| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-மூலடீகா • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
காமாவசரகுஸலபத³பா⁴ஜனீயவண்ணனா
Kāmāvacarakusalapadabhājanīyavaṇṇanā
1. ‘‘யே வா பன…பே॰… அரூபினோ த⁴ம்மா’’தி இத³ங் ‘‘ப²ஸ்ஸோ ஹோதீ’’தி ஏவமாதி³கங் விய ந விஸுங் ‘‘தேபி ஹொந்தீ’’தி ஹோதி-ஸத்³தே³ன ஸம்ப³ந்த⁴ங் கத்வா வுத்தங், உத்³தி³ட்டா²வஸேஸே ச பன க³ஹெத்வா ‘‘இமே த⁴ம்மா குஸலா’’தி அப்பேதுங் வுத்தந்தி அப்பனாய அவரோதி⁴தங். ஏவஞ்ச கத்வா நித்³தே³ஸேபி ஏதஸ்ஸ பத³பா⁴ஜனீயங் ந வுத்தந்தி. ஸரூபேன பன அத³ஸ்ஸிதத்தா ‘‘அத்தீ²’’தி வத்வா து³தியேன ஹோதி-ஸத்³தே³ன ஸம்ப³ந்தோ⁴ நித்³தே³ஸோ ச ந கதோ, ஸங்கே²பேன பன உத்³தி³ஸித்வா ஸங்கே²பேனேவ யே வா பன த⁴ம்மா நித்³தி³ட்டா²தி ஏதஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ உத்³தே³ஸே அவரோதோ⁴ யுத்தோ. த⁴ம்மனித்³தே³ஸே ச நித்³தே³ஸாவஸானே வுத்தஸ்ஸாதி.
1. ‘‘Ye vā pana…pe… arūpino dhammā’’ti idaṃ ‘‘phasso hotī’’ti evamādikaṃ viya na visuṃ ‘‘tepi hontī’’ti hoti-saddena sambandhaṃ katvā vuttaṃ, uddiṭṭhāvasese ca pana gahetvā ‘‘ime dhammā kusalā’’ti appetuṃ vuttanti appanāya avarodhitaṃ. Evañca katvā niddesepi etassa padabhājanīyaṃ na vuttanti. Sarūpena pana adassitattā ‘‘atthī’’ti vatvā dutiyena hoti-saddena sambandho niddeso ca na kato, saṅkhepena pana uddisitvā saṅkhepeneva ye vā pana dhammā niddiṭṭhāti etassa dhammassa uddese avarodho yutto. Dhammaniddese ca niddesāvasāne vuttassāti.
புச்சா²பரிச்சே²த³வசனேனேவ புச்சா²பா⁴வே விஞ்ஞாதே புச்சா²விஸேஸஞாபனத்த²ங் ஆஹ ‘‘அயங் கதே²துகம்யதாபுச்சா²’’தி. பஞ்சவிதா⁴ ஹீதி மஹானித்³தே³ஸே (மஹானி॰ 150; சூளனி॰ புண்ணகமாணவபுச்சா²னித்³தே³ஸ 12; மெத்தகூ³மாணவபுச்சா²னித்³தே³ஸ 18) ஆக³தா புச்சா² த³ஸ்ஸேதி. லக்க²ணந்தி ஞாதுங் இச்சி²தோ யோ கோசி ஸபா⁴வோ. அஞ்ஞாதந்தி யேன கேனசி ஞாணேன அஞ்ஞாதபா⁴வங் ஆஹ. அதி³ட்ட²ந்தி த³ஸ்ஸனபூ⁴தேன ஞாணேன பச்சக்க²ங் விய அதி³ட்ட²தங். அதுலிதந்தி ‘‘எத்தகங் இத³’’ந்தி துலாபூ⁴தாய பஞ்ஞாய அதுலிததங். அதீரிதந்தி தீரணபூ⁴தாய பஞ்ஞாய அகதஞாணகிரியாஸமாபனதங். அவிபூ⁴தந்தி ஞாணஸ்ஸ அபாகடபா⁴வங் . அவிபா⁴விதந்தி ஞாணேன அபாகடீகதபா⁴வங். அதி³ட்ட²ங் ஜோதீயதி ஏதாயாதி அதி³ட்ட²ஜோதனா. அனுமதியா புச்சா² அனுமதிபுச்சா² . ‘‘தங் கிங் மஞ்ஞத², பி⁴க்க²வே’’திஆதி³புச்சா²ய ஹி ‘‘கா தும்ஹாகங் அனுமதீ’’தி அனுமதி புச்சி²தா ஹோதி. கதே²துகம்யதாதி கதே²துகம்யதாய.
Pucchāparicchedavacaneneva pucchābhāve viññāte pucchāvisesañāpanatthaṃ āha ‘‘ayaṃ kathetukamyatāpucchā’’ti. Pañcavidhā hīti mahāniddese (mahāni. 150; cūḷani. puṇṇakamāṇavapucchāniddesa 12; mettagūmāṇavapucchāniddesa 18) āgatā pucchā dasseti. Lakkhaṇanti ñātuṃ icchito yo koci sabhāvo. Aññātanti yena kenaci ñāṇena aññātabhāvaṃ āha. Adiṭṭhanti dassanabhūtena ñāṇena paccakkhaṃ viya adiṭṭhataṃ. Atulitanti ‘‘ettakaṃ ida’’nti tulābhūtāya paññāya atulitataṃ. Atīritanti tīraṇabhūtāya paññāya akatañāṇakiriyāsamāpanataṃ. Avibhūtanti ñāṇassa apākaṭabhāvaṃ . Avibhāvitanti ñāṇena apākaṭīkatabhāvaṃ. Adiṭṭhaṃ jotīyati etāyāti adiṭṭhajotanā. Anumatiyā pucchā anumatipucchā. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave’’tiādipucchāya hi ‘‘kā tumhākaṃ anumatī’’ti anumati pucchitā hoti. Kathetukamyatāti kathetukamyatāya.
பபே⁴த³தோ த⁴ம்மானங் தே³ஸனந்தி மாதிகாதே³ஸனங் ஆஹ. தத்த² ஹி புரதோ குஸலாதி³கே பபே⁴தே³ வத்வா பச்ச²தோ த⁴ம்மா வுத்தாதி ‘‘பபே⁴த³வந்தத³ஸ்ஸனத்த²’’ந்தி நித்³தே³ஸங் ஆஹ. இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – மாதிகாய ஸவிஸேஸனா த⁴ம்மா வுத்தா, தே ச விஸேஸிதப்³ப³த்தா பதா⁴னா, பதா⁴னஞ்ச இதிகத்தப்³ப³தாய யுஜ்ஜதீதி த⁴ம்மானமேவ பதா⁴னானங் புச்சி²தப்³ப³தா விஸ்ஸஜ்ஜிதப்³ப³தா ச ஹோதி, தஸ்மா தே புச்சி²தப்³பே³ த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘கதமே த⁴ம்மா’’தி வுத்தங், தே பன விஸேஸவந்தோ புச்சி²தாதி த³ஸ்ஸேதுங் புன ‘‘குஸலா’’தி வுத்தந்தி ஏவங் பபே⁴த³வந்தத³ஸ்ஸனத்த²ங் அயங் பதா³னுக்கமோ கதோதி. ‘‘இமே த⁴ம்மா குஸலா’’தி விஸ்ஸஜ்ஜனேபி ஏவமேவ யோஜனா காதப்³பா³. ‘‘பபே⁴த³தோ த⁴ம்மானங் தே³ஸனங் தீ³பெத்வா’’தி ஏதஸ்ஸ அத்த²ங் விவரிதுங் ‘‘இமஸ்மிஞ்ஹீ’’திஆதி³மாஹ. அனேகப்பபே⁴தா³ தே³ஸேதப்³பா³தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. தஸ்மாதி அவோஹாரதே³ஸனதோ த⁴ம்மானமேவ தே³ஸேதப்³ப³த்தா தேஸஞ்ச க⁴னவினிப்³போ⁴க³படிஸம்பி⁴தா³ஞாணாவஹனதோ பபே⁴த³வந்தானங் தே³ஸேதப்³ப³த்தா ‘‘குஸலா…பே॰… தீ³பெத்வா’’தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. ஏவமேவ ஹி யதா²வுத்ததீ³பனஸ்ஸ ஹேதுங் ஸகாரணங் பகாஸேதுங் புன ‘‘த⁴ம்மாயேவா’’திஆதி³ வுத்தந்தி. த⁴ம்மாதி ஸாமஞ்ஞமத்தவசனேன ஸமூஹாதி³க⁴னவஸேன ஏகத்தக்³க³ஹணங் ஹோதீதி ஏகத்தவினிப்³போ⁴க³கரணங் க⁴னவினிப்³போ⁴க³ஞாணங் ஆவஹதி பபே⁴த³தே³ஸனா, ததா² குஸலாதி³த⁴ம்மானங் அப்³யாகதாதி³அத்தா²னஞ்ச தீ³பனதோ த⁴ம்மபடிஸம்பி⁴தா³தி³ஞாணஞ்ச ஆவஹதி. ‘‘பபே⁴த³வந்தத³ஸ்ஸனத்த²’’ந்தி ஏதங் விவரிதுங் ‘‘இதா³னி யே தேனா’’திஆதி³மாஹ. பபே⁴த³…பே॰… யுஜ்ஜதி இதிகத்தப்³ப³தாயுத்தஸ்ஸ விஸேஸனத்தா. அத² வா உத்³தே³ஸோ த⁴ம்மப்பதா⁴னோ, புச்சா² ஸங்ஸயிதப்பதா⁴னா, ந ச த⁴ம்மபா⁴வோ ஸங்ஸயிதோ, குஸலாதி³பே⁴தோ³ பன ஸங்ஸயிதோதி நிச்சி²தஸங்ஸயிதவஸேனாயங் பதா³னுக்கமோ கதோ.
Pabhedato dhammānaṃ desananti mātikādesanaṃ āha. Tattha hi purato kusalādike pabhede vatvā pacchato dhammā vuttāti ‘‘pabhedavantadassanattha’’nti niddesaṃ āha. Idaṃ vuttaṃ hoti – mātikāya savisesanā dhammā vuttā, te ca visesitabbattā padhānā, padhānañca itikattabbatāya yujjatīti dhammānameva padhānānaṃ pucchitabbatā vissajjitabbatā ca hoti, tasmā te pucchitabbe dassetuṃ ‘‘katame dhammā’’ti vuttaṃ, te pana visesavanto pucchitāti dassetuṃ puna ‘‘kusalā’’ti vuttanti evaṃ pabhedavantadassanatthaṃ ayaṃ padānukkamo katoti. ‘‘Ime dhammā kusalā’’ti vissajjanepi evameva yojanā kātabbā. ‘‘Pabhedato dhammānaṃ desanaṃ dīpetvā’’ti etassa atthaṃ vivarituṃ ‘‘imasmiñhī’’tiādimāha. Anekappabhedā desetabbāti sambandho. Tasmāti avohāradesanato dhammānameva desetabbattā tesañca ghanavinibbhogapaṭisambhidāñāṇāvahanato pabhedavantānaṃ desetabbattā ‘‘kusalā…pe… dīpetvā’’ti etena sambandho. Evameva hi yathāvuttadīpanassa hetuṃ sakāraṇaṃ pakāsetuṃ puna ‘‘dhammāyevā’’tiādi vuttanti. Dhammāti sāmaññamattavacanena samūhādighanavasena ekattaggahaṇaṃ hotīti ekattavinibbhogakaraṇaṃ ghanavinibbhogañāṇaṃ āvahati pabhedadesanā, tathā kusalādidhammānaṃ abyākatādiatthānañca dīpanato dhammapaṭisambhidādiñāṇañca āvahati. ‘‘Pabhedavantadassanattha’’nti etaṃ vivarituṃ ‘‘idāni ye tenā’’tiādimāha. Pabheda…pe… yujjati itikattabbatāyuttassa visesanattā. Atha vā uddeso dhammappadhāno, pucchā saṃsayitappadhānā, na ca dhammabhāvo saṃsayito, kusalādibhedo pana saṃsayitoti nicchitasaṃsayitavasenāyaṃ padānukkamo kato.
எத்தா²தி ஏதஸ்மிங் வசனே. கிமத்த²மாஹ ப⁴க³வாதி தங் த³ஸ்ஸேதுங் ஆஹ ‘‘ஸமயே நித்³தி³ஸி சித்த’’ந்தி. பரியோஸானேதி ஸமயே சித்தனித்³தே³ஸஸ்ஸ ‘‘யஸ்மிங்…பே॰… ஆரப்³பா⁴’’தி ஏதஸ்ஸ பரியோஸானே. தஸ்மிங் ஸமயேதி தஸ்மிங் சித்துப்பாத³ஸமயே . சித்தேன ஸமயங் நியமெத்வான அத² பச்சா² போ³தே⁴துந்தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. விஜ்ஜமானேபி போ⁴ஜனக³மனாதி³ஸமயனானத்தே ஸமவாயாதி³னானத்தே ச யதா²வுத்தசித்தனியமிதா விஸேஸிதா அஞ்ஞஸ்மிங் ஸமயே யதா²தி⁴ப்பேதானங் ப²ஸ்ஸாதீ³னங் அபா⁴வா சித்தனியமிதே ஸமயே ப²ஸ்ஸாத³யோ போ³தே⁴துங் விஸேஸனமேவ தாவ சித்தங் த³ஸ்ஸேதுங் ஸமயே சித்தங் நித்³தி³ஸீதி அத்தோ². விஸேஸிதப்³போ³பி ஹி ஸமயோ அத்தனோ உபகாரத்த²ங் விஸேஸனபா⁴வங் ஆபஜ்ஜதி, விஸேஸனபூ⁴தஞ்ச சித்தங் தது³பகாரத்த²ங் விஸேஸிதப்³ப³பா⁴வந்தி. ஸந்ததிக⁴னாதீ³னங் அயங் விஸேஸோ – புரிமபச்சி²மானங் நிரந்தரதாய ஏகீபூ⁴தானமிவ பவத்தி ஸந்ததிக⁴னதா, ததா² ப²ஸ்ஸாதீ³னங் ஏகஸமூஹவஸேன து³ப்³பி³ஞ்ஞெய்யகிச்சபே⁴த³வஸேன ஏகாரம்மணதாவஸேன ச ஏகீபூ⁴தானமிவ பவத்தி ஸமூஹாதி³க⁴னதாதி.
Etthāti etasmiṃ vacane. Kimatthamāha bhagavāti taṃ dassetuṃ āha ‘‘samaye niddisi citta’’nti. Pariyosāneti samaye cittaniddesassa ‘‘yasmiṃ…pe… ārabbhā’’ti etassa pariyosāne. Tasmiṃ samayeti tasmiṃ cittuppādasamaye . Cittena samayaṃ niyametvāna atha pacchā bodhetunti sambandho. Vijjamānepi bhojanagamanādisamayanānatte samavāyādinānatte ca yathāvuttacittaniyamitā visesitā aññasmiṃ samaye yathādhippetānaṃ phassādīnaṃ abhāvā cittaniyamite samaye phassādayo bodhetuṃ visesanameva tāva cittaṃ dassetuṃ samaye cittaṃ niddisīti attho. Visesitabbopi hi samayo attano upakāratthaṃ visesanabhāvaṃ āpajjati, visesanabhūtañca cittaṃ tadupakāratthaṃ visesitabbabhāvanti. Santatighanādīnaṃ ayaṃ viseso – purimapacchimānaṃ nirantaratāya ekībhūtānamiva pavatti santatighanatā, tathā phassādīnaṃ ekasamūhavasena dubbiññeyyakiccabhedavasena ekārammaṇatāvasena ca ekībhūtānamiva pavatti samūhādighanatāti.
காலஞ்ச ஸமயஞ்சாதி யுத்தகாலஞ்ச பச்சயஸாமக்³கி³ஞ்ச. க²ணோதி ஓகாஸோ. ததா²க³துப்பாதா³தி³கோ ஹி மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியஸ்ஸ ஓகாஸோ தப்பச்சயபடிலாப⁴ஹேதுத்தா. க²ணோ ஏவ ச ஸமயோ. யோ ‘‘க²ணோ’’தி ச ‘‘ஸமயோ’’தி ச வுச்சதி, ஸோ ஏகோவாதி அத்தோ². மஹாஸமயோதி மஹாஸமூஹோ. ஸமயோபி கோ²தி ஸிக்கா²பரிபூரணஸ்ஸ ஹேதுபி. ஸமயப்பவாத³கேதி தி³ட்டி²ப்பவாத³கே. தத்த² ஹி நிஸின்னா தித்தி²யா அத்தனோ அத்தனோ ஸமயங் பவத³ந்தீதி. அத்தா²பி⁴ஸமயாதி ஹிதபடிலாபா⁴. அபி⁴ஸமேதப்³போ³தி அபி⁴ஸமயோ, அபி⁴ஸமயோ அத்தோ² அபி⁴ஸமயட்டோ²தி பீளனாதீ³னி அபி⁴ஸமிதப்³ப³பா⁴வேன ஏகீபா⁴வங் உபனெத்வா வுத்தானி, அபி⁴ஸமயஸ்ஸ வா படிவேத⁴ஸ்ஸ விஸயபூ⁴தோ அத்தோ² அபி⁴ஸமயட்டோ²தி தானேவ ததா² ஏகத்தேன வுத்தானி. தத்த² பீளனங் து³க்க²ஸச்சஸ்ஸ தங்ஸமங்கி³னோ ஹிங் ஸனங் அவிப்பா²ரிகதாகரணங். ஸந்தாபோ து³க்க²து³க்க²தாதி³பா⁴வேன ஸந்தாபனங் பரித³ஹனங்.
Kālañca samayañcāti yuttakālañca paccayasāmaggiñca. Khaṇoti okāso. Tathāgatuppādādiko hi maggabrahmacariyassa okāso tappaccayapaṭilābhahetuttā. Khaṇo eva ca samayo. Yo ‘‘khaṇo’’ti ca ‘‘samayo’’ti ca vuccati, so ekovāti attho. Mahāsamayoti mahāsamūho. Samayopi khoti sikkhāparipūraṇassa hetupi. Samayappavādaketi diṭṭhippavādake. Tattha hi nisinnā titthiyā attano attano samayaṃ pavadantīti. Atthābhisamayāti hitapaṭilābhā. Abhisametabboti abhisamayo, abhisamayo attho abhisamayaṭṭhoti pīḷanādīni abhisamitabbabhāvena ekībhāvaṃ upanetvā vuttāni, abhisamayassa vā paṭivedhassa visayabhūto attho abhisamayaṭṭhoti tāneva tathā ekattena vuttāni. Tattha pīḷanaṃ dukkhasaccassa taṃsamaṅgino hiṃ sanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ. Santāpo dukkhadukkhatādibhāvena santāpanaṃ paridahanaṃ.
‘‘இதா⁴’’தி வசனங் அகுஸலேஸு அப்³யாகதேஸு ச கேஸுசி க²ணஸ்ஸ அஸம்ப⁴வதோ. நனு குஸலானஞ்ச நவமேன க²ணேன வினா உப்பத்தி ஹோதீதி? நோ ந ஹோதி, ந பன நவமோ ஏவ க²ணோ, சதுசக்கானிபி க²ணோதி வுத்தானி. ஸப்³ப³ந்திமேன பரிச்சே²தே³ன அத்தஸம்மாபணிதி⁴க²ணமந்தரேன நத்தி² குஸலஸ்ஸ உப்பத்தீதி க²ணோ இத⁴ க³ஹிதோ. இந்த்³ரியவிஸயமனஸிகாராதீ⁴னங் விஞ்ஞாணந்தி ஏவமாதி³ ஸாதா⁴ரணப²லங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். நவமோதி அட்ட²க்க²ணே உபாதா³ய வுத்தங். சதுசக்கங் வத்ததீதி புன பதிரூபதே³ஸவாஸாதி³ஸம்பத்தி சதுசக்கங் விபரிவத்ததீதி அத்தோ². ஓகாஸபூ⁴தானீதி அத்தனோ நிப்³ப³த்தியா ‘‘இதா³னி உப்பஜ்ஜந்து குஸலானீ’’தி அனுமதிதா³னங் விய பூ⁴தானி.
‘‘Idhā’’ti vacanaṃ akusalesu abyākatesu ca kesuci khaṇassa asambhavato. Nanu kusalānañca navamena khaṇena vinā uppatti hotīti? No na hoti, na pana navamo eva khaṇo, catucakkānipi khaṇoti vuttāni. Sabbantimena paricchedena attasammāpaṇidhikhaṇamantarena natthi kusalassa uppattīti khaṇo idha gahito. Indriyavisayamanasikārādhīnaṃ viññāṇanti evamādi sādhāraṇaphalaṃ daṭṭhabbaṃ. Navamoti aṭṭhakkhaṇe upādāya vuttaṃ. Catucakkaṃ vattatīti puna patirūpadesavāsādisampatti catucakkaṃ viparivattatīti attho. Okāsabhūtānīti attano nibbattiyā ‘‘idāni uppajjantu kusalānī’’ti anumatidānaṃ viya bhūtāni.
சித்தகாலோதி த⁴ம்மேனேவ ஸதா காலோ விஸேஸிதோ, ந தஸ்ஸ பவத்தித்த² பவத்திஸ்ஸதி பவத்ததீதி ஏதேன அவத்தா²விஸேஸேன, நாபி தஸ்ஸ விஜானநகிச்சேன, தஸ்மா ஏவங்விதே⁴ த⁴ம்மே உபாதா³ய பஞ்ஞத்தோதி வுத்தோ. கமப்பவத்தா விஸேஸா ஏவ படிபாடீதி பீ³ஜபா⁴வோ ச படிபாடீதி வத்துமரஹதீதி இமினாதி⁴ப்பாயேன ‘‘பீ³ஜகாலோதி த⁴ம்மபடிபாடிங் உபாதா³ய பஞ்ஞத்தோ’’தி ஆஹ. த⁴ம்மபடிபாடிங் வாதி அட்ட²கலாபத⁴ம்மே ஸந்தா⁴யாஹ. ஸஞ்சிதா விய க³ய்ஹமானகாலா ஏவ காலஸஞ்சயோ , யதா² வா ததா² வா காலோதி ஏகங் ஸபா⁴வங் க³ஹெத்வா அபி⁴னிவேஸங் கரொந்தஸ்ஸ தத³பி⁴னிவேஸனிஸேத⁴னத்த²ங் ‘‘ஸோ பனேஸ ஸபா⁴வதோ அவிஜ்ஜமானத்தா பஞ்ஞத்திமத்தகோ’’தி ஆஹ. ஞத்வா விஞ்ஞெய்யோதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. இதரோ பன ஹேதூதி ஏஸ ஸமயோ பச்சயோவ விஞ்ஞெய்யோ. எத்தா²தி ஏதஸ்மிங் அதி⁴காரே ந ஹேதுஹேது ஸாதா⁴ரணஹேது சாதி அத்தோ². ஸமவாயோ பச்சயஸாமக்³கீ³, ஹேது பன ஏகேகோ பச்சயோதி அயமேதேஸங் விஸேஸோ வேதி³தப்³போ³. சக்கு²விஞ்ஞாணாதீ³னங் அனேகபச்சயத³ஸ்ஸனேன தங்தங்த்³வாரிகானங் குஸலானஞ்ச தப்பச்சயதங் த³ஸ்ஸேதி.
Cittakāloti dhammeneva satā kālo visesito, na tassa pavattittha pavattissati pavattatīti etena avatthāvisesena, nāpi tassa vijānanakiccena, tasmā evaṃvidhe dhamme upādāya paññattoti vutto. Kamappavattā visesā eva paṭipāṭīti bījabhāvo ca paṭipāṭīti vattumarahatīti iminādhippāyena ‘‘bījakāloti dhammapaṭipāṭiṃ upādāya paññatto’’ti āha. Dhammapaṭipāṭiṃ vāti aṭṭhakalāpadhamme sandhāyāha. Sañcitā viya gayhamānakālā eva kālasañcayo, yathā vā tathā vā kāloti ekaṃ sabhāvaṃ gahetvā abhinivesaṃ karontassa tadabhinivesanisedhanatthaṃ ‘‘so panesa sabhāvato avijjamānattā paññattimattako’’ti āha. Ñatvā viññeyyoti sambandho. Itaro pana hetūti esa samayo paccayova viññeyyo. Etthāti etasmiṃ adhikāre na hetuhetu sādhāraṇahetu cāti attho. Samavāyo paccayasāmaggī, hetu pana ekeko paccayoti ayametesaṃ viseso veditabbo. Cakkhuviññāṇādīnaṃ anekapaccayadassanena taṃtaṃdvārikānaṃ kusalānañca tappaccayataṃ dasseti.
பரிக்³க³ஹோ கதோ அட்ட²கதா²சரியேஹி. ஏககாரணவாதோ³தி பகதிகாரணவாதோ³, இஸ்ஸரகாரணவாதோ³ வா. அஞ்ஞமஞ்ஞாபெக்கோ²தி அவயவானங் அஞ்ஞமஞ்ஞாபெக்க²தாய ஸமுதா³யோ வுத்தோ. அபெக்கா² ச யாவ ஸஹாயகாரணஸமாக³மோ ந ஹோதி, தாவ ப²லஸ்ஸ அனிப்பா²த³னங் ஸமாக³மே நிப்பா²த³னஸமத்த²ஸ்ஸ நிப்பா²த³னஞ்ச. ஸமாக³மோ ச யேஸு யுஜ்ஜமானேஸு நிப்³யாபாரேஸுபி ப²லஸ்ஸ பவத்தி, தேஸங் ஸப்³பா⁴வோதி.
Pariggaho kato aṭṭhakathācariyehi. Ekakāraṇavādoti pakatikāraṇavādo, issarakāraṇavādo vā. Aññamaññāpekkhoti avayavānaṃ aññamaññāpekkhatāya samudāyo vutto. Apekkhā ca yāva sahāyakāraṇasamāgamo na hoti, tāva phalassa anipphādanaṃ samāgame nipphādanasamatthassa nipphādanañca. Samāgamo ca yesu yujjamānesu nibyāpāresupi phalassa pavatti, tesaṃ sabbhāvoti.
அஸாமக்³கீ³…பே॰… பத்திதோதி சக்கு²ரூபாலோகமனஸிகாரானங் அஸமவேதானங் சக்கு²விஞ்ஞாணஸ்ஸ அஹேதுபா⁴வே ஸதி ஸமவேதானஞ்ச தங்ஸபா⁴வாவினிவத்திதோ ஹேதுபா⁴வானாபத்திதோதி அத்தோ². ந ஹி ஸபா⁴வந்தரங் அஞ்ஞேன ஸஹிதங் ஸபா⁴வந்தரங் ஹோதீதி. ஏகஸ்மிந்தி அந்த⁴ஸதே ஏகேகஸ்மிங் அந்தே⁴தி அதி⁴ப்பாயோ. அஞ்ஞதா² யதா²ருதவஸேன அத்தே² க³ய்ஹமானே ஏகஸ்ஸ அந்த⁴ஸ்ஸ த³ஸ்ஸனாஸமத்த²தா ஸப்³பே³ஸம்பி ந ஹோதி, நாபி ஏகஸ்ஸ அஸமத்த²தாய ஸப்³பே³ஸம்பி அஸமத்த²தா வுத்தா, கிந்து ஸப்³பே³ஸங் விஸுங் அஸமத்த²தாய ஏவாதி உபமாவசனங் ந யுஜ்ஜெய்ய, நாபி உபமோபமிதப்³ப³ஸம்ப³ந்தோ⁴. ந ஹி உபமிதப்³பே³ஸு சக்கா²தீ³ஸு ஏகஸ்ஸ அஸமத்த²தாய ஸப்³பே³ஸம்பி அஸமத்த²தா வுத்தா, கிந்து ஸப்³பே³ஸங் விஸுங் அஸமத்த²தாய ஸஹிதானங் அஸமத்த²தாதி. அந்த⁴ஸதங் பஸ்ஸதீதி ச அந்த⁴ஸதங் ஸஹிதங் பஸ்ஸதீதி அதி⁴ப்பாயோ அஞ்ஞதா² வுத்தனயேன உபமிதப்³பா³ஸமானதாபத்திதோ. ஸாதா⁴…பே॰… டி²தபா⁴வோதி யேஸு விஜ்ஜமானேஸு ப²லப்பவத்தி தேஸங் ஸமோதா⁴னே, யதா² பவத்தமானேஸு தேஸு ப²லப்பவத்தி, ததா² பவத்திமாஹ. ந யேஸங் கேஸஞ்சி அனேகேஸங் ஸமோதா⁴னமத்தங் ஸாமக்³கீ³. ந ஹி ஸத்³த³க³ந்த⁴ரஸபொ²ட்ட²ப்³ப³ஸமோதா⁴னங் சக்கு²விஞ்ஞாணஸ்ஸ, கட்ட²கபாலபாஸாணஸமோதா⁴னங் வா ஸோதவிஞ்ஞாணஸ்ஸ ஹேதூதி. தந்தி தங் த³ஸ்ஸனங். அஸா…பே॰… ஸித்³தோ⁴தி நாயமத்தோ² ஸாதே⁴தப்³போ³ விஸுங் அஹேதூனங் சக்கா²தீ³னங் ஸஹிதானங் ஹேதுபா⁴வஸ்ஸ பச்சக்க²ஸித்³த⁴த்தாதி அத்தோ². ந ஹி பச்சக்க²ஸித்³தே⁴ யுத்திமக்³க³னங் யுத்தந்தி.
Asāmaggī…pe… pattitoti cakkhurūpālokamanasikārānaṃ asamavetānaṃ cakkhuviññāṇassa ahetubhāve sati samavetānañca taṃsabhāvāvinivattito hetubhāvānāpattitoti attho. Na hi sabhāvantaraṃ aññena sahitaṃ sabhāvantaraṃ hotīti. Ekasminti andhasate ekekasmiṃ andheti adhippāyo. Aññathā yathārutavasena atthe gayhamāne ekassa andhassa dassanāsamatthatā sabbesampi na hoti, nāpi ekassa asamatthatāya sabbesampi asamatthatā vuttā, kintu sabbesaṃ visuṃ asamatthatāya evāti upamāvacanaṃ na yujjeyya, nāpi upamopamitabbasambandho. Na hi upamitabbesu cakkhādīsu ekassa asamatthatāya sabbesampi asamatthatā vuttā, kintu sabbesaṃ visuṃ asamatthatāya sahitānaṃ asamatthatāti. Andhasataṃ passatīti ca andhasataṃ sahitaṃ passatīti adhippāyo aññathā vuttanayena upamitabbāsamānatāpattito. Sādhā…pe… ṭhitabhāvoti yesu vijjamānesu phalappavatti tesaṃ samodhāne, yathā pavattamānesu tesu phalappavatti, tathā pavattimāha. Na yesaṃ kesañci anekesaṃ samodhānamattaṃ sāmaggī. Na hi saddagandharasaphoṭṭhabbasamodhānaṃ cakkhuviññāṇassa, kaṭṭhakapālapāsāṇasamodhānaṃ vā sotaviññāṇassa hetūti. Tanti taṃ dassanaṃ. Asā…pe… siddhoti nāyamattho sādhetabbo visuṃ ahetūnaṃ cakkhādīnaṃ sahitānaṃ hetubhāvassa paccakkhasiddhattāti attho. Na hi paccakkhasiddhe yuttimagganaṃ yuttanti.
மனுஸ்ஸத்தாதீ³னங் க²ணாவயவானங் ஸாமக்³கீ³ க²ணஸாமக்³கீ³, தங் வினா ஸோ நவமசக்கஸம்பத்திஸங்கா²தோ க²ணோ நத்தி². ஸா ஏவ ஹி க²ணஸாமக்³கீ³ ஸோ க²ணோதி அத்தோ². க²ண…பே॰… தீ³பேதி அத்தனோ து³ல்லப⁴தாயாதி அத்தோ². க²ணத்தோ² வா ஸமயஸத்³தோ³ க²ணஸங்கா²தோ ஸமயோதி வுத்தோ. ஸோ யஸ்மிங் து³ல்லபே⁴ க²ணே ஸதீதி இமஸ்ஸத்த²ஸ்ஸ விபா⁴வனவஸேன ததா³யத்தாய குஸலுப்பத்தியா து³ல்லப⁴பா⁴வங் தீ³பேதி. ஏதேனுபாயேன ஸமவாய…பே॰… வுத்திங் தீ³பேதீதி எத்த² இதோ பரேஸு ச யோஜனா தஸ்ஸ தஸ்ஸ தங்தங்தீ³பனே காதப்³பா³.
Manussattādīnaṃ khaṇāvayavānaṃ sāmaggī khaṇasāmaggī, taṃ vinā so navamacakkasampattisaṅkhāto khaṇo natthi. Sā eva hi khaṇasāmaggī so khaṇoti attho. Khaṇa…pe… dīpeti attano dullabhatāyāti attho. Khaṇattho vā samayasaddo khaṇasaṅkhāto samayoti vutto. So yasmiṃ dullabhe khaṇe satīti imassatthassa vibhāvanavasena tadāyattāya kusaluppattiyā dullabhabhāvaṃ dīpeti. Etenupāyena samavāya…pe… vuttiṃ dīpetīti ettha ito paresu ca yojanā tassa tassa taṃtaṃdīpane kātabbā.
தஸ்ஸ புரிஸஸ்ஸாதி ‘‘ஸெய்யதா²பி பி⁴க்க²வே சத்தாரோ த³ள்ஹத⁴ம்மா த⁴னுக்³க³ஹா ஸிக்கி²தா கதஹத்தா² கதுபாஸனா சதுத்³தி³ஸா டி²தா அஸ்ஸு, அத² புரிஸோ ஆக³ச்செ²ய்ய ‘அஹங் இமேஸங்…பே॰… கதுபாஸனானங் கண்டே³ கி²த்தே கி²த்தே அப்பதிட்டி²தே பத²வியங் க³ஹெத்வா ஆஹரிஸ்ஸாமீ’’’தி (ஸங்॰ நி॰ 2.228) ஏவங் வுத்தஜவனபுரிஸஸ்ஸ. தாவ பரித்தகோதி க³மனஸ்ஸாதா³னங் தே³வபுத்தானங் ஹெட்டு²பரியாயேன படிமுக²ங் தா⁴வந்தானங் ஸிரஸி பாதே³ ச ப³த்³த⁴கு²ரதா⁴ராஸன்னிபாததோ ச பரித்ததரோ காலோ. காலஸங்கா²தோ ஸமயோ சித்தபரிச்சி²ன்னோ வுச்சமானோ தேனேவ பரிச்சே²த³கசித்தேன ‘‘ஏவங் பரித்தோ அஹ’’ந்தி அத்தனோ பரித்ததங் தீ³பேதி. யதா² சாஹங், ஏவங் ஸப்³போ³ குஸலசித்தப்பவத்திகாலோதி தஸ்ஸ பரித்ததங் தீ³பேதி. ஸத்³த³ஸ்ஸ தீ³பனா வுத்தனயானுஸாரேன வேதி³தப்³பா³.
Tassa purisassāti ‘‘seyyathāpi bhikkhave cattāro daḷhadhammā dhanuggahā sikkhitā katahatthā katupāsanā catuddisā ṭhitā assu, atha puriso āgaccheyya ‘ahaṃ imesaṃ…pe… katupāsanānaṃ kaṇḍe khitte khitte appatiṭṭhite pathaviyaṃ gahetvā āharissāmī’’’ti (saṃ. ni. 2.228) evaṃ vuttajavanapurisassa. Tāva parittakoti gamanassādānaṃ devaputtānaṃ heṭṭhupariyāyena paṭimukhaṃ dhāvantānaṃ sirasi pāde ca baddhakhuradhārāsannipātato ca parittataro kālo. Kālasaṅkhāto samayo cittaparicchinno vuccamāno teneva paricchedakacittena ‘‘evaṃ paritto aha’’nti attano parittataṃ dīpeti. Yathā cāhaṃ, evaṃ sabbo kusalacittappavattikāloti tassa parittataṃ dīpeti. Saddassa dīpanā vuttanayānusārena veditabbā.
பகதிவாதீ³னங் மஹதோ விய அணுவாதீ³னங் த்³விஅணுகஸ்ஸ விய ச ஏகஸ்ஸேவ. ஹேது…பே॰… வுத்திதங் தீ³பேதீதி பச்சயாயத்தவுத்திதீ³பனதோ தப்பரபா⁴வா ஹேதுஸங்கா²தஸ்ஸ பராயத்தவுத்திதீ³பனதா வுத்தா. ஸதி பன பச்சயாயத்தபா⁴வே பச்சயஸாமக்³கீ³ஆயத்ததா ஸமவாயஸங்கா²தேன தீ³பியதீதி அதப்பரபா⁴வதோ தஸ்ஸ தங்தீ³பனதா ந வுத்தா. அனேன ஸமயேன கத்துபூ⁴தேன, அனேன ஸமயேன வா கரணபூ⁴தேன ப⁴க³வதா படிஸேதி⁴தோதி அத்தோ². ஏஸ நயோ புரிமாஸு தீ³பனாஸு.
Pakativādīnaṃ mahato viya aṇuvādīnaṃ dviaṇukassa viya ca ekasseva. Hetu…pe… vuttitaṃ dīpetīti paccayāyattavuttidīpanato tapparabhāvā hetusaṅkhātassa parāyattavuttidīpanatā vuttā. Sati pana paccayāyattabhāve paccayasāmaggīāyattatā samavāyasaṅkhātena dīpiyatīti atapparabhāvato tassa taṃdīpanatā na vuttā. Anena samayena kattubhūtena, anena samayena vā karaṇabhūtena bhagavatā paṭisedhitoti attho. Esa nayo purimāsu dīpanāsu.
அதி⁴கரணவஸேனாதி ஆதா⁴ரவஸேன. எத்தா²தி காலஸமூஹஸங்கா²தே ஸமயே க³ஹிதேதி அத்தோ². காலோபி ஹி சித்தபரிச்சி²ன்னோ ஸபா⁴வதோ அவிஜ்ஜமானோபி ஆதா⁴ரபா⁴வேனேவ ஸஞ்ஞாதோ ‘‘அதி⁴கரண’’ந்தி வுத்தோ தங்க²ணப்பவத்தானங் ததோ புப்³பே³ பரதோ ச அபா⁴வா. பா⁴வோதி கிரியா. கிரியாய கிரியந்தரலக்க²ணங் பா⁴வேனபா⁴வலக்க²ணங். யதா² கா³வீஸு து³ய்ஹமானாஸு க³தோ, து³த்³தா⁴ஸு ஆக³தோதி தோ³ஹனகிரியா க³மனகிரியாய லக்க²ணங் ஹோதி, ஏவமிஹாபி ‘‘யஸ்மிங் ஸமயே தஸ்மிங் ஸமயே’’தி ச வுத்தே ஸதீதி அயமத்தோ² விஞ்ஞாயமானோ ஏவ ஹோதி அஞ்ஞகிரியாஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வேன பத³த்த²ஸ்ஸ ஸத்தாவிரஹாபா⁴வதோதி ஸமயஸ்ஸ ஸத்தாகிரியாய சித்துப்பாத³கிரியா ப²ஸ்ஸாதி³ப⁴வனகிரியா ச லக்கீ²யதீதி உப⁴யத்த² ஸமயஸத்³தே³ பு⁴ம்மனித்³தே³ஸோ கதோ லக்க²ணபூ⁴தபா⁴வயுத்தோதி.
Adhikaraṇavasenāti ādhāravasena. Etthāti kālasamūhasaṅkhāte samaye gahiteti attho. Kālopi hi cittaparicchinno sabhāvato avijjamānopi ādhārabhāveneva saññāto ‘‘adhikaraṇa’’nti vutto taṃkhaṇappavattānaṃ tato pubbe parato ca abhāvā. Bhāvoti kiriyā. Kiriyāya kiriyantaralakkhaṇaṃ bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ. Yathā gāvīsu duyhamānāsu gato, duddhāsu āgatoti dohanakiriyā gamanakiriyāya lakkhaṇaṃ hoti, evamihāpi ‘‘yasmiṃ samaye tasmiṃ samaye’’ti ca vutte satīti ayamattho viññāyamāno eva hoti aññakiriyāsambandhābhāvena padatthassa sattāvirahābhāvatoti samayassa sattākiriyāya cittuppādakiriyā phassādibhavanakiriyā ca lakkhīyatīti ubhayattha samayasadde bhummaniddeso kato lakkhaṇabhūtabhāvayuttoti.
உத்³தா³னதோதி உத்³தே³ஸதோ ஸங்கே²பதோ. கிலேஸகாமோ வத்து²காமபா⁴வங் ப⁴ஜந்தோ காமனீயவஸேன ப⁴ஜதி, ந காமனவஸேனாதி காமனவஸேன கிலேஸகாமோ ஏவ ஹோதி, ந வத்து²காமோ. து³விதோ⁴பேஸோதி வசனேன து³வித⁴ஸ்ஸபி ஸஹிதஸ்ஸ அவசரணப்பதே³ஸங் ஸங்க³ண்ஹாதி. தேன வத்து²காமஸ்ஸேவ பவத்திதே³ஸோ ரூபாரூபதா⁴துத்³வயங் அபனீதங் ஹோதி. நனு ச து³விதோ⁴பி ஸஹிதோ ரூபாரூபதா⁴தூஸு பவத்ததி ரூபாரூபாவசரத⁴ம்மானங் வத்து²காமத்தா ததா³ரம்மணானங் ரூபாரூபராகா³னஞ்ச கிலேஸகாமபா⁴வஸித்³தி⁴தோதி? தங் ந, ப³ஹலகிலேஸஸ்ஸ காமராக³ஸ்ஸ கிலேஸகாமபா⁴வேன இத⁴ ஸங்க³ஹிதத்தா. ஏவஞ்ச கத்வா ரூபாரூபதா⁴தூஸு பவத்தமானேஸு காமாவசரத⁴ம்மேஸு நிகந்தி இத⁴ ந ஸங்க³ஹிதா ஸுகு²மத்தா. ‘‘உத்³தா³னதோ த்³வே காமா’’தி ஸப்³ப³காமே உத்³தி³ஸித்வாபி ஹி ‘‘து³விதோ⁴பேஸோ’’தி எத்த² ததே³கதே³ஸபூ⁴தா அஞ்ஞமஞ்ஞஸஹிததாபரிச்சி²ன்னா காமராக³தப்³ப³த்து²கத⁴ம்மாவ ஸங்க³ஹிதாதி, நிரவஸேஸோ வா கிலேஸகாமோ காமராகோ³ காமதண்ஹாரூபதண்ஹாஅரூபதண்ஹானிரோத⁴தண்ஹாபே⁴தோ³ இத⁴ பவத்ததீதி அனவஸேஸப்பவத்திதங் ஸந்தா⁴ய ‘‘து³விதோ⁴பேஸோ’’தி வுத்தங், வத்து²காமோபி ச அப்பகோ இதா⁴பி ந வத்ததி ரூபாரூபாவசரவிபாகமத்தோ, ததா²பி பரிபுண்ணவத்து²காமத்தா காமாவசரத⁴ம்மாவ இத⁴ க³ஹிதா. ஏவஞ்ச கத்வா ஸஸத்தா²வசரோபமா யுத்தா ஹோதி. ‘‘ரூபூபபத்தியா மக்³க³ங் பா⁴வேதீ’’தி (த⁴॰ ஸ॰ 163; விப⁴॰ 625) எத்த² ரூபப⁴வோ உத்தரபத³லோபங் கத்வா ‘‘ரூப’’ந்தி வுத்தோ, ஏவமிதா⁴பி உத்தரபத³லோபோ த³ட்ட²ப்³போ³. அஞ்ஞதா² ஹி சித்தங் காமாவசராவசரந்தி வுச்செய்யாதி. ஆரம்மணகரணவஸேனாதிஆதி³கே ‘‘காமோ’’தி ஸப்³ப³ங் தண்ஹமாஹ, தஸ்மா ‘‘காமஞ்சேஸா’’திஆதி³ வுத்தங், ‘‘காமே அவசாரேதீதி காமாவசார’’ந்தி வத்தப்³பே³ சா-ஸத்³த³ஸ்ஸ ரஸ்ஸத்தங் கதங்.
Uddānatoti uddesato saṅkhepato. Kilesakāmo vatthukāmabhāvaṃ bhajanto kāmanīyavasena bhajati, na kāmanavasenāti kāmanavasena kilesakāmo eva hoti, na vatthukāmo. Duvidhopesoti vacanena duvidhassapi sahitassa avacaraṇappadesaṃ saṅgaṇhāti. Tena vatthukāmasseva pavattideso rūpārūpadhātudvayaṃ apanītaṃ hoti. Nanu ca duvidhopi sahito rūpārūpadhātūsu pavattati rūpārūpāvacaradhammānaṃ vatthukāmattā tadārammaṇānaṃ rūpārūparāgānañca kilesakāmabhāvasiddhitoti? Taṃ na, bahalakilesassa kāmarāgassa kilesakāmabhāvena idha saṅgahitattā. Evañca katvā rūpārūpadhātūsu pavattamānesu kāmāvacaradhammesu nikanti idha na saṅgahitā sukhumattā. ‘‘Uddānato dve kāmā’’ti sabbakāme uddisitvāpi hi ‘‘duvidhopeso’’ti ettha tadekadesabhūtā aññamaññasahitatāparicchinnā kāmarāgatabbatthukadhammāva saṅgahitāti, niravaseso vā kilesakāmo kāmarāgo kāmataṇhārūpataṇhāarūpataṇhānirodhataṇhābhedo idha pavattatīti anavasesappavattitaṃ sandhāya ‘‘duvidhopeso’’ti vuttaṃ, vatthukāmopi ca appako idhāpi na vattati rūpārūpāvacaravipākamatto, tathāpi paripuṇṇavatthukāmattā kāmāvacaradhammāva idha gahitā. Evañca katvā sasatthāvacaropamā yuttā hoti. ‘‘Rūpūpapattiyā maggaṃ bhāvetī’’ti (dha. sa. 163; vibha. 625) ettha rūpabhavo uttarapadalopaṃ katvā ‘‘rūpa’’nti vutto, evamidhāpi uttarapadalopo daṭṭhabbo. Aññathā hi cittaṃ kāmāvacarāvacaranti vucceyyāti. Ārammaṇakaraṇavasenātiādike ‘‘kāmo’’ti sabbaṃ taṇhamāha, tasmā ‘‘kāmañcesā’’tiādi vuttaṃ, ‘‘kāme avacāretīti kāmāvacāra’’nti vattabbe cā-saddassa rassattaṃ kataṃ.
ருள்ஹிஸத்³தே³னாதி ஞாணஸம்பயுத்தேஸு ருள்ஹேன ஸத்³தே³ன, ஞாணஸம்பயுத்தேஸு வா பவத்தித்வா அனவஜ்ஜஸுக²விபாகதாய தங்ஸதி³ஸேஸு ஞாணவிப்பயுத்தேஸு ருள்ஹேன ஸத்³தே³ன. அத² வா கிஞ்சி நிமித்தங் க³ஹெத்வா ஸதிபி அஞ்ஞஸ்மிங் தங்னிமித்தயுத்தே கிஸ்மிஞ்சிதே³வ விஸயே ஸம்முதியா சிரகாலதாவஸேன நிமித்தவிரஹேபி பவத்தி ருள்ஹி நாம யதா² ‘‘மஹியங் ஸேதீதி மஹிங்ஸோ, க³ச்ச²ந்தீதி கா³வோ’’தி, ஏவங் குஸலஸத்³த³ஸ்ஸபி ருள்ஹிபா⁴வோ வேதி³தப்³போ³. பஞ்ஞானித்³தே³ஸே ‘‘கோஸல்ல’’ந்தி அபி⁴த⁴ம்மே (த⁴॰ ஸ॰ 16) வுத்தங், தஸ்ஸ ச பா⁴வா குஸலஸத்³த³ப்பவத்தீதி கோஸல்லயோகா³ குஸலந்தி அயங் அபி⁴த⁴ம்மபரியாயோ ஹோதி. குஸலந்தி குஸலபா⁴வங் ஆஹ.
Ruḷhisaddenāti ñāṇasampayuttesu ruḷhena saddena, ñāṇasampayuttesu vā pavattitvā anavajjasukhavipākatāya taṃsadisesu ñāṇavippayuttesu ruḷhena saddena. Atha vā kiñci nimittaṃ gahetvā satipi aññasmiṃ taṃnimittayutte kismiñcideva visaye sammutiyā cirakālatāvasena nimittavirahepi pavatti ruḷhi nāma yathā ‘‘mahiyaṃ setīti mahiṃso, gacchantīti gāvo’’ti, evaṃ kusalasaddassapi ruḷhibhāvo veditabbo. Paññāniddese ‘‘kosalla’’nti abhidhamme (dha. sa. 16) vuttaṃ, tassa ca bhāvā kusalasaddappavattīti kosallayogā kusalanti ayaṃ abhidhammapariyāyo hoti. Kusalanti kusalabhāvaṃ āha.
விபாகாதீ³னங் அவஜ்ஜபடிபக்க²தா நத்தீ²தி குஸலமேவ அனவஜ்ஜலக்க²ணங் வுத்தங். அனவஜ்ஜலக்க²ணமேவாதி ஸுக²விபாகஸபா⁴வஸ்ஸ லக்க²ணபா⁴வனிவாரணத்த²ங் அவதா⁴ரணங் கதங், தங்னிவாரணஞ்ச தஸ்ஸ பச்சுபட்டா²னதங் வத்து²காமதாய கதங். ஸம்பத்திஅத்தே²ன ரஸேன வோதா³னபா⁴வரஸங். ப²லட்டே²ன பச்சுபட்டா²னேன இட்ட²விபாகபச்சுபட்டா²னங். ஸபா⁴வோ கக்க²ளாதி³பு²ஸனாதி³கோ அஸாதா⁴ரணோ. ஸாமஞ்ஞங் ஸாதா⁴ரணோ அனிச்சாதி³ஸபா⁴வோ. இத⁴ ச குஸலலக்க²ணங் ஸப்³ப³குஸலஸாதா⁴ரணஸபா⁴வத்தா ஸாமஞ்ஞங் த³ட்ட²ப்³ப³ங், அகுஸலாதீ³ஹி அஸாதா⁴ரணதாய ஸபா⁴வோ வா. உபட்டா²னாகாரோதி க³ஹேதப்³ப³பா⁴வேன ஞாணஸ்ஸ உபட்ட²ஹனாகாரோ. ப²லங் பன அத்தனோ காரணங் படிச்ச தப்படிபி³ம்ப³பா⁴வேன, படிமுக²ங் வா உபட்டா²தீதி பச்சுபட்டா²னங்.
Vipākādīnaṃ avajjapaṭipakkhatā natthīti kusalameva anavajjalakkhaṇaṃ vuttaṃ. Anavajjalakkhaṇamevāti sukhavipākasabhāvassa lakkhaṇabhāvanivāraṇatthaṃ avadhāraṇaṃ kataṃ, taṃnivāraṇañca tassa paccupaṭṭhānataṃ vatthukāmatāya kataṃ. Sampattiatthena rasena vodānabhāvarasaṃ. Phalaṭṭhena paccupaṭṭhānena iṭṭhavipākapaccupaṭṭhānaṃ. Sabhāvo kakkhaḷādiphusanādiko asādhāraṇo. Sāmaññaṃ sādhāraṇo aniccādisabhāvo. Idha ca kusalalakkhaṇaṃ sabbakusalasādhāraṇasabhāvattā sāmaññaṃ daṭṭhabbaṃ, akusalādīhi asādhāraṇatāya sabhāvo vā. Upaṭṭhānākāroti gahetabbabhāvena ñāṇassa upaṭṭhahanākāro. Phalaṃ pana attano kāraṇaṃ paṭicca tappaṭibimbabhāvena, paṭimukhaṃ vā upaṭṭhātīti paccupaṭṭhānaṃ.
விஜானாதீதி ஸஞ்ஞாபஞ்ஞாகிச்சவிஸிட்ட²ங் விஸயக்³க³ஹணங் ஆஹ. ஸப்³ப³சித்தஸாதா⁴ரணத்தா யத்த² யத்த² யதா² யதா² அத்தோ² லப்³ப⁴தி, தத்த² தத்த² ததா² ததா² க³ஹேதப்³போ³தி. யங் ஆஸேவனபச்சயபா⁴வேன சினோதி, யஞ்ச கம்முனா அபி⁴ஸங்க²தத்தா சிதங், தங் ததா² ‘‘சித்த’’ந்தி வுத்தங். யங் பன ததா² ந ஹோதி, தங் பரித்தகிரியத்³வயங் அந்திமஜவனஞ்ச லப்³ப⁴மானசிந்தனவிசித்ததாதி³வஸேன ‘‘சித்த’’ந்தி வேதி³தப்³ப³ங். ஹஸிதுப்பாதோ³ பன அஞ்ஞஜவனக³திகோவ. சித்தானங் பனாதி விசித்ரானந்தி அத்தோ². தத³ந்தோக³த⁴த்தா ஹி ஸமுதா³யவோஹாரேன அவயவோபி ‘‘சித்த’’ந்தி வுச்சதி யதா² பப்³ப³தனதீ³ஸமுத்³தா³தி³ஏகதே³ஸேஸு தி³ட்டே²ஸு பப்³ப³தாத³யோ தி³ட்டா²தி வுச்சந்தீதி. சரணங் நாம க³ஹெத்வா சரிதப்³ப³சித்தபடோ. ரூபானீதி பி³ம்பா³னி.
Vijānātīti saññāpaññākiccavisiṭṭhaṃ visayaggahaṇaṃ āha. Sabbacittasādhāraṇattā yattha yattha yathā yathā attho labbhati, tattha tattha tathā tathā gahetabboti. Yaṃ āsevanapaccayabhāvena cinoti, yañca kammunā abhisaṅkhatattā citaṃ, taṃ tathā ‘‘citta’’nti vuttaṃ. Yaṃ pana tathā na hoti, taṃ parittakiriyadvayaṃ antimajavanañca labbhamānacintanavicittatādivasena ‘‘citta’’nti veditabbaṃ. Hasituppādo pana aññajavanagatikova. Cittānaṃ panāti vicitrānanti attho. Tadantogadhattā hi samudāyavohārena avayavopi ‘‘citta’’nti vuccati yathā pabbatanadīsamuddādiekadesesu diṭṭhesu pabbatādayo diṭṭhāti vuccantīti. Caraṇaṃ nāma gahetvā caritabbacittapaṭo. Rūpānīti bimbāni.
அஜ்ஜ²த்திகந்தி இந்த்³ரியப³த்³த⁴ங் வத³தி. சித்தகதமேவாதி சித்தஸ்ஸ மூலகாரணதங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். கம்மஸ்ஸ ஹேதங் சித்தங் காரணந்தி. தங் பன அத்த²ங் விபா⁴வேதுங் ‘‘காயகம்மாதி³பே⁴த³’’ந்திஆதி³மாஹ. லிங்க³னானத்தந்தி ஸண்டா²னநானத்தங், பி⁴ன்னஸண்டா²னங்க³பச்சங்க³வதோ ஸரீரஸ்ஸ வா நானத்தங். வோஹாரவஸேன இத்தி²புரிஸாதி³பா⁴வேன வோஹரிதப்³பே³ஸு பத்த²னாவிஸேஸா உப்பஜ்ஜந்தி, ததோ கம்மவிஸேஸா. ஏவமித³ங் கம்மனானத்தங் வோஹாரனானத்ததோ ஹோதி. அபா…பே॰… காதி³தாதி ஏவமாதீ³ஸு ஆதி³-ஸத்³தே³ஹி க³தியா உபபத்தியா அத்தபா⁴வே லோகத⁴ம்மேஸு ச நானாகரணானி ஸுத்தாக³தானி ஸங்க³ண்ஹாதி.
Ajjhattikanti indriyabaddhaṃ vadati. Cittakatamevāti cittassa mūlakāraṇataṃ sandhāya vuttaṃ. Kammassa hetaṃ cittaṃ kāraṇanti. Taṃ pana atthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kāyakammādibheda’’ntiādimāha. Liṅganānattanti saṇṭhānanānattaṃ, bhinnasaṇṭhānaṅgapaccaṅgavato sarīrassa vā nānattaṃ. Vohāravasena itthipurisādibhāvena voharitabbesu patthanāvisesā uppajjanti, tato kammavisesā. Evamidaṃ kammanānattaṃ vohāranānattato hoti. Apā…pe… kāditāti evamādīsu ādi-saddehi gatiyā upapattiyā attabhāve lokadhammesu ca nānākaraṇāni suttāgatāni saṅgaṇhāti.
கம்மனானத்தாதி³வஸேனாதி எத்த² குஸலாகுஸலவஸேன கம்மனானத்தங் வேதி³தப்³ப³ங். விஸதி³ஸஸபா⁴வதா ஹி நானத்தந்தி. குஸலகம்மஸ்ஸ தா³னாதி³வஸேன காயஸுசரிதாதி³பா⁴வேன ச புது²த்தங், அகுஸலகம்மஸ்ஸ ச மச்ச²ரியாதீ³ஹி காயது³ச்சரிதாதீ³ஹி ச புது²த்தங் வேதி³தப்³ப³ங். ப³ஹுப்பகாரதா ஹி புது²த்தந்தி . அன்னதா³னாதி³வஸேன தா³னாதீ³னங் பாணாதிபாதாவிரதிஆதி³வஸேன காயஸுசரிதாதீ³னங் ஆவாஸமச்ச²ரியாதி³வஸேன மச்ச²ரியாதீ³னங் பாணாதிபாதாதி³வஸேன காயது³ச்சரிதாதீ³னஞ்ச பபே⁴தோ³ வேதி³தப்³போ³. ஏகேகஸ்ஸ ஹி பகாரஸ்ஸ பே⁴தோ³ பபே⁴தோ³தி. நானத்தாதீ³னங் வவத்தா²னங் ததா² ததா² வவத்தி²ததா நிச்சி²ததா. ஏதேனுபாயேன லிங்க³னானத்தாதீ³னி வேதி³தப்³பா³னி. கம்மனானத்தாதீ³ஹி நிப்³ப³த்தானி ஹி தானீதி.
Kammanānattādivasenāti ettha kusalākusalavasena kammanānattaṃ veditabbaṃ. Visadisasabhāvatā hi nānattanti. Kusalakammassa dānādivasena kāyasucaritādibhāvena ca puthuttaṃ, akusalakammassa ca macchariyādīhi kāyaduccaritādīhi ca puthuttaṃ veditabbaṃ. Bahuppakāratā hi puthuttanti . Annadānādivasena dānādīnaṃ pāṇātipātāviratiādivasena kāyasucaritādīnaṃ āvāsamacchariyādivasena macchariyādīnaṃ pāṇātipātādivasena kāyaduccaritādīnañca pabhedo veditabbo. Ekekassa hi pakārassa bhedo pabhedoti. Nānattādīnaṃ vavatthānaṃ tathā tathā vavatthitatā nicchitatā. Etenupāyena liṅganānattādīni veditabbāni. Kammanānattādīhi nibbattāni hi tānīti.
பச்சுப்பன்னஸ்ஸ லிங்க³ஸ்ஸ கம்மதோ பவத்திங் தத³னுக்கமேன பச்சுப்பன்னகம்மஸ்ஸ நிப்ப²த்திஞ்ச த³ஸ்ஸெத்வா ததோ அனாக³தலிங்க³னானத்தாதி³னிப்ப²த்தித³ஸ்ஸனேன ஸங்ஸாரங் க⁴டெந்தோ ‘‘கம்மனானாகரணங் படிச்சா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² புரிமேன கம்மவசனேன அவிஜ்ஜாஸங்கா²ரா, லிங்கா³தி³வசனேன விஞ்ஞாணாதீ³னி ப⁴வபரியோஸானானி, க³திஆதி³வசனேன ஜாதிஜராமரணானி க³ஹிதானீதி த³ட்ட²ப்³பா³னி. தத்த² க³தீதி நிரயாத³யோ பஞ்ச க³தியோ வுச்சந்தி, தாஸங் நானாகரணங் அபதா³தி³பா⁴வோ. தா ஹி ததா² பி⁴ன்னாதி. உபபத்தீதி கோ³மஹிங்ஸாதி³க²த்தியாதி³சாதுமஹாராஜிகாதி³உபபத்தியோ, தாஸங் நானாகரணங் உச்சாதி³தா. க²த்தியோ ஏவ ஹி ஏகச்சோ குலபோ⁴க³இஸ்ஸரியாதீ³ஹி உச்சோ ஹோதி, ஏகச்சோ நீசோ. தேஹி ஏவ ஹீனதாய ஹீனோ, பதா⁴னபா⁴வங் நீததாய பணீதோ, அட்³ட⁴தாய ஸுக³தோ, த³லித்³த³தாய து³க்³க³தோ. குலவஸேன வா உச்சனீசதா, இஸ்ஸரியவஸேன ஹீனபணீததா, போ⁴க³வஸேன ஸுக³தது³க்³க³ததா யோஜேதப்³பா³. ஸுவண்ணது³ப்³ப³ண்ணதாதி ஓதா³தஸாமாதி³வண்ணஸுத்³தி⁴அஸுத்³தி⁴வஸேன வுத்தங். ஸுஜாதது³ஜ்ஜாததாதி நிக்³ரோத⁴பரிமண்ட³லாதி³ஆரோஹபரிணாஹேஹி லக்க²ணேஹி வா அத்தபா⁴வபரிபுண்ணாபரிபுண்ணஜாததாவஸேன. ஸுஸண்டி²தது³ஸ்ஸண்டி²ததாதி அங்க³பச்சங்கா³னங் ஸண்டா²னவஸேன.
Paccuppannassa liṅgassa kammato pavattiṃ tadanukkamena paccuppannakammassa nipphattiñca dassetvā tato anāgataliṅganānattādinipphattidassanena saṃsāraṃ ghaṭento ‘‘kammanānākaraṇaṃ paṭiccā’’tiādimāha. Tattha purimena kammavacanena avijjāsaṅkhārā, liṅgādivacanena viññāṇādīni bhavapariyosānāni, gatiādivacanena jātijarāmaraṇāni gahitānīti daṭṭhabbāni. Tattha gatīti nirayādayo pañca gatiyo vuccanti, tāsaṃ nānākaraṇaṃ apadādibhāvo. Tā hi tathā bhinnāti. Upapattīti gomahiṃsādikhattiyādicātumahārājikādiupapattiyo, tāsaṃ nānākaraṇaṃ uccāditā. Khattiyo eva hi ekacco kulabhogaissariyādīhi ucco hoti, ekacco nīco. Tehi eva hīnatāya hīno, padhānabhāvaṃ nītatāya paṇīto, aḍḍhatāya sugato, daliddatāya duggato. Kulavasena vā uccanīcatā, issariyavasena hīnapaṇītatā, bhogavasena sugataduggatatā yojetabbā. Suvaṇṇadubbaṇṇatāti odātasāmādivaṇṇasuddhiasuddhivasena vuttaṃ. Sujātadujjātatāti nigrodhaparimaṇḍalādiārohapariṇāhehi lakkhaṇehi vā attabhāvaparipuṇṇāparipuṇṇajātatāvasena. Susaṇṭhitadussaṇṭhitatāti aṅgapaccaṅgānaṃ saṇṭhānavasena.
அபரம்பி வுத்தங் அஜ்ஜ²த்திகசித்தஸ்ஸ யதா²வுத்தஸ்ஸ சித்தகதபா⁴வஸாத⁴கங் ஸுத்தங் ‘‘கம்மதோ’’திஆதி³. கம்மஞ்ஹி சித்ததோ நிப்³ப³த்தந்தி ததோ நிப்ப²ஜ்ஜமானங் ஸப்³ப³ம்பி சித்தங் சித்தகதமேவாதி ஸாதே⁴தி. கம்மனிப்³ப³த்ததோ லிங்க³தோ பவத்தமானலிங்க³ஸஞ்ஞா மூலகாரணதோ கம்மதோ ஆஸன்னகாரணதோ லிங்க³தோ ச பவத்தா ஹோதீதி ‘‘கம்மதோ…பே॰… பவத்தரே’’தி ஆஹ. அத² வா லிங்க³ஞ்ச ஸஞ்ஞா ச லிங்க³ஸஞ்ஞா, தா யதா²ஸங்க்²யங் கம்மதோ லிங்க³தோ ச பவத்தரேதி அத்தோ². ஸஞ்ஞாதோ பே⁴த³ங் க³ச்ச²ந்தீதி தே இத்தி²புரிஸாதி³லிங்க³ஸஞ்ஞாதோ இத்தி²புரிஸாதி³வோஹாரபே⁴த³ங் த⁴ம்மா க³ச்ச²ந்தி, ததா² ததா² வோஹரிதப்³பா³தி அத்தோ². இமாய கா³தா²ய அதீதபச்சுப்பன்னத்³த⁴படிச்சஸமுப்பாத³வஸேன சித்தகதங் சித்தங் த³ஸ்ஸிதங்.
Aparampi vuttaṃ ajjhattikacittassa yathāvuttassa cittakatabhāvasādhakaṃ suttaṃ ‘‘kammato’’tiādi. Kammañhi cittato nibbattanti tato nipphajjamānaṃ sabbampi cittaṃ cittakatamevāti sādheti. Kammanibbattato liṅgato pavattamānaliṅgasaññā mūlakāraṇato kammato āsannakāraṇato liṅgato ca pavattā hotīti ‘‘kammato…pe… pavattare’’ti āha. Atha vā liṅgañca saññā ca liṅgasaññā, tā yathāsaṅkhyaṃ kammato liṅgato ca pavattareti attho. Saññāto bhedaṃ gacchantīti te itthipurisādiliṅgasaññāto itthipurisādivohārabhedaṃ dhammā gacchanti, tathā tathā voharitabbāti attho. Imāya gāthāya atītapaccuppannaddhapaṭiccasamuppādavasena cittakataṃ cittaṃ dassitaṃ.
லோகோ ஏவ பஜாதத்தா பஜாதி புரிமபாத³ஸ்ஸ விவரணங் பச்சி²மபாதோ³ த³ட்ட²ப்³போ³. யதா² ரத²ஸ்ஸ ஆணி நிப³ந்த⁴னா, ஏவங் ஸத்தலோகரத²ஸ்ஸ கம்மங் நிப³ந்த⁴னந்தி உபமாஸங்ஸந்த³னங் வேதி³தப்³ப³ங். இமாய ச கா³தா²ய அத்³த⁴த்³வயவஸேன சித்தஸ்ஸ கம்மவிஞ்ஞாணகததா த³ஸ்ஸிதா. கித்திந்தி பரம்முகா² கித்தனங் பத்த²டயஸதங். பஸங்ஸந்தி ஸம்முகா² பஸங்ஸனங் து²திங். கம்மனானாகரணந்தி கம்மதோ நிப்³ப³த்தனானாகரணங் கம்மஜேஹி அனுமியமானங் கம்மஸ்ஸேவ வா நானாகரணங்.
Loko eva pajātattā pajāti purimapādassa vivaraṇaṃ pacchimapādo daṭṭhabbo. Yathā rathassa āṇi nibandhanā, evaṃ sattalokarathassa kammaṃ nibandhananti upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ. Imāya ca gāthāya addhadvayavasena cittassa kammaviññāṇakatatā dassitā. Kittinti parammukhā kittanaṃ patthaṭayasataṃ. Pasaṃsanti sammukhā pasaṃsanaṃ thutiṃ. Kammanānākaraṇanti kammato nibbattanānākaraṇaṃ kammajehi anumiyamānaṃ kammasseva vā nānākaraṇaṃ.
கம்மஸ்ஸகாதி கம்மஸயா. கம்மஸ்ஸ தா³யங் தேன தா³தப்³ப³ங் ஆதி³யந்தீதி கம்மதா³யாதா³. அண்ட³ஜாதீ³னஞ்ச யோனீனங் கம்மதோ நிப்³ப³த்தத்தா கம்மமேவ யோனி அத்தபா⁴வபடிலாப⁴னிமித்தங் ஏதேஸந்தி கம்மயோனீ. ப³ந்த⁴னட்டே²ன கம்மங் ப³ந்து⁴ ஏதேஸந்தி கம்மப³ந்தூ⁴.
Kammassakāti kammasayā. Kammassa dāyaṃ tena dātabbaṃ ādiyantīti kammadāyādā. Aṇḍajādīnañca yonīnaṃ kammato nibbattattā kammameva yoni attabhāvapaṭilābhanimittaṃ etesanti kammayonī. Bandhanaṭṭhena kammaṃ bandhu etesanti kammabandhū.
சித்தஸ்ஸாதி கம்மவிஞ்ஞாணஸ்ஸ. தஸ்ஸ பன அலத்³தோ⁴காஸதா அஞ்ஞேன கம்மேன படிபா³ஹிதத்தா தத³விபச்சனோகாஸே புக்³க³லஸ்ஸ நிப்³ப³த்தத்தா ச வேதி³தப்³பா³. விஜ்ஜமானம்பி அபராபரியவேத³னீயகம்மவிஞ்ஞாணங் காலக³திபயோகா³தி³ஸஹகாரீபச்சயவிகலதாய அவஸேஸபச்சயவேகல்லங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஏகச்சசித்தந்தி சித்தேன கத்தப்³ப³சித்ரேன ஏகச்சபூ⁴தங் தேன கத்தப்³ப³சித்ரமாஹ.
Cittassāti kammaviññāṇassa. Tassa pana aladdhokāsatā aññena kammena paṭibāhitattā tadavipaccanokāse puggalassa nibbattattā ca veditabbā. Vijjamānampi aparāpariyavedanīyakammaviññāṇaṃ kālagatipayogādisahakārīpaccayavikalatāya avasesapaccayavekallaṃ daṭṭhabbaṃ. Ekaccacittanti cittena kattabbacitrena ekaccabhūtaṃ tena kattabbacitramāha.
அனுப⁴வித்வா ப⁴வித்வா ச அபக³தங் பூ⁴தாபக³தங். அனுபூ⁴தபூ⁴ததா ஹி பூ⁴ததாஸாமஞ்ஞேன பூ⁴தஸத்³தே³ன வுத்தா. ஸாமஞ்ஞமேவ ஹி உபஸக்³கே³ன விஸேஸீயதீதி. அனுபூ⁴தஸத்³தோ³ ச கம்மவசனிச்சா²பா⁴வதோ அனுப⁴வகவாசகோ த³ட்ட²ப்³போ³. விகப்பகா³ஹவஸேன ராகா³தீ³ஹி தப்³பி³பக்கே²ஹி ச அகுஸலங் குஸலஞ்ச ஆரம்மணரஸங் அனுப⁴வதி, ந விபாகோ கம்மவேக³க்கி²த்தத்தா, நாபி கிரியா அஹேதுகானங் அதிது³ப்³ப³லதாய ஸஹேதுகானஞ்ச கீ²ணகிலேஸஸ்ஸ ச²ளங்கு³பெக்கா²வதோ உப்பஜ்ஜமானானங் அதிஸந்தவுத்தித்தா. எத்த² ச புரிமனயே குஸலாகுஸலமேவ வத்துங் அதி⁴ப்பாயவஸேன ‘‘பூ⁴தாபக³த’’ந்தி வுத்தங். யங் ‘‘உப்பன்னானங் அகுஸலானங் த⁴ம்மானங் பஹானாய உப்பன்னானங் குஸலானங் த⁴ம்மானங் டி²தியா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 5.651-662; விப⁴॰ 390-391) எத்த² உப்பன்னந்தி க³ஹெத்வா தங்ஸதி³ஸானங் பஹானங், வுத்³தி⁴ ச வுத்தா, பச்சி²மனயே பன ச-ஸத்³தே³ன குஸலாகுஸலஞ்ச ஆகட்³டி⁴த்வா ஸப்³ப³ங் ஸங்க²தங் வுத்தங் பூ⁴தாபக³தபா⁴வாபி⁴தா⁴னாதி⁴ப்பாயேன.
Anubhavitvā bhavitvā ca apagataṃ bhūtāpagataṃ. Anubhūtabhūtatā hi bhūtatāsāmaññena bhūtasaddena vuttā. Sāmaññameva hi upasaggena visesīyatīti. Anubhūtasaddo ca kammavacanicchābhāvato anubhavakavācako daṭṭhabbo. Vikappagāhavasena rāgādīhi tabbipakkhehi ca akusalaṃ kusalañca ārammaṇarasaṃ anubhavati, na vipāko kammavegakkhittattā, nāpi kiriyā ahetukānaṃ atidubbalatāya sahetukānañca khīṇakilesassa chaḷaṅgupekkhāvato uppajjamānānaṃ atisantavuttittā. Ettha ca purimanaye kusalākusalameva vattuṃ adhippāyavasena ‘‘bhūtāpagata’’nti vuttaṃ. Yaṃ ‘‘uppannānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā’’ti (saṃ. ni. 5.651-662; vibha. 390-391) ettha uppannanti gahetvā taṃsadisānaṃ pahānaṃ, vuddhi ca vuttā, pacchimanaye pana ca-saddena kusalākusalañca ākaḍḍhitvā sabbaṃ saṅkhataṃ vuttaṃ bhūtāpagatabhāvābhidhānādhippāyena.
விபச்சிதுங் ஓகாஸகரணவஸேன உப்பதிதங் அதீதகம்மஞ்ச ததோ உப்பஜ்ஜிதுங் ஆரத்³தோ⁴ அனாக³தோ விபாகோ ச ‘‘ஓகாஸகதுப்பன்ன’’ந்தி வுத்தோ. யங் உப்பன்னஸத்³தே³ன வினாபி விஞ்ஞாயமானங் உப்பன்னங் , தங் ஸந்தா⁴ய ‘‘நாஹங், பி⁴க்க²வே, ஸஞ்சேதனிகான’’ந்திஆதி³ (அ॰ நி॰ 10.217, 219) வுத்தங். தாஸு தாஸு பூ⁴மீஸூதி மனுஸ்ஸதே³வாதி³அத்தபா⁴வஸங்கா²தேஸு உபாதா³னக்க²ந்தே⁴ஸு. தஸ்மிங் தஸ்மிங் ஸந்தானே அனுப்பத்திஅனாபாதி³ததாய அஸமூஹதங். எத்த² ச லத்³த⁴பூ⁴மிகங் ‘‘பூ⁴மிலத்³த⁴’’ந்தி வுத்தங் அக்³கி³ஆஹிதோ விய. ஓகாஸகதுப்பன்னஸத்³தே³பி ச ஓகாஸோ கதோ ஏதேனாதி, ஓகாஸோ கதோ ஏதஸ்ஸாதி ச து³வித⁴த்தே²பி ஏவமேவ கதஸத்³த³ஸ்ஸ பரனிபாதோ வேதி³தப்³போ³.
Vipaccituṃ okāsakaraṇavasena uppatitaṃ atītakammañca tato uppajjituṃ āraddho anāgato vipāko ca ‘‘okāsakatuppanna’’nti vutto. Yaṃ uppannasaddena vināpi viññāyamānaṃ uppannaṃ , taṃ sandhāya ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, sañcetanikāna’’ntiādi (a. ni. 10.217, 219) vuttaṃ. Tāsu tāsu bhūmīsūti manussadevādiattabhāvasaṅkhātesu upādānakkhandhesu. Tasmiṃ tasmiṃ santāne anuppattianāpāditatāya asamūhataṃ. Ettha ca laddhabhūmikaṃ ‘‘bhūmiladdha’’nti vuttaṃ aggiāhito viya. Okāsakatuppannasaddepi ca okāso kato etenāti, okāso kato etassāti ca duvidhatthepi evameva katasaddassa paranipāto veditabbo.
ஸப்³ப³தா³ அவத்தமானம்பி க³மியசித்தங் படிபக்க²பச்சவெக்க²ணாய அவிக்க²ம்பி⁴தத்தா ‘‘உப்பன்ன’’ந்தி வுத்தங். அந்தரதா⁴பேதீதி விக்க²ம்பி⁴கா ஆனாபானஸ்ஸதி விக்க²ம்பே⁴தி. அந்தராயேவாதி பூ⁴மிலத்³தே⁴ ஸபூ⁴மியங் அப்³பொ³ச்சி²ன்னே விச்சி²ந்தி³த்வாதி அத்தோ². அனதீதங் அனநாக³தஞ்ச க²ணத்தயேகதே³ஸக³தம்பி உப்பஜ்ஜமானங் ‘‘க²ணத்தயக³த’’ந்தி வுத்தங். தே³ஸனாய பதா⁴னேன க³ஹிதோ அத்தோ² ‘‘ஸீஸ’’ந்தி வுச்சதி. லோகியத⁴ம்மஞ்ஹி தே³ஸேதப்³ப³ங் பத்வா தே³ஸனாய சித்தங் புப்³ப³ங்க³மங் ஹோதி, த⁴ம்மஸபா⁴வங் வா ஸந்தா⁴யேதங் வுத்தங். அகுஸலாதி ஸப்³பே³பி அகுஸலா த⁴ம்மா வுத்தா. சேதனாதி கேசி. அகுஸலபா⁴கி³யாதி ராகா³த³யோ ஏகந்தஅகுஸலா. அகுஸலபக்கி²காதி ப²ஸ்ஸாத³யோபி தப்பக்கி²கா. மனோ தேஸங் த⁴ம்மானங் பட²மங் உப்பஜ்ஜதீதி ஸஹஜாதோபி மனோ ஸம்பயுத்தே ஸங்க³ண்ஹித்வா அதி⁴பதிபா⁴வேன பவத்தமானோ பட²மங் உப்பன்னோ விய ஹோதீதி ஏவங் வுத்தோ. ஸம்பயுத்தாபி தத³னுவத்தனதாய அன்வதே³வ அகுஸலா த⁴ம்மாதி வுத்தா, அனந்தரபச்சயமனங் வா ஸந்தா⁴ய மனோபுப்³ப³ங்க³மதா வுத்தா. சித்தேன நீயதீதி அபி⁴ஸங்கா²ரவிஞ்ஞாணங் ஸந்தா⁴யாஹ, தண்ஹாஸம்பயுத்தங் வா. பப⁴ஸ்ஸரந்தி ஸபா⁴வபண்ட³ரதங் ஸந்தா⁴யாஹ. அரக்கி²தேதி ஸதியா அனுனயபடிகா⁴தீ³ஹி அரக்கி²தே, ராகா³தீ³ஹி ப்³யாபன்னே, தேஹி ஏவ அவஸ்ஸுதே. சித்தஸ்ஸ புப்³ப³ங்க³மபா⁴வஸாத⁴னே அஞ்ஞமஞ்ஞங் ப³லதா³னவஸேன ஸுத்தானுரக்க²ணங், இத⁴ வா உபஸங்ஹதானங் ஆபி⁴த⁴ம்மிகேஹி விஞ்ஞாதானங் சிரகாலப்பவத்திவஸேன வேதி³தப்³ப³ங்.
Sabbadā avattamānampi gamiyacittaṃ paṭipakkhapaccavekkhaṇāya avikkhambhitattā ‘‘uppanna’’nti vuttaṃ. Antaradhāpetīti vikkhambhikā ānāpānassati vikkhambheti. Antarāyevāti bhūmiladdhe sabhūmiyaṃ abbocchinne vicchinditvāti attho. Anatītaṃ ananāgatañca khaṇattayekadesagatampi uppajjamānaṃ ‘‘khaṇattayagata’’nti vuttaṃ. Desanāya padhānena gahito attho ‘‘sīsa’’nti vuccati. Lokiyadhammañhi desetabbaṃ patvā desanāya cittaṃ pubbaṅgamaṃ hoti, dhammasabhāvaṃ vā sandhāyetaṃ vuttaṃ. Akusalāti sabbepi akusalā dhammā vuttā. Cetanāti keci. Akusalabhāgiyāti rāgādayo ekantaakusalā. Akusalapakkhikāti phassādayopi tappakkhikā. Mano tesaṃ dhammānaṃ paṭhamaṃ uppajjatīti sahajātopi mano sampayutte saṅgaṇhitvā adhipatibhāvena pavattamāno paṭhamaṃ uppanno viya hotīti evaṃ vutto. Sampayuttāpi tadanuvattanatāya anvadeva akusalā dhammāti vuttā, anantarapaccayamanaṃ vā sandhāya manopubbaṅgamatā vuttā. Cittena nīyatīti abhisaṅkhāraviññāṇaṃ sandhāyāha, taṇhāsampayuttaṃ vā. Pabhassaranti sabhāvapaṇḍarataṃ sandhāyāha. Arakkhiteti satiyā anunayapaṭighādīhi arakkhite, rāgādīhi byāpanne, tehi eva avassute. Cittassa pubbaṅgamabhāvasādhane aññamaññaṃ baladānavasena suttānurakkhaṇaṃ, idha vā upasaṃhatānaṃ ābhidhammikehi viññātānaṃ cirakālappavattivasena veditabbaṃ.
கதரபஞ்ஞங் த்வந்திஆதி³ ந பாளிஆருள்ஹங், ஏவங் ப⁴க³வா புச்ச²தீதி அட்ட²கதா²யமேவ வுத்தங். பஞ்ஞா பன கிமத்தி²யாதி இத³ம்பி ஏகங் ஸுத்தங். ‘‘அபி⁴ஞ்ஞத்தா² பரிஞ்ஞத்தா² பஹானத்தா²’’தி தஸ்ஸ விஸ்ஸஜ்ஜனங்.
Katarapaññaṃ tvantiādi na pāḷiāruḷhaṃ, evaṃ bhagavā pucchatīti aṭṭhakathāyameva vuttaṃ. Paññā pana kimatthiyāti idampi ekaṃ suttaṃ. ‘‘Abhiññatthā pariññatthā pahānatthā’’ti tassa vissajjanaṃ.
ஸாதந்தி ஸபா⁴வவஸேன வுத்தங், மது⁴ரந்தி மது⁴ரங் வியாதி உபமாவஸேன. போனொப்³ப⁴விகாதி புனப்³ப⁴வகரணஸீலா. தத்ரதத்ராபி⁴னந்த³னதோ நந்தீ³, நந்தி³பூ⁴தோ ராகோ³ நந்தி³ராகோ³, நந்தி³ராக³பா⁴வேன ஸஹக³தாதி நந்தி³ராக³ஸஹக³தாதி ந எத்த² ஸம்பயோக³வஸேன ஸஹக³தபா⁴வோ அத்தீ²தி ஸஹக³தஸத்³தோ³ தண்ஹாய நந்தி³ராக³பா⁴வங் ஜோதேதி. நந்தி³ராக³பூ⁴தாதி சஸ்ஸ அத்தோ². நிஸ்ஸயேதி பாத³கே. ரூபாரூபாரம்மணானந்தி பத²வீகஸிணாதி³ஆகாஸாதி³ஆரம்மணானங். ஸங்ஸட்டே²தி கீ²ரோத³கங் விய ஸமோதி³தே ஏகீபா⁴வமிவ க³தே. ஸஹஜாதேதி ஸம்பயுத்தஸஹஜாதே, ந ஸஹஜாதமத்தே. இதா⁴பீதி ‘‘இமஸ்மிம்பி பதே³ அயமேவ அத்தோ² அதி⁴ப்பேதோ’’தி இமிஸ்ஸா அட்ட²கதா²ய யதா²த³ஸ்ஸிதஸங்ஸட்ட²ஸத்³தோ³ ஸஹஜாதே அதி⁴ப்பேதோதி. அரூபங் ரூபேனாதி படிஸந்தி⁴க்க²ணே வத்து²னா. உக்கட்ட²னித்³தே³ஸோதி அனவஸேஸஸங்க³ஹேன கதோ அதிஸயனித்³தே³ஸோ.
Sātanti sabhāvavasena vuttaṃ, madhuranti madhuraṃ viyāti upamāvasena. Ponobbhavikāti punabbhavakaraṇasīlā. Tatratatrābhinandanato nandī, nandibhūto rāgo nandirāgo, nandirāgabhāvena sahagatāti nandirāgasahagatāti na ettha sampayogavasena sahagatabhāvo atthīti sahagatasaddo taṇhāya nandirāgabhāvaṃ joteti. Nandirāgabhūtāti cassa attho. Nissayeti pādake. Rūpārūpārammaṇānanti pathavīkasiṇādiākāsādiārammaṇānaṃ. Saṃsaṭṭheti khīrodakaṃ viya samodite ekībhāvamiva gate. Sahajāteti sampayuttasahajāte, na sahajātamatte. Idhāpīti ‘‘imasmimpi pade ayameva attho adhippeto’’ti imissā aṭṭhakathāya yathādassitasaṃsaṭṭhasaddo sahajāte adhippetoti. Arūpaṃ rūpenāti paṭisandhikkhaṇe vatthunā. Ukkaṭṭhaniddesoti anavasesasaṅgahena kato atisayaniddeso.
அனாப⁴ட்ட²தாயேவாதி ‘‘தி³ட்ட²ங் ஸுத’’ந்திஆதீ³ஸு தி³ட்ட²தாத³யோ விய அபா⁴ஸிதப்³ப³தா அனாப⁴ட்ட²தா. ஸப்³பா³காரேன ஸதி³ஸஸ்ஸ து³தியசித்தஸ்ஸ ஸஸங்கா²ரிகதாவசனேன இமஸ்ஸ அஸங்கா²ரிகதா விஞ்ஞாயதி, தஸ்மா அபா⁴ஸிதப்³ப³தாய ந க³ஹிதோதி அத்தோ² யுஜ்ஜதி. அதி⁴ப்பாயோ பன பாளியங் அபா⁴ஸிதத்தா ஏவ தத்த² தே³ஸேதப்³ப³பா⁴வேன ந க³ஹிதோ ந ஸங்க³ஹிதோ ந தஸ்ஸத்த²ஸ்ஸ அபா⁴வாதி. அத² வா பாளியங் அனாப⁴ட்ட²தாய ஏவ அட்ட²கதா²யங் ந க³ஹிதோ ந தஸ்ஸத்தோ² வுத்தோ. நியமெத்வாவாதி பரதோ ஏவங்வித⁴ஸ்ஸேவ ஸஸங்கா²ரிகபா⁴வவசனதோ இத⁴ தத³வசனேனேவ அஸங்கா²ரிகபா⁴வங் நியமெத்வா.
Anābhaṭṭhatāyevāti ‘‘diṭṭhaṃ suta’’ntiādīsu diṭṭhatādayo viya abhāsitabbatā anābhaṭṭhatā. Sabbākārena sadisassa dutiyacittassa sasaṅkhārikatāvacanena imassa asaṅkhārikatā viññāyati, tasmā abhāsitabbatāya na gahitoti attho yujjati. Adhippāyo pana pāḷiyaṃ abhāsitattā eva tattha desetabbabhāvena na gahito na saṅgahito na tassatthassa abhāvāti. Atha vā pāḷiyaṃ anābhaṭṭhatāya eva aṭṭhakathāyaṃ na gahito na tassattho vutto. Niyametvāvāti parato evaṃvidhasseva sasaṅkhārikabhāvavacanato idha tadavacaneneva asaṅkhārikabhāvaṃ niyametvā.
மனோவிஞ்ஞாணந்தி எத்த² த்³வாரங் வத்தூ²தி வுத்தங், த்³வாரேன வா தங்ஸஹாயபூ⁴தங் ஹத³யவத்து² வுத்தங். ஸரஸபா⁴வேனாதி ஸகிச்சபா⁴வேன. அவிஜ்ஜா ஹி ஸங்கா²ரானங் பச்சயபா⁴வகிச்சா, அஞ்ஞாஸாதா⁴ரணோ வா ரஸிதப்³போ³ விஞ்ஞாதப்³போ³ பா⁴வோ ஸரஸபா⁴வோ, அவிஜ்ஜாஸபா⁴வோ ஸங்கா²ரஸபா⁴வோதி ஏவமாதி³கோ. ‘‘ஸரஸஸபா⁴வேனா’’திபி பாடோ², ஸோயேவ அத்தோ². அவிஜ்ஜாபச்சயாதி வா ஸரஸேன, ஸங்கா²ராதி ஸபா⁴வேன.
Manoviññāṇanti ettha dvāraṃ vatthūti vuttaṃ, dvārena vā taṃsahāyabhūtaṃ hadayavatthu vuttaṃ. Sarasabhāvenāti sakiccabhāvena. Avijjā hi saṅkhārānaṃ paccayabhāvakiccā, aññāsādhāraṇo vā rasitabbo viññātabbo bhāvo sarasabhāvo, avijjāsabhāvo saṅkhārasabhāvoti evamādiko. ‘‘Sarasasabhāvenā’’tipi pāṭho, soyeva attho. Avijjāpaccayāti vā sarasena, saṅkhārāti sabhāvena.
ஏகஸமுட்டா²னாதி³தா ரூபத⁴ம்மேஸு ஏவ யோஜேதப்³பா³ தேஸு தப்³போ³ஹாரபா³ஹுல்லதோ. அதீதாதி³பா⁴வோ ரூபாரூபத⁴ம்மேஸு, சித்தசேதஸிகனிப்³பா³னானம்பி வா யதா²ஸபா⁴வங் ஏகத்³வினகுதோசிஸமுட்டா²னதா யோஜேதப்³பா³. அனாபாத²க³தாதி சக்கா²தீ³னங் அகோ³சரக³தா ஸுகு²மரஜாதி³ரூபங் விய வத்து²பரித்ததாய தத்தாயோகு³ளே பதிதோத³கபி³ந்து³ரூபங் விய க²ணபரித்ததாய அதிதூ³ரதாய அச்சாஸன்னாதி³தாய அதீதானாக³ததாய ச. விஸயோ அனஞ்ஞத்த²பா⁴வேன, கோ³சரோ ச தத்த² சரணேன வுத்தோ, தப்³பி³ஸயனிச்ச²யேன மனோ படிஸரணங். அயமத்தோ² ஸித்³தோ⁴ ஹோதி அஞ்ஞதா² தேஸங் த⁴ம்மாரம்மணபா⁴வேன ‘‘நேஸங் கோ³சரவிஸயங் பச்சனுபோ⁴தீ’’தி வசனஸ்ஸ அனுபபத்திதோ. தி³ப்³ப³சக்கு²தி³ப்³ப³ஸோதஇத்³தி⁴வித⁴ஞாணேஹி யதா²வுத்தனயேன அனாபாத²க³தானி ரூபாதீ³னி ஆலம்பி³யமானானி ந த⁴ம்மாரம்மணந்தி கத்த²சி வுச்சமானானி தி³ட்டா²னி, இதரதா² ச தி³ட்டா²னி ‘‘தி³ப்³பே³ன சக்கு²னா ரூபங் பஸ்ஸதீ’’திஆதீ³ஸூதி.
Ekasamuṭṭhānāditā rūpadhammesu eva yojetabbā tesu tabbohārabāhullato. Atītādibhāvo rūpārūpadhammesu, cittacetasikanibbānānampi vā yathāsabhāvaṃ ekadvinakutocisamuṭṭhānatā yojetabbā. Anāpāthagatāti cakkhādīnaṃ agocaragatā sukhumarajādirūpaṃ viya vatthuparittatāya tattāyoguḷe patitodakabindurūpaṃ viya khaṇaparittatāya atidūratāya accāsannāditāya atītānāgatatāya ca. Visayo anaññatthabhāvena, gocaro ca tattha caraṇena vutto, tabbisayanicchayena mano paṭisaraṇaṃ. Ayamattho siddho hoti aññathā tesaṃ dhammārammaṇabhāvena ‘‘nesaṃ gocaravisayaṃ paccanubhotī’’ti vacanassa anupapattito. Dibbacakkhudibbasotaiddhividhañāṇehi yathāvuttanayena anāpāthagatāni rūpādīni ālambiyamānāni na dhammārammaṇanti katthaci vuccamānāni diṭṭhāni, itarathā ca diṭṭhāni ‘‘dibbena cakkhunā rūpaṃ passatī’’tiādīsūti.
ஆபாத²மாக³ச்ச²தி மனஸா பஞ்சவிஞ்ஞாணேஹி ச க³ஹேதப்³ப³பா⁴வூபக³மனேன. க⁴ட்டெத்வாதி படிமுக²பா⁴வாபாத²ங் க³ந்த்வா. ஸரபா⁴ணகஸ்ஸ ஓஸாரகஸ்ஸ. பகதியா தி³ட்டா²தி³வஸேன ஆபாத²க³மனஞ்ச போ⁴ஜனபரிணாமஉதுபோ⁴ஜனவிஸேஸஉஸ்ஸாஹாதீ³ஹி கல்யங், ரோகி³னோ வாதாதீ³ஹி ச உபத்³து³தங் வா காயங் அனுவத்தந்தஸ்ஸ ஜாக³ரஸ்ஸ ப⁴வங்க³ஸ்ஸ சலனபச்சயானங் காயிகஸுக²து³க்க²உதுபோ⁴ஜனாதி³உபனிஸ்ஸயானங் சித்தபணித³ஹனஸதி³ஸாஸதி³ஸஸம்ப³ந்த⁴த³ஸ்ஸனாதி³பச்சயானங், ஸுத்தஸ்ஸ ச ஸுபினத³ஸ்ஸனே தா⁴துக்கோ²பா⁴தி³பச்சயானங் வஸேன வேதி³தப்³ப³ங். அதி³ட்ட²ஸ்ஸ அஸுதஸ்ஸ அனாக³தபு³த்³த⁴ரூபாதி³னோ பஸாத³தா³துகாமதாவத்து²ஸ்ஸ தங்ஸதி³ஸதாஸங்கா²தேன தி³ட்ட²ஸுதஸம்ப³ந்தே⁴னேவ. ந கேவலங் தங்ஸதி³ஸதாவ உப⁴யஸம்ப³ந்தோ⁴, கிந்து தப்³பி³பக்க²தா ததே³கதே³ஸதா தங்ஸம்பயுத்ததாதி³கோ ச வேதி³தப்³போ³. கேனசி வுத்தே கிஸ்மிஞ்சி ஸுதே அவிசாரெத்வா ஸத்³த³ஹனங் ஸத்³தா⁴, ஸயமேவ தங் விசாரெத்வா ரோசனங் ருசி, ‘‘ஏவங் வா ஏவங் வா ப⁴விஸ்ஸதீ’’தி ஆகாரவிசாரணங் ஆகாரபரிவிதக்கோ, விசாரெந்தஸ்ஸ கத்த²சி தி³ட்டி²யா நிஜ்ஜா²னக்க²மனங் தி³ட்டி²னிஜ்ஜா²னக்க²ந்தி.
Āpāthamāgacchati manasā pañcaviññāṇehi ca gahetabbabhāvūpagamanena. Ghaṭṭetvāti paṭimukhabhāvāpāthaṃ gantvā. Sarabhāṇakassa osārakassa. Pakatiyā diṭṭhādivasena āpāthagamanañca bhojanapariṇāmautubhojanavisesaussāhādīhi kalyaṃ, rogino vātādīhi ca upaddutaṃ vā kāyaṃ anuvattantassa jāgarassa bhavaṅgassa calanapaccayānaṃ kāyikasukhadukkhautubhojanādiupanissayānaṃ cittapaṇidahanasadisāsadisasambandhadassanādipaccayānaṃ, suttassa ca supinadassane dhātukkhobhādipaccayānaṃ vasena veditabbaṃ. Adiṭṭhassa asutassa anāgatabuddharūpādino pasādadātukāmatāvatthussa taṃsadisatāsaṅkhātena diṭṭhasutasambandheneva. Na kevalaṃ taṃsadisatāva ubhayasambandho, kintu tabbipakkhatā tadekadesatā taṃsampayuttatādiko ca veditabbo. Kenaci vutte kismiñci sute avicāretvā saddahanaṃ saddhā, sayameva taṃ vicāretvā rocanaṃ ruci, ‘‘evaṃ vā evaṃ vā bhavissatī’’ti ākāravicāraṇaṃ ākāraparivitakko, vicārentassa katthaci diṭṭhiyā nijjhānakkhamanaṃ diṭṭhinijjhānakkhanti.
கே³ருகஹரிதாலஞ்ஜனாதி³தா⁴தூஸு. ஸுப⁴னிமித்தங் ஸுப⁴க்³க³ஹணஸ்ஸ நிமித்தங். தங் ஸுப⁴னிமித்தத்தா ரஞ்ஜனீயத்தா ச லோப⁴ஸ்ஸ வத்து². நியமிதஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ வஸேன நியமிதவஸேன. ஏவமிதரேஸு த்³வீஸு. ஆபோ⁴கோ³ ஆபு⁴ஜிதங். லூக²புக்³க³லா தோ³ஸப³ஹுலா. அதோ³ஸப³ஹுலா ஸினித்³த⁴புக்³க³லா. தத³தி⁴முத்ததாதி பீதினின்னசித்ததா. இமேஹி…பே॰… வேதி³தப்³போ³ பீதியா ஸோமனஸ்ஸவிப்பயோகா³ஸம்ப⁴வதோதி அதி⁴ப்பாயோ.
Gerukaharitālañjanādidhātūsu. Subhanimittaṃ subhaggahaṇassa nimittaṃ. Taṃ subhanimittattā rañjanīyattā ca lobhassa vatthu. Niyamitassa cittassa vasena niyamitavasena. Evamitaresu dvīsu. Ābhogo ābhujitaṃ. Lūkhapuggalā dosabahulā. Adosabahulā siniddhapuggalā. Tadadhimuttatāti pītininnacittatā. Imehi…pe… veditabbo pītiyā somanassavippayogāsambhavatoti adhippāyo.
ஜீவிதவுத்தியா ஆயதனபா⁴வதோ ஹத்தா²ரோஹாதி³ஸிப்பமேவ ஸிப்பாயதனங். கஸிவாணிஜ்ஜாதி³கம்மமேவ கம்மாயதனங். ஆயுவேதா³தி³விஜ்ஜா ஏவ விஜ்ஜாட்டா²னங். அப்³யாபஜ்ஜேதி தோ³மனஸ்ஸப்³யாபாத³ரஹிதே ரூபப⁴வே. த⁴ம்மபதா³தி த⁴ம்மகொட்டா²ஸா. பிலவந்தீதி உபட்ட²ஹந்தி பதி³ஸ்ஸந்தி. யோகா³தி பா⁴வனாபி⁴யோகா³ ஸமாதி⁴தோ. வத்து²விஸத³கிரியாதி அஜ்ஜ²த்திகபா³ஹிரானங் வத்தூ²னங் நிம்மலபா⁴வகிரியா. ஸத்³தா⁴தீ³னங் இந்த்³ரியானங் அஞ்ஞமஞ்ஞானதிவத்தனங் இந்த்³ரியஸமத்தபடிபாத³னதா . க³ம்பீ⁴ரானங் ஞாணேன சரிதப்³பா³னங், க³ம்பீ⁴ரஞாணேன வா சரிதப்³பா³னங் ஸுத்தந்தானங் பச்சவெக்க²ணா க³ம்பீ⁴ரஞாணசரியபச்சவெக்க²ணா.
Jīvitavuttiyā āyatanabhāvato hatthārohādisippameva sippāyatanaṃ. Kasivāṇijjādikammameva kammāyatanaṃ. Āyuvedādivijjā eva vijjāṭṭhānaṃ. Abyāpajjeti domanassabyāpādarahite rūpabhave. Dhammapadāti dhammakoṭṭhāsā. Pilavantīti upaṭṭhahanti padissanti. Yogāti bhāvanābhiyogā samādhito. Vatthuvisadakiriyāti ajjhattikabāhirānaṃ vatthūnaṃ nimmalabhāvakiriyā. Saddhādīnaṃ indriyānaṃ aññamaññānativattanaṃ indriyasamattapaṭipādanatā. Gambhīrānaṃ ñāṇena caritabbānaṃ, gambhīrañāṇena vā caritabbānaṃ suttantānaṃ paccavekkhaṇā gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā.
வங்ஸோதி அனுக்கமோ. தந்தீதி ஸந்ததி. பவேணீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. ஸப்³ப³மேதங் சாரித்தகிரியாபப³ந்த⁴ஸ்ஸ வசனங். சாரித்தஸீலத்தா ஸீலமயங். ‘‘த³ஸ்ஸாமீ’’தி வசீபே⁴தே³ன வத்து²ஸ்ஸ பரிணதத்தா ததோ பட்டா²ய தா³னங் ஆரத்³த⁴ங் நாம ஹோதி , யதோ தஸ்ஸ அத்தனோ பரிணாமனாதீ³ஸு ஆபத்தி ஹோதி. விஜ்ஜமானவத்து²ஸ்மிங் சிந்தனகாலதோ பட்டா²ய தா³னங் ஆரத்³த⁴ந்தி தத்த² தா³னமயங் குஸலங் ஹோதீதி அதி⁴ப்பாயோ. ந ஹி தா³னவத்து²ங் அவிஜ்ஜமானகம்பி ஸங்க²ரொந்தஸ்ஸ குஸலங் ந ஹோதீதி. தங் பன தா³னமயஸ்ஸ புப்³ப³பா⁴கோ³தி ததே³வ ப⁴ஜெய்ய, வுத்தங் அட்ட²கதா²யங். குலவங்ஸாதி³வஸேனாதி உதா³ஹரணமத்தமேவேதங். அத்தனா ஸமாதி³ன்னவத்தவஸேன ஸப்புரிஸவத்தகா³மஜனபத³வத்தாதி³வஸேன ச சாரித்தஸீலதா வேதி³தப்³பா³.
Vaṃsoti anukkamo. Tantīti santati. Paveṇīti sambandho. Sabbametaṃ cārittakiriyāpabandhassa vacanaṃ. Cārittasīlattā sīlamayaṃ. ‘‘Dassāmī’’ti vacībhedena vatthussa pariṇatattā tato paṭṭhāya dānaṃ āraddhaṃ nāma hoti , yato tassa attano pariṇāmanādīsu āpatti hoti. Vijjamānavatthusmiṃ cintanakālato paṭṭhāya dānaṃ āraddhanti tattha dānamayaṃ kusalaṃ hotīti adhippāyo. Na hi dānavatthuṃ avijjamānakampi saṅkharontassa kusalaṃ na hotīti. Taṃ pana dānamayassa pubbabhāgoti tadeva bhajeyya, vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ. Kulavaṃsādivasenāti udāharaṇamattamevetaṃ. Attanā samādinnavattavasena sappurisavattagāmajanapadavattādivasena ca cārittasīlatā veditabbā.
ஸவத்து²கந்தி பே⁴ரிஆதி³வத்து²ஸஹிதங் கத்வா. விஜ்ஜமானகவத்து²ந்தி பே⁴ரிஆதி³வத்து²ங். த⁴ம்மஸ்ஸவனகோ⁴ஸனாதீ³ஸு ச ஸவத்து²கங் கத்வா ஸத்³த³ஸ்ஸ தா³னங் ஸத்³த³வத்தூ²னங் டா²னகரணானங் ஸஸத்³த³ப்பவத்திகரணமேவாதி தஸ்ஸ சிந்தனங் விஜ்ஜமானவத்து²பரிச்சாகோ³ வேதி³தப்³போ³. பா⁴ஜெத்வா த³ஸ்ஸேஸி த⁴ம்மராஜா இத⁴ ச ரூபாரம்மணாதி³பா⁴வங், அஞ்ஞத்த² ச ‘‘தீணிமானி, பி⁴க்க²வே, புஞ்ஞகிரியவத்தூ²னீ’’தி (தீ³॰ நி॰ 3.305) தா³னமயாதி³பா⁴வங், அபரத்த² ச ‘‘கதமே த⁴ம்மா குஸலா? தீணி…பே॰… தங்ஸமுட்டா²னங் காயகம்ம’’ந்திஆதி³னா காயகம்மாதி³பா⁴வஞ்ச வத³ந்தோ. அபரியாபன்னா சாதி பரமத்த²தோ அவிஜ்ஜமானத்தா அஞ்ஞாயதனத்தா ச அஸங்க³ஹிதா.
Savatthukanti bheriādivatthusahitaṃ katvā. Vijjamānakavatthunti bheriādivatthuṃ. Dhammassavanaghosanādīsu ca savatthukaṃ katvā saddassa dānaṃ saddavatthūnaṃ ṭhānakaraṇānaṃ sasaddappavattikaraṇamevāti tassa cintanaṃ vijjamānavatthupariccāgo veditabbo. Bhājetvā dassesi dhammarājā idha ca rūpārammaṇādibhāvaṃ, aññattha ca ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, puññakiriyavatthūnī’’ti (dī. ni. 3.305) dānamayādibhāvaṃ, aparattha ca ‘‘katame dhammā kusalā? Tīṇi…pe… taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakamma’’ntiādinā kāyakammādibhāvañca vadanto. Apariyāpannā cāti paramatthato avijjamānattā aññāyatanattā ca asaṅgahitā.
பரிபோ⁴க³ரஸோ பரிபோ⁴க³பச்சயங் பீதிஸோமனஸ்ஸங். அயங் பன ரஸஸமானதாவஸேன க³ஹணங் உபாதா³ய ரஸாரம்மணந்தி வுத்தோ, ந ஸபா⁴வதோ. ஸபா⁴வேன பன க³ஹணங் உபாதா³ய பீதிஸோமனஸ்ஸங் த⁴ம்மாரம்மணமேவ ஹோதீதி ‘‘ஸுகா² வேத³னா த⁴ம்மாரம்மண’’ந்தி வுத்தங். ஆரம்மணமேவ நிப³த்³த⁴ந்தி ரூபாரம்மணங்…பே॰… த⁴ம்மாரம்மணந்தி ஏவங் நியமெத்வா வுத்தங். கம்மஸ்ஸ அனிப³த்³த⁴த்தாதி கம்மஸ்ஸ அனியதத்தா. யதா² ஹி ரூபாதீ³ஸு ஏகாரம்மணங் சித்தங் அனஞ்ஞாரம்மணங் ஹோதி, ந ஏவங் காயத்³வாராதீ³ஸு ஏகத்³வாரிககம்மங் அஞ்ஞஸ்மிங் த்³வாரே நுப்பஜ்ஜதி, தஸ்மா கம்மஸ்ஸ த்³வாரனியமரஹிதத்தா த்³வாரம்பி கம்மனியமரஹிதந்தி இத⁴ ஆரம்மணங் விய நியமெத்வா ந வுத்தங். வினா ஆரம்மணேன அனுப்பஜ்ஜனதோதி ஏதஸ்ஸபி சத்தோ² ‘‘யதா² காயகம்மாதீ³ஸு ஏகங் கம்மங் தேன த்³வாரேன வினா அஞ்ஞஸ்மிங் த்³வாரே சரதி, ந ஏவங் ரூபாதீ³ஸு ஏகாரம்மணங் சித்தங் தேனாரம்மணேன வினா ஆரம்மணந்தரே உப்பஜ்ஜதீ’’தி வேதி³தப்³போ³. ந ஹி யதா² வசீத்³வாரே உப்பஜ்ஜமானம்பி ‘‘காயகம்ம’’ந்தி வுச்சதி, ஏவங் ஸத்³தா³ரம்மணே உப்பஜ்ஜமானங் ‘‘ரூபாரம்மண’’ந்தி வுச்சதி.
Paribhogaraso paribhogapaccayaṃ pītisomanassaṃ. Ayaṃ pana rasasamānatāvasena gahaṇaṃ upādāya rasārammaṇanti vutto, na sabhāvato. Sabhāvena pana gahaṇaṃ upādāya pītisomanassaṃ dhammārammaṇameva hotīti ‘‘sukhā vedanā dhammārammaṇa’’nti vuttaṃ. Ārammaṇameva nibaddhanti rūpārammaṇaṃ…pe… dhammārammaṇanti evaṃ niyametvā vuttaṃ. Kammassa anibaddhattāti kammassa aniyatattā. Yathā hi rūpādīsu ekārammaṇaṃ cittaṃ anaññārammaṇaṃ hoti, na evaṃ kāyadvārādīsu ekadvārikakammaṃ aññasmiṃ dvāre nuppajjati, tasmā kammassa dvāraniyamarahitattā dvārampi kammaniyamarahitanti idha ārammaṇaṃ viya niyametvā na vuttaṃ. Vinā ārammaṇena anuppajjanatoti etassapi cattho ‘‘yathā kāyakammādīsu ekaṃ kammaṃ tena dvārena vinā aññasmiṃ dvāre carati, na evaṃ rūpādīsu ekārammaṇaṃ cittaṃ tenārammaṇena vinā ārammaṇantare uppajjatī’’ti veditabbo. Na hi yathā vacīdvāre uppajjamānampi ‘‘kāyakamma’’nti vuccati, evaṃ saddārammaṇe uppajjamānaṃ ‘‘rūpārammaṇa’’nti vuccati.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீபாளி • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / காமாவசரகுஸலங் • Kāmāvacarakusalaṃ
அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (அட்ட²கதா²) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / த⁴ம்மஸங்க³ணி-அட்ட²கதா² • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / காமாவசரகுஸலபத³பா⁴ஜனீயங் • Kāmāvacarakusalapadabhājanīyaṃ
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-அனுடீகா • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / காமாவசரகுஸலபத³பா⁴ஜனீயவண்ணனா • Kāmāvacarakusalapadabhājanīyavaṇṇanā
