| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi |
1. චිත්‌තුප්‌පාදකණ්‌ඩං
1. Cittuppādakaṇḍaṃ
කාමාවචරකුසලං
Kāmāvacarakusalaṃ
පදභාජනී
Padabhājanī
1. කතමෙ ධම්‌මා කුසලා? යස්‌මිං සමයෙ කාමාවචරං කුසලං චිත්‌තං උප්‌පන්‌නං හොති සොමනස්‌සසහගතං ඤාණසම්‌පයුත්‌තං රූපාරම්‌මණං වා සද්‌දාරම්‌මණං වා ගන්‌ධාරම්‌මණං වා රසාරම්‌මණං වා ඵොට්‌ඨබ්‌බාරම්‌මණං වා ධම්‌මාරම්‌මණං වා යං යං වා පනාරබ්‌භ, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති, වෙදනා හොති, සඤ්‌ඤා හොති, චෙතනා හොති, චිත්‌තං හොති, විතක්‌කො හොති, විචාරො හොති, පීති හොති, සුඛං හොති, චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා හොති, සද්‌ධින්‌ද්‍රියං හොති, වීරියින්‌ද්‍රියං 1 හොති, සතින්‌ද්‍රියං හොති, සමාධින්‌ද්‍රියං හොති, පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං හොති, මනින්‌ද්‍රියං හොති, සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං හොති, ජීවිතින්‌ද්‍රියං හොති, සම්‌මාදිට්‌ඨි හොති, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො හොති, සම්‌මාවායාමො හොති, සම්‌මාසති හොති, සම්‌මාසමාධි හොති, සද්‌ධාබලං හොති, වීරියබලං 2 හොති, සතිබලං හොති, සමාධිබලං හොති, පඤ්‌ඤාබලං හොති, හිරිබලං හොති, ඔත්‌තප්‌පබලං හොති, අලොභො හොති, අදොසො හොති, අමොහො හොති, අනභිජ්‌ඣා හොති, අබ්‍යාපාදො හොති, සම්‌මාදිට්‌ඨි හොති, හිරී හොති, ඔත්‌තප්‌පං හොති, කායපස්‌සද්‌ධි 3 හොති, චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි 4 හොති, කායලහුතා හොති, චිත්‌තලහුතා හොති, කායමුදුතා හොති, චිත්‌තමුදුතා හොති, කායකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති, චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති, කායපාගුඤ්‌ඤතා හොති, චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා හොති, කායුජුකතා 5 හොති, චිත්‌තුජුකතා 6 හොති, සති හොති, සම්‌පජඤ්‌ඤං හොති, සමථො හොති, විපස්‌සනා හොති, පග්‌ගාහො හොති, අවික්‌ඛෙපො හොති; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
1. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, pīti hoti, sukhaṃ hoti, cittassekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti, vīriyindriyaṃ 7 hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, paññindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, somanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, sammādiṭṭhi hoti, sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo hoti, sammāsati hoti, sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti, vīriyabalaṃ 8 hoti, satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, paññābalaṃ hoti, hiribalaṃ hoti, ottappabalaṃ hoti, alobho hoti, adoso hoti, amoho hoti, anabhijjhā hoti, abyāpādo hoti, sammādiṭṭhi hoti, hirī hoti, ottappaṃ hoti, kāyapassaddhi 9 hoti, cittapassaddhi 10 hoti, kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti, kāyamudutā hoti, cittamudutā hoti, kāyakammaññatā hoti, cittakammaññatā hoti, kāyapāguññatā hoti, cittapāguññatā hoti, kāyujukatā 11 hoti, cittujukatā 12 hoti, sati hoti, sampajaññaṃ hoti, samatho hoti, vipassanā hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.
2. කතමො තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො ඵුසනා සංඵුසනා සංඵුසිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති.
2. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti? Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā saṃphusanā saṃphusitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
3. කතමා තස්‌මිං සමයෙ වෙදනා හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතුසම්‌ඵස්‌සජං චෙතසිකං සාතං චෙතසිකං සුඛං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං සාතං සුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා සාතා සුඛා වෙදනා – අයං තස්‌මිං සමයෙ වෙදනා හොති.
3. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.
4. කතමා තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතුසම්‌ඵස්‌සජා සඤ්‌ඤා සඤ්‌ජානනා සඤ්‌ජානිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤා හොති.
4. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti? Yā tasmiṃ samaye tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.
5. කතමා තස්‌මිං සමයෙ චෙතනා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතුසම්‌ඵස්‌සජා චෙතනා සඤ්‌චෙතනා චෙතයිතත්‌තං 13 – අයං තස්‌මිං සමයෙ චෙතනා හොති.
5. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti? Yā tasmiṃ samaye tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajā cetanā sañcetanā cetayitattaṃ 14 – ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti.
6. කතමං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං හොති.
6. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.
7. කතමො තස්‌මිං සමයෙ විතක්‌කො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ තක්‌කො විතක්‌කො සඞ්‌කප්‌පො අප්‌පනා බ්‍යප්‌පනා චෙතසො අභිනිරොපනා සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො – අයං තස්‌මිං සමයෙ විතක්‌කො හොති.
7. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti? Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ tasmiṃ samaye vitakko hoti.
8. කතමො තස්‌මිං සමයෙ විචාරො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ චාරො විචාරො අනුවිචාරො උපවිචාරො චිත්‌තස්‌ස අනුසන්‌ධානතා අනුපෙක්‌ඛනතා – අයං තස්‌මිං සමයෙ විචාරො හොති.
8. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti? Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhānatā anupekkhanatā – ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.
9. කතමා තස්‌මිං සමයෙ පීති හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පීති පාමොජ්‌ජං ආමොදනා පමොදනා හාසො පහාසො විත්‌ති ඔදග්‍යං අත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – අයං තස්‌මිං සමයෙ පීති හොති.
9. Katamā tasmiṃ samaye pīti hoti? Yā tasmiṃ samaye pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ tasmiṃ samaye pīti hoti.
10. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සුඛං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකං සාතං චෙතසිකං සුඛං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං සාතං සුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා සාතා සුඛා වෙදනා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සුඛං හොති.
10. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti.
11. කතමා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – අයං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා හොති.
11. Katamā tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti.
12. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධින්‌ද්‍රියං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධා සද්‌දහනා ඔකප්‌පනා අභිප්‌පසාදො සද්‌ධා සද්‌ධින්‌ද්‍රියං සද්‌ධාබලං – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධින්‌ද්‍රියං හොති.
12. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti.
13. කතමං තස්‌මිං සමයෙ වීරියින්‌ද්‍රියං හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො 15 නික්‌කමො පරක්‌කමො උය්‍යාමො වායාමො උස්‌සාහො උස්‌සොළ්‌හී 16 ථාමො ධිති අසිථිලපරක්‌කමතා අනික්‌ඛිත්‌තඡන්‌දතා අනික්‌ඛිත්‌තධුරතා ධුරසම්‌පග්‌ගාහො වීරියං වීරියින්‌ද්‍රියං වීරියබලං සම්‌මාවායාමො – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ වීරියින්‌ද්‍රියං හොති.
13. Katamaṃ tasmiṃ samaye vīriyindriyaṃ hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho 17 nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī 18 thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – idaṃ tasmiṃ samaye vīriyindriyaṃ hoti.
14. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සතින්‌ද්‍රියං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සති අනුස්‌සති පටිස්‌සති සති සරණතා ධාරණතා අපිලාපනතා අසම්‌මුස්‌සනතා සති සතින්‌ද්‍රියං සතිබලං සම්‌මාසති – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සතින්‌ද්‍රියං හොති.
14. Katamaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – idaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti.
15. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සමාධින්‌ද්‍රියං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සමාධින්‌ද්‍රියං හොති.
15. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – idaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti.
16. කතමං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං හොති.
16. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti.
17. කතමං තස්‌මිං සමයෙ මනින්‌ද්‍රියං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ මනින්‌ද්‍රියං හොති.
17. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
18. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකං සාතං චෙතසිකං සුඛං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං සාතං සුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා සාතා සුඛා වෙදනා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං හොති.
18. Katamaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti.
19. කතමං තස්‌මිං සමයෙ ජීවිතින්‌ද්‍රියං හොති? යො තෙසං අරූපීනං ධම්‌මානං ආයු ඨිති යපනා යාපනා ඉරියනා 19 වත්‌තනා පාලනා ජීවිතං ජීවිතින්‌ද්‍රියං – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ ජීවිතින්‌ද්‍රියං හොති.
19. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti? Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā 20 vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti.
20. කතමා තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාදිට්‌ඨි හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාදිට්‌ඨි හොති.
20. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti.
21. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ තක්‌කො විතක්‌කො සඞ්‌කප්‌පො අප්‌පනා බ්‍යප්‌පනා චෙතසො අභිනිරොපනා සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො හොති.
21. Katamo tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti? Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti.
22. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාවායාමො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො නික්‌කමො පරක්‌කමො උය්‍යාමො වායාමො උස්‌සාහො උස්‌සොළ්‌හී ථාමො ධිති අසිථිලපරක්‌කමතා අනික්‌ඛිත්‌තඡන්‌දතා අනික්‌ඛිත්‌තධුරතා ධුරසම්‌පග්‌ගාහො වීරියං වීරියින්‌ද්‍රියං වීරියබලං සම්‌මාවායාමො – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාවායාමො හොති.
22. Katamo tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti.
23. කතමා තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසති හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සති අනුස්‌සති පටිස්‌සති සති සරණතා ධාරණතා අපිලාපනතා අසම්‌මුස්‌සනතා සති සතින්‌ද්‍රියං සතිබලං සම්‌මාසති – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසති හොති.
23. Katamā tasmiṃ samaye sammāsati hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsati hoti.
24. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසමාධි හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසමාධි හොති.
24. Katamo tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti.
25. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධාබලං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධා සද්‌දහනා ඔකප්‌පනා අභිප්‌පසාදො සද්‌ධා සද්‌ධින්‌ද්‍රියං සද්‌ධාබලං – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධාබලං හොති.
25. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti.
26. කතමං තස්‌මිං සමයෙ වීරියබලං හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො නික්‌කමො පරක්‌කමො උය්‍යාමො වායාමො උස්‌සාහො උස්‌සොළ්‌හී ථාමො ධිති අසිථිලපරක්‌කමතා අනික්‌ඛිත්‌තඡන්‌දතා අනික්‌ඛිත්‌තධුරතා ධුරසම්‌පග්‌ගාහො වීරියං වීරියින්‌ද්‍රියං වීරියබලං සම්‌මාවායාමො – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ වීරියබලං හොති.
26. Katamaṃ tasmiṃ samaye vīriyabalaṃ hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – idaṃ tasmiṃ samaye vīriyabalaṃ hoti.
27. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සතිබලං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සති අනුස්‌සති පටිස්‌සති සති සරණතා ධාරණතා අපිලාපනතා අසම්‌මුස්‌සනතා සති සතින්‌ද්‍රියං සතිබලං සම්‌මාසති – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සතිබලං හොති.
27. Katamaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – idaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti.
28. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සමාධිබලං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සමාධිබලං හොති.
28. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – idaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti.
29. කතමං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤාබලං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤාබලං හොති.
29. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti.
30. කතමං තස්‌මිං සමයෙ හිරිබලං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ හිරීයති හිරියිතබ්‌බෙන හිරීයති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ හිරිබලං හොති.
30. Katamaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti.
31. කතමං තස්‌මිං සමයෙ ඔත්‌තප්‌පබලං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ ඔත්‌තප්‌පති ඔත්‌තප්‌පිතබ්‌බෙන ඔත්‌තප්‌පති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ ඔත්‌තප්‌පබලං හොති.
31. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti.
32. කතමො තස්‌මිං සමයෙ අලොභො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ අලොභො අලුබ්‌භනා අලුබ්‌භිතත්‌තං අසාරාගො අසාරජ්‌ජනා අසාරජ්‌ජිතත්‌තං අනභිජ්‌ඣා අලොභො කුසලමූලං – අයං තස්‌මිං සමයෙ අලොභො හොති.
32. Katamo tasmiṃ samaye alobho hoti? Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye alobho hoti.
33. කතමො තස්‌මිං සමයෙ අදොසො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ අදොසො අදුස්‌සනා අදුස්‌සිතත්‌තං 21 අබ්‍යාපාදො අබ්‍යාපජ්‌ජො අදොසො කුසලමූලං – අයං තස්‌මිං සමයෙ අදොසො හොති?
33. Katamo tasmiṃ samaye adoso hoti? Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā adussitattaṃ 22 abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye adoso hoti?
34. කතමො තස්‌මිං සමයෙ අමොහො හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි අමොහො කුසලමූලං – අයං තස්‌මිං සමයෙ අමොහො හොති.
34. Katamo tasmiṃ samaye amoho hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye amoho hoti.
35. කතමා තස්‌මිං සමයෙ අනභිජ්‌ඣා හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ අලොභො අලුබ්‌භනා අලුබ්‌භිතත්‌තං අසාරාගො අසාරජ්‌ජනා අසාරජ්‌ජිතත්‌තං අනභිජ්‌ඣා අලොභො කුසලමූලං – අයං තස්‌මිං සමයෙ අනභිජ්‌ඣා හොති.
35. Katamā tasmiṃ samaye anabhijjhā hoti? Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye anabhijjhā hoti.
36. කතමො තස්‌මිං සමයෙ අබ්‍යාපාදො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ අදොසො අදුස්‌සනා අදුස්‌සිතත්‌තං අබ්‍යාපාදො අබ්‍යාපජ්‌ජො අදොසො කුසලමූලං – අයං තස්‌මිං සමයෙ අබ්‍යාපාදො හොති.
36. Katamo tasmiṃ samaye abyāpādo hoti? Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā adussitattaṃ abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye abyāpādo hoti.
37. කතමා තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාදිට්‌ඨි හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාදිට්‌ඨි හොති.
37. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti.
38. කතමා තස්‌මිං සමයෙ හිරී හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ හිරීයති හිරියිතබ්‌බෙන හිරීයති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – අයං තස්‌මිං සමයෙ හිරී හොති.
38. Katamā tasmiṃ samaye hirī hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ tasmiṃ samaye hirī hoti.
39. කතමං තස්‌මිං සමයෙ ඔත්‌තප්‌පං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ ඔත්‌තප්‌පති ඔත්‌තප්‌පිතබ්‌බෙන ඔත්‌තප්‌පති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ ඔත්‌තප්‌පං හොති.
39. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ tasmiṃ samaye ottappaṃ hoti.
41. කතමා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධස්‌ස පස්‌සද්‌ධි පටිපස්‌සද්‌ධි පස්‌සම්‌භනා පටිපස්‌සම්‌භනා පටිපස්‌සම්‌භිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි හොති.
41. Katamā tasmiṃ samaye cittapassaddhi hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa passaddhi paṭipassaddhi passambhanā paṭipassambhanā paṭipassambhitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye cittapassaddhi hoti.
42. කතමා තස්‌මිං සමයෙ කායලහුතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ වෙදනාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධස්‌ස ලහුතා ලහුපරිණාමතා අදන්‌ධනතා අවිත්‌ථනතා – අයං තස්‌මිං සමයෙ කායලහුතා හොති.
42. Katamā tasmiṃ samaye kāyalahutā hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa lahutā lahupariṇāmatā adandhanatā avitthanatā – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyalahutā hoti.
43. කතමා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තලහුතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධස්‌ස ලහුතා ලහුපරිණාමතා අදන්‌ධනතා අවිත්‌ථනතා – අයං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තලහුතා හොති.
43. Katamā tasmiṃ samaye cittalahutā hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa lahutā lahupariṇāmatā adandhanatā avitthanatā – ayaṃ tasmiṃ samaye cittalahutā hoti.
44. කතමා තස්‌මිං සමයෙ කායමුදුතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ වෙදනාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධස්‌ස මුදුතා මද්‌දවතා අකක්‌ඛළතා අකථිනතා – අයං තස්‌මිං සමයෙ කායමුදුතා හොති.
44. Katamā tasmiṃ samaye kāyamudutā hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa mudutā maddavatā akakkhaḷatā akathinatā – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyamudutā hoti.
45. කතමා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තමුදුතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධස්‌ස මුදුතා මද්‌දවතා අකක්‌ඛළතා අකථිනතා – අයං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තමුදුතා හොති.
45. Katamā tasmiṃ samaye cittamudutā hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa mudutā maddavatā akakkhaḷatā akathinatā – ayaṃ tasmiṃ samaye cittamudutā hoti.
46. කතමා තස්‌මිං සමයෙ කායකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ වෙදනාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධස්‌ස කම්‌මඤ්‌ඤතා කම්‌මඤ්‌ඤත්‌තං කම්‌මඤ්‌ඤභාවො – අයං තස්‌මිං සමයෙ කායකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති.
46. Katamā tasmiṃ samaye kāyakammaññatā hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyakammaññatā hoti.
47. කතමා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධස්‌ස කම්‌මඤ්‌ඤතා කම්‌මඤ්‌ඤත්‌තං කම්‌මඤ්‌ඤභාවො – අයං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති.
47. Katamā tasmiṃ samaye cittakammaññatā hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo – ayaṃ tasmiṃ samaye cittakammaññatā hoti.
48. කතමා තස්‌මිං සමයෙ කායපාගුඤ්‌ඤතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ වෙදනාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධස්‌ස පගුණතා පගුණත්‌තං පගුණභාවො – අයං තස්‌මිං සමයෙ කායපාගුඤ්‌ඤතා හොති.
48. Katamā tasmiṃ samaye kāyapāguññatā hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa paguṇatā paguṇattaṃ paguṇabhāvo – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyapāguññatā hoti.
49. කතමා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධස්‌ස පගුණතා පගුණත්‌තං පගුණභාවො – අයං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා හොති.
49. Katamā tasmiṃ samaye cittapāguññatā hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa paguṇatā paguṇattaṃ paguṇabhāvo – ayaṃ tasmiṃ samaye cittapāguññatā hoti.
50. කතමා තස්‌මිං සමයෙ කායුජුකතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ වෙදනාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධස්‌ස උජුතා උජුකතා අජිම්‌හතා අවඞ්‌කතා අකුටිලතා – අයං තස්‌මිං සමයෙ කායුජුකතා හොති.
50. Katamā tasmiṃ samaye kāyujukatā hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa ujutā ujukatā ajimhatā avaṅkatā akuṭilatā – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyujukatā hoti.
51. කතමා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තුජුකතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධස්‌ස උජුතා උජුකතා අජිම්‌හතා අවඞ්‌කතා අකුටිලතා – අයං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තුජුකතා හොති.
51. Katamā tasmiṃ samaye cittujukatā hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa ujutā ujukatā ajimhatā avaṅkatā akuṭilatā – ayaṃ tasmiṃ samaye cittujukatā hoti.
52. කතමා තස්‌මිං සමයෙ සති හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සති අනුස්‌සති පටිස්‌සති සති සරණතා ධාරණතා අපිලාපනතා අසම්‌මුස්‌සනතා සති සතින්‌ද්‍රියං සතිබලං සම්‌මාසති – අයං තස්‌මිං සමයෙ සති හොති.
52. Katamā tasmiṃ samaye sati hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ tasmiṃ samaye sati hoti.
53. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌පජඤ්‌ඤං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌පජඤ්‌ඤං හොති.
53. Katamaṃ tasmiṃ samaye sampajaññaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tasmiṃ samaye sampajaññaṃ hoti.
54. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සමථො හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – අයං තස්‌මිං සමයෙ සමථො හොති.
54. Katamo tasmiṃ samaye samatho hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye samatho hoti.
55. කතමා තස්‌මිං සමයෙ විපස්‌සනා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – අයං තස්‌මිං සමයෙ විපස්‌සනා හොති.
55. Katamā tasmiṃ samaye vipassanā hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ tasmiṃ samaye vipassanā hoti.
56. කතමො තස්‌මිං සමයෙ පග්‌ගාහො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො නික්‌කමො පරක්‌කමො උය්‍යාමො වායාමො උස්‌සාහො උස්‌සොළ්‌හී ථාමො ධිති අසිථිලපරක්‌කමතා අනික්‌ඛිත්‌තඡන්‌දතා අනික්‌ඛිත්‌තධුරතා ධුරසම්‌පග්‌ගාහො වීරියං වීරියින්‌ද්‍රියං වීරියබලං සම්‌මාවායාමො – අයං තස්‌මිං සමයෙ පග්‌ගාහො හොති.
56. Katamo tasmiṃ samaye paggāho hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – ayaṃ tasmiṃ samaye paggāho hoti.
57. කතමො තස්‌මිං සමයෙ අවික්‌ඛෙපො හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – අයං තස්‌මිං සමයෙ අවික්‌ඛෙපො හොති.
57. Katamo tasmiṃ samaye avikkhepo hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye avikkhepo hoti.
යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.
පදභාජනීයං.
Padabhājanīyaṃ.
පඨමභාණවාරො.
Paṭhamabhāṇavāro.
කොට්‌ඨාසවාරො
Koṭṭhāsavāro
58. තස්‌මිං ඛො පන සමයෙ චත්‌තාරො ඛන්‌ධා හොන්‌ති, ද්‌වායතනානි හොන්‌ති, ද්‌වෙ ධාතුයො හොන්‌ති, තයො ආහාරා හොන්‌ති, අට්‌ඨින්‌ද්‍රියානි හොන්‌ති, පඤ්‌චඞ්‌ගිකං ඣානං හොති, පඤ්‌චඞ්‌ගිකො මග්‌ගො හොති, සත්‌ත බලානි හොන්‌ති, තයො හෙතූ හොන්‌ති, එකො ඵස්‌සො හොති, එකා වෙදනා හොති, එකා සඤ්‌ඤා හොති, එකා චෙතනා හොති, එකං චිත්‌තං හොති, එකො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො හොති, එකො සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො හොති, එකො සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති, එකො විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො හොති, එකං මනායතනං හොති, එකං මනින්‌ද්‍රියං හොති, එකා මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු හොති, එකං ධම්‌මායතනං හොති, එකා ධම්‌මධාතු හොති; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
58. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, aṭṭhindriyāni honti, pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, pañcaṅgiko maggo hoti, satta balāni honti, tayo hetū honti, eko phasso hoti, ekā vedanā hoti, ekā saññā hoti, ekā cetanā hoti, ekaṃ cittaṃ hoti, eko vedanākkhandho hoti, eko saññākkhandho hoti, eko saṅkhārakkhandho hoti, eko viññāṇakkhandho hoti, ekaṃ manāyatanaṃ hoti, ekaṃ manindriyaṃ hoti, ekā manoviññāṇadhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.
59. කතමෙ තස්‌මිං සමයෙ චත්‌තාරො ඛන්‌ධා හොන්‌ති? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො.
59. Katame tasmiṃ samaye cattāro khandhā honti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho.
60. කතමො තස්‌මිං සමයෙ වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකං සාතං චෙතසිකං සුඛං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං සාතං සුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා සාතා සුඛා වෙදනා – අයං තස්‌මිං සමයෙ වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො හොති.
60. Katamo tasmiṃ samaye vedanākkhandho hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye vedanākkhandho hoti.
61. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤා සඤ්‌ජානනා සඤ්‌ජානිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො හොති.
61. Katamo tasmiṃ samaye saññākkhandho hoti? Yā tasmiṃ samaye saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saññākkhandho hoti.
62. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති? ඵස්‌සො චෙතනා විතක්‌කො විචාරො පීති චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා සද්‌ධින්‌ද්‍රියං වීරියින්‌ද්‍රියං සතින්‌ද්‍රියං සමාධින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං ජීවිතින්‌ද්‍රියං සම්‌මාදිට්‌ඨි සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාවායාමො සම්‌මාසති සම්‌මාසමාධි සද්‌ධාබලං වීරියබලං සතිබලං සමාධිබලං පඤ්‌ඤාබලං හිරිබලං ඔත්‌තප්‌පබලං අලොභො අදොසො අමොහො අනභිජ්‌ඣා අබ්‍යාපාදො සම්‌මාදිට්‌ඨි හිරී ඔත්‌තප්‌පං කායපස්‌සද්‌ධි චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි කායලහුතා චිත්‌තලහුතා කායමුදුතා චිත්‌තමුදුතා කායකම්‌මඤ්‌ඤතා චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා කායපාගුඤ්‌ඤතා චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා කායුජුකතා චිත්‌තුජුකතා සති සම්‌පජඤ්‌ඤං සමථො විපස්‌සනා පග්‌ගාහො අවික්‌ඛෙපො; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා ඨපෙත්‌වා 29 වෙදනාක්‌ඛන්‌ධං ඨපෙත්‌වා සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධං ඨපෙත්‌වා විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධං – අයං තස්‌මිං සමයෙ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති.
62. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti? Phasso cetanā vitakko vicāro pīti cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso amoho anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati sampajaññaṃ samatho vipassanā paggāho avikkhepo; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā 30 vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti.
63. කතමො තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො හොති ? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – අයං තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො හොති.
63. Katamo tasmiṃ samaye viññāṇakkhandho hoti ? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ tasmiṃ samaye viññāṇakkhandho hoti.
ඉමෙ තස්‌මිං සමයෙ චත්‌තාරො ඛන්‌ධා හොන්‌ති.
Ime tasmiṃ samaye cattāro khandhā honti.
64. කතමානි තස්‌මිං සමයෙ ද්‌වායතනානි හොන්‌ති? මනායතනං ධම්‌මායතනං.
64. Katamāni tasmiṃ samaye dvāyatanāni honti? Manāyatanaṃ dhammāyatanaṃ.
65. කතමං තස්‌මිං සමයෙ මනායතනං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ මනායතනං හොති.
65. Katamaṃ tasmiṃ samaye manāyatanaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye manāyatanaṃ hoti.
66. කතමං තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මායතනං හොති? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මායතනං හොති.
66. Katamaṃ tasmiṃ samaye dhammāyatanaṃ hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ tasmiṃ samaye dhammāyatanaṃ hoti.
ඉමානි තස්‌මිං සමයෙ ද්‌වායතනානි හොන්‌ති.
Imāni tasmiṃ samaye dvāyatanāni honti.
67. කතමා තස්‌මිං සමයෙ ද්‌වෙ ධාතුයො හොන්‌ති? මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු, ධම්‌මධාතු.
67. Katamā tasmiṃ samaye dve dhātuyo honti? Manoviññāṇadhātu, dhammadhātu.
68. කතමා තස්‌මිං සමයෙ මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – අයං තස්‌මිං සමයෙ මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු හොති.
68. Katamā tasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ tasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu hoti.
69. කතමා තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මධාතු හොති? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – අයං තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මධාතු හොති.
69. Katamā tasmiṃ samaye dhammadhātu hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ayaṃ tasmiṃ samaye dhammadhātu hoti.
ඉමා තස්‌මිං සමයෙ ද්‌වෙ ධාතුයො හොන්‌ති.
Imā tasmiṃ samaye dve dhātuyo honti.
70. කතමෙ තස්‌මිං සමයෙ තයො ආහාරා හොන්‌ති? ඵස්‌සාහාරො, මනොසඤ්‌චෙතනාහාරො , විඤ්‌ඤාණාහාරො.
70. Katame tasmiṃ samaye tayo āhārā honti? Phassāhāro, manosañcetanāhāro , viññāṇāhāro.
71. කතමො තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සාහාරො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො ඵුසනා සංඵුසනා සංඵුසිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සාහාරො හොති.
71. Katamo tasmiṃ samaye phassāhāro hoti? Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā saṃphusanā saṃphusitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye phassāhāro hoti.
72. කතමො තස්‌මිං සමයෙ මනොසඤ්‌චෙතනාහාරො හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චෙතනා සඤ්‌චෙතනා චෙතයිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ මනොසඤ්‌චෙතනාහාරො හොති.
72. Katamo tasmiṃ samaye manosañcetanāhāro hoti? Yā tasmiṃ samaye cetanā sañcetanā cetayitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye manosañcetanāhāro hoti.
73. කතමො තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණාහාරො හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – අයං තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණාහාරො හොති.
73. Katamo tasmiṃ samaye viññāṇāhāro hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ tasmiṃ samaye viññāṇāhāro hoti.
ඉමෙ තස්‌මිං සමයෙ තයො ආහාරා හොන්‌ති.
Ime tasmiṃ samaye tayo āhārā honti.
74. කතමානි තස්‌මිං සමයෙ අට්‌ඨින්‌ද්‍රියානි හොන්‌ති? සද්‌ධින්‌ද්‍රියං, වීරියින්‌ද්‍රියං, සතින්‌ද්‍රියං, සමාධින්‌ද්‍රියං, පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං, මනින්‌ද්‍රියං, සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං, ජීවිතින්‌ද්‍රියං.
74. Katamāni tasmiṃ samaye aṭṭhindriyāni honti? Saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ, manindriyaṃ, somanassindriyaṃ, jīvitindriyaṃ.
75. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධින්‌ද්‍රියං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධා සද්‌දහනා ඔකප්‌පනා අභිප්‌පසාදො සද්‌ධා සද්‌ධින්‌ද්‍රියං සද්‌ධාබලං – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධින්‌ද්‍රියං හොති.
75. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti.
76. කතමං තස්‌මිං සමයෙ වීරියින්‌ද්‍රියං හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො නික්‌කමො පරක්‌කමො උය්‍යාමො වායාමො උස්‌සාහො උස්‌සොළ්‌හී ථාමො ධිති අසිථිලපරක්‌කමතා අනික්‌ඛිත්‌තඡන්‌දතා අනික්‌ඛිත්‌තධුරතා ධුරසම්‌පග්‌ගාහො වීරියං වීරියින්‌ද්‍රියං වීරියබලං සම්‌මාවායාමො – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ වීරියින්‌ද්‍රියං හොති.
76. Katamaṃ tasmiṃ samaye vīriyindriyaṃ hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – idaṃ tasmiṃ samaye vīriyindriyaṃ hoti.
77. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සතින්‌ද්‍රියං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සති අනුස්‌සති පටිස්‌සති සති සරණතා ධාරණතා අපිලාපනතා අසම්‌මුස්‌සනතා සති සතින්‌ද්‍රියං සතිබලං සම්‌මාසති – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සතින්‌ද්‍රියං හොති.
77. Katamaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – idaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti.
78. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සමාධින්‌ද්‍රියං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සමාධින්‌ද්‍රියං හොති.
78. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – idaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti.
79. කතමං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං හොති.
79. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti.
80. කතමං තස්‌මිං සමයෙ මනින්‌ද්‍රියං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ මනින්‌ද්‍රියං හොති.
80. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
81. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකං සාතං චෙතසිකං සුඛං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං සාතං සුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා සාතා සුඛා වෙදනා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං හොති.
81. Katamaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti.
82. කතමං තස්‌මිං සමයෙ ජීවිතින්‌ද්‍රියං හොති? යො තෙසං අරූපීනං ධම්‌මානං ආයු ඨිති යපනා යාපනා ඉරියනා වත්‌තනා පාලනා ජීවිතං ජීවිතින්‌ද්‍රියං – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ ජීවිතින්‌ද්‍රියං හොති .
82. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti? Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti .
ඉමානි තස්‌මිං සමයෙ අට්‌ඨින්‌ද්‍රියානි හොන්‌ති.
Imāni tasmiṃ samaye aṭṭhindriyāni honti.
83. කතමං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌චඞ්‌ගිකං ඣානං හොති? විතක්‌කො, විචාරො, පීති, සුඛං, චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා.
83. Katamaṃ tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti? Vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā.
84. කතමො තස්‌මිං සමයෙ විතක්‌කො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ තක්‌කො විතක්‌කො සඞ්‌කප්‌පො අප්‌පනා බ්‍යප්‌පනා චෙතසො අභිනිරොපනා සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො – අයං තස්‌මිං සමයෙ විතක්‌කො හොති.
84. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti? Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ tasmiṃ samaye vitakko hoti.
85. කතමො තස්‌මිං සමයෙ විචාරො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ චාරො විචාරො අනුවිචාරො උපවිචාරො චිත්‌තස්‌ස අනුසන්‌ධානතා අනුපෙක්‌ඛනතා – අයං තස්‌මිං සමයෙ විචාරො හොති.
85. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti? Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhānatā anupekkhanatā – ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.
86. කතමා තස්‌මිං සමයෙ පීති හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පීති පාමොජ්‌ජං ආමොදනා පමොදනා හාසො පහාසො විත්‌ති ඔදග්‍යං අත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – අයං තස්‌මිං සමයෙ පීති හොති.
86. Katamā tasmiṃ samaye pīti hoti? Yā tasmiṃ samaye pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ tasmiṃ samaye pīti hoti.
87. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සුඛං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකං සාතං චෙතසිකං සුඛං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං සාතං සුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා සාතා සුඛා වෙදනා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සුඛං හොති.
87. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti.
88. කතමා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – අයං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා හොති.
88. Katamā tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti.
ඉදං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌චඞ්‌ගිකං ඣානං හොති.
Idaṃ tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti.
89. කතමො තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌චඞ්‌ගිකො මග්‌ගො හොති? සම්‌මාදිට්‌ඨි, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො, සම්‌මාවායාමො, සම්‌මාසති, සම්‌මාසමාධි.
89. Katamo tasmiṃ samaye pañcaṅgiko maggo hoti? Sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.
90. කතමා තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාදිට්‌ඨි හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාදිට්‌ඨි හොති.
90. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti.
91. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ තක්‌කො විතක්‌කො සඞ්‌කප්‌පො අප්‌පනා බ්‍යප්‌පනා චෙතසො අභිනිරොපනා සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො හොති.
91. Katamo tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti? Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti.
92. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාවායාමො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො නික්‌කමො පරක්‌කමො උය්‍යාමො වායාමො උස්‌සාහො උස්‌සොළ්‌හී ථාමො ධිති අසිථිලපරක්‌කමතා අනික්‌ඛිත්‌තඡන්‌දතා අනික්‌ඛිත්‌තධුරතා ධුරසම්‌පග්‌ගාහො වීරියං වීරියින්‌ද්‍රියං වීරියබලං සම්‌මාවායාමො – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාවායාමො හොති.
92. Katamo tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti.
93. කතමා තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසති හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සති අනුස්‌සති පටිස්‌සති සති සරණතා ධාරණතා අපිලාපනතා අසම්‌මුස්‌සනතා සති සතින්‌ද්‍රියං සතිබලං සම්‌මාසති – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසති හොති.
93. Katamā tasmiṃ samaye sammāsati hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsati hoti.
94. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසමාධි හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – අයං තස්‌මිං සමයෙ සම්‌මාසමාධි හොති.
94. Katamo tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti.
අයං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌චඞ්‌ගිකො මග්‌ගො හොති.
Ayaṃ tasmiṃ samaye pañcaṅgiko maggo hoti.
95. කතමානි තස්‌මිං සමයෙ සත්‌ත බලානි හොන්‌ති? සද්‌ධාබලං, වීරියබලං, සතිබලං, සමාධිබලං, පඤ්‌ඤාබලං, හිරිබලං, ඔත්‌තප්‌පබලං.
95. Katamāni tasmiṃ samaye satta balāni honti? Saddhābalaṃ, vīriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ, paññābalaṃ, hiribalaṃ, ottappabalaṃ.
96. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධාබලං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධා සද්‌දහනා ඔකප්‌පනා අභිප්‌පසාදො සද්‌ධා සද්‌ධින්‌ද්‍රියං සද්‌ධාබලං – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සද්‌ධාබලං හොති.
96. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti.
97. කතමං තස්‌මිං සමයෙ වීරියබලං හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො නික්‌කමො පරක්‌කමො උය්‍යාමො වායාමො උස්‌සාහො උස්‌සොළ්‌හී ථාමො ධිති අසිථිලපරක්‌කමතා අනික්‌ඛිත්‌තඡන්‌දතා අනික්‌ඛිත්‌තධුරතා ධුරසම්‌පග්‌ගාහො වීරියං වීරියින්‌ද්‍රියං වීරියබලං සම්‌මාවායාමො – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ වීරියබලං හොති.
97. Katamaṃ tasmiṃ samaye vīriyabalaṃ hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – idaṃ tasmiṃ samaye vīriyabalaṃ hoti.
98. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සතිබලං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සති අනුස්‌සති පටිස්‌සති සති සරණතා ධාරණතා අපිලාපනතා අසම්‌මුස්‌සනතා සති සතින්‌ද්‍රියං සතිබලං සම්‌මාසති – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සතිබලං හොති.
98. Katamaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – idaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti.
99. කතමං තස්‌මිං සමයෙ සමාධිබලං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ සමාධිබලං හොති.
99. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – idaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti.
100. කතමං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤාබලං හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤාබලං හොති.
100. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti.
101. කතමං තස්‌මිං සමයෙ හිරිබලං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ හිරීයති හිරියිතබ්‌බෙන හිරීයති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ හිරිබලං හොති.
101. Katamaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti.
102. කතමං තස්‌මිං සමයෙ ඔත්‌තප්‌පබලං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ ඔත්‌තප්‌පති ඔත්‌තප්‌පිතබ්‌බෙන ඔත්‌තප්‌පති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ ඔත්‌තප්‌පබලං හොති.
102. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti.
ඉමානි තස්‌මිං සමයෙ සත්‌ත බලානි හොන්‌ති.
Imāni tasmiṃ samaye satta balāni honti.
103. කතමෙ තස්‌මිං සමයෙ තයො හෙතූ හොන්‌ති? අලොභො, අදොසො, අමොහො.
103. Katame tasmiṃ samaye tayo hetū honti? Alobho, adoso, amoho.
104. කතමො තස්‌මිං සමයෙ අලොභො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ අලොභො අලුබ්‌භනා අලුබ්‌භිතත්‌තං අසාරාගො අසාරජ්‌ජනා අසාරජ්‌ජිතත්‌තං අනභිජ්‌ඣා අලොභො කුසලමූලං – අයං තස්‌මිං සමයෙ අලොභො හොති.
104. Katamo tasmiṃ samaye alobho hoti? Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye alobho hoti.
105. කතමො තස්‌මිං සමයෙ අදොසො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ අදොසො අදුස්‌සනා අදුස්‌සිතත්‌තං අබ්‍යාපාදො අබ්‍යාපජ්‌ජො අදොසො කුසලමූලං – අයං තස්‌මිං සමයෙ අදොසො හොති.
105. Katamo tasmiṃ samaye adoso hoti? Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā adussitattaṃ abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye adoso hoti.
106. කතමො තස්‌මිං සමයෙ අමොහො හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා…පෙ.… අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – අයං තස්‌මිං සමයෙ අමොහො හොති.
106. Katamo tasmiṃ samaye amoho hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ tasmiṃ samaye amoho hoti.
ඉමෙ තස්‌මිං සමයෙ තයො හෙතූ හොන්‌ති.
Ime tasmiṃ samaye tayo hetū honti.
107. කතමො තස්‌මිං සමයෙ එකො ඵස්‌සො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො ඵුසනා සංඵුසනා සංඵුසිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ එකො ඵස්‌සො හොති.
107. Katamo tasmiṃ samaye eko phasso hoti? Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā saṃphusanā saṃphusitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye eko phasso hoti.
108. කතමා තස්‌මිං සමයෙ එකා වෙදනා හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකං සාතං චෙතසිකං සුඛං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං සාතං සුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා සාතා සුඛා වෙදනා – අයං තස්‌මිං සමයෙ එකා වෙදනා හොති.
108. Katamā tasmiṃ samaye ekā vedanā hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye ekā vedanā hoti.
109. කතමා තස්‌මිං සමයෙ එකා සඤ්‌ඤා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤා සඤ්‌ජානනා සඤ්‌ජානිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ එකා සඤ්‌ඤා හොති.
109. Katamā tasmiṃ samaye ekā saññā hoti? Yā tasmiṃ samaye saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye ekā saññā hoti.
110. කතමා තස්‌මිං සමයෙ එකා චෙතනා හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ චෙතනා සඤ්‌චෙතනා චෙතයිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ එකා චෙතනා හොති.
110. Katamā tasmiṃ samaye ekā cetanā hoti? Yā tasmiṃ samaye cetanā sañcetanā cetayitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye ekā cetanā hoti.
111. කතමං තස්‌මිං සමයෙ එකං චිත්‌තං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ එකං චිත්‌තං හොති.
111. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ cittaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ cittaṃ hoti.
112. කතමො තස්‌මිං සමයෙ එකො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකං සාතං චෙතසිකං සුඛං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං සාතං සුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා සාතා සුඛා වෙදනා – අයං තස්‌මිං සමයෙ එකො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො හොති.
112. Katamo tasmiṃ samaye eko vedanākkhandho hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye eko vedanākkhandho hoti.
113. කතමො තස්‌මිං සමයෙ එකො සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො හොති? යා තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤා සඤ්‌ජානනා සඤ්‌ජානිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ එකො සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො හොති.
113. Katamo tasmiṃ samaye eko saññākkhandho hoti? Yā tasmiṃ samaye saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye eko saññākkhandho hoti.
114. කතමො තස්‌මිං සමයෙ එකො සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති? ඵස්‌සො චෙතනා විතක්‌කො විචාරො පීති චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා සද්‌ධින්‌ද්‍රියං වීරියින්‌ද්‍රියං සතින්‌ද්‍රියං සමාධින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං ජීවිතින්‌ද්‍රියං සම්‌මාදිට්‌ඨි සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාවායාමො සම්‌මාසති සම්‌මාසමාධි සද්‌ධාබලං වීරියබලං සතිබලං සමාධිබලං පඤ්‌ඤාබලං හිරිබලං ඔත්‌තප්‌පබලං අලොභො අදොසො අමොහො අනභිජ්‌ඣා අබ්‍යාපාදො සම්‌මාදිට්‌ඨි හිරී ඔත්‌තප්‌පං කායපස්‌සද්‌ධි චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි කායලහුතා චිත්‌තලහුතා කායමුදුතා චිත්‌තමුදුතා කායකම්‌මඤ්‌ඤතා චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා කායපාගුඤ්‌ඤතා චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා කායුජුකතා චිත්‌තුජුකතා සති සම්‌පජඤ්‌ඤං සමථො විපස්‌සනා පග්‌ගාහො අවික්‌ඛෙපො; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධං ඨපෙත්‌වා සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධං ඨපෙත්‌වා විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධං – අයං තස්‌මිං සමයෙ එකො සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති.
114. Katamo tasmiṃ samaye eko saṅkhārakkhandho hoti? Phasso cetanā vitakko vicāro pīti cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso amoho anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati sampajaññaṃ samatho vipassanā paggāho avikkhepo; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye eko saṅkhārakkhandho hoti.
115. කතමො තස්‌මිං සමයෙ එකො විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – අයං තස්‌මිං සමයෙ එකො විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො හොති.
115. Katamo tasmiṃ samaye eko viññāṇakkhandho hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ tasmiṃ samaye eko viññāṇakkhandho hoti.
116. කතමං තස්‌මිං සමයෙ එකං මනායතනං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ එකං මනායතනං හොති.
116. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manāyatanaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manāyatanaṃ hoti.
117. කතමං තස්‌මිං සමයෙ එකං මනින්‌ද්‍රියං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ එකං මනින්‌ද්‍රියං හොති.
117. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manindriyaṃ hoti.
118. කතමා තස්‌මිං සමයෙ එකා මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – අයං තස්‌මිං සමයෙ එකා මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු හොති.
118. Katamā tasmiṃ samaye ekā manoviññāṇadhātu hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ tasmiṃ samaye ekā manoviññāṇadhātu hoti.
119. කතමං තස්‌මිං සමයෙ එකං ධම්‌මායතනං හොති? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො , සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ එකං ධම්‌මායතනං හොති.
119. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho , saṅkhārakkhandho – idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti.
120. කතමා තස්‌මිං සමයෙ එකා ධම්‌මධාතු හොති? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – අයං තස්‌මිං සමයෙ එකා ධම්‌මධාතු හොති.
120. Katamā tasmiṃ samaye ekā dhammadhātu hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ayaṃ tasmiṃ samaye ekā dhammadhātu hoti.
යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.
කොට්‌ඨාසවාරො.
Koṭṭhāsavāro.
සුඤ්‌ඤතවාරො
Suññatavāro
121. තස්‌මිං ඛො පන සමයෙ ධම්‌මා හොන්‌ති, ඛන්‌ධා හොන්‌ති, ආයතනානි හොන්‌ති, ධාතුයො හොන්‌ති, ආහාරා හොන්‌ති, ඉන්‌ද්‍රියානි හොන්‌ති, ඣානං හොති, මග්‌ගො හොති, බලානි හොන්‌ති, හෙතූ හොන්‌ති, ඵස්‌සො හොති, වෙදනා හොති, සඤ්‌ඤා හොති, චෙතනා හොති, චිත්‌තං හොති, වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො හොති, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො හොති, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො හොති, මනායතනං හොති, මනින්‌ද්‍රියං හොති, මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු හොති, ධම්‌මායතනං හොති, ධම්‌මධාතු හොති; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
121. Tasmiṃ kho pana samaye dhammā honti, khandhā honti, āyatanāni honti, dhātuyo honti, āhārā honti, indriyāni honti, jhānaṃ hoti, maggo hoti, balāni honti, hetū honti, phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vedanākkhandho hoti, saññākkhandho hoti, saṅkhārakkhandho hoti, viññāṇakkhandho hoti, manāyatanaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, manoviññāṇadhātu hoti, dhammāyatanaṃ hoti, dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.
122. කතමෙ තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මා හොන්‌ති? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මා හොන්‌ති.
122. Katame tasmiṃ samaye dhammā honti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime tasmiṃ samaye dhammā honti.
123. කතමෙ තස්‌මිං සමයෙ ඛන්‌ධා හොන්‌ති? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො , සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ තස්‌මිං සමයෙ ඛන්‌ධා හොන්‌ති.
123. Katame tasmiṃ samaye khandhā honti? Vedanākkhandho, saññākkhandho , saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime tasmiṃ samaye khandhā honti.
124. කතමානි තස්‌මිං සමයෙ ආයතනානි හොන්‌ති? මනායතනං, ධම්‌මායතනං – ඉමානි තස්‌මිං සමයෙ ආයතනානි හොන්‌ති.
124. Katamāni tasmiṃ samaye āyatanāni honti? Manāyatanaṃ, dhammāyatanaṃ – imāni tasmiṃ samaye āyatanāni honti.
125. කතමා තස්‌මිං සමයෙ ධාතුයො හොන්‌ති? මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු, ධම්‌මධාතු – ඉමා තස්‌මිං සමයෙ ධාතුයො හොන්‌ති.
125. Katamā tasmiṃ samaye dhātuyo honti? Manoviññāṇadhātu, dhammadhātu – imā tasmiṃ samaye dhātuyo honti.
126. කතමෙ තස්‌මිං සමයෙ ආහාරා හොන්‌ති? ඵස්‌සාහාරො, මනොසඤ්‌චෙතනාහාරො, විඤ්‌ඤාණාහාරො – ඉමෙ තස්‌මිං සමයෙ ආහාරා හොන්‌ති.
126. Katame tasmiṃ samaye āhārā honti? Phassāhāro, manosañcetanāhāro, viññāṇāhāro – ime tasmiṃ samaye āhārā honti.
127. කතමානි තස්‌මිං සමයෙ ඉන්‌ද්‍රියානි හොන්‌ති? සද්‌ධින්‌ද්‍රියං, වීරියින්‌ද්‍රියං, සතින්‌ද්‍රියං, සමාධින්‌ද්‍රියං, පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං, මනින්‌ද්‍රියං, සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං, ජීවිතින්‌ද්‍රියං – ඉමානි තස්‌මිං සමයෙ ඉන්‌ද්‍රියානි හොන්‌ති.
127. Katamāni tasmiṃ samaye indriyāni honti? Saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ, manindriyaṃ, somanassindriyaṃ, jīvitindriyaṃ – imāni tasmiṃ samaye indriyāni honti.
128. කතමං තස්‌මිං සමයෙ ඣානං හොති? විතක්‌කො, විචාරො, පීති, සුඛං, චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ ඣානං හොති.
128. Katamaṃ tasmiṃ samaye jhānaṃ hoti? Vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā – idaṃ tasmiṃ samaye jhānaṃ hoti.
129. කතමො තස්‌මිං සමයෙ මග්‌ගො හොති? සම්‌මාදිට්‌ඨි, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො, සම්‌මාවායාමො, සම්‌මාසති, සම්‌මාසමාධි – අයං තස්‌මිං සමයෙ මග්‌ගො හොති.
129. Katamo tasmiṃ samaye maggo hoti? Sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye maggo hoti.
130. කතමානි තස්‌මිං සමයෙ බලානි හොන්‌ති? සද්‌ධාබලං, වීරියබලං, සතිබලං, සමාධිබලං, පඤ්‌ඤාබලං, හිරිබලං, ඔත්‌තප්‌පබලං – ඉමානි තස්‌මිං සමයෙ බලානි හොන්‌ති.
130. Katamāni tasmiṃ samaye balāni honti? Saddhābalaṃ, vīriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ, paññābalaṃ, hiribalaṃ, ottappabalaṃ – imāni tasmiṃ samaye balāni honti.
131. කතමෙ තස්‌මිං සමයෙ හෙතූ හොන්‌ති? අලොභො, අදොසො, අමොහො – ඉමෙ තස්‌මිං සමයෙ හෙතූ හොන්‌ති.
131. Katame tasmiṃ samaye hetū honti? Alobho, adoso, amoho – ime tasmiṃ samaye hetū honti.
132. කතමො තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අයං තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති.
132. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
133. කතමා තස්‌මිං සමයෙ වෙදනා හොති…පෙ.… අයං තස්‌මිං සමයෙ වෙදනා හොති.
133. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.
134. කතමා තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤා හොති…පෙ.… අයං තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤා හොති.
134. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.
135. කතමා තස්‌මිං සමයෙ චෙතනා හොති…පෙ.… අයං තස්‌මිං සමයෙ චෙතනා හොති?
135. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti?
136. කතමං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං හොති…පෙ.… ඉදං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං හොති.
136. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti…pe… idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.
137. කතමො තස්‌මිං සමයෙ වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො හොති…පෙ.… අයං තස්‌මිං සමයෙ වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො හොති.
137. Katamo tasmiṃ samaye vedanākkhandho hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye vedanākkhandho hoti.
138. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො හොති…පෙ.… අයං තස්‌මිං සමයෙ සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො හොති.
138. Katamo tasmiṃ samaye saññākkhandho hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye saññākkhandho hoti.
139. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති…පෙ.… අයං තස්‌මිං සමයෙ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති.
139. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti.
140. කතමො තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො හොති…පෙ.… අයං තස්‌මිං සමයෙ විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො හොති.
140. Katamo tasmiṃ samaye viññāṇakkhandho hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye viññāṇakkhandho hoti.
141. කතමං තස්‌මිං සමයෙ මනායතනං හොති…පෙ.… ඉදං තස්‌මිං සමයෙ මනායතනං හොති.
141. Katamaṃ tasmiṃ samaye manāyatanaṃ hoti…pe… idaṃ tasmiṃ samaye manāyatanaṃ hoti.
142. කතමං තස්‌මිං සමයෙ මනින්‌ද්‍රියං හොති…පෙ.… ඉදං තස්‌මිං සමයෙ මනින්‌ද්‍රියං හොති.
142. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti…pe… idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
143. කතමා තස්‌මිං සමයෙ මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු හොති…පෙ.… අයං තස්‌මිං සමයෙ මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු හොති.
143. Katamā tasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu hoti.
144. කතමං තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මායතනං හොති? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මායතනං හොති.
144. Katamaṃ tasmiṃ samaye dhammāyatanaṃ hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ tasmiṃ samaye dhammāyatanaṃ hoti.
145. කතමා තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මධාතු හොති? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – අයං තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මධාතු හොති.
145. Katamā tasmiṃ samaye dhammadhātu hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ayaṃ tasmiṃ samaye dhammadhātu hoti.
යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.
සුඤ්‌ඤතවාරො.
Suññatavāro.
පඨමං චිත්‌තං.
Paṭhamaṃ cittaṃ.
146. කතමෙ ධම්‌මා කුසලා? යස්‌මිං සමයෙ කාමාවචරං කුසලං චිත්‌තං උප්‌පන්‌නං හොති සොමනස්‌සසහගතං ඤාණසම්‌පයුත්‌තං සසඞ්‌ඛාරෙන රූපාරම්‌මණං වා…පෙ.… ධම්‌මාරම්‌මණං වා යං යං වා පනාරබ්‌භ, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති…පෙ.… ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
146. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti…pe… ime dhammā kusalā.
දුතියං චිත්‌තං.
Dutiyaṃ cittaṃ.
147. කතමෙ ධම්‌මා කුසලා? යස්‌මිං සමයෙ කාමාවචරං කුසලං චිත්‌තං උප්‌පන්‌නං හොති සොමනස්‌සසහගතං ඤාණවිප්‌පයුත්‌තං රූපාරම්‌මණං වා සද්‌දාරම්‌මණං වා ගන්‌ධාරම්‌මණං වා රසාරම්‌මණං වා ඵොට්‌ඨබ්‌බාරම්‌මණං වා ධම්‌මාරම්‌මණං වා යං යං වා පනාරබ්‌භ, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති, වෙදනා හොති, සඤ්‌ඤා හොති, චෙතනා හොති, චිත්‌තං හොති, විතක්‌කො හොති, විචාරො හොති, පීති හොති, සුඛං හොති, චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා හොති, සද්‌ධින්‌ද්‍රියං හොති, වීරියින්‌ද්‍රියං හොති, සතින්‌ද්‍රියං හොති, සමාධින්‌ද්‍රියං හොති , මනින්‌ද්‍රියං හොති, සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං හොති, ජීවිතින්‌ද්‍රියං හොති, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො හොති, සම්‌මාවායාමො හොති, සම්‌මාසති හොති, සම්‌මාසමාධි හොති, සද්‌ධාබලං හොති, වීරියබලං හොති, සතිබලං හොති, සමාධිබලං හොති, හිරිබලං හොති, ඔත්‌තප්‌පබලං හොති, අලොභො හොති, අදොසො හොති, අනභිජ්‌ඣා හොති, අබ්‍යාපාදො හොති, හිරී හොති, ඔත්‌තප්‌පං හොති, කායපස්‌සද්‌ධි හොති, චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි හොති, කායලහුතා හොති, චිත්‌තලහුතා හොති, කායමුදුතා හොති, චිත්‌තමුදුතා හොති, කායකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති, චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති, කායපාගුඤ්‌ඤතා හොති, චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා හොති, කායුජුකතා හොති, චිත්‌තුජුකතා හොති, සති හොති, සමථො හොති, පග්‌ගාහො හොති, අවික්‌ඛෙපො හොති; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා…පෙ.….
147. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, pīti hoti, sukhaṃ hoti, cittassekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti, vīriyindriyaṃ hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti , manindriyaṃ hoti, somanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo hoti, sammāsati hoti, sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti, vīriyabalaṃ hoti, satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, hiribalaṃ hoti, ottappabalaṃ hoti, alobho hoti, adoso hoti, anabhijjhā hoti, abyāpādo hoti, hirī hoti, ottappaṃ hoti, kāyapassaddhi hoti, cittapassaddhi hoti, kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti, kāyamudutā hoti, cittamudutā hoti, kāyakammaññatā hoti, cittakammaññatā hoti, kāyapāguññatā hoti, cittapāguññatā hoti, kāyujukatā hoti, cittujukatā hoti, sati hoti, samatho hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….
තස්‌මිං ඛො පන සමයෙ චත්‌තාරො ඛන්‌ධා හොන්‌ති, ද්‌වායතනානි හොන්‌ති, ද්‌වෙ ධාතුයො හොන්‌ති, තයො ආහාරා හොන්‌ති, සත්‌තින්‌ද්‍රියානි හොන්‌ති , පඤ්‌චඞ්‌ගිකං ඣානං හොති, චතුරඞ්‌ගිකො මග්‌ගො හොති, ඡ බලානි හොන්‌ති, ද්‌වෙ හෙතූ හොන්‌ති, එකො ඵස්‌සො හොති…පෙ.… එකං ධම්‌මායතනං හොති, එකා ධම්‌මධාතු හොති; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා…පෙ.….
Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, sattindriyāni honti , pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, caturaṅgiko maggo hoti, cha balāni honti, dve hetū honti, eko phasso hoti…pe… ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….
148. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති? ඵස්‌සො චෙතනා විතක්‌කො විචාරො පීති චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා සද්‌ධින්‌ද්‍රියං වීරියින්‌ද්‍රියං සතින්‌ද්‍රියං සමාධින්‌ද්‍රියං ජීවිතින්‌ද්‍රියං සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාවායාමො සම්‌මාසති සම්‌මාසමාධි සද්‌ධාබලං වීරියබලං සතිබලං සමාධිබලං හිරිබලං ඔත්‌තප්‌පබලං අලොභො අදොසො අනභිජ්‌ඣා අබ්‍යාපාදො හිරී ඔත්‌තප්‌පං කායපස්‌සද්‌ධි චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි කායලහුතා චිත්‌තලහුතා කායමුදුතා චිත්‌තමුදුතා කායකම්‌මඤ්‌ඤතා චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා කායපාගුඤ්‌ඤතා චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා කායුජුකතා චිත්‌තුජුකතා සති සමථො පග්‌ගාහො අවික්‌ඛෙපො; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධං ඨපෙත්‌වා සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධං ඨපෙත්‌වා විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධං – අයං තස්‌මිං සමයෙ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති…පෙ.… ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
148. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti? Phasso cetanā vitakko vicāro pīti cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso anabhijjhā abyāpādo hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati samatho paggāho avikkhepo; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti…pe… ime dhammā kusalā.
තතියං චිත්‌තං.
Tatiyaṃ cittaṃ.
149. කතමෙ ධම්‌මා කුසලා? යස්‌මිං සමයෙ කාමාවචරං කුසලං චිත්‌තං උප්‌පන්‌නං හොති සොමනස්‌සසහගතං ඤාණවිප්‌පයුත්‌තං සසඞ්‌ඛාරෙන රූපාරම්‌මණං වා…පෙ.… ධම්‌මාරම්‌මණං වා යං යං වා පනාරබ්‌භ, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති…පෙ.… ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
149. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti…pe… ime dhammā kusalā.
චතුත්‌ථං චිත්‌තං.
Catutthaṃ cittaṃ.
150. කතමෙ ධම්‌මා කුසලා? යස්‌මිං සමයෙ කාමාවචරං කුසලං චිත්‌තං උප්‌පන්‌නං හොති උපෙක්‌ඛාසහගතං ඤාණසම්‌පයුත්‌තං රූපාරම්‌මණං වා සද්‌දාරම්‌මණං වා ගන්‌ධාරම්‌මණං වා රසාරම්‌මණං වා ඵොට්‌ඨබ්‌බාරම්‌මණං වා ධම්‌මාරම්‌මණං වා යං යං වා පනාරබ්‌භ, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති, වෙදනා හොති, සඤ්‌ඤා හොති, චෙතනා හොති, චිත්‌තං හොති, විතක්‌කො හොති, විචාරො හොති, උපෙක්‌ඛා හොති, චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා හොති, සද්‌ධින්‌ද්‍රියං හොති, වීරියින්‌ද්‍රියං හොති, සතින්‌ද්‍රියං හොති, සමාධින්‌ද්‍රියං හොති, පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං හොති, මනින්‌ද්‍රියං හොති, උපෙක්‌ඛින්‌ද්‍රියං හොති, ජීවිතින්‌ද්‍රියං හොති, සම්‌මාදිට්‌ඨි හොති, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො හොති, සම්‌මාවායාමො හොති, සම්‌මාසති හොති, සම්‌මාසමාධි හොති, සද්‌ධාබලං හොති, වීරියබලං හොති, සතිබලං හොති, සමාධිබලං හොති, පඤ්‌ඤාබලං හොති, හිරිබලං හොති, ඔත්‌තප්‌පබලං හොති, අලොභො හොති, අදොසො හොති, අමොහො හොති, අනභිජ්‌ඣා හොති, අබ්‍යාපාදො හොති, සම්‌මාදිට්‌ඨි හොති, හිරී හොති, ඔත්‌තප්‌පං හොති, කායපස්‌සද්‌ධි හොති, චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි හොති, කායලහුතා හොති, චිත්‌තලහුතා හොති, කායමුදුතා හොති, චිත්‌තමුදුතා හොති, කායකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති, චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති කායපාගුඤ්‌ඤතා හොති, චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා හොති, කායුජුකතා හොති, චිත්‌තුජුකතා හොති, සති හොති, සම්‌පජඤ්‌ඤං හොති, සමථො හොති, විපස්‌සනා හොති, පග්‌ගාහො හොති, අවික්‌ඛෙපො හොති; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
150. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, upekkhā hoti, cittassekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti, vīriyindriyaṃ hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, paññindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, sammādiṭṭhi hoti, sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo hoti, sammāsati hoti, sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti, vīriyabalaṃ hoti, satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, paññābalaṃ hoti, hiribalaṃ hoti, ottappabalaṃ hoti, alobho hoti, adoso hoti, amoho hoti, anabhijjhā hoti, abyāpādo hoti, sammādiṭṭhi hoti, hirī hoti, ottappaṃ hoti, kāyapassaddhi hoti, cittapassaddhi hoti, kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti, kāyamudutā hoti, cittamudutā hoti, kāyakammaññatā hoti, cittakammaññatā hoti kāyapāguññatā hoti, cittapāguññatā hoti, kāyujukatā hoti, cittujukatā hoti, sati hoti, sampajaññaṃ hoti, samatho hoti, vipassanā hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.
151. කතමො තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති? යො තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො ඵුසනා සංඵුසනා සංඵුසිතත්‌තං – අයං තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති.
151. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti? Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā saṃphusanā saṃphusitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
152. කතමා තස්‌මිං සමයෙ වෙදනා හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතුසම්‌ඵස්‌සජං චෙතසිකං නෙව සාතං නාසාතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං අදුක්‌ඛමසුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා අදුක්‌ඛමසුඛා වෙදනා – අයං තස්‌මිං සමයෙ වෙදනා හොති…පෙ.….
152. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti…pe….
153. කතමා තස්‌මිං සමයෙ උපෙක්‌ඛා හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකං නෙව සාතං නාසාතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං අදුක්‌ඛමසුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා අදුක්‌ඛමසුඛා වෙදනා – අයං තස්‌මිං සමයෙ උපෙක්‌ඛා හොති…පෙ.….
153. Katamā tasmiṃ samaye upekkhā hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye upekkhā hoti…pe….
154. කතමං තස්‌මිං සමයෙ උපෙක්‌ඛින්‌ද්‍රියං හොති? යං තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකං නෙව සාතං නාසාතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං අදුක්‌ඛමසුඛං වෙදයිතං චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා අදුක්‌ඛමසුඛා වෙදනා – ඉදං තස්‌මිං සමයෙ උපෙක්‌ඛින්‌ද්‍රියං හොති…පෙ.… යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා…පෙ.….
154. Katamaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – idaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti…pe… ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….
තස්‌මිං ඛො පන සමයෙ චත්‌තාරො ඛන්‌ධා හොන්‌ති, ද්‌වායතනානි හොන්‌ති , ද්‌වෙ ධාතුයො හොන්‌ති, තයො ආහාරා හොන්‌ති, අට්‌ඨින්‌ද්‍රියානි හොන්‌ති, චතුරඞ්‌ගිකං ඣානං හොති, පඤ්‌චඞ්‌ගිකො මග්‌ගො හොති, සත්‌ත බලානි හොන්‌ති, තයො හෙතූ හොන්‌ති, එකො ඵස්‌සො හොති…පෙ.… එකං ධම්‌මායතනං හොති, එකා ධම්‌මධාතු හොති; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා…පෙ.….
Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti , dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, aṭṭhindriyāni honti, caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, pañcaṅgiko maggo hoti, satta balāni honti, tayo hetū honti, eko phasso hoti…pe… ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….
155. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති? ඵස්‌සො චෙතනා විතක්‌කො විචාරො චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා සද්‌ධින්‌ද්‍රියං වීරියින්‌ද්‍රියං සතින්‌ද්‍රියං සමාධින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං ජීවිතින්‌ද්‍රියං සම්‌මාදිට්‌ඨි සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාවායාමො සම්‌මාසති සම්‌මාසමාධි සද්‌ධාබලං වීරියබලං සතිබලං සමාධිබලං පඤ්‌ඤාබලං හිරිබලං ඔත්‌තප්‌පබලං අලොභො අදොසො අමොහො අනභිජ්‌ඣා අබ්‍යාපාදො සම්‌මාදිට්‌ඨි හිරී ඔත්‌තප්‌පං කායපස්‌සද්‌ධි චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි කායලහුතා චිත්‌තලහුතා කායමුදුතා චිත්‌තමුදුතා කායකම්‌මඤ්‌ඤතා චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා කායපාගුඤ්‌ඤතා චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා කායුජුකතා චිත්‌තුජුකතා සති සම්‌පජඤ්‌ඤං සමථො විපස්‌සනා පග්‌ගාහො අවික්‌ඛෙපො.
155. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti? Phasso cetanā vitakko vicāro cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso amoho anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati sampajaññaṃ samatho vipassanā paggāho avikkhepo.
යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධං ඨපෙත්‌වා සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධං ඨපෙත්‌වා විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධං – අයං තස්‌මිං සමයෙ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති…පෙ.… ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti…pe… ime dhammā kusalā.
පඤ්‌චමං චිත්‌තං.
Pañcamaṃ cittaṃ.
156. කතමෙ ධම්‌මා කුසලා? යස්‌මිං සමයෙ කාමාවචරං කුසලං චිත්‌තං උප්‌පන්‌නං හොති උපෙක්‌ඛාසහගතං ඤාණසම්‌පයුත්‌තං සසඞ්‌ඛාරෙන රූපාරම්‌මණං වා…පෙ.… ධම්‌මාරම්‌මණං වා යං යං වා පනාරබ්‌භ, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති…පෙ.… ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
156. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti…pe… ime dhammā kusalā.
ඡට්‌ඨං චිත්‌තං.
Chaṭṭhaṃ cittaṃ.
157. කතමෙ ධම්‌මා කුසලා? යස්‌මිං සමයෙ කාමාවචරං කුසලං චිත්‌තං උප්‌පන්‌නං හොති උපෙක්‌ඛාසහගතං ඤාණවිප්‌පයුත්‌තං රූපාරම්‌මණං වා සද්‌දාරම්‌මණං වා ගන්‌ධාරම්‌මණං වා රසාරම්‌මණං වා ඵොට්‌ඨබ්‌බාරම්‌මණං වා ධම්‌මාරම්‌මණං වා යං යං වා පනාරබ්‌භ, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති, වෙදනා හොති, සඤ්‌ඤා හොති, චෙතනා හොති, චිත්‌තං හොති, විතක්‌කො හොති, විචාරො හොති, උපෙක්‌ඛා හොති, චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා හොති, සද්‌ධින්‌ද්‍රියං හොති, වීරියින්‌ද්‍රියං හොති, සතින්‌ද්‍රියං හොති, සමාධින්‌ද්‍රියං හොති, මනින්‌ද්‍රියං හොති, උපෙක්‌ඛින්‌ද්‍රියං හොති, ජීවිතින්‌ද්‍රියං හොති, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො හොති, සම්‌මාවායාමො හොති, සම්‌මාසති හොති, සම්‌මාසමාධි හොති, සද්‌ධාබලං හොති, වීරියබලං හොති, සතිබලං හොති, සමාධිබලං හොති, හිරිබලං හොති, ඔත්‌තප්‌පබලං හොති, අලොභො හොති, අදොසො හොති, අනභිජ්‌ඣා හොති, අබ්‍යාපාදො හොති, හිරී හොති, ඔත්‌තප්‌පං හොති, කායපස්‌සද්‌ධි හොති, චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි හොති, කායලහුතා හොති, චිත්‌තලහුතා හොති, කායමුදුතා හොති, චිත්‌තමුදුතා හොති, කායකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති, චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා හොති, කායපාගුඤ්‌ඤතා හොති , චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා හොති, කායුජුකතා හොති, චිත්‌තුජුකතා හොති, සති හොති, සමථො හොති, පග්‌ගාහො හොති, අවික්‌ඛෙපො හොති; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා…පෙ.….
157. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, upekkhā hoti, cittassekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti, vīriyindriyaṃ hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo hoti, sammāsati hoti, sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti, vīriyabalaṃ hoti, satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, hiribalaṃ hoti, ottappabalaṃ hoti, alobho hoti, adoso hoti, anabhijjhā hoti, abyāpādo hoti, hirī hoti, ottappaṃ hoti, kāyapassaddhi hoti, cittapassaddhi hoti, kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti, kāyamudutā hoti, cittamudutā hoti, kāyakammaññatā hoti, cittakammaññatā hoti, kāyapāguññatā hoti , cittapāguññatā hoti, kāyujukatā hoti, cittujukatā hoti, sati hoti, samatho hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….
තස්‌මිං ඛො පන සමයෙ චත්‌තාරො ඛන්‌ධා හොන්‌ති, ද්‌වායතනානි හොන්‌ති, ද්‌වෙ ධාතුයො හොන්‌ති, තයො ආහාරා හොන්‌ති , සත්‌තින්‌ද්‍රියානි හොන්‌ති, චතුරඞ්‌ගිකං ඣානං හොති, චතුරඞ්‌ගිකො මග්‌ගො හොති , ඡ බලානි හොන්‌ති, ද්‌වෙ හෙතූ හොන්‌ති, එකො ඵස්‌සො හොති…පෙ.… එකං ධම්‌මායතනං හොති, එකා ධම්‌මධාතු හොති; යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා…පෙ.….
Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti , sattindriyāni honti, caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, caturaṅgiko maggo hoti , cha balāni honti, dve hetū honti, eko phasso hoti…pe… ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….
158. කතමො තස්‌මිං සමයෙ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති? ඵස්‌සො චෙතනා විතක්‌කො විචාරො චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා සද්‌ධින්‌ද්‍රියං වීරියින්‌ද්‍රියං සතින්‌ද්‍රියං සමාධින්‌ද්‍රියං ජීවිතින්‌ද්‍රියං සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාවායාමො සම්‌මාසති සම්‌මාසමාධි සද්‌ධාබලං වීරියබලං සතිබලං සමාධිබලං හිරිබලං ඔත්‌තප්‌පබලං අලොභො අදොසො අනභිජ්‌ඣා අබ්‍යාපාදො හිරී ඔත්‌තප්‌පං කායපස්‌සද්‌ධි චිත්‌තපස්‌සද්‌ධි කායලහුතා චිත්‌තලහුතා කායමුදුතා චිත්‌තමුදුතා කායකම්‌මඤ්‌ඤතා චිත්‌තකම්‌මඤ්‌ඤතා කායපාගුඤ්‌ඤතා චිත්‌තපාගුඤ්‌ඤතා කායුජුකතා චිත්‌තුජුකතා සති සමථො පග්‌ගාහො අවික්‌ඛෙපො.
158. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti? Phasso cetanā vitakko vicāro cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso anabhijjhā abyāpādo hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati samatho paggāho avikkhepo.
යෙ වා පන තස්‌මිං සමයෙ අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා අරූපිනො ධම්‌මා ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධං ඨපෙත්‌වා සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධං ඨපෙත්‌වා විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධං – අයං තස්‌මිං සමයෙ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො හොති…පෙ.… ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti…pe… ime dhammā kusalā.
සත්‌තමං චිත්‌තං.
Sattamaṃ cittaṃ.
159. කතමෙ ධම්‌මා කුසලා? යස්‌මිං සමයෙ කාමාවචරං කුසලං චිත්‌තං උප්‌පන්‌නං හොති උපෙක්‌ඛාසහගතං ඤාණවිප්‌පයුත්‌තං සසඞ්‌ඛාරෙන රූපාරම්‌මණං වා…පෙ.… ධම්‌මාරම්‌මණං වා යං යං වා පනාරබ්‌භ, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති…පෙ.… ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා.
159. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti…pe… ime dhammā kusalā.
අට්‌ඨමං චිත්‌තං.
Aṭṭhamaṃ cittaṃ.
අට්‌ඨ කාමාවචරමහාකුසලචිත්‌තානි.
Aṭṭha kāmāvacaramahākusalacittāni.
දුතියභාණවාරො.
Dutiyabhāṇavāro.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā
කාමාවචරකුසලපදභාජනීයං • Kāmāvacarakusalapadabhājanīyaṃ
කාමාවචරකුසලං නිද්‌දෙසවාරකථා • Kāmāvacarakusalaṃ niddesavārakathā
කොට්‌ඨාසවාරො • Koṭṭhāsavāro
සුඤ්‌ඤතවාරො • Suññatavāro
දුතියචිත්‌තං • Dutiyacittaṃ
තතියචිත්‌තං • Tatiyacittaṃ
චතුත්‌ථචිත්‌තං • Catutthacittaṃ
පඤ්‌චමචිත්‌තං • Pañcamacittaṃ
ඡට්‌ඨචිත්‌තාදි • Chaṭṭhacittādi
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā
කාමාවචරකුසලපදභාජනීයවණ්‌ණනා • Kāmāvacarakusalapadabhājanīyavaṇṇanā
නිද්‌දෙසවාරකථාවණ්‌ණනා • Niddesavārakathāvaṇṇanā
කොට්‌ඨාසවාරවණ්‌ණනා • Koṭṭhāsavāravaṇṇanā
සුඤ්‌ඤතවාරවණ්‌ණනා • Suññatavāravaṇṇanā
දුතියචිත්‌තාදිවණ්‌ණනා • Dutiyacittādivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā
කාමාවචරකුසලපදභාජනීයවණ්‌ණනා • Kāmāvacarakusalapadabhājanīyavaṇṇanā
නිද්‌දෙසවාරකථාවණ්‌ණනා • Niddesavārakathāvaṇṇanā
කොට්‌ඨාසවාරකථාවණ්‌ණනා • Koṭṭhāsavārakathāvaṇṇanā
සුඤ්‌ඤතවාරාදිවණ්‌ණනා • Suññatavārādivaṇṇanā
