਪ੍ਪਤਿ ਕੁਪ੍ਪਤਿ ਘਟ੍ਟੀਯਤਿ ਪੀਲ਼ੀਯਤਿ, ਬ੍ਯਾਧਿਤੋ ਦੋਮਨਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾਨਂ વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ। ਸੋ ਕਾਮਸਲ੍ਲੇਨ ਚ ਸੋਕਸਲ੍ਲੇਨ ਚ વਿਦ੍ਧੋ, ਰੁਪ੍ਪਤਿ ਕੁਪ੍ਪਤਿ ਘਟ੍ਟੀਯਤਿ ਪੀਲ਼ੀਯਤਿ ਬ੍ਯਾਧਿਤੋ ਦੋਮਨਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ – ਸਲ੍ਲવਿਦ੍ਧੋવ ਰੁਪ੍ਪਤਿ।
Sallaviddhova ruppatīti. Yathā ayomayena vā sallena viddho, aṭṭhimayena vā sallena dantamayena vā sallena visāṇamayena vā sallena kaṭṭhamayena vā sallena viddho ruppati kuppati ghaṭṭīyati pīḷīyati, byādhito domanassito hoti, evameva vatthukāmānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. So kāmasallena ca sokasallena ca viddho, ruppati kuppati ghaṭṭīyati pīḷīyati byādhito domanassito hotīti – sallaviddhova ruppati.
ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Tenāha bhagavā –
‘‘ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਕਾਮਯਾਨਸ੍ਸ, ਛਨ੍ਦਜਾਤਸ੍ਸ ਜਨ੍ਤੁਨੋ।
‘‘Tassa ce kāmayānassa, chandajātassa jantuno;
ਤੇ ਕਾਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਸਲ੍ਲવਿਦ੍ਧੋવ ਰੁਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ॥
Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppatī’’ti.
੩.
3.
ਯੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਸਪ੍ਪਸ੍ਸੇવ ਪਦਾ ਸਿਰੋ।
Yokāme parivajjeti, sappasseva padā siro;
ਸੋਮਂ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਲੋਕੇ, ਸਤੋ ਸਮਤਿવਤ੍ਤਤਿ॥
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattati.
ਯੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤੀਤਿ। ਯੋਤਿ ਯੋ ਯਾਦਿਸੋ ਯਥਾਯੁਤ੍ਤੋ ਯਥਾવਿਹਿਤੋ ਯਥਾਪਕਾਰੋ ਯਂਠਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਯਂਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਖਤ੍ਤਿਯੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ વੇਸ੍ਸੋ વਾ ਸੁਦ੍ਦੋ વਾ ਗਹਟ੍ਠੋ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ વਾ ਦੇવੋ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੋ વਾ। ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤੀਤਿ। ਕਾਮਾਤਿ ਉਦ੍ਦਾਨਤੋ ਦ੍વੇ ਕਾਮਾ – વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ ਚ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ ਚ…ਪੇ॰… ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ…ਪੇ॰… ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ। ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤੀਤਿ ਦ੍વੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ – વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ વਾ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ વਾ। ਕਥਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ? ‘‘ਅਟ੍ਠਿਕਙ੍ਕਲੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸਾਦਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ‘‘ਮਂਸਪੇਸੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਬਹੁਸਾਧਾਰਣਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ‘‘ਤਿਣੁਕ੍ਕੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਅਨੁਦਹਨਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ‘‘ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਮਹਾਪਰਿਲ਼ਾਹਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ‘‘ਸੁਪਿਨਕੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਇਤ੍ਤਰਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ‘‘ਯਾਚਿਤਕੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਤਾવਕਾਲਿਕਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ‘‘ਰੁਕ੍ਖਫਲੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਸਮ੍ਭਞ੍ਜਨਪਰਿਭਞ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ‘‘ਅਸਿਸੂਨੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਅਧਿਕੁਟ੍ਟਨਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ 13 ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ‘‘ਸਤ੍ਤਿਸੂਲੂਪਮਾ ਕਾਮਾ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ‘‘ਸਪ੍ਪਸਿਰੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਸਪ੍ਪਟਿਭਯਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ‘‘ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਮਹਾਭਿਤਾਪਨਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ।
Yokāme parivajjetīti. Yoti yo yādiso yathāyutto yathāvihito yathāpakāro yaṃṭhānappatto yaṃdhammasamannāgato khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā devo vā manusso vā. Kāme parivajjetīti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Kāme parivajjetīti dvīhi kāraṇehi kāme parivajjeti – vikkhambhanato vā samucchedato vā. Kathaṃ vikkhambhanato kāme parivajjeti? ‘‘Aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā appassādaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘maṃsapesūpamā kāmā bahusādhāraṇaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘tiṇukkūpamā kāmā anudahanaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘aṅgārakāsūpamā kāmā mahāpariḷāhaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘supinakūpamā kāmā ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘yācitakūpamā kāmā tāvakālikaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘rukkhaphalūpamā kāmā sambhañjanaparibhañjanaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘asisūnūpamā kāmā adhikuṭṭanaṭṭhenā’’ti 14 passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘sattisūlūpamā kāmā vinivijjhanaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘sappasirūpamā kāmā sappaṭibhayaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti, ‘‘aggikkhandhūpamā kāmā mahābhitāpanaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeti.
ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਧਮ੍ਮਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਘਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… ਸੀਲਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… ਚਾਗਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… ਦੇવਤਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਂ 15 ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… ਮਰਣਸ੍ਸਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… ਉਪਸਮਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ।
Buddhānussatiṃ bhāventopi vikkhambhanato kāme parivajjeti, dhammānussatiṃ bhāventopi…pe… saṅghānussatiṃ bhāventopi… sīlānussatiṃ bhāventopi… cāgānussatiṃ bhāventopi… devatānussatiṃ bhāventopi… ānāpānassatiṃ 16 bhāventopi… maraṇassatiṃ bhāventopi… kāyagatāsatiṃ bhāventopi… upasamānussatiṃ bhāventopi vikkhambhanato kāme parivajjeti.
ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ… ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ … ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ। ਏવਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ।
Paṭhamaṃ jhānaṃ bhāventopi vikkhambhanato kāme parivajjeti, dutiyaṃ jhānaṃ bhāventopi…pe… tatiyaṃ jhānaṃ bhāventopi… catutthaṃ jhānaṃ bhāventopi… ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ bhāventopi… viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ bhāventopi… ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ bhāventopi … nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ bhāventopi vikkhambhanato kāme parivajjeti. Evaṃ vikkhambhanato kāme parivajjeti.
ਕਥਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ? ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ ਅਪਾਯਗਮਨੀਯੇ ਕਾਮੇ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਕਾਮੇ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ ਅਨੁਸਹਗਤੇ ਕਾਮੇ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਬ੍ਬਂ ਅਸੇਸਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ। ਏવਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤੀਤਿ – ਯੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ।
Kathaṃ samucchedato kāme parivajjeti? Sotāpattimaggaṃ bhāventopi apāyagamanīye kāme samucchedato parivajjeti, sakadāgāmimaggaṃ bhāventopi oḷārike kāme samucchedato parivajjeti, anāgāmimaggaṃ bhāventopi anusahagate kāme samucchedato parivajjeti, arahattamaggaṃ bhāventopi sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ samucchedato kāme parivajjeti. Evaṃ samucchedato kāme parivajjetīti – yo kāme parivajjeti.
ਸਪ੍ਪਸ੍ਸੇવ ਪਦਾ ਸਿਰੋਤਿ। ਸਪ੍ਪੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਹਿ। ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਸਪ੍ਪੋ? ਸਂਸਪ੍ਪਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਸਪ੍ਪੋ; ਭੁਜਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਭੁਜਗੋ; ਉਰੇਨ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਉਰਗੋ; ਪਨ੍ਨਸਿਰੋ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪਨ੍ਨਗੋ; ਸਿਰੇਨ ਸੁਪਤੀਤਿ 17 ਸਰੀਸਪੋ 18; ਬਿਲੇ ਸਯਤੀਤਿ ਬਿਲਾਸਯੋ; ਗੁਹਾਯਂ ਸਯਤੀਤਿ ਗੁਹਾਸਯੋ; ਦਾਠਾ ਤਸ੍ਸ ਆવੁਧੋਤਿ ਦਾਠਾવੁਧੋ; વਿਸਂ ਤਸ੍ਸ ਘੋਰਨ੍ਤਿ ਘੋਰવਿਸੋ; ਜਿવ੍ਹਾ ਤਸ੍ਸ ਦੁવਿਧਾਤਿ ਦ੍વਿਜਿવ੍ਹੋ; ਦ੍વੀਹਿ ਜਿવ੍ਹਾਹਿ ਰਸਂ ਸਾਯਤੀਤਿ ਦ੍વਿਰਸਞ੍ਞੂ। ਯਥਾ ਪੁਰਿਸੋ ਜੀવਿਤੁਕਾਮੋ ਅਮਰਿਤੁਕਾਮੋ ਸੁਖਕਾਮੋ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਕ੍ਕੂਲੋ ਪਾਦੇਨ ਸਪ੍ਪਸਿਰਂ વਜ੍ਜੇਯ੍ਯ વਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવ ਸੁਖਕਾਮੋ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਕ੍ਕੂਲੋ ਕਾਮੇ વਜ੍ਜੇਯ੍ਯ વਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਸਪ੍ਪਸ੍ਸੇવ ਪਦਾ ਸਿਰੋ।
Sappasseva padā siroti. Sappo vuccati ahi. Kenaṭṭhena sappo? Saṃsappanto gacchatīti sappo; bhujanto gacchatīti bhujago; urena gacchatīti urago; pannasiro gacchatīti pannago; sirena supatīti 19 sarīsapo 20; bile sayatīti bilāsayo; guhāyaṃ sayatīti guhāsayo; dāṭhā tassa āvudhoti dāṭhāvudho; visaṃ tassa ghoranti ghoraviso; jivhā tassa duvidhāti dvijivho; dvīhi jivhāhi rasaṃ sāyatīti dvirasaññū. Yathā puriso jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikkūlo pādena sappasiraṃ vajjeyya vivajjeyya parivajjeyya abhinivajjeyya; evameva sukhakāmo dukkhapaṭikkūlo kāme vajjeyya vivajjeyya parivajjeyya abhinivajjeyyāti – sappasseva padā siro.
ਸੋਮਂ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਲੋਕੇ, ਸਤੋ ਸਮਤਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ। ਸੋਤਿ ਯੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ। વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਯੋ ਰਾਗੋ ਸਾਰਾਗੋ ਅਨੁਨਯੋ ਅਨੁਰੋਧੋ ਨਨ੍ਦੀ ਨਨ੍ਦਿਰਾਗੋ, ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾਰਾਗੋ ਇਚ੍ਛਾ ਮੁਚ੍ਛਾ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਗੇਧੋ ਪਲਿਗੇਧੋ 21 ਸਙ੍ਗੋ ਪਙ੍ਕੋ, ਏਜਾ ਮਾਯਾ ਜਨਿਕਾ ਸਞ੍ਜਨਨੀ ਸਿਬ੍ਬਿਨੀ ਜਾਲਿਨੀ ਸਰਿਤਾ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ, ਸੁਤ੍ਤਂ વਿਸਤਾ ਆਯੂਹਿਨੀ 22 ਦੁਤਿਯਾ ਪਣਿਧਿ ਭવਨੇਤ੍ਤਿ, વਨਂ વਨਥੋ ਸਨ੍ਧવੋ ਸ੍ਨੇਹੋ ਅਪੇਕ੍ਖਾ ਪਟਿਬਨ੍ਧੁ, ਆਸਾ ਆਸੀਸਨਾ ਆਸੀਸਿਤਤ੍ਤਂ, ਰੂਪਾਸਾ ਸਦ੍ਦਾਸਾ ਗਨ੍ਧਾਸਾ ਰਸਾਸਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਸਾ, ਲਾਭਾਸਾ ਜਨਾਸਾ ਪੁਤ੍ਤਾਸਾ ਜੀવਿਤਾਸਾ, ਜਪ੍ਪਾ ਪਜਪ੍ਪਾ ਅਭਿਜਪ੍ਪਾ ਜਪ੍ਪਨਾ ਜਪ੍ਪਿਤਤ੍ਤਂ ਲੋਲੁਪ੍ਪਂ ਲੋਲੁਪ੍ਪਾਯਨਾ ਲੋਲੁਪ੍ਪਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਞ੍ਜਿਕਤਾ ਸਾਧੁਕਮ੍ਯਤਾ, ਅਧਮ੍ਮਰਾਗੋ વਿਸਮਲੋਭੋ ਨਿਕਨ੍ਤਿ ਨਿਕਾਮਨਾ ਪਤ੍ਥਨਾ ਪਿਹਨਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਥਨਾ, ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਭવਤਣ੍ਹਾ વਿਭવਤਣ੍ਹਾ, ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ ਅਰੂਪਤਣ੍ਹਾ ਨਿਰੋਧਤਣ੍ਹਾ, ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ ਸਦ੍ਦਤਣ੍ਹਾ ਗਨ੍ਧਤਣ੍ਹਾ ਰਸਤਣ੍ਹਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਤਣ੍ਹਾ ਧਮ੍ਮਤਣ੍ਹਾ , ਓਘੋ ਯੋਗੋ ਗਨ੍ਥੋ ਉਪਾਦਾਨਂ ਆવਰਣਂ ਨੀવਰਣਂ ਛਦਨਂ ਬਨ੍ਧਨਂ, ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੋ ਅਨੁਸਯੋ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਲਤਾ વੇવਿਚ੍ਛਂ, ਦੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਦਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਭવੋ ਮਾਰਪਾਸੋ ਮਾਰਬਲ਼ਿਸਂ ਮਾਰવਿਸਯੋ, ਤਣ੍ਹਾਨਦੀ ਤਣ੍ਹਾਜਾਲਂ ਤਣ੍ਹਾਗਦ੍ਦੁਲਂ ਤਣ੍ਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਲੋਭੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ।
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattatīti. Soti yo kāme parivajjeti. Visattikā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandirāgo, cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho 23 saṅgo paṅko, ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā, suttaṃ visatā āyūhinī 24 dutiyā paṇidhi bhavanetti, vanaṃ vanatho sandhavo sneho apekkhā paṭibandhu, āsā āsīsanā āsīsitattaṃ, rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā, lābhāsā janāsā puttāsā jīvitāsā, jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā sādhukamyatā, adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā, kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā, rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā, rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā , ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chadanaṃ bandhanaṃ, upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ, dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo, taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
વਿਸਤ੍ਤਿਕਾਤਿ। ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ? વਿਸਤਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ; વਿਸਾਲਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ; વਿਸਟਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ; વਿਸਕ੍ਕਤੀਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ; વਿਸਂਹਰਤੀਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ; વਿਸਂવਾਦਿਕਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ; વਿਸਮੂਲਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ; વਿਸਫਲਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ; વਿਸਪਰਿਭੋਗੋਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ; વਿਸਾਲਾ વਾ ਪਨ ਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਰੂਪੇ ਸਦ੍ਦੇ ਗਨ੍ਧੇ ਰਸੇ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇ, ਕੁਲੇ ਗਣੇ ਆવਾਸੇ ਲਾਭੇ ਯਸੇ, ਪਸਂਸਾਯ ਸੁਖੇ ਚੀવਰੇ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ ਸੇਨਾਸਨੇ ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇ, ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ, ਕਾਮਭવੇ ਰੂਪਭવੇ ਅਰੂਪਭવੇ, ਸਞ੍ਞਾਭવੇ ਅਸਞ੍ਞਾਭવੇ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਭવੇ, ਏਕવੋਕਾਰਭવੇ ਚਤੁવੋਕਾਰਭવੇ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਭવੇ, ਅਤੀਤੇ ਅਨਾਗਤੇ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ, ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ વਿਸਟਾ વਿਤ੍ਥਤਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ।
Visattikāti. Kenaṭṭhena visattikā? Visatāti visattikā; visālāti visattikā; visaṭāti visattikā; visakkatīti visattikā; visaṃharatīti visattikā; visaṃvādikāti visattikā; visamūlāti visattikā; visaphalāti visattikā; visaparibhogoti visattikā; visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe, kule gaṇe āvāse lābhe yase, pasaṃsāya sukhe cīvare piṇḍapāte senāsane gilānapaccayabhesajjaparikkhāre, kāmadhātuyā rūpadhātuyā arūpadhātuyā, kāmabhave rūpabhave arūpabhave, saññābhave asaññābhave nevasaññānāsaññābhave, ekavokārabhave catuvokārabhave pañcavokārabhave, atīte anāgate paccuppanne, diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu visaṭā vitthatāti visattikā.
ਲੋਕੇਤਿ ਅਪਾਯਲੋਕੇ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਦੇવਲੋਕੇ, ਖਨ੍ਧਲੋਕੇ ਧਾਤੁਲੋਕੇ ਆਯਤਨਲੋਕੇ। ਸਤੋਤਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤੋ – ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਤੋ, વੇਦਨਾਸੁ…ਪੇ॰… ਚਿਤ੍ਤੇ… ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਤੋ।
Loketi apāyaloke manussaloke devaloke, khandhaloke dhātuloke āyatanaloke. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu…pe… citte… dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato.
ਅਪਰੇਹਿਪਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤੋ – ਅਸਤਿਪਰਿવਜ੍ਜਨਾਯ ਸਤੋ, ਸਤਿਕਰਣੀਯਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਕਤਤ੍ਤਾ ਸਤੋ, ਸਤਿਪਰਿਬਨ੍ਧਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਹਤਤ੍ਤਾ ਸਤੋ, ਸਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਸਤੋ।
Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – asatiparivajjanāya sato, satikaraṇīyānaṃ dhammānaṃ katattā sato, satiparibandhānaṃ dhammānaṃ hatattā sato, satinimittānaṃ dhammānaṃ asammuṭṭhattā sato.
ਅਪਰੇਹਿਪਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤੋ – ਸਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਸਤੋ, ਸਤਿਯਾ વਸਿਤਤ੍ਤਾ ਸਤੋ, ਸਤਿਯਾ ਪਾਗੁਞ੍ਞਤਾਯ ਸਤੋ, ਸਤਿਯਾ ਅਪਚ੍ਚੋਰੋਹਣਤਾਯ 25 ਸਤੋ।
Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – satiyā samannāgatattā sato, satiyā vasitattā sato, satiyā pāguññatāya sato, satiyā apaccorohaṇatāya 26 sato.
ਅਪਰੇਹਿਪਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤੋ – ਸਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਤੋ, ਸਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਤੋ, ਸਮਿਤਤ੍ਤਾ ਸਤੋ, ਸਨ੍ਤਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਸਤੋ। ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਾ ਸਤੋ, ਧਮ੍ਮਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਾ ਸਤੋ, ਸਙ੍ਘਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਾ ਸਤੋ, ਸੀਲਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਾ ਸਤੋ, ਚਾਗਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਾ ਸਤੋ, ਦੇવਤਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਾ ਸਤੋ, ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਯਾ ਸਤੋ, ਮਰਣਸ੍ਸਤਿਯਾ ਸਤੋ, ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਯਾ ਸਤੋ, ਉਪਸਮਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਾ ਸਤੋ। ਯਾ ਸਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸਤਿ ਸਤਿ ਸਰਣਤਾ ਧਾਰਣਤਾ ਅਪਿਲਾਪਨਤਾ ਅਸਮ੍ਮੁਸ੍ਸਨਤਾ ਸਤਿ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਤਿਬਲਂ ਸਮ੍ਮਾਸਤਿ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ ਏਕਾਯਨਮਗ੍ਗੋ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਤਿ। ਇਮਾਯ ਸਤਿਯਾ ਉਪੇਤੋ ਹੋਤਿ ਸਮੁਪੇਤੋ ਉਪਗਤੋ ਸਮੁਪਗਤੋ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮੁਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਤੋ।
Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – sattattā sato, santattā sato, samitattā sato, santadhammasamannāgatattā sato. Buddhānussatiyā sato, dhammānussatiyā sato, saṅghānussatiyā sato, sīlānussatiyā sato, cāgānussatiyā sato, devatānussatiyā sato, ānāpānassatiyā sato, maraṇassatiyā sato, kāyagatāsatiyā sato, upasamānussatiyā sato. Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati satisambojjhaṅgo ekāyanamaggo, ayaṃ vuccati sati. Imāya satiyā upeto hoti samupeto upagato samupagato upapanno samupapanno samannāgato, so vuccati sato.
ਸੋਮਂ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਲੋਕੇ, ਸਤੋ ਸਮਤਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ। ਲੋਕੇ વਾ ਸਾ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ, ਲੋਕੇ વਾ ਤਂ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਸਤੋ ਤਰਤਿ ਉਤ੍ਤਰਤਿ ਪਤਰਤਿ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਤਿ વੀਤਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ – ਸੋਮਂ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਲੋਕੇ, ਸਤੋ ਸਮਤਿવਤ੍ਤਤਿ।
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattatīti. Loke vā sā visattikā, loke vā taṃ visattikaṃ sato tarati uttarati patarati samatikkamati vītivattatīti – somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattati.
ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Tenāha bhagavā –
‘‘ਯੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਸਪ੍ਪਸ੍ਸੇવ ਪਦਾ ਸਿਰੋ।
‘‘Yo kāme parivajjeti, sappasseva padā siro;
ਸੋਮਂ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਲੋਕੇ, ਸਤੋ ਸਮਤਿવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ॥
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattatī’’ti.
੪.
4.
ਖੇਤ੍ਤਂ વਤ੍ਥੁਂ ਹਿਰਞ੍ਞਂ વਾ, ਗવਾਸ੍ਸਂ ਦਾਸਪੋਰਿਸਂ।
Khettaṃ vatthuṃ hiraññaṃ vā, gavāssaṃ dāsaporisaṃ;
ਥਿਯੋ ਬਨ੍ਧੂ ਪੁਥੁ ਕਾਮੇ, ਯੋ ਨਰੋ ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਤਿ॥
Thiyo bandhū puthu kāme, yo naro anugijjhati.
ਖੇਤ੍ਤਂ વਤ੍ਥੁਂ ਹਿਰਞ੍ਞਂ વਾਤਿ। ਖੇਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਾਲਿਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ વੀਹਿਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਮੁਗ੍ਗਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਮਾਸਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਯવਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਗੋਧੁਮਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਤਿਲਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ। વਤ੍ਥੁਨ੍ਤਿ ਘਰવਤ੍ਥੁਂ ਕੋਟ੍ਠਕવਤ੍ਥੁਂ ਪੁਰੇવਤ੍ਥੁਂ ਪਚ੍ਛਾવਤ੍ਥੁਂ ਆਰਾਮવਤ੍ਥੁਂ વਿਹਾਰવਤ੍ਥੁਂ। ਹਿਰਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਹਿਰਞ੍ਞਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕਹਾਪਣੋਤਿ – ਖੇਤ੍ਤਂ વਤ੍ਥੁਂ ਹਿਰਞ੍ਞਂ વਾ।
Khettaṃvatthuṃ hiraññaṃ vāti. Khettanti sālikkhettaṃ vīhikkhettaṃ muggakkhettaṃ māsakkhettaṃ yavakkhettaṃ godhumakkhettaṃ tilakkhettaṃ. Vatthunti gharavatthuṃ koṭṭhakavatthuṃ purevatthuṃ pacchāvatthuṃ ārāmavatthuṃ vihāravatthuṃ. Hiraññanti hiraññaṃ vuccati kahāpaṇoti – khettaṃ vatthuṃ hiraññaṃ vā.
ਗવਾਸ੍ਸਂ ਦਾਸਪੋਰਿਸਨ੍ਤਿ। ਗવਨ੍ਤਿ ਗવਾ 27 વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪਸੁਕਾਦਯੋ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਦਾਸਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਦਾਸਾ – ਅਨ੍ਤੋਜਾਤਕੋ ਦਾਸੋ, ਧਨਕ੍ਕੀਤਕੋ ਦਾਸੋ, ਸਾਮਂ વਾ ਦਾਸਬ੍ਯਂ ਉਪੇਤਿ, ਅਕਾਮਕੋ વਾ ਦਾਸવਿਸਯਂ ਉਪੇਤਿ।
Gavāssaṃ dāsaporisanti. Gavanti gavā 28 vuccanti. Assāti pasukādayo vuccanti. Dāsāti cattāro dāsā – antojātako dāso, dhanakkītako dāso, sāmaṃ vā dāsabyaṃ upeti, akāmako vā dāsavisayaṃ upeti.
‘‘ਆਮਾਯ ਦਾਸਾਪਿ ਭવਨ੍ਤਿ ਹੇਕੇ, ਧਨੇਨ ਕੀਤਾਪਿ ਭવਨ੍ਤਿ ਦਾਸਾ।
‘‘Āmāya dāsāpi bhavanti heke, dhanena kītāpi bhavanti dāsā;
ਸਾਮਞ੍ਚ ਏਕੇ ਉਪਯਨ੍ਤਿ ਦਾਸ੍ਯਂ, ਭਯਾਪਨੁਣ੍ਣਾਪਿ ਭવਨ੍ਤਿ ਦਾਸਾ’’ਤਿ॥
Sāmañca eke upayanti dāsyaṃ, bhayāpanuṇṇāpi bhavanti dāsā’’ti.
ਪੁਰਿਸਾਤਿ ਤਯੋ ਪੁਰਿਸਾ – ਭਤਕਾ, ਕਮ੍ਮਕਰਾ, ਉਪਜੀવਿਨੋਤਿ – ਗવਾਸ੍ਸਂ ਦਾਸਪੋਰਿਸਂ।
Purisāti tayo purisā – bhatakā, kammakarā, upajīvinoti – gavāssaṃ dāsaporisaṃ.
ਥਿਯੋ ਬਨ੍ਧੂ ਪੁਥੁ ਕਾਮੇਤਿ। ਥਿਯੋਤਿ ਇਤ੍ਥਿਪਰਿਗ੍ਗਹੋ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਬਨ੍ਧੂਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬਨ੍ਧੂ – ਞਾਤਿਬਨ੍ਧવਾਪਿ ਬਨ੍ਧੁ, ਗੋਤ੍ਤਬਨ੍ਧવਾਪਿ ਬਨ੍ਧੁ, ਮਨ੍ਤਬਨ੍ਧવਾਪਿ ਬਨ੍ਧੁ, ਸਿਪ੍ਪਬਨ੍ਧવਾਪਿ ਬਨ੍ਧੁ। ਪੁਥੁ ਕਾਮੇਤਿ ਬਹੂ ਕਾਮੇ। ਏਤੇ ਪੁਥੁ ਕਾਮਾ ਮਨਾਪਿਕਾ ਰੂਪਾ…ਪੇ॰… ਮਨਾਪਿਕਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਤਿ – ਥਿਯੋ ਬਨ੍ਧੂ ਪੁਥੁ ਕਾਮੇ।
Thiyo bandhū puthu kāmeti. Thiyoti itthipariggaho vuccati. Bandhūti cattāro bandhū – ñātibandhavāpi bandhu, gottabandhavāpi bandhu, mantabandhavāpi bandhu, sippabandhavāpi bandhu. Puthu kāmeti bahū kāme. Ete puthu kāmā manāpikā rūpā…pe… manāpikā phoṭṭhabbāti – thiyo bandhū puthu kāme.
ਯੋ ਨਰੋ ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਤੀਤਿ। ਯੋਤਿ ਯੋ ਯਾਦਿਸੋ ਯਥਾਯੁਤ੍ਤੋ ਯਥਾવਿਹਿਤੋ ਯਥਾਪਕਾਰੋ ਯਂਠਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਯਂਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਖਤ੍ਤਿਯੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ વੇਸ੍ਸੋ વਾ ਸੁਦ੍ਦੋ વਾ ਗਹਟ੍ਠੋ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਪ੍વਾ ਦੇવੋ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੋ વਾ। ਨਰੋਤਿ ਸਤ੍ਤੋ ਨਰੋ ਮਾਨવੋ ਪੋਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਜੀવੋ ਜਾਗੁ ਜਨ੍ਤੁ ਇਨ੍ਦਗੁ ਮਨੁਜੋ। ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਨ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ ਗਿਜ੍ਝਤਿ ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਤਿ ਪਲਿਗਿਜ੍ਝਤਿ ਪਲਿਬਜ੍ਝਤੀਤਿ – ਯੋ ਨਰੋ ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਤਿ।
Yo naro anugijjhatīti. Yoti yo yādiso yathāyutto yathāvihito yathāpakāro yaṃṭhānappatto yaṃdhammasamannāgato khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito pvā devo vā manusso vā. Naroti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jāgu jantu indagu manujo. Anugijjhatīti kilesakāmena vatthukāmesu gijjhati anugijjhati paligijjhati palibajjhatīti – yo naro anugijjhati.
ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Tenāha bhagavā –
‘‘ਖੇਤ੍ਤਂ વਤ੍ਥੁਂ ਹਿਰਞ੍ਞਂ વਾ, ਗવਾਸ੍ਸਂ ਦਾਸਪੋਰਿਸਂ।
‘‘Khettaṃ vatthuṃ hiraññaṃ vā, gavāssaṃ dāsaporisaṃ;
ਥਿਯੋ ਬਨ੍ਧੂ ਪੁਥੁ ਕਾਮੇ, ਯੋ ਨਰੋ ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥
Thiyo bandhū puthu kāme, yo naro anugijjhatī’’ti.
੫.
5.
ਅਬਲਾ ਨਂ ਬਲੀਯਨ੍ਤਿ, ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੇ ਨਂ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ।
Abalā naṃ balīyanti, maddante naṃ parissayā;
ਤਤੋ ਨਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨ੍વੇਤਿ, ਨਾવਂ ਭਿਨ੍ਨਮਿવੋਦਕਂ॥
Tato naṃ dukkhamanveti, nāvaṃ bhinnamivodakaṃ.
ਅਬਲਾ ਨਂ ਬਲੀਯਨ੍ਤੀਤਿ। ਅਬਲਾਤਿ ਅਬਲਾ ਕਿਲੇਸਾ ਦੁਬ੍ਬਲਾ ਅਪ੍ਪਬਲਾ ਅਪ੍ਪਥਾਮਕਾ ਹੀਨਾ ਨਿਹੀਨਾ ( ) 29 ਓਮਕਾ ਲਾਮਕਾ ਛਤੁਕ੍ਕਾ ਪਰਿਤ੍ਤਾ। ਤੇ ਕਿਲੇਸਾ ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਹਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸਹਨ੍ਤਿ ਅਭਿਭવਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨ੍ਤਿ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੀਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਅਬਲਾ ਨਂ ਬਲੀਯਨ੍ਤਿ। ਅਥ વਾ, ਅਬਲਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਦੁਬ੍ਬਲਂ ਅਪ੍ਪਬਲਂ ਅਪ੍ਪਥਾਮਕਂ ਹੀਨਂ ਨਿਹੀਨਂ ਓਮਕਂ ਲਾਮਕਂ ਛਤੁਕ੍ਕਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਸਦ੍ਧਾਬਲਂ વੀਰਿਯਬਲਂ ਸਤਿਬਲਂ ਸਮਾਧਿਬਲਂ ਪਞ੍ਞਾਬਲਂ ਹਿਰਿਬਲਂ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਬਲਂ । ਤੇ ਕਿਲੇਸਾ ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਹਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸਹਨ੍ਤਿ ਅਭਿਭવਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨ੍ਤਿ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੀਤਿ – ਏવਮ੍ਪਿ ਅਬਲਾ ਨਂ ਬਲੀਯਨ੍ਤੀਤਿ।
Abalā naṃ balīyantīti. Abalāti abalā kilesā dubbalā appabalā appathāmakā hīnā nihīnā ( ) 30 omakā lāmakā chatukkā parittā. Te kilesā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti maddantīti, evampi abalā naṃ balīyanti. Atha vā, abalaṃ puggalaṃ dubbalaṃ appabalaṃ appathāmakaṃ hīnaṃ nihīnaṃ omakaṃ lāmakaṃ chatukkaṃ parittaṃ, yassa natthi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ . Te kilesā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti maddantīti – evampi abalā naṃ balīyantīti.
ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੇ ਨਂ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਤਿ। ਦ੍વੇ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ – ਪਾਕਟਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਚ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਚ। ਕਤਮੇ ਪਾਕਟਪਰਿਸ੍ਸਯਾ? ਸੀਹਾ ਬ੍ਯਗ੍ਘਾ ਦੀਪੀ ਅਚ੍ਛਾ ਤਰਚ੍ਛਾ ਕੋਕਾ ਮਹਿਂਸਾ 31 ਹਤ੍ਥੀ ਅਹਿવਿਚ੍ਛਿਕਾ ਸਤਪਦੀ, ਚੋਰਾ વਾ ਅਸ੍ਸੁ ਮਾਨવਾ વਾ ਕਤਕਮ੍ਮਾ વਾ ਅਕਤਕਮ੍ਮਾ વਾ, ਚਕ੍ਖੁਰੋਗੋ ਸੋਤਰੋਗੋ ਘਾਨਰੋਗੋ ਜਿવ੍ਹਾਰੋਗੋ ਕਾਯਰੋਗੋ ਸੀਸਰੋਗੋ ਕਣ੍ਣਰੋਗੋ ਮੁਖਰੋਗੋ ਦਨ੍ਤਰੋਗੋ, ਕਾਸੋ ਸਾਸੋ ਪਿਨਾਸੋ ਡਾਹੋ ਜਰੋ, ਕੁਚ੍ਛਿਰੋਗੋ ਮੁਚ੍ਛਾ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਕਾ ਸੂਲਾ વਿਸੂਚਿਕਾ, ਕੁਟ੍ਠਂ ਗਣ੍ਡੋ ਕਿਲਾਸੋ ਸੋਸੋ ਅਪਮਾਰੋ, ਦਦ੍ਦੁ ਕਣ੍ਡੁ ਕਚ੍ਛੁ ਰਖਸਾ 32 વਿਤਚ੍ਛਿਕਾ ਲੋਹਿਤਪਿਤ੍ਤਂ, ਮਧੁਮੇਹੋ ਅਂਸਾ ਪਿਲ਼ਕਾ ਭਗਨ੍ਦਲਾ, ਪਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਆਬਾਧਾ ਸੇਮ੍ਹਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਆਬਾਧਾ વਾਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਆਬਾਧਾ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਿਕਾ ਆਬਾਧਾ ਉਤੁਪਰਿਣਾਮਜਾ ਆਬਾਧਾ વਿਸਮਪਰਿਹਾਰਜਾ ਆਬਾਧਾ, ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਆਬਾਧਾ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਜਾ ਆਬਾਧਾ, ਸੀਤਂ ਉਣ੍ਹਂ ਜਿਘਚ੍ਛਾ ਪਿਪਾਸਾ ਉਚ੍ਚਾਰੋ ਪਸ੍ਸਾવੋ ਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾ ਇਤਿ વਾ – ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਾਕਟਪਰਿਸ੍ਸਯਾ।
Maddante naṃ parissayāti. Dve parissayā – pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā ca. Katame pākaṭaparissayā? Sīhā byagghā dīpī acchā taracchā kokā mahiṃsā 33 hatthī ahivicchikā satapadī, corā vā assu mānavā vā katakammā vā akatakammā vā, cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo, kāso sāso pināso ḍāho jaro, kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā, kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro, daddu kaṇḍu kacchu rakhasā 34 vitacchikā lohitapittaṃ, madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā, pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā, opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā, sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassā iti vā – ime vuccanti pākaṭaparissayā.
ਕਤਮੇ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਪਰਿਸ੍ਸਯਾ? ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ , ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦਨੀવਰਣਂ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਨੀવਰਣਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨੀવਰਣਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੀવਰਣਂ, ਰਾਗੋ ਦੋਸੋ ਮੋਹੋ ਕੋਧੋ ਉਪਨਾਹੋ ਮਕ੍ਖੋ ਪਲ਼ਾਸੋ ਇਸ੍ਸਾ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਮਾਯਾ ਸਾਠੇਯ੍ਯਂ ਥਮ੍ਭੋ ਸਾਰਮ੍ਭੋ ਮਾਨੋ ਅਤਿਮਾਨੋ ਮਦੋ ਪਮਾਦੋ, ਸਬ੍ਬੇ ਕਿਲੇਸਾ ਸਬ੍ਬੇ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਦਰਥਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਸਬ੍ਬੇ ਸਨ੍ਤਾਪਾ ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ – ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਪਰਿਸ੍ਸਯਾ।
Katame paṭicchannaparissayā? Kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ , kāmacchandanīvaraṇaṃ byāpādanīvaraṇaṃ thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ, rāgo doso moho kodho upanāho makkho paḷāso issā macchariyaṃ, māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādo, sabbe kilesā sabbe duccaritā sabbe darathā sabbe pariḷāhā sabbe santāpā sabbākusalābhisaṅkhārā – ime vuccanti paṭicchannaparissayā.
ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਤਿ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ? ਪਰਿਸਹਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ, ਪਰਿਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ, ਤਤ੍ਰਾਸਯਾਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ। ਕਥਂ ਪਰਿਸਹਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ? ਤੇ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਹਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸਹਨ੍ਤਿ ਅਭਿਭવਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨ੍ਤਿ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਪਰਿਸਹਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ। ਕਥਂ ਪਰਿਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ? ਤੇ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਾਯਾਯ ਪਰਿਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇਸਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ? ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਦਾਯ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਪਦਾਯ ਅਪਚ੍ਚਨੀਕਪਟਿਪਦਾਯ ਅવਿਰੁਦ੍ਧਪਟਿਪਦਾਯ ਅਨ੍વਤ੍ਥਪਟਿਪਦਾਯ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪਟਿਪਦਾਯ, ਸੀਲੇਸੁ ਪਰਿਪੂਰਿਕਾਰਿਤਾਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾਯ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ, ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਸ੍ਸ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾਨਂ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾਨਂ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਬਲਾਨਂ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ, ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ – ਇਮੇਸਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਾਯਾਯ ਪਰਿਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਪਰਿਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ – ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ।
Parissayāti kenaṭṭhena parissayā? Parisahantīti parissayā, parihānāya saṃvattantīti parissayā, tatrāsayāti parissayā. Kathaṃ parisahantīti parissayā? Te parissayā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti maddanti. Evaṃ parisahantīti parissayā. Kathaṃ parihānāya saṃvattantīti parissayā? Te parissayā kusalānaṃ dhammānaṃ antarāyāya parihānāya saṃvattanti. Katamesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ? Sammāpaṭipadāya anulomapaṭipadāya apaccanīkapaṭipadāya aviruddhapaṭipadāya anvatthapaṭipadāya dhammānudhammapaṭipadāya, sīlesu paripūrikāritāya indriyesu guttadvāratāya bhojane mattaññutāya, jāgariyānuyogassa satisampajaññassa, catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ bhāvanānuyogassa catunnaṃ sammappadhānānaṃ bhāvanānuyogassa catunnaṃ iddhipādānaṃ bhāvanānuyogassa, pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvanānuyogassa pañcannaṃ balānaṃ bhāvanānuyogassa, sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ bhāvanānuyogassa ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa bhāvanānuyogassa – imesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ antarāyāya parihānāya saṃvattanti. Evaṃ parihānāya saṃvattantīti – parissayā.
ਕਥਂ ਤਤ੍ਰਾਸਯਾਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ? ਤਤ੍ਥੇਤੇ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਾ। ਯਥਾ ਬਿਲੇ ਬਿਲਾਸਯਾ ਪਾਣਾ ਸਯਨ੍ਤਿ, ਦਕੇ ਦਕਾਸਯਾ ਪਾਣਾ ਸਯਨ੍ਤਿ, વਨੇ વਨਾਸਯਾ ਪਾਣਾ ਸਯਨ੍ਤਿ, ਰੁਕ੍ਖੇ ਰੁਕ੍ਖਾਸਯਾ ਪਾਣਾ ਸਯਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਤਤ੍ਥੇਤੇ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਾ। ਏવਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਰਾਸਯਾਤਿ – ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ।
Kathaṃ tatrāsayāti parissayā? Tatthete pāpakā akusalā dhammā uppajjanti attabhāvasannissayā. Yathā bile bilāsayā pāṇā sayanti, dake dakāsayā pāṇā sayanti, vane vanāsayā pāṇā sayanti, rukkhe rukkhāsayā pāṇā sayanti, evameva tatthete pāpakā akusalā dhammā uppajjanti attabhāvasannissayā. Evampi tatrāsayāti – parissayā.
વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ –
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘ਸਾਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਾਚਰਿਯਕੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨ ਫਾਸੁ વਿਹਰਤਿ। ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਾਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ ਸਾਚਰਿਯਕੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨ ਫਾਸੁ વਿਹਰਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਯੇ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਰਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਸਞ੍ਞੋਜਨਿਯਾ, ਤ੍ਯਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ વਸਨ੍ਤਿ ਅਨ੍વਾਸવਨ੍ਤਿ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ – ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇ ਨਂ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ। ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ ਨਂ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ – ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਚਰਿਯਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Sāntevāsiko, bhikkhave, bhikkhu sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharati. Kathañca, bhikkhave, bhikkhu sāntevāsiko sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharati? Idha, bhikkhave, bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjanti ye pāpakā akusalā dhammā sarasaṅkappā saññojaniyā, tyassa anto vasanti anvāsavanti pāpakā akusalā dhammāti – tasmā sāntevāsikoti vuccati. Te naṃ samudācaranti. Samudācaranti naṃ pāpakā akusalā dhammāti – tasmā sācariyakoti vuccati.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ, ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ, ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ, ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਯੇ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਰਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਸਞ੍ਞੋਜਨਿਯਾ, ਤ੍ਯਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ વਸਨ੍ਤਿ ਅਨ੍વਾਸવਨ੍ਤਿ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ – ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇ ਨਂ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ। ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ ਨਂ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ – ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਚਰਿਯਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਾਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ ਸਾਚਰਿਯਕੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨ ਫਾਸੁ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਰਾਸਯਾਤਿ – ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ।
‘‘Puna caparaṃ , bhikkhave, bhikkhuno sotena saddaṃ sutvā, ghānena gandhaṃ ghāyitvā, jivhāya rasaṃ sāyitvā, kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā, manasā dhammaṃ viññāya uppajjanti ye pāpakā akusalā dhammā sarasaṅkappā saññojaniyā, tyassa anto vasanti anvāsavanti pāpakā akusalā dhammāti – tasmā sāntevāsikoti vuccati. Te naṃ samudācaranti. Samudācaranti naṃ pāpakā akusalā dhammāti – tasmā sācariyakoti vuccati. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sāntevāsiko sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharatī’’ti. Evampi tatrāsayāti – parissayā.
વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ –
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘ਤਯੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨ੍ਤਰਾਮਲਾ – ਅਨ੍ਤਰਾਅਮਿਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤਰਾਸਪਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤਰਾવਧਕਾ ਅਨ੍ਤਰਾਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ। ਕਤਮੇ ਤਯੋ? ਲੋਭੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨ੍ਤਰਾਮਲਂ 35 ਅਨ੍ਤਰਾਅਮਿਤ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਸਪਤ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾવਧਕੋ ਅਨ੍ਤਰਾਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੋ। ਦੋਸੋ…ਪੇ॰… ਮੋਹੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨ੍ਤਰਾਮਲਂ ਅਨ੍ਤਰਾਅਮਿਤ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਸਪਤ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾવਧਕੋ ਅਨ੍ਤਰਾਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੋ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਯੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਲਾ – ਅਨ੍ਤਰਾਅਮਿਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤਰਾਸਪਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤਰਾવਧਕਾ ਅਨ੍ਤਰਾਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ।
‘‘Tayome, bhikkhave, antarāmalā – antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikā. Katame tayo? Lobho, bhikkhave, antarāmalaṃ 36 antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko. Doso…pe… moho, bhikkhave, antarāmalaṃ antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko. Ime kho, bhikkhave, tayo antarāmalā – antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikā.
‘‘ਅਨਤ੍ਥਜਨਨੋ ਲੋਭੋ, ਲੋਭੋ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਕੋਪਨੋ।
‘‘Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano;
ਭਯਮਨ੍ਤਰਤੋ ਜਾਤਂ, ਤਂ ਜਨੋ ਨਾવਬੁਜ੍ਝਤਿ॥
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.
‘‘ਲੁਦ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਲੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passati;
‘‘ਅਨਤ੍ਥਜਨਨੋ ਦੋਸੋ, ਦੋਸੋ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਕੋਪਨੋ।
‘‘Anatthajanano doso, doso cittappakopano;
ਭਯਮਨ੍ਤਰਤੋ ਜਾਤਂ, ਤਂ ਜਨੋ ਨਾવਬੁਜ੍ਝਤਿ॥
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.
‘‘ਕੁਦ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਕੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passati;
ਅਨ੍ਧਨ੍ਤਮਂ ਤਦਾ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਦੋਸੋ ਸਹਤੇ ਨਰਂ॥
Andhantamaṃ tadā hoti, yaṃ doso sahate naraṃ.
‘‘ਅਨਤ੍ਥਜਨਨੋ ਮੋਹੋ, ਮੋਹੋ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਕੋਪਨੋ।
‘‘Anatthajanano moho, moho cittappakopano;
ਭਯਮਨ੍ਤਰਤੋ ਜਾਤਂ, ਤਂ ਜਨੋ ਨਾવਬੁਜ੍ਝਤਿ॥
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.
‘‘ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Mūḷho atthaṃ na jānāti, mūḷho dhammaṃ na passati;
ਅਨ੍ਧਨ੍ਤਮਂ ਤਦਾ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਮੋਹੋ ਸਹਤੇ ਨਰ’’ਨ੍ਤਿ॥
Andhantamaṃ tadā hoti, yaṃ moho sahate nara’’nti.
ਏવਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਰਾਸਯਾਤਿ – ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ।
Evampi tatrāsayāti – parissayā.
વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘‘ਤਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਅਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ। ਕਤਮੇ ਤਯੋ? ਲੋਭੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਅਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ। ਦੋਸੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ…ਪੇ॰… ਮੋਹੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਅਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ। ਇਮੇ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਯੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਅਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ।
Vuttampi hetaṃ bhagavatā – ‘‘tayo kho, mahārāja, purisassa dhammā ajjhattaṃ uppajjamānā uppajjanti, ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya. Katame tayo? Lobho kho, mahārāja, purisassa dhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati, ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya. Doso kho, mahārāja…pe… moho kho, mahārāja, purisassa dhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati, ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya. Ime kho, mahārāja, tayo purisassa dhammā ajjhattaṃ uppajjamānā uppajjanti, ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya.
‘‘ਲੋਭੋ ਦੋਸੋ ਚ ਮੋਹੋ ਚ, ਪੁਰਿਸਂ ਪਾਪਚੇਤਸਂ।
‘‘Lobho doso ca moho ca, purisaṃ pāpacetasaṃ;
ਹਿਂਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭੂਤਾ, ਤਚਸਾਰਂવ ਸਮ੍ਫਲ’’ਨ੍ਤਿ॥
Hiṃsanti attasambhūtā, tacasāraṃva samphala’’nti.
ਏવਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਰਾਸਯਾਤਿ – ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ।
Evampi tatrāsayāti – parissayā.
વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਭਗવਤਾ –
Vuttampi cetaṃ bhagavatā –
‘‘ਰਾਗੋ ਚ ਦੋਸੋ ਚ ਇਤੋਨਿਦਾਨਾ, ਅਰਤਿ ਰਤਿ ਲੋਮਹਂਸੋ ਇਤੋਜਾ।
‘‘Rāgo ca doso ca itonidānā, arati rati lomahaṃso itojā;
ਇਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਯ ਮਨੋવਿਤਕ੍ਕਾ, ਕੁਮਾਰਕਾ ਧਙ੍ਕਮਿવੋਸ੍ਸਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ 39॥
Ito samuṭṭhāya manovitakkā, kumārakā dhaṅkamivossajantī’’ti 40.
ਏવਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਰਾਸਯਾਤਿ – ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ। ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੇ ਨਂ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਤਿ। ਤੇ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਹਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸਹਨ੍ਤਿ ਅਭਿਭવਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨ੍ਤਿ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੀਤਿ – ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੇ ਨਂ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ।
Evampi tatrāsayāti – parissayā. Maddante naṃ parissayāti. Te parissayā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti maddantīti – maddante naṃ parissayā.
ਤਤੋ ਨਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨ੍વੇਤੀਤਿ। ਤਤੋਤਿ ਤਤੋ ਤਤੋ ਪਰਿਸ੍ਸਯਤੋ ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਜਾਤਿਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਜਰਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਬ੍ਯਾਧਿਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਮਰਣਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਨੇਰਯਿਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਿਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਮਾਨੁਸਿਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਗਬ੍ਭੋਕ੍ਕਨ੍ਤਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਗਬ੍ਭੇ ਠਿਤਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਗਬ੍ਭਾ વੁਟ੍ਠਾਨਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਜਾਤਸ੍ਸੂਪਨਿਬਨ੍ਧਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਜਾਤਸ੍ਸ ਪਰਾਧੇਯ੍ਯਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਅਤ੍ਤੂਪਕ੍ਕਮਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਪਰੂਪਕ੍ਕਮਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਂ… વਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਂ … ਚਕ੍ਖੁਰੋਗੋ ਸੋਤਰੋਗੋ ਘਾਨਰੋਗੋ ਜਿવ੍ਹਾਰੋਗੋ ਕਾਯਰੋਗੋ ਸੀਸਰੋਗੋ ਕਣ੍ਣਰੋਗੋ ਮੁਖਰੋਗੋ ਦਨ੍ਤਰੋਗੋ, ਕਾਸੋ ਸਾਸੋ ਪਿਨਾਸੋ ਡਾਹੋ ਜਰੋ, ਕੁਚ੍ਛਿਰੋਗੋ ਮੁਚ੍ਛਾ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਕਾ ਸੂਲਾ વਿਸੂਚਿਕਾ, ਕੁਟ੍ਠਂ ਗਣ੍ਡੋ ਕਿਲਾਸੋ ਸੋਸੋ ਅਪਮਾਰੋ, ਦਦ੍ਦੁ ਕਣ੍ਡੁ ਕਚ੍ਛੁ ਰਖਸਾ વਿਤਚ੍ਛਿਕਾ ਲੋਹਿਤਪਿਤ੍ਤਂ, ਮਧੁਮੇਹੋ ਅਂਸਾ ਪਿਲ਼ਕਾ ਭਗਨ੍ਦਲਾ ਪਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਆਬਾਧਾ ਸੇਮ੍ਹਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਆਬਾਧਾ વਾਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਆਬਾਧਾ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਿਕਾ ਆਬਾਧਾ ਉਤੁਪਰਿਣਾਮਜਾ ਆਬਾਧਾ વਿਸਮਪਰਿਹਾਰਜਾ ਆਬਾਧਾ, ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਆਬਾਧਾ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਜਾ ਆਬਾਧਾ, ਸੀਤਂ ਉਣ੍ਹਂ ਜਿਘਚ੍ਛਾ ਪਿਪਾਸਾ ਉਚ੍ਚਾਰੋ ਪਸ੍ਸਾવੋ ਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸਦੁਕ੍ਖਂ… ਮਾਤੁਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਪਿਤੁਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਭਾਤੁਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਭਗਿਨਿਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਪੁਤ੍ਤਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਧੀਤੁਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ … ਞਾਤਿਬ੍ਯਸਨਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਭੋਗਬ੍ਯਸਨਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਰੋਗਬ੍ਯਸਨਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਸੀਲਬ੍ਯਸਨਂ ਦੁਕ੍ਖਂ… ਦਿਟ੍ਠਿਬ੍ਯਸਨਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤੀਤਿ – ਤਤੋ ਨਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨ੍વੇਤਿ।
Tatonaṃ dukkhamanvetīti. Tatoti tato tato parissayato taṃ puggalaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, jātidukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, jarādukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, byādhidukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, maraṇadukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, nerayikaṃ dukkhaṃ, tiracchānayonikaṃ dukkhaṃ, pettivisayikaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, mānusikaṃ dukkhaṃ… gabbhokkantimūlakaṃ dukkhaṃ… gabbhe ṭhitimūlakaṃ dukkhaṃ… gabbhā vuṭṭhānamūlakaṃ dukkhaṃ… jātassūpanibandhakaṃ dukkhaṃ… jātassa parādheyyakaṃ dukkhaṃ… attūpakkamaṃ dukkhaṃ… parūpakkamaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, dukkhadukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, saṅkhāradukkhaṃ… vipariṇāmadukkhaṃ … cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo, kāso sāso pināso ḍāho jaro, kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā, kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro, daddu kaṇḍu kacchu rakhasā vitacchikā lohitapittaṃ, madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā, opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā, sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassadukkhaṃ… mātumaraṇaṃ dukkhaṃ… pitumaraṇaṃ dukkhaṃ… bhātumaraṇaṃ dukkhaṃ… bhaginimaraṇaṃ dukkhaṃ… puttamaraṇaṃ dukkhaṃ… dhītumaraṇaṃ dukkhaṃ … ñātibyasanaṃ dukkhaṃ… bhogabyasanaṃ dukkhaṃ… rogabyasanaṃ dukkhaṃ… sīlabyasanaṃ dukkhaṃ… diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hotīti – tato naṃ dukkhamanveti.
ਨਾવਂ ਭਿਨ੍ਨਮਿવੋਦਕਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਭਿਨ੍ਨਂ ਨਾવਂ ਦਕਮੇਸਿਂ 41 ਤਤੋ ਤਤੋ ਉਦਕਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਪੁਰਤੋਪਿ ਉਦਕਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਪਚ੍ਛਤੋਪਿ… ਹੇਟ੍ਠਤੋਪਿ… ਪਸ੍ਸਤੋਪਿ ਉਦਕਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ; ਏવਮੇવ ਤਤੋ ਤਤੋ ਪਰਿਸ੍ਸਯਤੋ ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਜਾਤਿਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਦਿਟ੍ਠਿਬ੍ਯਸਨਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ ਅਨ੍વਾਯਿਕਂ ਹੋਤੀਤਿ – ਨਾવਂ ਭਿਨ੍ਨਮਿવੋਦਕਂ।
Nāvaṃ bhinnamivodakanti. Yathā bhinnaṃ nāvaṃ dakamesiṃ 42 tato tato udakaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, puratopi udakaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, pacchatopi… heṭṭhatopi… passatopi udakaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti; evameva tato tato parissayato taṃ puggalaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti, jātidukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hoti…pe… diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ anveti anugacchati anvāyikaṃ hotīti – nāvaṃ bhinnamivodakaṃ.
ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Tenāha bhagavā –
‘‘ਅਬਲਾ ਨਂ ਬਲੀਯਨ੍ਤਿ, ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੇ ਨਂ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ।
‘‘Abalā naṃ balīyanti, maddante naṃ parissayā;
ਤਤੋ ਨਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨ੍વੇਤਿ, ਨਾવਂ ਭਿਨ੍ਨਮਿવੋਦਕ’’ਨ੍ਤਿ॥
Tato naṃ dukkhamanveti, nāvaṃ bhinnamivodaka’’nti.
੬.
6.
ਤਸ੍ਮਾ ਜਨ੍ਤੁ ਸਦਾ ਸਤੋ, ਕਾਮਾਨਿ ਪਰਿવਜ੍ਜਯੇ।
Tasmājantu sadā sato, kāmāni parivajjaye;
ਤੇ ਪਹਾਯ ਤਰੇ ਓਘਂ, ਨਾવਂ ਸਿਤ੍વਾવ ਪਾਰਗੂ॥
Te pahāya tare oghaṃ, nāvaṃ sitvāva pāragū.
ਤਸ੍ਮਾ ਜਨ੍ਤੁ ਸਦਾ ਸਤੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਤਂਕਾਰਣਾ ਤਂਹੇਤੁ ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਤਂਨਿਦਾਨਾ ਏਤਂ ਆਦੀਨવਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਕਾਮੇਸੂਤਿ – ਤਸ੍ਮਾ। ਜਨ੍ਤੂਤਿ ਸਤ੍ਤੋ ਨਰੋ ਮਾਨવੋ ਪੋਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਜੀવੋ ਜਾਗੁ ਜਨ੍ਤੁ ਇਨ੍ਦਗੁ ਮਨੁਜੋ। ਸਦਾਤਿ ਸਦਾ ਸਬ੍ਬਦਾ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਧੁવਕਾਲਂ ਸਤਤਂ ਸਮਿਤਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ ਪੋਙ੍ਖਾਨੁਪੋਙ੍ਖਂ ਉਦਕੂਮਿਕਜਾਤਂ ਅવੀਚਿ ਸਨ੍ਤਤਿ ਸਹਿਤਂ ਫਸ੍ਸਿਤਂ 43, ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪੁਰਿਮਯਾਮਂ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮਂ ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮਂ, ਕਾਲ਼ੇ ਜੁਣ੍ਹੇ વਸ੍ਸੇ ਹੇਮਨ੍ਤੇ ਗਿਮ੍ਹੇ, ਪੁਰਿਮੇ વਯੋਖਨ੍ਧੇ ਮਜ੍ਝਿਮੇ વਯੋਖਨ੍ਧੇ ਪਚ੍ਛਿਮੇ વਯੋਖਨ੍ਧੇ। ਸਤੋਤਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤੋ – ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਤੋ, વੇਦਨਾਸੁ… ਚਿਤ੍ਤੇ… ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਤੋ। ਅਪਰੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤੋ…ਪੇ॰… ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਤੋਤਿ – ਤਸ੍ਮਾ ਜਨ੍ਤੁ ਸਦਾ ਸਤੋ।
Tasmā jantu sadā satoti. Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā etaṃ ādīnavaṃ sampassamāno kāmesūti – tasmā. Jantūti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jāgu jantu indagu manujo. Sadāti sadā sabbadā sabbakālaṃ niccakālaṃ dhuvakālaṃ satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ poṅkhānupoṅkhaṃ udakūmikajātaṃ avīci santati sahitaṃ phassitaṃ 44, purebhattaṃ pacchābhattaṃ purimayāmaṃ majjhimayāmaṃ pacchimayāmaṃ, kāḷe juṇhe vasse hemante gimhe, purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu… citte… dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato. Aparehi catūhi kāraṇehi sato…pe… so vuccati satoti – tasmā jantu sadā sato.
ਕਾਮਾਨਿ ਪਰਿવਜ੍ਜਯੇਤਿ। ਕਾਮਾਤਿ ਉਦ੍ਦਾਨਤੋ ਦ੍વੇ ਕਾਮਾ – વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ ਚ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ ਚ…ਪੇ॰… ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ…ਪੇ॰… ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ। ਕਾਮਾਨਿ ਪਰਿવਜ੍ਜਯੇਤਿ ਦ੍વੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ – વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ વਾ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ વਾ। ਕਥਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ? ‘‘ਅਟ੍ਠਿਕਙ੍ਕਲੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸਾਦਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ‘‘ਮਂਸਪੇਸੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਬਹੁਸਾਧਾਰਣਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ‘‘ਤਿਣੁਕ੍ਕੂਪਮਾ ਕਾਮਾ ਅਨੁਦਹਨਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰… ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਏવਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਕਾਮਾਨਿ ਪਰਿવਜ੍ਜਯੇ।
Kāmāni parivajjayeti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Kāmāni parivajjayeti dvīhi kāraṇehi kāme parivajjeyya – vikkhambhanato vā samucchedato vā. Kathaṃ vikkhambhanato kāme parivajjeyya? ‘‘Aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā appassādaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeyya, ‘‘maṃsapesūpamā kāmā bahusādhāraṇaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeyya, ‘‘tiṇukkūpamā kāmā anudahanaṭṭhenā’’ti passanto vikkhambhanato kāme parivajjeyya…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ bhāvento vikkhambhanato kāme parivajjeyya. Evaṃ vikkhambhanato kāme parivajjeyya…pe… evaṃ samucchedato kāme parivajjeyyāti – kāmāni parivajjaye.
ਤੇ ਪਹਾਯ ਤਰੇ ਓਘਨ੍ਤਿ। ਤੇਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇ ਪਰਿਜਾਨਿਤ੍વਾ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇ ਪਹਾਯ ਪਜਹਿਤ੍વਾ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਅਨਭਾવਂ ਗਮਿਤ੍વਾ; ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ ਪਹਾਯ ਪਜਹਿਤ੍વਾ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਅਨਭਾવਂ ਗਮਿਤ੍વਾ; ਬ੍ਯਾਪਾਦਨੀવਰਣਂ…ਪੇ॰… ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਨੀવਰਣਂ… ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨੀવਰਣਂ… વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੀવਰਣਂ ਪਹਾਯ ਪਜਹਿਤ੍વਾ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਅਨਭਾવਂ ਗਮਿਤ੍વਾ ਕਾਮੋਘਂ ਭવੋਘਂ ਦਿਟ੍ਠੋਘਂ ਅવਿਜ੍ਜੋਘਂ ਤਰੇਯ੍ਯ ਉਤ੍ਤਰੇਯ੍ਯ ਪਤਰੇਯ੍ਯ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਤੇ ਪਹਾਯ ਤਰੇ ਓਘਂ।
Te pahāya tare oghanti. Teti vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gamitvā; kāmacchandanīvaraṇaṃ pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gamitvā; byāpādanīvaraṇaṃ…pe… thinamiddhanīvaraṇaṃ… uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ… vicikicchānīvaraṇaṃ pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gamitvā kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – te pahāya tare oghaṃ.
ਨਾવਂ ਸਿਤ੍વਾવ ਪਾਰਗੂਤਿ। ਯਥਾ ਗਰੁਕਂ ਨਾવਂ ਭਾਰਿਕਂ ਉਦਕਂ ਸਿਤ੍વਾ 45 ਓਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਲਹੁਕਾਯ ਨਾવਾਯ ਖਿਪ੍ਪਂ ਲਹੁਂ ਅਪ੍ਪਕਸਿਰੇਨੇવ ਪਾਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇ ਪਰਿਜਾਨਿਤ੍વਾ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇ ਪਹਾਯ ਪਜਹਿਤ੍વਾ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਅਨਭਾવਂ ਗਮਿਤ੍વਾ; ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ… ਬ੍ਯਾਪਾਦਨੀવਰਣਂ… ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਨੀવਰਣਂ… ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨੀવਰਣਂ… વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੀવਰਣਂ ਪਹਾਯ ਪਜਹਿਤ੍વਾ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਅਨਭਾવਂ ਗਮਿਤ੍વਾ ਖਿਪ੍ਪਂ ਲਹੁਂ ਅਪ੍ਪਕਸਿਰੇਨੇવ ਪਾਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਪਾਰਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਯੋ ਸੋ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ । ਪਾਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਪਾਰਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਪਾਰਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ, ਪਾਰਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੇਯ੍ਯ। ਪਾਰਗੂਤਿ ਯੋਪਿ ਪਾਰਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਸੋਪਿ ਪਾਰਗੂ; ਯੋਪਿ ਪਾਰਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਸੋਪਿ ਪਾਰਗੂ; ਯੋਪਿ ਪਾਰਂ ਗਤੋ, ਸੋਪਿ ਪਾਰਗੂ।
Nāvaṃsitvāva pāragūti. Yathā garukaṃ nāvaṃ bhārikaṃ udakaṃ sitvā 46 osiñcitvā chaḍḍetvā lahukāya nāvāya khippaṃ lahuṃ appakasireneva pāraṃ gaccheyya; evameva vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gamitvā; kāmacchandanīvaraṇaṃ… byāpādanīvaraṇaṃ… thinamiddhanīvaraṇaṃ… uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ… vicikicchānīvaraṇaṃ pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gamitvā khippaṃ lahuṃ appakasireneva pāraṃ gaccheyya. Pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . Pāraṃ gaccheyyāti – pāraṃ adhigaccheyya, pāraṃ phuseyya, pāraṃ sacchikareyya. Pāragūti yopi pāraṃ gantukāmo sopi pāragū; yopi pāraṃ gacchati sopi pāragū; yopi pāraṃ gato, sopi pāragū.
વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ –
Vuttampi hetaṃ bhagavatā –
ਤਿਣ੍ਣੋ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਸੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਰਗੂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਾਰਗੂ ਪਹਾਨਪਾਰਗੂ ਭਾવਨਾਪਾਰਗੂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਾਰਗੂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਾਰਗੂ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਾਨਂ, ਪਹਾਨਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਾਨਂ, ਭਾવਨਾਪਾਰਗੂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਨਂ, ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਾਰਗੂ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ, ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ। ਸੋ વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਰਿਯਸ੍ਮਿਂ ਸੀਲਸ੍ਮਿਂ, વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਰਿਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ, વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਰਿਯਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ, વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਰਿਯਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਸੋ ਪਾਰਂ ਗਤੋ ਪਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਗਤੋ ਅਨ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਕੋਟਿਗਤੋ ਕੋਟਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤਗਤੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વੋਸਾਨਗਤੋ વੋਸਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਾਣਗਤੋ ਤਾਣਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਲੇਣਗਤੋ ਲੇਣਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਰਣਗਤੋ ਸਰਣਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਭਯਗਤੋ ਅਭਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਚ੍ਚੁਤਗਤੋ ਅਚ੍ਚੁਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਮਤਗਤੋ ਅਮਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਸੋ વੁਟ੍ਠવਾਸੋ ਚਿਣ੍ਣਚਰਣੋ ਗਤਦ੍ਧੋ ਗਤਦਿਸੋ ਗਤਕੋਟਿਕੋ ਪਾਲਿਤਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋ ਉਤ੍ਤਮਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਭਾવਿਤਮਗ੍ਗੋ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸੋ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾਕੁਪ੍ਪੋ ਸਚ੍ਛਿਕਤਨਿਰੋਧੋ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਸਮੁਦਯੋ ਪਹੀਨੋ, ਮਗ੍ਗੋ ਭਾવਿਤੋ, ਨਿਰੋਧੋ ਸਚ੍ਛਿਕਤੋ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਪਹਾਤਬ੍ਬਂ ਪਹੀਨਂ, ਭਾવੇਤਬ੍ਬਂ ਭਾવਿਤਂ, ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤਂ।
Tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇoti. Brāhmaṇoti kho, bhikkhave, arahato etaṃ adhivacanaṃ. So abhiññāpāragū pariññāpāragū pahānapāragū bhāvanāpāragū sacchikiriyāpāragū samāpattipāragū. Abhiññāpāragū sabbadhammānaṃ, pariññāpāragū sabbadukkhānaṃ, pahānapāragū sabbakilesānaṃ, bhāvanāpāragū catunnaṃ ariyamaggānaṃ, sacchikiriyāpāragū nirodhassa, samāpattipāragū sabbasamāpattīnaṃ. So vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ sīlasmiṃ, vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ samādhismiṃ, vasippatto pāramippatto ariyāya paññāya, vasippatto pāramippatto ariyāya vimuttiyā. So pāraṃ gato pārappatto antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto. So vuṭṭhavāso ciṇṇacaraṇo gataddho gatadiso gatakoṭiko pālitabrahmacariyo uttamadiṭṭhippatto bhāvitamaggo pahīnakileso paṭividdhākuppo sacchikatanirodho, dukkhaṃ tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, maggo bhāvito, nirodho sacchikato, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sacchikātabbaṃ sacchikataṃ.
ਸੋ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪਲਿਘੋ ਸਂਕਿਣ੍ਣਪਰਿਕ੍ਖੋ ਅਬ੍ਬੁਲ਼੍ਹੇਸਿਕੋ ਨਿਰਗ੍ਗਲ਼ੋ ਅਰਿਯੋ ਪਨ੍ਨਦ੍ਧਜੋ ਪਨ੍ਨਭਾਰੋ વਿਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗવਿਪ੍ਪਹੀਨੋ ਛਲ਼ਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਏਕਾਰਕ੍ਖੋ ਚਤੁਰਾਪਸ੍ਸੇਨੋ ਪਨੁਣ੍ਣਪਚ੍ਚੇਕਸਚ੍ਚੋ ਸਮવਯਸਟ੍ਠੇਸਨੋ ਅਨਾવਿਲਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰੋ ਸੁવਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁવਿਮੁਤ੍ਤਪਞ੍ਞੋ ਕੇવਲੀ વੁਸਿਤવਾ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸੋ ਪਰਮਪੁਰਿਸੋ ਪਰਮਪਤ੍ਤਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਨੇવਾਚਿਨਤਿ 47 ਨਾਪਚਿਨਤਿ , ਅਪਚਿਨਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਨੇવ ਪਜਹਤਿ ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ, ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਨੇવ ਸਂਸਿਬ੍ਬਤਿ 48 ਨ ਉਸ੍ਸਿਨੇਤਿ, વਿਸਿਨਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਨੇવ વਿਧੂਪੇਤਿ ਨ ਸਨ੍ਧੂਪੇਤਿ, વਿਧੂਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਠਿਤੋ। ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ… ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ… ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ… ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਠਿਤੋ। ਸਚ੍ਚਂ ਸਮ੍ਪਟਿਪਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਏਜਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਕਿਲੇਸਗ੍ਗਿਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ, ਅਪਰਿਗਮਨਤਾਯ ਠਿਤੋ, ਕਟਂ ਸਮਾਦਾਯ ਠਿਤੋ, ਮੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸੇવਨਤਾਯ ਠਿਤੋ, ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਠਿਤੋ, ਕਰੁਣਾਯ… ਮੁਦਿਤਾਯ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਯ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਠਿਤੋ, ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਠਿਤੋ, ਅਕਮ੍ਮਯਤਾਯ 49 ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਠਿਤੋ, વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਠਿਤੋ, ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ ਠਿਤੋ, ਖਨ੍ਧਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤੋ, ਧਾਤੁਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤੋ, ਆਯਤਨਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤੋ, ਗਤਿਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤੋ, ਉਪਪਤ੍ਤਿਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤੋ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤੋ, (ਭવਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤੋ, ਸਂਸਾਰਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤੋ વਟ੍ਟਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤੋ, ਅਨ੍ਤਿਮੇ ਭવੇ ਠਿਤੋ,) 50 ਅਨ੍ਤਿਮੇ ਸਮੁਸ੍ਸਯੇ ਠਿਤੋ, ਅਨ੍ਤਿਮਦੇਹਧਰੋ ਅਰਹਾ।
So ukkhittapaligho saṃkiṇṇaparikkho abbuḷhesiko niraggaḷo ariyo pannaddhajo pannabhāro visaññutto pañcaṅgavippahīno chaḷaṅgasamannāgato ekārakkho caturāpasseno panuṇṇapaccekasacco samavayasaṭṭhesano anāvilasaṅkappo passaddhakāyasaṅkhāro suvimuttacitto suvimuttapañño kevalī vusitavā uttamapuriso paramapuriso paramapattippatto. So nevācinati 51 nāpacinati , apacinitvā ṭhito. Neva pajahati na upādiyati, pajahitvā ṭhito. Neva saṃsibbati 52 na ussineti, visinitvā ṭhito. Neva vidhūpeti na sandhūpeti, vidhūpetvā ṭhito. Asekkhena sīlakkhandhena samannāgatattā ṭhito. Asekkhena samādhikkhandhena… asekkhena paññākkhandhena… asekkhena vimuttikkhandhena… asekkhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgatattā ṭhito. Saccaṃ sampaṭipādiyitvā ṭhito. Ejaṃ samatikkamitvā ṭhito. Kilesaggiṃ pariyādiyitvā ṭhito, aparigamanatāya ṭhito, kaṭaṃ samādāya ṭhito, muttipaṭisevanatāya ṭhito, mettāya pārisuddhiyā ṭhito, karuṇāya… muditāya… upekkhāya pārisuddhiyā ṭhito, accantapārisuddhiyā ṭhito, akammayatāya 53 pārisuddhiyā ṭhito, vimuttattā ṭhito, santussitattā ṭhito, khandhapariyante ṭhito, dhātupariyante ṭhito, āyatanapariyante ṭhito, gatipariyante ṭhito, upapattipariyante ṭhito, paṭisandhipariyante ṭhito, (bhavapariyante ṭhito, saṃsārapariyante ṭhito vaṭṭapariyante ṭhito, antime bhave ṭhito,) 54 antime samussaye ṭhito, antimadehadharo arahā.
‘‘ਤਸ੍ਸਾਯਂ ਪਚ੍ਛਿਮਕੋ ਭવੋ, ਚਰਿਮੋਯਂ ਸਮੁਸ੍ਸਯੋ।
‘‘Tassāyaṃ pacchimako bhavo, carimoyaṃ samussayo;
ਜਾਤਿਮਰਣਸਂਸਾਰੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’ਤਿ॥
Jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavo’’ti.
ਨਾવਂ ਸਿਤ੍વਾવ ਪਾਰਗੂਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Nāvaṃ sitvāva pāragūti. Tenāha bhagavā –
‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਜਨ੍ਤੁ ਸਦਾ ਸਤੋ, ਕਾਮਾਨਿ ਪਰਿવਜ੍ਜਯੇ।
‘‘Tasmā jantu sadā sato, kāmāni parivajjaye;
ਤੇ ਪਹਾਯ ਤਰੇ ਓਘਂ, ਨਾવਂ ਸਿਤ੍વਾવ ਪਾਰਗੂ’’ਤਿ॥
Te pahāya tare oghaṃ, nāvaṃ sitvāva pāragū’’ti.
ਕਾਮਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਪਠਮੋ।
Kāmasuttaniddeso paṭhamo.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā / ੧. ਕਾਮਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 1. Kāmasuttaniddesavaṇṇanā