| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-அனுடீகா • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
காமாவசரகுஸலபத³பா⁴ஜனீயவண்ணனா
Kāmāvacarakusalapadabhājanīyavaṇṇanā
1. அப்பேதுந்தி நிக³மேதுங். ‘‘பத³பா⁴ஜனீயங் ந வுத்த’’ந்தி பத³பா⁴ஜனீயாவசனேன அப்பனாவரோத⁴ங் ஸாதெ⁴த்வா பத³பா⁴ஜனீயாவசனஸ்ஸ காரணங் வத³ந்தோ ‘‘ஸரூபேனா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ‘‘ப²ஸ்ஸோ ஹோதீ’’திஆதீ³ஸு ஹோதி-ஸத்³தோ³ அத்தி²-ஸத்³தே³ன அனானத்தோ²தி அதி⁴ப்பாயேன வுத்தங் ‘‘து³தியேன ஹோதி-ஸத்³தே³னா’’தி. புப்³பே³ அட்ட²கதா²தி⁴ப்பாயேன வத்வா யதா²வுத்தஸ்ஸ பாளிப்பதே³ஸஸ்ஸ அப்பனாவரோதோ⁴ ஸமத்தி²தோதி அத்தனோ அதி⁴ப்பாயங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஸங்கே²பேனா’’திஆதி³மாஹ.
1. Appetunti nigametuṃ. ‘‘Padabhājanīyaṃ na vutta’’nti padabhājanīyāvacanena appanāvarodhaṃ sādhetvā padabhājanīyāvacanassa kāraṇaṃ vadanto ‘‘sarūpenā’’tiādimāha. Tattha ‘‘phasso hotī’’tiādīsu hoti-saddo atthi-saddena anānatthoti adhippāyena vuttaṃ ‘‘dutiyena hoti-saddenā’’ti. Pubbe aṭṭhakathādhippāyena vatvā yathāvuttassa pāḷippadesassa appanāvarodho samatthitoti attano adhippāyaṃ dassento ‘‘saṅkhepenā’’tiādimāha.
ஞாதுங் இச்சி²தோதி லக்க²ணஸ்ஸ புச்சா²விஸயதங் த³ஸ்ஸேதுங் வுத்தங். யேன கேனசீதி த³ஸ்ஸனாதி³விஸேஸயுத்தேன, இதரேன வா. அவத்தா²விஸேஸோ ஹி ஞாணஸ்ஸ த³ஸ்ஸனதுலனதீரணானி. ‘‘அதி³ட்ட²த’’ந்திஆதீ³ஸு ஆஹாதி யோஜேதப்³ப³ங், ஸப்³ப³த்த² ச லக்க²ணஸ்ஸாதி. தஞ்ஹெத்த² அதி⁴கதந்தி. அதி³ட்ட²ங் ஜோதீயதி ஏதாயாதி ஏதேன தி³ட்ட²ங் ஸங்ஸந்த³தி ஏதாயாதி தி³ட்ட²ஸங்ஸந்த³னா. விமதிங் சி²ந்த³தி ஏதாயாதி விமதிச்சே²த³னாதி ஏதாஸம்பி ஸத்³த³த்தோ² நயதோ த³ஸ்ஸிதோ, அத்த²தோ பன ஸப்³பா³பி ததா²பவத்தங் வசனங், தது³ப்பாத³கோ வா சித்துப்பாதோ³தி வேதி³தப்³ப³ங்.
Ñātuṃicchitoti lakkhaṇassa pucchāvisayataṃ dassetuṃ vuttaṃ. Yena kenacīti dassanādivisesayuttena, itarena vā. Avatthāviseso hi ñāṇassa dassanatulanatīraṇāni. ‘‘Adiṭṭhata’’ntiādīsu āhāti yojetabbaṃ, sabbattha ca lakkhaṇassāti. Tañhettha adhikatanti. Adiṭṭhaṃ jotīyati etāyāti etena diṭṭhaṃ saṃsandati etāyāti diṭṭhasaṃsandanā. Vimatiṃ chindati etāyāti vimaticchedanāti etāsampi saddattho nayato dassito, atthato pana sabbāpi tathāpavattaṃ vacanaṃ, taduppādako vā cittuppādoti veditabbaṃ.
அஞ்ஞமஞ்ஞதோ பபி⁴ஜ்ஜதீதி பபே⁴தோ³, விஸேஸோ, தேன பபே⁴தே³ன. த⁴ம்மானங் தே³ஸனந்தி கிஞ்சாபி ஸமயபூ⁴மிஜாதிஆரம்மணஸபா⁴வாதி³வஸேன அனவஸேஸப்பபே⁴த³பரிக்³க³ஹதோ நித்³தே³ஸதே³ஸனாவ வத்துங் யுத்தா, ததா²பி குஸலாதி³மாதிகாபத³ஸங்க³ஹிதவிஸேஸோயேவ இத⁴ பபே⁴தோ³தி அதி⁴ப்பேதோதி வுத்தங் ‘‘பபே⁴த³…பே॰… தே³ஸனங் ஆஹா’’தி. தேனேவாஹ அட்ட²கதா²யங் ‘‘குஸல…பே॰… தீ³பெத்வாதி ப²ஸ்ஸோ ஹோதி…பே॰… அவிக்கே²போ ஹோதீ’’தி (த⁴॰ ஸ॰ அட்ட²॰ த⁴ம்முத்³தே³ஸவார ப²ஸ்ஸபஞ்சமகராஸிவண்ணனா). ‘‘ப²ஸ்ஸோ பு²ஸனா’’திஆதி³னா ச பபே⁴த³வந்தோவ ஸாதிஸயங் நித்³தி³ட்டா², ந பன மாதிகாயங் வுத்தப்பபே⁴தோ³தி பபே⁴த³வந்தத³ஸ்ஸனங் நித்³தே³ஸோ. இத³ங் வுத்தங் ஹோதீதிஆதி³னா ‘‘பபே⁴தே³…பே॰… த³ஸ்ஸனத்த²’’ந்தி இமஸ்ஸ வாக்யஸ்ஸ பிண்ட³த்த²மாஹ. யதி³ த⁴ம்மா ஏவ புச்சி²தப்³பா³ விஸ்ஸஜ்ஜேதப்³பா³ ச, கஸ்மா குஸலாதி பபே⁴த³வசனந்தி ஆஹ ‘‘தே பனா’’திஆதி³. ந ஹி பபே⁴தே³ஹி வினா பபே⁴த³வந்தோ அத்தீ²தி. ‘‘இமே த⁴ம்மா குஸலா’’தி ஏதேன ‘‘ப²ஸ்ஸோ ஹோதீ’’தி, ‘‘ப²ஸ்ஸோ பு²ஸனா’’தி ச ஆதி³னா உத்³தி³ட்ட²னித்³தி³ட்டா²னங் த⁴ம்மானங் குஸலபா⁴வோ விஸ்ஸஜ்ஜிதோ ஹோதீதி இமினா அதி⁴ப்பாயேன ‘‘இமே த⁴ம்மா குஸலாதி விஸ்ஸஜ்ஜனேபீ’’தி ஆஹ. இமஸ்மிஞ்ஹீதி ஹி-ஸத்³தோ³ காரணத்தோ². தேன யஸ்மா த⁴ம்மாவ தே³ஸேதப்³பா³, தே ச குஸலா…பே॰… பே⁴தா³ தே³ஸேதப்³பா³ , தஸ்மாதி ஏவங் வா யோஜனா. த⁴ம்மானமேவாதி அவதா⁴ரணப²லங் த³ஸ்ஸேதி ‘‘அவோஹாரதே³ஸனாதோ’’தி. அத்தா²னஞ்சாதி ச-ஸத்³தே³ன ‘‘ப²ஸ்ஸோ பு²ஸனா’’தி ஏவமாதி³ஸபா⁴வனிருத்திங் யதா²வுத்தத⁴ம்மாதி³ஞாணஞ்ச ஸங்க³ண்ஹாதி. ‘‘இதி ஏவங் அயங் பவத்தேதப்³போ³ நிவத்தேதப்³போ³ சா’’தி ததா² ததா² விதே⁴தப்³ப³பா⁴வோ இதிகத்தப்³ப³தா, தாய யுத்தோ இதி…பே॰… யுத்தோ , தஸ்ஸ விதே⁴தப்³ப³ஸ்ஸாதி அத்தோ², விஸேஸனத்தா பபே⁴த³ஸ்ஸாதி அதி⁴ப்பாயோ.
Aññamaññato pabhijjatīti pabhedo, viseso, tena pabhedena. Dhammānaṃ desananti kiñcāpi samayabhūmijātiārammaṇasabhāvādivasena anavasesappabhedapariggahato niddesadesanāva vattuṃ yuttā, tathāpi kusalādimātikāpadasaṅgahitavisesoyeva idha pabhedoti adhippetoti vuttaṃ ‘‘pabheda…pe… desanaṃ āhā’’ti. Tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘kusala…pe… dīpetvāti phasso hoti…pe… avikkhepo hotī’’ti (dha. sa. aṭṭha. dhammuddesavāra phassapañcamakarāsivaṇṇanā). ‘‘Phasso phusanā’’tiādinā ca pabhedavantova sātisayaṃ niddiṭṭhā, na pana mātikāyaṃ vuttappabhedoti pabhedavantadassanaṃ niddeso. Idaṃ vuttaṃ hotītiādinā ‘‘pabhede…pe… dassanattha’’nti imassa vākyassa piṇḍatthamāha. Yadi dhammā eva pucchitabbā vissajjetabbā ca, kasmā kusalāti pabhedavacananti āha ‘‘te panā’’tiādi. Na hi pabhedehi vinā pabhedavanto atthīti. ‘‘Ime dhammā kusalā’’ti etena ‘‘phasso hotī’’ti, ‘‘phasso phusanā’’ti ca ādinā uddiṭṭhaniddiṭṭhānaṃ dhammānaṃ kusalabhāvo vissajjito hotīti iminā adhippāyena ‘‘ime dhammā kusalāti vissajjanepī’’ti āha. Imasmiñhīti hi-saddo kāraṇattho. Tena yasmā dhammāva desetabbā, te ca kusalā…pe… bhedā desetabbā , tasmāti evaṃ vā yojanā. Dhammānamevāti avadhāraṇaphalaṃ dasseti ‘‘avohāradesanāto’’ti. Atthānañcāti ca-saddena ‘‘phasso phusanā’’ti evamādisabhāvaniruttiṃ yathāvuttadhammādiñāṇañca saṅgaṇhāti. ‘‘Iti evaṃ ayaṃ pavattetabbo nivattetabbo cā’’ti tathā tathā vidhetabbabhāvo itikattabbatā, tāya yutto iti…pe… yutto, tassa vidhetabbassāti attho, visesanattā pabhedassāti adhippāyo.
இதிகத்தப்³ப³தாயுத்தஸ்ஸ விஸேஸிதப்³ப³த்தா உத்³தே³ஸோ த⁴ம்மப்பதா⁴னோ, தஸ்மா தத்த² த⁴ம்மஸ்ஸ விஸேஸிதப்³ப³த்தா ‘‘குஸலா த⁴ம்மா’’தி அயங் பதா³னுக்கமோ கதோ. புச்சா² ஸங்ஸயிதப்பதா⁴னா அனிச்சி²தனிச்ச²யனாய பவத்தேதப்³ப³த்தா. தேன ஸப்³ப³த⁴ம்மேஸு ஸமுக்³கா⁴டிதவிசிகிச்சா²னுஸயானம்பி புச்சா² தே³ஸேதப்³ப³புக்³க³லக³தஸங்ஸயாபத்திங் அத்தனி ஆரோபெத்வா ஸங்ஸயாபன்னேஹி விய பவத்தீயதீதி த³ஸ்ஸேதி. காமாவசராதி³பே⁴தோ³ விய குஸலாதி³பா⁴வேன குஸலாதி³பே⁴தோ³ த⁴ம்மபா⁴வேன நியதோதி த⁴ம்மாதி வுத்தே நிச்ச²யாபா⁴வதோ ‘‘குஸலா நு கோ² அகுஸலா நு கோ²’’திஆதி³னா ஸங்ஸயோ ஹோதீதி ஆஹ ‘‘குஸலாதி³பே⁴தோ³ பன ஸங்ஸயிதோ’’தி. த⁴ம்மபா⁴வோ பன குஸலாதீ³ஸு ஏகந்திகத்தா நிச்சி²தோயேவாதி வுத்தங் ‘‘ந ச த⁴ம்மபா⁴வோ ஸங்ஸயிதோ’’தி. தேன ஸங்ஸயிதோ நிச்சே²தப்³ப³பா⁴வேன பதா⁴னோ எத்த² குஸலபா⁴வோ, ந ததா² த⁴ம்மபா⁴வோதி த⁴ம்மா குஸலாதி வுத்தந்தி த³ஸ்ஸேதி.
Itikattabbatāyuttassa visesitabbattā uddeso dhammappadhāno, tasmā tattha dhammassa visesitabbattā ‘‘kusalā dhammā’’ti ayaṃ padānukkamo kato. Pucchā saṃsayitappadhānā anicchitanicchayanāya pavattetabbattā. Tena sabbadhammesu samugghāṭitavicikicchānusayānampi pucchā desetabbapuggalagatasaṃsayāpattiṃ attani āropetvā saṃsayāpannehi viya pavattīyatīti dasseti. Kāmāvacarādibhedo viya kusalādibhāvena kusalādibhedo dhammabhāvena niyatoti dhammāti vutte nicchayābhāvato ‘‘kusalā nu kho akusalā nu kho’’tiādinā saṃsayo hotīti āha ‘‘kusalādibhedo pana saṃsayito’’ti. Dhammabhāvo pana kusalādīsu ekantikattā nicchitoyevāti vuttaṃ ‘‘na ca dhammabhāvo saṃsayito’’ti. Tena saṃsayito nicchetabbabhāvena padhāno ettha kusalabhāvo, na tathā dhammabhāvoti dhammā kusalāti vuttanti dasseti.
சித்துப்பாத³ஸமயேதி சித்தஸ்ஸ உப்பஜ்ஜனஸமயே. ‘‘அத² விஜ்ஜமானே’’தி எத்த² அத²-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்த²மாஹ ‘‘பச்சா²’’தி. போ⁴ஜனக³மனாதீ³ஹி ஸமயேகதே³ஸனானத்தங் த³ஸ்ஸெத்வா அவஸேஸனானத்தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸமவாயாதீ³’’தி வுத்தங். விஸேஸிதாதி ஏதேன ‘‘நியமிதா’’தி பத³ஸ்ஸ அத்த²ங் விவரதி, தஸ்மா யதா²வுத்தசித்தவிஸேஸிதப்³ப³தோ ஸமயதோதி அத்தோ². யதா²தி⁴ப்பேதானந்தி காமாவசராதி³விஸேஸயுத்தானங். ‘‘தஸ்மிங் ஸமயே’’தி சித்துப்பத்தியா விஸேஸிதப்³போ³பி ஸமயோ யேன சித்தேன உப்பஜ்ஜமானேன விஸேஸீயதி, தஸ்ஸேவ சித்தஸ்ஸ ‘‘யஸ்மிங் ஸமயே’’தி எத்த² ஸயங் விஸேஸனபா⁴வங் ஆபஜ்ஜதி. ததா² ‘‘தஸ்மிங் ஸமயே’’தி எத்த² விஸேஸனபூ⁴தங் சித்தங் அத்தனா விஸேஸிதப்³ப³ஸமயஸ்ஸ உபகாரத்த²ங் ‘‘யஸ்மிங் ஸமயே…பே॰… சித்த’’ந்தி விஸேஸிதப்³ப³பா⁴வங் ஆபஜ்ஜதி. உபகாரோதி ச அஞ்ஞமஞ்ஞங் அவச்சே²த³காவச்சி²ந்தி³தப்³ப³பா⁴வோதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். புரிமத⁴ம்மானங் ப⁴ங்க³ஸமகாலங், ப⁴ங்கா³னந்தரமேவ வா பச்சி²மத⁴ம்மானங் உப்பத்தி புரிமபச்சி²மானங் நிரந்தரதா கேனசி அனந்தரிததா. யாய பா⁴வபக்க²ஸ்ஸ ப³லவபா⁴வேன படிச்சா²தி³தோ விய ஹுத்வா அபா⁴வபக்கோ² ந பஞ்ஞாயதீதி ததே³வேதந்தி க³ஹணவஸேன பசுரஜனோ விபரியேஸிதோ, ஸோயமத்தோ² அலாதசக்கேன ஸுபாகடோ ஹோதி. தேனேவாஹ ‘‘ஏகீபூ⁴தானமிவா’’தி . ஏகஸமூஹவஸேன ஏகீபூ⁴தானமிவ பவத்தி ஸமூஹக⁴னதா, து³ப்³பி³ஞ்ஞெய்யகிச்சபே⁴த³வஸேன ஏகீபூ⁴தானமிவ பவத்தி கிச்சக⁴னதாதி யோஜனா. எத்த² ச பச்சயபச்சயுப்பன்னபா⁴வேன பவத்தமானானங் அனேகேஸங் த⁴ம்மானங் காலஸபா⁴வப்³யாபாராரம்மணேஹி து³ப்³பி³ஞ்ஞெய்யபே⁴த³தாய ஏகீபூ⁴தானமிவ க³ஹேதப்³ப³தா யதா²க்கமங் ஸந்ததிக⁴னதாத³யோதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.
Cittuppādasamayeti cittassa uppajjanasamaye. ‘‘Atha vijjamāne’’ti ettha atha-saddassa atthamāha ‘‘pacchā’’ti. Bhojanagamanādīhi samayekadesanānattaṃ dassetvā avasesanānattaṃ dassetuṃ ‘‘samavāyādī’’ti vuttaṃ. Visesitāti etena ‘‘niyamitā’’ti padassa atthaṃ vivarati, tasmā yathāvuttacittavisesitabbato samayatoti attho. Yathādhippetānanti kāmāvacarādivisesayuttānaṃ. ‘‘Tasmiṃ samaye’’ti cittuppattiyā visesitabbopi samayo yena cittena uppajjamānena visesīyati, tasseva cittassa ‘‘yasmiṃ samaye’’ti ettha sayaṃ visesanabhāvaṃ āpajjati. Tathā ‘‘tasmiṃ samaye’’ti ettha visesanabhūtaṃ cittaṃ attanā visesitabbasamayassa upakāratthaṃ ‘‘yasmiṃ samaye…pe… citta’’nti visesitabbabhāvaṃ āpajjati. Upakāroti ca aññamaññaṃ avacchedakāvacchinditabbabhāvoti daṭṭhabbaṃ. Purimadhammānaṃ bhaṅgasamakālaṃ, bhaṅgānantarameva vā pacchimadhammānaṃ uppatti purimapacchimānaṃ nirantaratā kenaci anantaritatā. Yāya bhāvapakkhassa balavabhāvena paṭicchādito viya hutvā abhāvapakkho na paññāyatīti tadevetanti gahaṇavasena pacurajano vipariyesito, soyamattho alātacakkena supākaṭo hoti. Tenevāha ‘‘ekībhūtānamivā’’ti . Ekasamūhavasena ekībhūtānamiva pavatti samūhaghanatā, dubbiññeyyakiccabhedavasena ekībhūtānamiva pavatti kiccaghanatāti yojanā. Ettha ca paccayapaccayuppannabhāvena pavattamānānaṃ anekesaṃ dhammānaṃ kālasabhāvabyāpārārammaṇehi dubbiññeyyabhedatāya ekībhūtānamiva gahetabbatā yathākkamaṃ santatighanatādayoti daṭṭhabbaṃ.
ஸஹகாரீகாரணஸன்னிஜ்ஜ²ங் ஸமேதீதி ஸமயோ, ஸமவேதீதி அத்தோ²தி ஸமய-ஸத்³த³ஸ்ஸ ஸமவாயத்த²தங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘பச்சயஸாமக்³கி³’’ந்தி ஆஹ. ஸமேதி ஸமாக³ச்ச²தி எத்த² மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியங் ததா³தா⁴ரபுக்³க³லேஹீதி ஸமயோ, க²ணோ. ஸமெந்தி எத்த², ஏதேன வா, ஸமாக³ச்ச²ந்தி த⁴ம்மா ஸஹஜாதத⁴ம்மேஹி உப்பாதா³தீ³ஹி வாதி ஸமயோ, காலோ. த⁴ம்மப்பவத்திமத்ததாய அத்த²தோ அபூ⁴தோபி ஹி காலோ த⁴ம்மப்பவத்தியா அதி⁴கரணங் கரணங் விய ச பரிகப்பனாமத்தஸித்³தே⁴ன ரூபேன வோஹரீயதீதி. ஸமங், ஸஹ வா அவயவானங் அயனங் பவத்தி அவட்டா²னந்தி ஸமயோ, ஸமூஹோ யதா² ‘‘ஸமுதா³யோ’’தி. அவயவஸஹாவட்டா²னமேவ ஹி ஸமூஹோ. பச்சயந்தரஸமாக³மே ஏதி ப²லங் ஏதஸ்மா உப்பஜ்ஜதி பவத்ததி சாதி ஸமயோ, ஹேது யதா² ‘‘ஸமுத³யோ’’தி. ஸமேதி ஸம்ப³ந்தோ⁴ ஏதி ஸவிஸயே பவத்ததி, ஸம்ப³ந்தா⁴ வா அயந்தி ஏதேனாதி ஸமயோ, தி³ட்டி². தி³ட்டி²ஸங்யோஜனேன ஹி ஸத்தா அதிவிய ப³ஜ்ஜ²ந்தீதி. ஸமயனங் ஸங்க³தி ஸமோதா⁴னந்தி ஸமயோ, படிலாபோ⁴. ஸமஸ்ஸ நிரோத⁴ஸ்ஸ யானங், ஸம்மா வா யானங் அபக³மோ அப்பவத்தீதி ஸமயோ, பஹானங். அபி⁴முக²பா⁴வேன ஸம்மா ஏதப்³போ³ அபி⁴ஸமேதப்³போ³ அதி⁴க³ந்தப்³போ³தி அவிபரீதோ ஸபா⁴வோ அபி⁴ஸமயோ. அபி⁴முக²பா⁴வேன ஸம்மா வா ஏதி க³ச்ச²தி பு³ஜ்ஜ²தீதி அபி⁴ஸமயோ, அவிராதெ⁴த்வா த⁴ம்மானங் அவிபரீதஸபா⁴வாவபோ³தோ⁴. எத்த² ச உபஸக்³கா³னங் ஜோதகமத்தத்தா தஸ்ஸ தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ வாசகோ ஸமய-ஸத்³தோ³ ஏவாதி ஸஉபஸக்³கோ³பி வுத்தோ. தானேவாதி பீளனாதீ³னேவ. விப்பா²ரிகதா ஸேரிபா⁴வேன கிரியாஸு உஸ்ஸாஹனபரினிப்ப²ன்னோ.
Sahakārīkāraṇasannijjhaṃ sametīti samayo, samavetīti atthoti samaya-saddassa samavāyatthataṃ dassento ‘‘paccayasāmaggi’’nti āha. Sameti samāgacchati ettha maggabrahmacariyaṃ tadādhārapuggalehīti samayo, khaṇo. Samenti ettha, etena vā, samāgacchanti dhammā sahajātadhammehi uppādādīhi vāti samayo, kālo. Dhammappavattimattatāya atthato abhūtopi hi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ karaṇaṃ viya ca parikappanāmattasiddhena rūpena voharīyatīti. Samaṃ, saha vā avayavānaṃ ayanaṃ pavatti avaṭṭhānanti samayo, samūho yathā ‘‘samudāyo’’ti. Avayavasahāvaṭṭhānameva hi samūho. Paccayantarasamāgame eti phalaṃ etasmā uppajjati pavattati cāti samayo, hetu yathā ‘‘samudayo’’ti. Sameti sambandho eti savisaye pavattati, sambandhā vā ayanti etenāti samayo, diṭṭhi. Diṭṭhisaṃyojanena hi sattā ativiya bajjhantīti. Samayanaṃ saṅgati samodhānanti samayo, paṭilābho. Samassa nirodhassa yānaṃ, sammā vā yānaṃ apagamo appavattīti samayo, pahānaṃ. Abhimukhabhāvena sammā etabbo abhisametabbo adhigantabboti aviparīto sabhāvo abhisamayo. Abhimukhabhāvena sammā vā eti gacchati bujjhatīti abhisamayo, avirādhetvā dhammānaṃ aviparītasabhāvāvabodho. Ettha ca upasaggānaṃ jotakamattattā tassa tassa atthassa vācako samaya-saddo evāti saupasaggopi vutto. Tānevāti pīḷanādīneva. Vipphārikatā seribhāvena kiriyāsu ussāhanaparinipphanno.
கேஸுசீதி அகுஸலவிபாகாதீ³ஸு. க²ணஸ்ஸ அஸம்ப⁴வோ தேன வினாபா⁴வோதி ஆஹ ‘‘நனூ’’திஆதி³. த⁴ம்மேனேவாதி விஸேஸந்தரரஹிதேன. தங்யேவ ஹி அவதா⁴ரணேன நிவத்திதங் விஸேஸங் த³ஸ்ஸேதி ‘‘ந தஸ்ஸ பவத்தித்தா²’’திஆதி³னா. யதா² வா ததா² வாதி காலேன லோகோ பவத்ததி நிவத்ததீதி வா காலோ நாம பா⁴வோ வத்தனலக்க²ணோ பா⁴வானங் பவத்திஓகாஸதா³யகோதி வா யேன தேன பகாரேன. இத⁴ உத்தமஹேதுனோ ஸம்ப⁴வோ ஏவ நத்தீ²தி ஹேதுஹேதுஸாதா⁴ரணஹேதூயேவ படிஸேதே⁴தி. தப்பச்சயதங் அனேகபச்சயதங்.
Kesucīti akusalavipākādīsu. Khaṇassa asambhavo tena vinābhāvoti āha ‘‘nanū’’tiādi. Dhammenevāti visesantararahitena. Taṃyeva hi avadhāraṇena nivattitaṃ visesaṃ dasseti ‘‘na tassa pavattitthā’’tiādinā. Yathā vā tathā vāti kālena loko pavattati nivattatīti vā kālo nāma bhāvo vattanalakkhaṇo bhāvānaṃ pavattiokāsadāyakoti vā yena tena pakārena. Idha uttamahetuno sambhavo eva natthīti hetuhetusādhāraṇahetūyeva paṭisedheti. Tappaccayataṃ anekapaccayataṃ.
பகதிஸ்ஸரவாத³க்³க³ஹணங் நித³ஸ்ஸனமத்தங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். பஜாபதிபுரிஸகாலவாதா³த³யோபி ‘‘ஏககாரணவாதோ³’’தி. வா-ஸத்³தே³ன வா தேஸம்பி ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³. அவயவ…பே॰… தா³யோ வுத்தோ அவயவத⁴ம்மேன ஸமுதா³யஸ்ஸ அபதி³ஸிதப்³ப³த்தா, யதா² ‘‘ஸமங் சுண்ணங், அலங்கதோ தே³வத³த்தோ’’தி ச. அனிப்பா²த³னங் நிப்பா²த³னாபா⁴வோ அஹேதுபா⁴வோ. நிப்பா²தே³துங் அஸமத்த²ஸ்ஸ பன பச்சயந்தரானங் ஸஹஸ்ஸேபி ஸமாக³தே நத்தே²வ ஸமத்த²தாதி ஆஹ ‘‘நிப்பா²த³னஸமத்த²ஸ்ஸா’’தி. எத்த² ச ஸஹகாரீகாரணாயத்தா ப²லுப்பாத³னா பச்சயத⁴ம்மானங் அஞ்ஞமஞ்ஞாபெக்கா²தி வுத்தாதி அபெக்கா² வியாதி அபெக்கா² த³ட்ட²ப்³பா³.
Pakatissaravādaggahaṇaṃ nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Pajāpatipurisakālavādādayopi ‘‘ekakāraṇavādo’’ti. Vā-saddena vā tesampi saṅgaho daṭṭhabbo. Avayava…pe… dāyo vutto avayavadhammena samudāyassa apadisitabbattā, yathā ‘‘samaṃ cuṇṇaṃ, alaṅkato devadatto’’ti ca. Anipphādanaṃ nipphādanābhāvo ahetubhāvo. Nipphādetuṃ asamatthassa pana paccayantarānaṃ sahassepi samāgate nattheva samatthatāti āha ‘‘nipphādanasamatthassā’’ti. Ettha ca sahakārīkāraṇāyattā phaluppādanā paccayadhammānaṃ aññamaññāpekkhāti vuttāti apekkhā viyāti apekkhā daṭṭhabbā.
நிப்³யாபாரேஸு அப்³யாவடேஸு. ஏகேகஸ்மிந்தி அட்ட²கதா²யங் ஆமேடி³தவசனஸ்ஸ லுத்தனித்³தி³ட்ட²தங் த³ஸ்ஸேதி. ஸதி ச ஆமேடி³தே ஸித்³தோ⁴ ப³ஹுபா⁴வோதி. அந்த⁴ஸதங் பஸ்ஸதீதி ச பச்சத்தவசனங் நித்³தா⁴ரணே பு⁴ம்மவஸேன பரிணாமெத்வா ‘‘அந்த⁴ஸதே’’தி ஆஹ. ததா² ஏகேகஸ்மிந்தி இமினா விஸுங் அஸமத்த²தா ஜோதிதாதி அந்த⁴ஸதங் பஸ்ஸதீதி ஸமுதி³தங் பஸ்ஸதீதி அத்த²தோ அயமத்தோ² ஆபன்னோதி ஆஹ ‘‘அந்த⁴ஸதங் ஸஹிதங் பஸ்ஸதீதி அதி⁴ப்பாயோ’’தி. அஞ்ஞதா²தி யதா²ருதவஸேன அத்தே² க³ய்ஹமானே. யஸ்மா அஸா…பே॰… ஸித்³தோ⁴ ஸிவிகுப்³ப³ஹனாதீ³ஸு, தஸ்மா நாயமத்தோ² ஸாதே⁴தப்³போ³. இதா³னி தஸ்ஸத்த²ஸ்ஸ ஸுபாகடபா⁴வேன அஸாதே⁴தப்³ப³தங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘விஸு’’ந்திஆதி³மாஹ.
Nibyāpāresu abyāvaṭesu. Ekekasminti aṭṭhakathāyaṃ āmeḍitavacanassa luttaniddiṭṭhataṃ dasseti. Sati ca āmeḍite siddho bahubhāvoti. Andhasataṃ passatīti ca paccattavacanaṃ niddhāraṇe bhummavasena pariṇāmetvā ‘‘andhasate’’ti āha. Tathā ekekasminti iminā visuṃ asamatthatā jotitāti andhasataṃ passatīti samuditaṃ passatīti atthato ayamattho āpannoti āha ‘‘andhasataṃ sahitaṃ passatīti adhippāyo’’ti. Aññathāti yathārutavasena atthe gayhamāne. Yasmā asā…pe… siddho sivikubbahanādīsu, tasmā nāyamattho sādhetabbo. Idāni tassatthassa supākaṭabhāvena asādhetabbataṃ dassento ‘‘visu’’ntiādimāha.
ஏதேனுபாயேனாதி யோயங் க²ணஸங்கா²தோ ஸமயோ குஸலுப்பத்தியா து³ல்லப⁴பா⁴வங் தீ³பேதி. அத்தனோ து³ல்லப⁴தாயாதி எத்த² க²ணத்தோ² வா ஸமய-ஸத்³தோ³ க²ணஸங்கா²தோ ஸமயோதி அத்தோ² வுத்தோ. ஏதேன உபாயபூ⁴தேன நயபூ⁴தேன. யோஜனா காதப்³பா³தி எத்தா²யங் யோஜனா – ஸமவாய…பே॰… வுத்திங் தீ³பேதி ஸயங் பச்சயஸாமக்³கி³பா⁴வதோ, ஸமவாயத்தோ² வா ஸமய-ஸத்³தோ³ ஸமவாயஸங்கா²தோ ஸமயோ. ஸோ யாய பச்சயஸாமக்³கி³யா ஸதீதி இமஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ பகாஸனவஸேன த⁴ம்மானங் அனேகஹேதுதோ வுத்திங் தீ³பேதி. கால…பே॰… பரித்ததங் தீ³பேதி அத்தனோ அதிபரித்ததாய. ஸமூஹ…பே॰… ஸஹுப்பத்திங் தீ³பேதி ஸயங் த⁴ம்மானங் ஸமுதா³யபா⁴வதோ. ஹேது…பே॰… வுத்திதங் தீ³பேதி ஸதி ஏவ அத்தனி அத்தனோ ப²லானங் ஸம்ப⁴வதோதி. அத்த²பக்கே² ச ஸத்³த³பக்கே² ச யஸ்மிங் அதிபரித்தே காலே யஸ்மிங் த⁴ம்மஸமுதா³யே யம்ஹி ஹேதும்ஹி ஸதீதி ஏதஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ ஞாபனவஸேன ததா³தா⁴ராய தத³தீ⁴னாய ச குஸலத⁴ம்மப்பவத்தியா து³ப்படிவிஜ்ஜ²தங் அனேகேஸங் ஸஹுப்பத்திங் பராதீ⁴னப்பத்திஞ்ச தீ³பேதீதி.
Etenupāyenāti yoyaṃ khaṇasaṅkhāto samayo kusaluppattiyā dullabhabhāvaṃ dīpeti. Attano dullabhatāyāti ettha khaṇattho vā samaya-saddo khaṇasaṅkhāto samayoti attho vutto. Etena upāyabhūtena nayabhūtena. Yojanā kātabbāti etthāyaṃ yojanā – samavāya…pe… vuttiṃ dīpeti sayaṃ paccayasāmaggibhāvato, samavāyattho vā samaya-saddo samavāyasaṅkhāto samayo. So yāya paccayasāmaggiyā satīti imassa atthassa pakāsanavasena dhammānaṃ anekahetuto vuttiṃ dīpeti. Kāla…pe… parittataṃ dīpeti attano atiparittatāya. Samūha…pe… sahuppattiṃ dīpeti sayaṃ dhammānaṃ samudāyabhāvato. Hetu…pe… vuttitaṃ dīpeti sati eva attani attano phalānaṃ sambhavatoti. Atthapakkhe ca saddapakkhe ca yasmiṃ atiparitte kāle yasmiṃ dhammasamudāye yamhi hetumhi satīti etassa atthassa ñāpanavasena tadādhārāya tadadhīnāya ca kusaladhammappavattiyā duppaṭivijjhataṃ anekesaṃ sahuppattiṃ parādhīnappattiñca dīpetīti.
த³ள்ஹத⁴ம்மா த⁴னுக்³க³ஹாதி த³ள்ஹத⁴னுனோ இஸ்ஸாஸா. த³ள்ஹத⁴னு நாம த்³விஸஹஸ்ஸதா²மங் வுச்சதி. த்³விஸஹஸ்ஸதா²மந்தி ச யஸ்ஸ ஆரோபிதஸ்ஸ ஜியாப³த்³தோ⁴ லோஹஸீஸாதீ³னங் பா⁴ரோ த³ண்டே³ க³ஹெத்வா யாவ கண்ட³ப்பமாணா உக்கி²த்தஸ்ஸ பத²விதோ முச்சதி. ஸிக்கி²தாதி த³ஸத்³வாத³ஸவஸ்ஸானி ஆசரியகுலே உக்³க³ஹிதஸிப்பா. கதஹத்தா²தி த⁴னுஸ்மிங் சிண்ணவஸீபா⁴வா. கோசி ஸிப்பமேவ உக்³க³ண்ஹாதி, கதஹத்தோ² ந ஹோதி, இமே பன ந ததா²தி த³ஸ்ஸேதி. கதுபாஸனாதி ராஜகுலாதீ³ஸு த³ஸ்ஸிதஸிப்பா. சதுத்³தி³ஸா டி²தா அஸ்ஸூதி ஏகஸ்மிங்யேவ பதே³ஸே த²ம்ப⁴ங் வா ருக்க²ங் வா யங் கிஞ்சி ஏகங்யேவ நிஸ்ஸாய சதுத்³தி³ஸாபி⁴முகா² டி²தா ஸியுந்தி அத்தோ². ஏவங் வுத்தஜவனபுரிஸஸ்ஸாதி ந ஏவரூபோ புரிஸோ கோசி பூ⁴தபுப்³போ³ அஞ்ஞத்ர போ³தி⁴ஸத்தேன. ஸோ ஹி ஜவனஹங்ஸகாலே ஏவரூபமகாஸி. ஸுத்தே பன அபூ⁴தபரிகப்பனவஸேன உபமாமத்தங் ஆஹடங். தப்பரபா⁴வாதி தப்பரபா⁴வதோ ஹேதுஸங்கா²தஸ்ஸ ஸமயஸ்ஸ பராயத்தவுத்திதீ³பனே ஏகந்தப்³யாவடஸபா⁴வதோதி அத்தோ². யே பன ‘‘தப்பரபா⁴வோ’’தி பட²ந்தி, தேஸங் பச்சயாயத்தவுத்திதீ³பனதோ தப்பரபா⁴வோ ஹேதுஸங்கா²தஸ்ஸ ஸமயஸ்ஸ, தஸ்மா தஸ்ஸ பராயத்தவுத்திதீ³பனதா வுத்தாதி யோஜனா. ஸமுதா³யாயத்ததாதீ³பனே தப்பரோ, ததே³கதே³ஸாயத்ததாதீ³பனே தப்பரோ ந ஹோதீதி ஆஹ ‘‘அதப்பரபா⁴வதோ’’தி.
Daḷhadhammā dhanuggahāti daḷhadhanuno issāsā. Daḷhadhanu nāma dvisahassathāmaṃ vuccati. Dvisahassathāmanti ca yassa āropitassa jiyābaddho lohasīsādīnaṃ bhāro daṇḍe gahetvā yāva kaṇḍappamāṇā ukkhittassa pathavito muccati. Sikkhitāti dasadvādasavassāni ācariyakule uggahitasippā. Katahatthāti dhanusmiṃ ciṇṇavasībhāvā. Koci sippameva uggaṇhāti, katahattho na hoti, ime pana na tathāti dasseti. Katupāsanāti rājakulādīsu dassitasippā. Catuddisā ṭhitā assūti ekasmiṃyeva padese thambhaṃ vā rukkhaṃ vā yaṃ kiñci ekaṃyeva nissāya catuddisābhimukhā ṭhitā siyunti attho. Evaṃ vuttajavanapurisassāti na evarūpo puriso koci bhūtapubbo aññatra bodhisattena. So hi javanahaṃsakāle evarūpamakāsi. Sutte pana abhūtaparikappanavasena upamāmattaṃ āhaṭaṃ. Tapparabhāvāti tapparabhāvato hetusaṅkhātassa samayassa parāyattavuttidīpane ekantabyāvaṭasabhāvatoti attho. Ye pana ‘‘tapparabhāvo’’ti paṭhanti, tesaṃ paccayāyattavuttidīpanato tapparabhāvo hetusaṅkhātassa samayassa, tasmā tassa parāyattavuttidīpanatā vuttāti yojanā. Samudāyāyattatādīpane tapparo, tadekadesāyattatādīpane tapparo na hotīti āha ‘‘atapparabhāvato’’ti.
நனு ச தங் தங் உபாதா³ய பஞ்ஞத்தோ காலோ வோஹாரமத்தகோ, ஸோ கத²ங் ஆதா⁴ரோ தத்த² வுத்தத⁴ம்மானந்தி ஆஹ ‘‘காலோபி ஹீ’’திஆதி³. யதி³ கிரியாய கிரியந்தரலக்க²ணங் பா⁴வேனபா⁴வலக்க²ணங், கா பனெத்த² லக்க²ணகிரியாதி ஆஹ ‘‘இஹாபீ’’திஆதி³. லக்க²ணபூ⁴தபா⁴வயுத்தோதி இதி-ஸத்³தோ³ ஹேதுஅத்தோ². இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – யஸ்மா ஸத்தாஸங்கா²தாய லக்க²ணகிரியாய யுத்தோ ஸமயோ, தஸ்மா தத்த² பூ⁴மினித்³தே³ஸோதி.
Nanu ca taṃ taṃ upādāya paññatto kālo vohāramattako, so kathaṃ ādhāro tattha vuttadhammānanti āha ‘‘kālopi hī’’tiādi. Yadi kiriyāya kiriyantaralakkhaṇaṃ bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ, kā panettha lakkhaṇakiriyāti āha ‘‘ihāpī’’tiādi. Lakkhaṇabhūtabhāvayuttoti iti-saddo hetuattho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā sattāsaṅkhātāya lakkhaṇakiriyāya yutto samayo, tasmā tattha bhūminiddesoti.
உத்³தா³னதோதி யதி³ ஸங்கே²பதோதி அத்தோ². நனு ச அவஸிட்ட²கிலேஸாத³யோ விய கிலேஸகாமோபி அஸ்ஸாதே³தப்³ப³தாய வத்து²காமே ஸமவருத்³தோ⁴ ஞாணங் விய ஞெய்யேதி ஸங்கே²பதோ ஏகோயேவ காமோ ஸியாதி அனுயோக³ங் ஸந்தா⁴யாஹ ‘‘கிலேஸகாமோ’’திஆதி³. ஸஹிதஸ்ஸாதி விஸயவிஸயிபா⁴வேன அவட்டி²தஸ்ஸ. ‘‘உத்³தா³னதோ த்³வே காமா’’தி கிஞ்சாபி ஸப்³பே³ காமா உத்³தி³ட்டா², ‘‘சதுன்னங் அபாயான’’ந்திஆதி³னா பன விஸயஸ்ஸ விஸேஸிதத்தா ஓரம்பா⁴கி³யகிலேஸபூ⁴தோ காமராகோ³ இத⁴ கிலேஸகாமோதி க³ஹிதோதி ‘‘தேனா’’திஆதி³மாஹ. சோத³கோ தஸ்ஸ அதி⁴ப்பாயங் அஜானந்தோ ‘‘நனு சா’’திஆதி³னா அனுயுஞ்ஜதி. இதரோ பன ‘‘ப³ஹலகிலேஸஸ்ஸா’’திஆதி³னா அத்தனோ அதி⁴ப்பாயங் விவரதி.
Uddānatoti yadi saṅkhepatoti attho. Nanu ca avasiṭṭhakilesādayo viya kilesakāmopi assādetabbatāya vatthukāme samavaruddho ñāṇaṃ viya ñeyyeti saṅkhepato ekoyeva kāmo siyāti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘kilesakāmo’’tiādi. Sahitassāti visayavisayibhāvena avaṭṭhitassa. ‘‘Uddānato dve kāmā’’ti kiñcāpi sabbe kāmā uddiṭṭhā, ‘‘catunnaṃ apāyāna’’ntiādinā pana visayassa visesitattā orambhāgiyakilesabhūto kāmarāgo idha kilesakāmoti gahitoti ‘‘tenā’’tiādimāha. Codako tassa adhippāyaṃ ajānanto ‘‘nanu cā’’tiādinā anuyuñjati. Itaro pana ‘‘bahalakilesassā’’tiādinā attano adhippāyaṃ vivarati.
காமாவசரத⁴ம்மேஸு விமானகப்பருக்கா²தி³ப்பகாரேஸு பரித்தகுஸலாதீ³ஸு வா. நனு ச ‘‘சதுன்னங் அபாயான’’ந்தி விஸயஸ்ஸ விஸேஸிதத்தா ரூபாரூபதா⁴துக்³க³ஹணஸ்ஸ அஸம்ப⁴வோயேவாதி? ந, ‘‘உத்³தா³னதோ த்³வே காமா’’தி நிரவஸேஸதோ காமானங் உத்³தி³ட்ட²த்தா. உத்³தி³ட்டே²பி ஹி காமஸமுதா³யே யதா² ததே³கதே³ஸோவ க³ய்ஹதி, தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘து³விதோ⁴’’திஆதி³மாஹ. காமராகோ³ பஞ்சகாமகு³ணிகோ ராகோ³. காமதண்ஹா காமாவசரத⁴ம்மவிஸயா தண்ஹா. நிரோத⁴தண்ஹா உச்சே²த³தி³ட்டி²ஸஹக³தோ ராகோ³. இதா⁴தி ஏகாத³ஸவிதே⁴ பதே³ஸே. யதி³ அனவஸேஸப்பவத்தி அதி⁴ப்பேதா, ‘‘து³விதோ⁴பேஸோ’’தி ந வத்தப்³ப³ங் வத்து²காமேகதே³ஸஸ்ஸ இத⁴ அப்பவத்தனதோதி அனுயோகே³ன யேபு⁴ய்யபா⁴வதோ அனவஸேஸோ விய அனவஸேஸோதி வா அத்தோ² க³ஹேதப்³போ³தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘வத்து²காமோபீ’’திஆதி³மாஹ. அனவஸேஸஸதி³ஸதா செத்த² ஸபா⁴வபி⁴ன்னஸ்ஸ கஸ்ஸசி அனவஸேஸதோ. ஏவஞ்ச கத்வாதி கிலேஸகாமவத்து²காமானங் அனவஸேஸபரிபுண்ணபா⁴வேன அபி⁴லக்கி²தத்தாதி அத்தோ². சாஸத்³த³ஸ்ஸ ரஸ்ஸத்தங் கதந்தி காமாவசரஸத்³தே³ ஹேதுகத்துஅத்தோ² அந்தோனீதோதி த³ஸ்ஸேதி.
Kāmāvacaradhammesu vimānakapparukkhādippakāresu parittakusalādīsu vā. Nanu ca ‘‘catunnaṃ apāyāna’’nti visayassa visesitattā rūpārūpadhātuggahaṇassa asambhavoyevāti? Na, ‘‘uddānato dve kāmā’’ti niravasesato kāmānaṃ uddiṭṭhattā. Uddiṭṭhepi hi kāmasamudāye yathā tadekadesova gayhati, taṃ dassetuṃ ‘‘duvidho’’tiādimāha. Kāmarāgo pañcakāmaguṇiko rāgo. Kāmataṇhā kāmāvacaradhammavisayā taṇhā. Nirodhataṇhā ucchedadiṭṭhisahagato rāgo. Idhāti ekādasavidhe padese. Yadi anavasesappavatti adhippetā, ‘‘duvidhopeso’’ti na vattabbaṃ vatthukāmekadesassa idha appavattanatoti anuyogena yebhuyyabhāvato anavaseso viya anavasesoti vā attho gahetabboti dassento ‘‘vatthukāmopī’’tiādimāha. Anavasesasadisatā cettha sabhāvabhinnassa kassaci anavasesato. Evañca katvāti kilesakāmavatthukāmānaṃ anavasesaparipuṇṇabhāvena abhilakkhitattāti attho. Cāsaddassa rassattaṃ katanti kāmāvacarasadde hetukattuattho antonītoti dasseti.
விஸயேதி வத்து²ஸ்மிங் அபி⁴தெ⁴ய்யத்தே²தி அத்தோ². நிமித்தவிரஹேதி ஏதேன ருள்ஹீஸு கிரியா விபா⁴க³கரணாய, ந அத்தகிரியாயாதி த³ஸ்ஸேதி. குஸலபா⁴வந்தி ஜாதகபா³ஹிதிகஸுத்தஅபி⁴த⁴ம்மபரியாயேன கதி²தங் குஸலத்தங். தஸ்ஸாதி ஸுக²விபாகபா⁴வஸ்ஸ. தஸ்ஸ பச்சுபட்டா²னதங் வத்துகாமதாயாதி ஏதேன ‘‘அனவஜ்ஜஸுக²விபாகலக்க²ண’’ந்தி எத்த² ஸுக²ஸத்³தோ³ இட்ட²பரியாயோ வுத்தோதி த³ஸ்ஸேதி. ஸஞ்ஞாபஞ்ஞாகிச்சங் ஸஞ்ஞாணகரணபடிவிஜ்ஜ²னானி, தது³ப⁴யவிது⁴ரா ஆரம்மணூபலத்³தி⁴ ‘‘விஜானாதீ’’தி இமினா வுச்சதீதி ஆஹ ‘‘ஸஞ்ஞா…பே॰… க³ஹண’’ந்தி. நனு ச ப²ஸ்ஸாதி³கிச்சதோபி விஸிட்ட²கிச்சங் சித்தந்தி? ஸச்சமேதங், ஸோ பன விஸேஸோ ந ததா² து³ரவபோ³தோ⁴, யதா² ஸஞ்ஞாபஞ்ஞாவிஞ்ஞாணானந்தி ஸஞ்ஞாபஞ்ஞாகிச்சவிஸிட்ட²லக்க²ணதாய விஞ்ஞாணலக்க²ணமாஹ. அனந்தரத⁴ம்மானங் பகு³ணப³லவபா⁴வஸ்ஸ காரணபா⁴வேன பவத்தமானோ ஸந்தானங் சினோதி நாம. ததா²பவத்தி ச ஆஸேவனபச்சயபா⁴வோதி ஆஹ ‘‘ஆஸேவனபச்சயபா⁴வேன சினோதீ’’தி.
Visayeti vatthusmiṃ abhidheyyattheti attho. Nimittaviraheti etena ruḷhīsu kiriyā vibhāgakaraṇāya, na attakiriyāyāti dasseti. Kusalabhāvanti jātakabāhitikasuttaabhidhammapariyāyena kathitaṃ kusalattaṃ. Tassāti sukhavipākabhāvassa. Tassa paccupaṭṭhānataṃ vattukāmatāyāti etena ‘‘anavajjasukhavipākalakkhaṇa’’nti ettha sukhasaddo iṭṭhapariyāyo vuttoti dasseti. Saññāpaññākiccaṃ saññāṇakaraṇapaṭivijjhanāni, tadubhayavidhurā ārammaṇūpaladdhi ‘‘vijānātī’’ti iminā vuccatīti āha ‘‘saññā…pe… gahaṇa’’nti. Nanu ca phassādikiccatopi visiṭṭhakiccaṃ cittanti? Saccametaṃ, so pana viseso na tathā duravabodho, yathā saññāpaññāviññāṇānanti saññāpaññākiccavisiṭṭhalakkhaṇatāya viññāṇalakkhaṇamāha. Anantaradhammānaṃ paguṇabalavabhāvassa kāraṇabhāvena pavattamāno santānaṃ cinoti nāma. Tathāpavatti ca āsevanapaccayabhāvoti āha ‘‘āsevanapaccayabhāvena cinotī’’ti.
சித்தகதமேவாதி அபி⁴ஸங்கா²ரவிஞ்ஞாணகதமேவ. நானத்தாதீ³னங் வவத்தா²னந்தி எத்த² வவத்தா²னங் பச்சேகங் யோஜேதப்³ப³ங். வவத்தா²னங் பரிச்சே²தோ³ அஸங்கரபா⁴வோ. தேன ச த⁴ம்மோ நிச்சி²தோ நாம ஹோதீதி ஆஹ ‘‘நிச்சி²ததா’’தி. லிங்க³னானத்தாதீ³னீதி எத்த² இத்தி²புரிஸஸண்டா²னவஸேன லிங்க³னானத்தங். தே³வமனுஸ்ஸதிரச்சா²னாதி³வஸேன இத்தி²லிங்க³ஸ்ஸ புது²த்தங், ததா² புரிஸலிங்க³ஸ்ஸ. தே³வாதி³பே⁴தே³ இத்தி²லிங்கே³ பச்சேகங் நானத்தகாயதாஸங்கா²தஸ்ஸ அஞ்ஞமஞ்ஞவிஸதி³ஸஸபா⁴வஸ்ஸ தே³ஸாதி³பே⁴த³பி⁴ன்னஸ்ஸ ச விஸேஸஸ்ஸ வஸேன பபே⁴தோ³ வேதி³தப்³போ³. ததா² புரிஸலிங்கே³. லிங்க³னிப்³ப³த்தகஸ்ஸ வா கம்மஸ்ஸ யதா²வுத்தனானத்தாதி³வஸேன லிங்க³ஸ்ஸ நானத்தாதீ³னி யோஜேதப்³பா³னி. லிங்க³னானத்தாதீ³ஸு பவத்தத்தா ஸஞ்ஞாதீ³னங் நானத்தாதீ³னி. தேனேவாஹ ‘‘கம்மனானத்தாதீ³ஹி நிப்³ப³த்தானி ஹி தானீ’’தி. அபதா³தி³னானாகரணத³ஸ்ஸனேன லிங்க³னானத்தங் த³ஸ்ஸிதங். தஸ்மிஞ்ச த³ஸ்ஸிதே ஸஞ்ஞானானத்தாத³யோ த³ஸ்ஸிதா ஏவாதி ஆவத்ததி ப⁴வசக்கந்தி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘அனாக³…பே॰… க⁴டெந்தோ’’தி. இத்தி²லிங்க³புரிஸலிங்கா³தி³ விஞ்ஞாணாதி⁴ட்டி²தஸ்ஸ ரூபக்க²ந்த⁴ஸ்ஸ ஸன்னிவேஸவிஸேஸோ. ஸஞ்ஞாஸீஸேன சத்தாரோ க²ந்தா⁴ வுத்தா. வோஹாரவசனேன ச பஞ்சன்னங் க²ந்தா⁴னங் வோஹரிதப்³ப³பா⁴வேன பவத்தி தீ³பிதா, யா ஸா தண்ஹாதி³ட்டி²அபி⁴னிவேஸஹேதூதி இமமத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘லிங்கா³தி³…பே॰… யோஸானானீ’’தி ஆஹ.
Cittakatamevāti abhisaṅkhāraviññāṇakatameva. Nānattādīnaṃ vavatthānanti ettha vavatthānaṃ paccekaṃ yojetabbaṃ. Vavatthānaṃ paricchedo asaṅkarabhāvo. Tena ca dhammo nicchito nāma hotīti āha ‘‘nicchitatā’’ti. Liṅganānattādīnīti ettha itthipurisasaṇṭhānavasena liṅganānattaṃ. Devamanussatiracchānādivasena itthiliṅgassa puthuttaṃ, tathā purisaliṅgassa. Devādibhede itthiliṅge paccekaṃ nānattakāyatāsaṅkhātassa aññamaññavisadisasabhāvassa desādibhedabhinnassa ca visesassa vasena pabhedo veditabbo. Tathā purisaliṅge. Liṅganibbattakassa vā kammassa yathāvuttanānattādivasena liṅgassa nānattādīni yojetabbāni. Liṅganānattādīsu pavattattā saññādīnaṃ nānattādīni. Tenevāha ‘‘kammanānattādīhi nibbattāni hi tānī’’ti. Apadādinānākaraṇadassanena liṅganānattaṃ dassitaṃ. Tasmiñca dassite saññānānattādayo dassitā evāti āvattati bhavacakkanti dassento āha ‘‘anāga…pe… ghaṭento’’ti. Itthiliṅgapurisaliṅgādi viññāṇādhiṭṭhitassa rūpakkhandhassa sannivesaviseso. Saññāsīsena cattāro khandhā vuttā. Vohāravacanena ca pañcannaṃ khandhānaṃ voharitabbabhāvena pavatti dīpitā, yā sā taṇhādiṭṭhiabhinivesahetūti imamatthaṃ dassento ‘‘liṅgādi…pe… yosānānī’’ti āha.
‘‘யே கேசி, பி⁴க்க²வே, த⁴ம்மா அகுஸலா அகுஸலபா⁴கி³யா, ஸப்³பே³தே மனோபுப்³ப³ங்க³மா’’தி (அ॰ நி॰ 1.56-57), ‘‘மனோபுப்³ப³ங்க³மா த⁴ம்மா’’தி (த⁴॰ ப॰ 1, 2) ச ஏவமாதி³வசனதோ சித்தஹேதுகங் கம்மந்தி ஆஹ ‘‘கம்மஞ்ஹி சித்ததோ நிப்³ப³த்த’’ந்தி. யதா²ஸங்க்²யந்தி கம்மதோ லிங்க³ங் லிங்க³தோ ஸஞ்ஞாதி அத்தோ². ந புரிமவிகப்பே விய கம்மதோ லிங்க³ஸஞ்ஞா லிங்க³தோ லிங்க³ஸஞ்ஞாதி உப⁴யதோ உப⁴யப்பவத்தித³ஸ்ஸனவஸேன. ‘‘பே⁴த³ங் க³ச்ச²ந்தி இத்தா²யங் புரிஸோதி வா’’தி பே⁴த³ஸ்ஸ விஸேஸிதத்தா இத்தா²தி³பா⁴வேன வோஹரிதப்³ப³பா⁴வோ இத⁴ பே⁴தோ³தி ‘‘இத்தி²புரிஸாதி³வோஹாரங் க³ச்ச²ந்தீ’’தி வுத்தங். அத்³த⁴த்³வயவஸேனாதி அதீதபச்சுப்பன்னத்³த⁴த்³வயவஸேன. கு³ணாபி⁴ப்³யாபனங் கித்தீதி ஆஹ ‘‘பத்த²டயஸத’’ந்தி. கம்மனானாகரணேன வினா கம்மனிப்³ப³த்தனானாகாரணாபா⁴வதோ ‘‘கம்மஜேஹி…பே॰… நானாகரண’’ந்தி வுத்தங். அவிபச்சனோகாஸோ அட்டா²னபூ⁴தா, க³திகாலோபி வா. காமாவசரங் அபி⁴ஸங்கா²ரவிஞ்ஞாணங் ரூபதா⁴துயா சக்கு²விஞ்ஞாணாதி³ங் ஜனெத்வா அனோகாஸதாய ததா³ரம்மணங் அஜனெந்தங் எத்த² நித³ஸ்ஸேதப்³ப³ங். ஏகச்சசித்தகரணஸ்ஸ அதி⁴ப்பேதத்தா சக்கா²தி³வேகல்லேன சக்கு²விஞ்ஞாணாதீ³னங் அஜனகங் கம்மவிஞ்ஞாணங் அவஸேஸபச்சயவிகலே அனோக³த⁴ங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். தத³பி காலக³திபயோகா³தீ³தி ஆதி³-ஸத்³தே³ன ஸங்க³ஹிதந்தி. எத்த² ச ‘‘ஸஹகாரீகாரணவிகலங் விபாகஸ்ஸ அச்சந்தங் ஓகாஸமேவ ந லப⁴தி, இதரங் விபாகேகதே³ஸஸ்ஸ லத்³தோ⁴காஸந்தி, இத³மேதேஸங் நானத்த’’ந்தி வத³ந்தி, தங் விபாகஸ்ஸ ஓகாஸலாபே⁴ ஸதி ஸஹாயகாரணவிகலதாவ நத்தீ²தி அதி⁴ப்பாயேன வுத்தங்.
‘‘Ye keci, bhikkhave, dhammā akusalā akusalabhāgiyā, sabbete manopubbaṅgamā’’ti (a. ni. 1.56-57), ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’ti (dha. pa. 1, 2) ca evamādivacanato cittahetukaṃ kammanti āha ‘‘kammañhi cittato nibbatta’’nti. Yathāsaṅkhyanti kammato liṅgaṃ liṅgato saññāti attho. Na purimavikappe viya kammato liṅgasaññā liṅgato liṅgasaññāti ubhayato ubhayappavattidassanavasena. ‘‘Bhedaṃ gacchanti itthāyaṃ purisoti vā’’ti bhedassa visesitattā itthādibhāvena voharitabbabhāvo idha bhedoti ‘‘itthipurisādivohāraṃ gacchantī’’ti vuttaṃ. Addhadvayavasenāti atītapaccuppannaddhadvayavasena. Guṇābhibyāpanaṃ kittīti āha ‘‘patthaṭayasata’’nti. Kammanānākaraṇena vinā kammanibbattanānākāraṇābhāvato ‘‘kammajehi…pe… nānākaraṇa’’nti vuttaṃ. Avipaccanokāso aṭṭhānabhūtā, gatikālopi vā. Kāmāvacaraṃ abhisaṅkhāraviññāṇaṃ rūpadhātuyā cakkhuviññāṇādiṃ janetvā anokāsatāya tadārammaṇaṃ ajanentaṃ ettha nidassetabbaṃ. Ekaccacittakaraṇassa adhippetattā cakkhādivekallena cakkhuviññāṇādīnaṃ ajanakaṃ kammaviññāṇaṃ avasesapaccayavikale anogadhaṃ daṭṭhabbaṃ. Tadapi kālagatipayogādīti ādi-saddena saṅgahitanti. Ettha ca ‘‘sahakārīkāraṇavikalaṃ vipākassa accantaṃ okāsameva na labhati, itaraṃ vipākekadesassa laddhokāsanti, idametesaṃ nānatta’’nti vadanti, taṃ vipākassa okāsalābhe sati sahāyakāraṇavikalatāva natthīti adhippāyena vuttaṃ.
ப⁴வது தாவ ப⁴வித்வா அபக³தங் பூ⁴தாபக³தங், அனுப⁴வித்வா அபக³தங் பன கத²ந்தி ஆஹ ‘‘அனுபூ⁴தபூ⁴தா’’திஆதி³. தேன அனுபூ⁴த-ஸத்³தே³ன யோ அத்தோ² வுச்சதி, தஸ்ஸ பூ⁴த-ஸத்³தோ³யேவ வாசகோ, ந அனு-ஸத்³தோ³, அனு-ஸத்³தோ³ பன ஜோதகோதி த³ஸ்ஸேதி. ஸாகா²ப⁴ங்க³ஸதி³ஸா ஹி நிபாதோபஸக்³கா³தி. கிரியாவிஸேஸகத்தஞ்ச உபஸக்³கா³னங் அனேகத்த²த்தா தா⁴துஸத்³தா³னங் தேஹி வத்தப்³ப³விஸேஸஸ்ஸ ஜோதனபா⁴வேனேவ அவச்சி²ந்த³னந்தி யத்தகா தா⁴துஸத்³தே³ன அபி⁴தா⁴தப்³பா³ அத்த²விஸேஸா, தேஸங் யங் ஸாமஞ்ஞங் அவிஸேஸோ, தஸ்ஸ விஸேஸே அவட்டா²பனங் தஸ்ஸ தஸ்ஸ விஸேஸஸ்ஸ ஜோதனமேவாதி ஆஹ ‘‘ஸாமஞ்ஞ…பே॰… விஸேஸீயதீ’’தி. அனுபூ⁴த-ஸத்³தோ³ ப³ஹுலங் கம்மத்தே² ஏவ தி³ஸ்ஸதீதி தஸ்ஸ இத⁴ கத்துஅத்த²வாசிதங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அனுபூ⁴தஸத்³தோ³ சா’’திஆதி³மாஹ. ஸதிபி ஸப்³பே³ஸங் சித்துப்பாதா³னங் ஸவேத³யிதபா⁴வதோ ஆரம்மணானுப⁴வனே, ஸவிபல்லாஸே பன ஸந்தானே சித்தாபி⁴ஸங்கா²ரவஸேன பவத்திதோ அப்³யாகதேஹி விஸிட்டோ² குஸலாகுஸலானங் ஸாதிஸயோ விஸயானுப⁴வனாகாரோதி அயமத்தோ² இதா⁴தி⁴ப்பேதோதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘வத்துங் அதி⁴ப்பாயவஸேனா’’தி ஆஹ. பூ⁴தாபக³தபா⁴வாபி⁴தா⁴னாதி⁴ப்பாயேனாதி குஸலாகுஸலஸ்ஸ ஆகட்³ட⁴னுபாயமாஹ.
Bhavatu tāva bhavitvā apagataṃ bhūtāpagataṃ, anubhavitvā apagataṃ pana kathanti āha ‘‘anubhūtabhūtā’’tiādi. Tena anubhūta-saddena yo attho vuccati, tassa bhūta-saddoyeva vācako, na anu-saddo, anu-saddo pana jotakoti dasseti. Sākhābhaṅgasadisā hi nipātopasaggāti. Kiriyāvisesakattañca upasaggānaṃ anekatthattā dhātusaddānaṃ tehi vattabbavisesassa jotanabhāveneva avacchindananti yattakā dhātusaddena abhidhātabbā atthavisesā, tesaṃ yaṃ sāmaññaṃ aviseso, tassa visese avaṭṭhāpanaṃ tassa tassa visesassa jotanamevāti āha ‘‘sāmañña…pe… visesīyatī’’ti. Anubhūta-saddo bahulaṃ kammatthe eva dissatīti tassa idha kattuatthavācitaṃ dassetuṃ ‘‘anubhūtasaddo cā’’tiādimāha. Satipi sabbesaṃ cittuppādānaṃ savedayitabhāvato ārammaṇānubhavane, savipallāse pana santāne cittābhisaṅkhāravasena pavattito abyākatehi visiṭṭho kusalākusalānaṃ sātisayo visayānubhavanākāroti ayamattho idhādhippetoti dassento ‘‘vattuṃ adhippāyavasenā’’ti āha. Bhūtāpagatabhāvābhidhānādhippāyenāti kusalākusalassa ākaḍḍhanupāyamāha.
உப்பதிதகிச்சனிப்பா²த³னதோ உப்பதிதஸதி³ஸத்தா ‘‘உப்பதித’’ந்தி வுத்தங். உப்பஜ்ஜிதுங் ஆரத்³தோ⁴தி அனாக³தஸ்ஸபி தஸ்ஸேவ உப்பன்ன-ஸத்³தே³ன வுத்ததாய காரணமாஹ. எத்த² ச ரஜ்ஜனாதி³வஸேன ஆரம்மணரஸானுப⁴வனங் ஸாதிஸயந்தி அகுஸலஞ்ச குஸலஞ்ச உப்பஜ்ஜித்வா நிருத்³த⁴தாஸாமஞ்ஞேன ‘‘ஸப்³ப³ஸங்க²தங் பூ⁴தாபக³த’’ந்தி வுத்தங். ஸம்மோஹவினோத³னியங் பன ‘‘விபாகானுப⁴வனவஸேன ததா³ரம்மணங். அவிபக்கவிபாகஸ்ஸ ஸப்³ப³தா² அவிக³தத்தா ப⁴வித்வா விக³ததாமத்தவஸேனகம்மஞ்ச பூ⁴தாபக³த’’ந்தி வுத்தங். தேனேவ தத்த² ஓகாஸகதுப்பன்னந்தி விபாகமேவாஹ. இத⁴ பன கம்மம்பீதி. ஆரம்மணகரணவஸேன ப⁴வதி எத்த² கிலேஸஜாதந்தி பூ⁴மீதி வுத்தா உபாதா³னக்க²ந்தா⁴. அக்³கி³ஆஹிதோ வியாதி பூ⁴மிலத்³த⁴ந்தி வத்தப்³ப³தாய உபாயங் த³ஸ்ஸேதி. ஏதேனாதி கம்மங். ஏதஸ்ஸாதி விபாகோ வுத்தோதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.
Uppatitakiccanipphādanato uppatitasadisattā ‘‘uppatita’’nti vuttaṃ. Uppajjituṃ āraddhoti anāgatassapi tasseva uppanna-saddena vuttatāya kāraṇamāha. Ettha ca rajjanādivasena ārammaṇarasānubhavanaṃ sātisayanti akusalañca kusalañca uppajjitvā niruddhatāsāmaññena ‘‘sabbasaṅkhataṃ bhūtāpagata’’nti vuttaṃ. Sammohavinodaniyaṃ pana ‘‘vipākānubhavanavasena tadārammaṇaṃ. Avipakkavipākassa sabbathā avigatattā bhavitvā vigatatāmattavasenakammañca bhūtāpagata’’nti vuttaṃ. Teneva tattha okāsakatuppannanti vipākamevāha. Idha pana kammampīti. Ārammaṇakaraṇavasena bhavati ettha kilesajātanti bhūmīti vuttā upādānakkhandhā. Aggiāhito viyāti bhūmiladdhanti vattabbatāya upāyaṃ dasseti. Etenāti kammaṃ. Etassāti vipāko vuttoti daṭṭhabbaṃ.
அவிக்க²ம்பி⁴தத்தாதி அவினோதி³தத்தா. ஸபூ⁴மியந்தி ஸகபூ⁴மியங். விச்சி²ந்தி³த்வாதி புன உப்பஜ்ஜிதுங் அத³த்வா. க²ணத்தயேகதே³ஸக³தங் க²ணத்தயக³தந்தி வுத்தந்தி யதா²வுத்தஸ்ஸ உதா³ஹரணஸ்ஸ உபசாரபா⁴வமாஹ. தேன உப்பன்னா த⁴ம்மா பச்சுப்பன்னா த⁴ம்மாதி இத³மெத்த² உதா³ஹரணங் யுத்தந்தி த³ஸ்ஸேதி. பதா⁴னேனாதி பதா⁴னபா⁴வேன. தே³ஸனாய சித்தங் புப்³ப³ங்க³மந்தி லோகியத⁴ம்மே தே³ஸேதப்³பே³ சித்தங் புப்³ப³ங்க³மங் கத்வா தே³ஸனா ப⁴க³வதா உசிதாதி த³ஸ்ஸேதி. த⁴ம்மஸபா⁴வங் வா ஸந்தா⁴யாதி லோகியத⁴ம்மானங் அயங் ஸபா⁴வோ யதி³த³ங் தே சித்தஜெட்ட²கா சித்தபுப்³ப³ங்க³மா பவத்தந்தீதி த³ஸ்ஸேதி. தேன தேஸங் ததா²தே³ஸனாய காரணமாஹ, ஸப்³பே³ அகுஸலா த⁴ம்மா சித்தவஜ்ஜாதி அத்தோ². கேசீதி பத³காரா. ப²ஸ்ஸாத³யோபீதி பி-ஸத்³தே³ன ராகா³த³யோ ஸம்பிண்டே³தி. காலபே⁴தா³பா⁴வேபி பச்சயபா⁴வேன அபெக்கி²தோ த⁴ம்மோ புரிமனிப்ப²ன்னோ விய வோஹரீயதீதி ஆஹ ‘‘பட²மங் உப்பன்னோ வியா’’தி. அனுபசரிதமேவஸ்ஸ புப்³ப³ங்க³மபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அனந்தரபச்சயமன’’ந்திஆதி³ வுத்தங். ‘‘கீ²ணா ப⁴வனெத்தீ’’திஆதி³வசனதோ (தீ³॰ நி॰ 2.155; நெத்தி॰ 114) நெத்திபூ⁴தாய தண்ஹாய யுத்தங் சித்தங் நாயகந்தி ஆஹ ‘‘தண்ஹாஸம்பயுத்தங் வா’’தி.
Avikkhambhitattāti avinoditattā. Sabhūmiyanti sakabhūmiyaṃ. Vicchinditvāti puna uppajjituṃ adatvā. Khaṇattayekadesagataṃ khaṇattayagatanti vuttanti yathāvuttassa udāharaṇassa upacārabhāvamāha. Tena uppannā dhammā paccuppannā dhammāti idamettha udāharaṇaṃ yuttanti dasseti. Padhānenāti padhānabhāvena. Desanāya cittaṃ pubbaṅgamanti lokiyadhamme desetabbe cittaṃ pubbaṅgamaṃ katvā desanā bhagavatā ucitāti dasseti. Dhammasabhāvaṃ vā sandhāyāti lokiyadhammānaṃ ayaṃ sabhāvo yadidaṃ te cittajeṭṭhakā cittapubbaṅgamā pavattantīti dasseti. Tena tesaṃ tathādesanāya kāraṇamāha, sabbe akusalā dhammā cittavajjāti attho. Kecīti padakārā. Phassādayopīti pi-saddena rāgādayo sampiṇḍeti. Kālabhedābhāvepi paccayabhāvena apekkhito dhammo purimanipphanno viya voharīyatīti āha ‘‘paṭhamaṃ uppanno viyā’’ti. Anupacaritamevassa pubbaṅgamabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘anantarapaccayamana’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Khīṇā bhavanettī’’tiādivacanato (dī. ni. 2.155; netti. 114) nettibhūtāya taṇhāya yuttaṃ cittaṃ nāyakanti āha ‘‘taṇhāsampayuttaṃ vā’’ti.
‘‘யங் தஸ்மிங் ஸமயே சேதஸிகங் ஸாத’’ந்தி நித்³தி³ட்ட²த்தா ஸோமனஸ்ஸவேத³னா ஸாதஸபா⁴வாதி ஆஹ ‘‘ஸபா⁴வவஸேன வுத்த’’ந்தி. நிப்பரியாயேன மது⁴ர-ஸத்³தோ³ ரஸவிஸேஸபரியாயோ, இட்ட²பா⁴வஸாமஞ்ஞேன இத⁴ உபசாரேன வுத்தோதிஆஹ ‘‘மது⁴ரங் வியா’’தி. பரமத்த²தோ தண்ஹாவினிமுத்தோ நந்தி³ராகோ³ நந்தி³ராக³பா⁴வோ வா நத்தீ²தி ‘‘ந எத்த² ஸம்பயோக³வஸேன ஸஹக³தபா⁴வோ அத்தீ²’’தி, ‘‘நந்தி³ராக³ஸஹக³தா’’தி ச வுச்சதி. தேன விஞ்ஞாயதி ‘‘ஸஹக³தஸத்³தோ³ தண்ஹாய நந்தி³ராக³பா⁴வங் ஜோதேதீ’’தி. அவத்தா²விஸேஸவாசகோ வா ஸஹ-ஸத்³தோ³ ‘‘ஸனித³ஸ்ஸனா’’திஆதீ³ஸு விய, ஸப்³பா³ஸுபி அவத்தா²ஸு நந்தி³ராக³ஸபா⁴வாவிஜஹனதீ³பனவஸேன நந்தி³ராக³பா⁴வங் க³தா நந்தி³ராக³ஸஹக³தாதி தண்ஹா வுத்தா. க³த-ஸத்³த³ஸ்ஸ வா ‘‘தி³ட்டி²க³த’’ந்திஆதீ³ஸு விய அத்த²ந்தராபா⁴வதோ நந்தி³ராக³ஸபா⁴வா தண்ஹா ‘‘நந்தி³ராக³ஸஹக³தா’’தி வுத்தா, நந்தி³ராக³ஸபா⁴வாதி அத்தோ². இதா⁴பீதி இமிஸ்ஸங் அட்ட²கதா²யங். இமஸ்மிம்பி பதே³தி ‘‘ஸோமனஸ்ஸஸஹக³த’’ந்தி ஏதஸ்மிம்பி பதே³. அயமேவத்தோ²தி ஸங்ஸட்டோ² ஏவ. யதா²த³ஸ்ஸிதஸங்ஸட்ட²ஸத்³தோ³தி அத்து²த்³தா⁴ரப்பஸங்கே³ன பாளிதோ அட்ட²கதா²ய ஆக³தஸங்ஸட்ட²ஸத்³தோ³. ஸஹஜாதேதி ஸஹஜாதத்தே².
‘‘Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sāta’’nti niddiṭṭhattā somanassavedanā sātasabhāvāti āha ‘‘sabhāvavasena vutta’’nti. Nippariyāyena madhura-saddo rasavisesapariyāyo, iṭṭhabhāvasāmaññena idha upacārena vuttotiāha ‘‘madhuraṃ viyā’’ti. Paramatthato taṇhāvinimutto nandirāgo nandirāgabhāvo vā natthīti ‘‘na ettha sampayogavasena sahagatabhāvo atthī’’ti, ‘‘nandirāgasahagatā’’ti ca vuccati. Tena viññāyati ‘‘sahagatasaddo taṇhāya nandirāgabhāvaṃ jotetī’’ti. Avatthāvisesavācako vā saha-saddo ‘‘sanidassanā’’tiādīsu viya, sabbāsupi avatthāsu nandirāgasabhāvāvijahanadīpanavasena nandirāgabhāvaṃ gatā nandirāgasahagatāti taṇhā vuttā. Gata-saddassa vā ‘‘diṭṭhigata’’ntiādīsu viya atthantarābhāvato nandirāgasabhāvā taṇhā ‘‘nandirāgasahagatā’’ti vuttā, nandirāgasabhāvāti attho. Idhāpīti imissaṃ aṭṭhakathāyaṃ. Imasmimpi padeti ‘‘somanassasahagata’’nti etasmimpi pade. Ayamevatthoti saṃsaṭṭho eva. Yathādassitasaṃsaṭṭhasaddoti atthuddhārappasaṅgena pāḷito aṭṭhakathāya āgatasaṃsaṭṭhasaddo. Sahajāteti sahajātatthe.
காலவிஸேஸானபெக்கோ² கம்மஸாத⁴னோ ஆப⁴ட்ட²-ஸத்³தோ³ பா⁴ஸிதபரியாயோதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘அபா⁴ஸிதப்³ப³தா அனாப⁴ட்ட²தா’’தி. பாளியந்தி இமிஸ்ஸா பட²மசித்துப்பாத³பாளியங். அபா⁴ஸிதத்தா ஏவாதி அஸங்கா²ரிகபா⁴வஸ்ஸ அவுத்தத்தா ஏவ. காரணபரியாயத்தா வத்து²ஸத்³த³ஸ்ஸ பச்சயபா⁴வஸாமஞ்ஞதோ த்³வாரபூ⁴தத⁴ம்மானம்பி ஸியா வத்து²பரியாயோதி ஆஹ ‘‘த்³வாரங் வத்தூ²தி வுத்த’’ந்தி. தேன வத்து² விய வத்தூ²தி த³ஸ்ஸேதி. மனொத்³வாரபூ⁴தா த⁴ம்மா யேபு⁴ய்யேன ஹத³யவத்து²னா ஸஹ சரந்தீதி த்³வாரேன…பே॰… ஹத³யவத்து² வுத்தந்தி ஆஹ யதா² ‘‘குந்தா பசரந்தீ’’தி. ஸகிச்சபா⁴வேனாதி அத்தனோ கிச்சபா⁴வேன, கிச்சஸஹிததாய வா. அஞ்ஞாஸாதா⁴ரணோதி ஸ-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்த²மாஹ. ஸகோ ஹி ரஸோ ஸரஸோதி.
Kālavisesānapekkho kammasādhano ābhaṭṭha-saddo bhāsitapariyāyoti dassento āha ‘‘abhāsitabbatā anābhaṭṭhatā’’ti. Pāḷiyanti imissā paṭhamacittuppādapāḷiyaṃ. Abhāsitattā evāti asaṅkhārikabhāvassa avuttattā eva. Kāraṇapariyāyattā vatthusaddassa paccayabhāvasāmaññato dvārabhūtadhammānampi siyā vatthupariyāyoti āha ‘‘dvāraṃ vatthūti vutta’’nti. Tena vatthu viya vatthūti dasseti. Manodvārabhūtā dhammā yebhuyyena hadayavatthunā saha carantīti dvārena…pe… hadayavatthu vuttanti āha yathā ‘‘kuntā pacarantī’’ti. Sakiccabhāvenāti attano kiccabhāvena, kiccasahitatāya vā. Aññāsādhāraṇoti sa-saddassa atthamāha. Sako hi raso sarasoti.
அனந்தரசித்தஹேதுகத்தா சித்தஸ்ஸ ஏகஸமுட்டா²னதா வுத்தா, ஸஹஜாதசித்தப²ஸ்ஸஹேதுகத்தா சேதஸிகானங் த்³விஸமுட்டா²னதா. ‘‘சித்தஸமுட்டா²னா த⁴ம்மா, பு²ட்டோ² பி⁴க்க²வே வேதே³தி, பு²ட்டோ² ஸஞ்ஜானாதி, பு²ட்டோ² சேதேதீ’’தி (ஸங்॰ நி॰ 4.93) ஹி வுத்தங்.
Anantaracittahetukattā cittassa ekasamuṭṭhānatā vuttā, sahajātacittaphassahetukattā cetasikānaṃ dvisamuṭṭhānatā. ‘‘Cittasamuṭṭhānā dhammā, phuṭṭho bhikkhave vedeti, phuṭṭho sañjānāti, phuṭṭho cetetī’’ti (saṃ. ni. 4.93) hi vuttaṃ.
ஸுகு²மரஜாதி³ரூபந்தி அணுதஜ்ஜாரிரூபமாஹ. பரமாணுரூபே பன வத்தப்³ப³மேவ நத்தி². வத்து²பரித்ததாயாதி ஏதேன அனேககலாபக³தானி ப³ஹூனியேவ ரூபாயதனானி ஸமுதி³தானி ஸங்ஹச்சகாரிதாய ஸிவிகுப்³ப³ஹனஞாயேன சக்கு²விஞ்ஞாணஸ்ஸ ஆரம்மணபச்சயோ, ந ஏகங் கதிபயானி வாதி த³ஸ்ஸேதி. நனு ச ஏவங் ஸந்தே சக்கு²விஞ்ஞாணங் ஸமுதா³யாரம்மணங் ஆபஜ்ஜதீதி? நாபஜ்ஜதி ஸமுதா³யஸ்ஸேவ அபா⁴வதோ. ந ஹி பரமத்த²தோ ஸமுதா³யோ நாம கோசி அத்தி². வண்ணாயதனமேவ ஹி யத்தகங் யொக்³யதே³ஸே அவட்டி²தங், ஸதி பச்சயந்தரஸமாயோகே³ தத்தகங் யதா²வுத்தேன ஞாயேன சக்கு²விஞ்ஞாணஸ்ஸ ஆரம்மணபச்சயோ ஹோதி அவிகப்பகத்தா தஸ்ஸ. தத³பி⁴னிஹடங் பன மனோவிஞ்ஞாணங் அனேகக்க²த்துங் உப்பஜ்ஜமானங் புரிமஸித்³த⁴கப்பனாவஸேன ஸமூஹாகாரேன ஸண்டா²னாதி³ஆகாரேன ச பவத்ததீதி கிங் சக்கு²விஞ்ஞாணஸ்ஸ ஏகங் வண்ணாயதனங் ஆரம்மணங், உதா³ஹு அனேகானீதி ந சோதே³தப்³ப³மேதங். ந ஹி பச்சக்க²விஸயே யுத்திமக்³க³னா யுத்தா. கிஞ்ச பி⁴ய்யோ அச்ச²ராஸங்கா⁴தக்க²ணேன அனேககோடிஸங்கா²ய சித்துப்பத்தியா பவத்தனதோ சித்தஸ்ஸ லஹுபரிவத்திதாய ஸமானேபி க⁴டஸராவாதி³வண்ணானங் யொக்³யதே³ஸாவட்டா²னே புரிமமனஸிகாரானுரூபங் ‘‘க⁴டோ’’தி வா ‘‘ஸராவோ’’தி வா பட²மங் தாவ ஏகோ மனோவிஞ்ஞாணஸந்தானேன பரிச்சி²ஜ்ஜதி, பச்சா² இதரோ சக்கு²விஞ்ஞாணவீதி²யா ப்³யவஹிதேனாதி அவிஸேஸவிது³தாய பன க⁴டஸராவாதி³பு³த்³தி⁴யா அபே⁴தா³பத்திபரிகப்பனாதி. ஈதி³ஸீபெத்த² சோத³னா அசோத³னாதி த³ட்ட²ப்³பா³. க²ணபரித்ததாயாதி பப³ந்த⁴க்க²ணஸ்ஸ இத்தரதாய. பப³ந்த⁴வஸேன ஹி பச்சேகங் ரூபாரூபத⁴ம்மா விரோதி⁴அவிரோதி⁴பச்சயஸமாயோகே³ லஹுங் த³ந்த⁴ஞ்ச நிருஜ்ஜ²னதோ பரித்தகாலா தீ³க⁴காலா ச ஹொந்தி, ஸபா⁴வலக்க²ணவஸேன பன ஏகபரிச்சே²தா³ ஏவாதி. யதா² ச ரூபாயதனங், ஏவங் இதரானிபி. ஸத்³தா³த³யோபி ஹி வத்து²பரித்ததாதி³பா⁴வேன லப்³ப⁴ந்தீதி. அச்சாஸன்னாதி³தாயாதி ஆதி³-ஸத்³தே³ன அனாவஜ்ஜனங் கேனசி படிச்ச²ன்னதாதி ஏவமாதி³ங் ஸங்க³ண்ஹாதி. விஸயித⁴ம்மங் விஸேஸதோ ஸினோதி ப³ந்த⁴தீதி விஸயோதி அனஞ்ஞத்த²பா⁴வாபெக்கோ² விஸயோதி ஆஹ ‘‘விஸயோ அனஞ்ஞத்த²பா⁴வேனா’’தி. ந ஹி சக்கு²விஞ்ஞாணாத³யோ ரூபாயதனாதி³தோ அஞ்ஞஸ்மிங் ஆரம்மணே பவத்தந்தீதி. கா³வோ சரந்தி எத்தா²தி கோ³சரோ, கோ³சரோ வியாதி கோ³சரோதி ஸம்ப³ஹுலசாரிதாபெக்கோ² கோ³சரோதி ஆஹ ‘‘கோ³சரோ தத்த² சரணேனா’’தி. ப³ஹுலஞ்ஹி சக்கு²விஞ்ஞாணாதீ³ஹி ரூபாத³யோ க³ய்ஹந்தி, ந ததா² மனோவிஞ்ஞாணேனாதி. தேஸந்தி மனோவிஞ்ஞாணேன க³ய்ஹமானானங் ரூபாயதனாதீ³னங். ‘‘வசனஸ்ஸ அனுபபத்திதோ’’தி கஸ்மா வுத்தங், நனு பஞ்சத்³வாரே பவத்தமனோவிஞ்ஞாணதா⁴துங் ஸந்தா⁴ய தேஸங் கோ³சரவிஸயங் பச்சனுபோ⁴தீதி வசனங் உபபஜ்ஜதியேவாதி? ந, நியமாபா⁴வதோ. ந ஹி பஞ்சத்³வாராபி⁴னிஹடங்யேவ மனோ இத⁴ ‘‘மனோ’’தி வுத்தந்தி நியமஹேது அத்தீ²தி, ஏதங்யேவ வா சோத³னங் மனஸி கத்வா தி³ப்³ப³சக்கு²ஞாணாதி³க்³க³ஹணங் கதங். ஏவங்வண்ணோதிஆதி³வசனதோ புப்³பே³னிவாஸஅதீதானாக³தங்ஸஞாணாத³யோபி இத⁴ ஸம்ப⁴வந்தி. இதரதா²தி ரூபங் ஸத்³த³ந்திஆதி³னா.
Sukhumarajādirūpanti aṇutajjārirūpamāha. Paramāṇurūpe pana vattabbameva natthi. Vatthuparittatāyāti etena anekakalāpagatāni bahūniyeva rūpāyatanāni samuditāni saṃhaccakāritāya sivikubbahanañāyena cakkhuviññāṇassa ārammaṇapaccayo, na ekaṃ katipayāni vāti dasseti. Nanu ca evaṃ sante cakkhuviññāṇaṃ samudāyārammaṇaṃ āpajjatīti? Nāpajjati samudāyasseva abhāvato. Na hi paramatthato samudāyo nāma koci atthi. Vaṇṇāyatanameva hi yattakaṃ yogyadese avaṭṭhitaṃ, sati paccayantarasamāyoge tattakaṃ yathāvuttena ñāyena cakkhuviññāṇassa ārammaṇapaccayo hoti avikappakattā tassa. Tadabhinihaṭaṃ pana manoviññāṇaṃ anekakkhattuṃ uppajjamānaṃ purimasiddhakappanāvasena samūhākārena saṇṭhānādiākārena ca pavattatīti kiṃ cakkhuviññāṇassa ekaṃ vaṇṇāyatanaṃ ārammaṇaṃ, udāhu anekānīti na codetabbametaṃ. Na hi paccakkhavisaye yuttimagganā yuttā. Kiñca bhiyyo accharāsaṅghātakkhaṇena anekakoṭisaṅkhāya cittuppattiyā pavattanato cittassa lahuparivattitāya samānepi ghaṭasarāvādivaṇṇānaṃ yogyadesāvaṭṭhāne purimamanasikārānurūpaṃ ‘‘ghaṭo’’ti vā ‘‘sarāvo’’ti vā paṭhamaṃ tāva eko manoviññāṇasantānena paricchijjati, pacchā itaro cakkhuviññāṇavīthiyā byavahitenāti avisesavidutāya pana ghaṭasarāvādibuddhiyā abhedāpattiparikappanāti. Īdisīpettha codanā acodanāti daṭṭhabbā. Khaṇaparittatāyāti pabandhakkhaṇassa ittaratāya. Pabandhavasena hi paccekaṃ rūpārūpadhammā virodhiavirodhipaccayasamāyoge lahuṃ dandhañca nirujjhanato parittakālā dīghakālā ca honti, sabhāvalakkhaṇavasena pana ekaparicchedā evāti. Yathā ca rūpāyatanaṃ, evaṃ itarānipi. Saddādayopi hi vatthuparittatādibhāvena labbhantīti. Accāsannāditāyāti ādi-saddena anāvajjanaṃ kenaci paṭicchannatāti evamādiṃ saṅgaṇhāti. Visayidhammaṃ visesato sinoti bandhatīti visayoti anaññatthabhāvāpekkho visayoti āha ‘‘visayo anaññatthabhāvenā’’ti. Na hi cakkhuviññāṇādayo rūpāyatanādito aññasmiṃ ārammaṇe pavattantīti. Gāvo caranti etthāti gocaro, gocaro viyāti gocaroti sambahulacāritāpekkho gocaroti āha ‘‘gocaro tattha caraṇenā’’ti. Bahulañhi cakkhuviññāṇādīhi rūpādayo gayhanti, na tathā manoviññāṇenāti. Tesanti manoviññāṇena gayhamānānaṃ rūpāyatanādīnaṃ. ‘‘Vacanassa anupapattito’’ti kasmā vuttaṃ, nanu pañcadvāre pavattamanoviññāṇadhātuṃ sandhāya tesaṃ gocaravisayaṃ paccanubhotīti vacanaṃ upapajjatiyevāti? Na, niyamābhāvato. Na hi pañcadvārābhinihaṭaṃyeva mano idha ‘‘mano’’ti vuttanti niyamahetu atthīti, etaṃyeva vā codanaṃ manasi katvā dibbacakkhuñāṇādiggahaṇaṃ kataṃ. Evaṃvaṇṇotiādivacanato pubbenivāsaatītānāgataṃsañāṇādayopi idha sambhavanti. Itarathāti rūpaṃ saddantiādinā.
போ⁴ஜன …பே॰… உஸ்ஸாஹாதீ³ஹீதி இத³ங் யாய கம்மஞ்ஞதாய ரூபகாயஸ்ஸ கல்லதா ஹோதி, தஸ்ஸா பச்சயனித³ஸ்ஸனங். போ⁴ஜனே ஹி ஸம்மாபரிணதே ஸப்பாயே ச உதுபோ⁴ஜனே ஸம்முபயுத்தே ஸம்மாபயோக³ஸங்கா²தே காயிகசேதஸிகவீரியே ச ஸமாரத்³தே⁴ லஹுதாதி³ஸப்³பா⁴வேன காயோ கம்மக்க²மோ ஹோதி ஸப்³ப³கிரியானுகூலோதி. அத² வா போ⁴ஜன…பே॰… உஸ்ஸாஹாதீ³ஹீதி இத³ங் காயஸ்ஸ கல்யதாய விய உபத்³து³ததாயபி காரணவசனங். விஸமபோ⁴ஜனாபரிணாமாதி³தோ ஹி காயஸ்ஸ உபத்³த³வகரா வாதாத³யோ உப்பஜ்ஜந்தீதி. அனுவத்தந்தஸ்ஸாதி பத³ங் ‘‘ஜயங் வேரங் பஸவதீ’’திஆதீ³ஸு (த⁴॰ ப॰ 201) விய ஹேதுஅத்த²வஸேன வேதி³தப்³ப³ங். ஜாக³ரணனிமித்தஞ்ஹி இத⁴ அனுவத்தனங் அதி⁴ப்பேதந்தி. அத² வா அனுவத்தந்தஸ்ஸாதி இத³ங் பகதியா தி³ட்டா²தி³வஸேன ஆபாத²க³மனுபனிஸ்ஸயானங் கல்யதாதி³னிப்³ப³த்தானங் காயிகஸுகா²தீ³னங் ஸம்ப⁴வத³ஸ்ஸனங். காயகல்யதாதி³ங் அனநுவத்தந்தஸ்ஸ ஹி யதா²வுத்தஉபனிஸ்ஸயாபோ⁴கா³பா⁴வேன வுத்தப்பகாரங் ஆபாத²க³மனங் ந ஸியாதி. யதா²னுபூ⁴தே ரூபாதி³விஸயே சித்தஸ்ஸ ட²பனங் ஆவஜ்ஜனங் சித்தபணித³ஹனங். யதா²னுபூ⁴தேன ரூபாதி³னா ஸதி³ஸங் அஸதி³ஸங் ஸம்ப³ந்த⁴ஞ்ச ஸதி³ஸாஸதி³ஸஸம்ப³ந்த⁴ங், தஸ்ஸ த³ஸ்ஸனாதி³ ஸதி³ஸாஸதி³ஸஸம்ப³ந்த⁴த³ஸ்ஸனாதி³, சித்தபணித³ஹனஞ்ச ஸதி³ஸாஸதி³ஸ…பே॰… த³ஸ்ஸனாதி³ ச சித்த…பே॰… த³ஸ்ஸனாத³யோ தே பச்சயாதி யோஜேதப்³ப³ங். தா⁴துக்கோ²பா⁴தீ³தி ஆதி³-ஸத்³தே³ன தே³வதூபஸங்ஹாராதி³ங் ஸங்க³ண்ஹாதி. தங்ஸதி³ஸதா தி³ட்ட²ஸுதஸதி³ஸதா. தங்ஸம்பயுத்ததா தி³ட்ட²ஸுதபடிப³த்³த⁴தா. கேனசி வுத்தேதி இமினா ஸத்³தா⁴ய அனுஸ்ஸவனிப்³ப³த்ததங் ஆஹ. ஆகாரவிசாரணந்தி தேஸங் தேஸங் அத்தா²னங் உபட்டா²னாகாரவிசாரணங். கத்த²சி அத்தே².
Bhojana…pe… ussāhādīhīti idaṃ yāya kammaññatāya rūpakāyassa kallatā hoti, tassā paccayanidassanaṃ. Bhojane hi sammāpariṇate sappāye ca utubhojane sammupayutte sammāpayogasaṅkhāte kāyikacetasikavīriye ca samāraddhe lahutādisabbhāvena kāyo kammakkhamo hoti sabbakiriyānukūloti. Atha vā bhojana…pe… ussāhādīhīti idaṃ kāyassa kalyatāya viya upaddutatāyapi kāraṇavacanaṃ. Visamabhojanāpariṇāmādito hi kāyassa upaddavakarā vātādayo uppajjantīti. Anuvattantassāti padaṃ ‘‘jayaṃ veraṃ pasavatī’’tiādīsu (dha. pa. 201) viya hetuatthavasena veditabbaṃ. Jāgaraṇanimittañhi idha anuvattanaṃ adhippetanti. Atha vā anuvattantassāti idaṃ pakatiyā diṭṭhādivasena āpāthagamanupanissayānaṃ kalyatādinibbattānaṃ kāyikasukhādīnaṃ sambhavadassanaṃ. Kāyakalyatādiṃ ananuvattantassa hi yathāvuttaupanissayābhogābhāvena vuttappakāraṃ āpāthagamanaṃ na siyāti. Yathānubhūte rūpādivisaye cittassa ṭhapanaṃ āvajjanaṃ cittapaṇidahanaṃ. Yathānubhūtena rūpādinā sadisaṃ asadisaṃ sambandhañca sadisāsadisasambandhaṃ, tassa dassanādi sadisāsadisasambandhadassanādi, cittapaṇidahanañca sadisāsadisa…pe… dassanādi ca citta…pe… dassanādayo te paccayāti yojetabbaṃ. Dhātukkhobhādīti ādi-saddena devatūpasaṃhārādiṃ saṅgaṇhāti. Taṃsadisatā diṭṭhasutasadisatā. Taṃsampayuttatā diṭṭhasutapaṭibaddhatā. Kenaci vutteti iminā saddhāya anussavanibbattataṃ āha. Ākāravicāraṇanti tesaṃ tesaṃ atthānaṃ upaṭṭhānākāravicāraṇaṃ. Katthaci atthe.
நியமிதஸ்ஸாதி குஸலமேவ மயா உப்பாதே³தப்³ப³ந்தி ஏவங் நியமிதஸ்ஸ. பஸாத³ஸினேஹாபா⁴வோ தோ³ஸப³ஹுலதாய ஹோதீதி லூக²புக்³க³லா தோ³ஸப³ஹுலாதி ஆஹ.
Niyamitassāti kusalameva mayā uppādetabbanti evaṃ niyamitassa. Pasādasinehābhāvo dosabahulatāya hotīti lūkhapuggalā dosabahulāti āha.
ஆயதனபா⁴வதோதி காரணபா⁴வதோ.
Āyatanabhāvatoti kāraṇabhāvato.
விஜ்ஜமானவத்து²ஸ்மிந்தி ஏதேன ‘‘வினாபி தெ³ய்யத⁴ம்மபரிச்சாகே³ன சித்துப்பாத³மத்தேனேவ தா³னமயங் குஸலங் உபசிதங் ஹோதீ’’தி கேஸஞ்சி அதிதா⁴வனங் நிவத்திதங் ஹோதீதி.
Vijjamānavatthusminti etena ‘‘vināpi deyyadhammapariccāgena cittuppādamatteneva dānamayaṃ kusalaṃ upacitaṃ hotī’’ti kesañci atidhāvanaṃ nivattitaṃ hotīti.
த⁴ம்மஸவனஸ்ஸ கோ⁴ஸனங் த⁴ம்மஸவனகோ⁴ஸனங். தஸ்ஸாதி ‘‘ஸத்³த³தா³னங் த³ஸ்ஸாமீ’’தி ஸத்³த³வத்தூ²னங் டா²னகரணபே⁴ரிஆதீ³னங் ஸஸத்³த³ப்பவத்திகரணஸ்ஸ. சிந்தனங் ததா² ததா² சித்துப்பாத³னங். அஞ்ஞத்தா²தி ஸுத்தேஸு. அபரத்தா²தி அபி⁴த⁴ம்மபதே³ஸு. அபரியாபன்னாதி பத³ஸ்ஸ அத்த²வண்ணனா ‘‘பரிபோ⁴க³ரஸோ’’திஆதி³காய அத்த²வண்ணனாய பரதோ ப³ஹூஸு பொத்த²கேஸு லிகீ²யதி, யதா²டா²னேயேவ பன ஆனெத்வா வத்தப்³பா³. தத்த² பரமத்த²தோ அவிஜ்ஜமானத்தா லக்க²ணபஞ்ஞத்தியோ அஞ்ஞாயதனத்தா ச² அஜ்ஜ²த்திகாயதனானி அஸங்க³ஹிதா த⁴ம்மாயதனேனாதி யோஜேதப்³ப³ங்.
Dhammasavanassa ghosanaṃ dhammasavanaghosanaṃ. Tassāti ‘‘saddadānaṃ dassāmī’’ti saddavatthūnaṃ ṭhānakaraṇabheriādīnaṃ sasaddappavattikaraṇassa. Cintanaṃ tathā tathā cittuppādanaṃ. Aññatthāti suttesu. Aparatthāti abhidhammapadesu. Apariyāpannāti padassa atthavaṇṇanā ‘‘paribhogaraso’’tiādikāya atthavaṇṇanāya parato bahūsu potthakesu likhīyati, yathāṭhāneyeva pana ānetvā vattabbā. Tattha paramatthato avijjamānattā lakkhaṇapaññattiyo aññāyatanattā cha ajjhattikāyatanāni asaṅgahitā dhammāyatanenāti yojetabbaṃ.
‘‘ஏகத்³வாரிககம்மங் அஞ்ஞஸ்மிங் த்³வாரே உப்பஜ்ஜதீ’’தி கஸ்மா வுத்தங், நனு ரூபாதீ³ஸு ஏகாரம்மணங் சித்தங் யதா² ந அஞ்ஞாரம்மணங் ஹோதி சித்தவிஸேஸஸ்ஸ அதி⁴ப்பேதத்தா, ஏவங் கம்மவிஸேஸே அதி⁴ப்பேதே காயத்³வாராதீ³ஸு ஏகத்³வாரிககம்மங் அஞ்ஞஸ்மிங் த்³வாரே ந உப்பஜ்ஜதி தத்தே²வ பரியோஸிதத்தா, அத² கம்மஸாமஞ்ஞங் அதி⁴ப்பேதங், ரூபாதீ³ஸு ஏகாரம்மணந்தி இத³ங் உதா³ஹரணங் ந ஸியாதி? ந, அஸதி³ஸபா⁴வவிபா⁴வனவஸேன உதா³ஹடத்தா, இதரதா² மனோவிஞ்ஞாணபூ⁴தங் இத³ங் சித்தங் ச²ஸுபி விஸயேஸு பவத்தனதோ அனிப³த்³தா⁴ரம்மணந்தி ஆரம்மணங் ஸதி³ஸூதா³ஹரணபா⁴வேன வுச்செய்ய ஆரம்மணங் விய த்³வாரம்பி அனிப³த்³த⁴ந்தி. யஸ்மா பன ஸதிபி கம்மானங் த்³வாரந்தரசரணே யேபு⁴ய்யேன வுத்தியா தப்³ப³ஹுலவுத்தியா ச த்³வாரகம்மானங் அஞ்ஞமஞ்ஞங் வவத்தா²னங் வக்க²தி, தஸ்மா பாணாதிபாதாதி³பா⁴வஸாமஞ்ஞேன கம்மங் ஏகத்தனயவஸேன க³ஹெத்வா தஸ்ஸ வசீத்³வாராதீ³ஸு பவத்திஸப்³பா⁴வதோ கம்மஸ்ஸ அனிப³த்³த⁴த்தாதி வுத்தந்தி ஆஹ ‘‘காயத்³வாராதீ³ஸு ஏகத்³வாரிககம்மங் அஞ்ஞஸ்மிங் த்³வாரே ந நுப்பஜ்ஜதீ’’தி. ரூபாதீ³ஸு பன ஏகாரம்மணங் சித்தங் தேனேவாரம்மணேன பரிச்சி²ன்னந்தி விஸிட்ட²மேவ க³ஹிதந்தி ஆரம்மணமேவ நிப³த்³த⁴ந்தி வுத்தந்தி சித்தவிஸேஸோ ஏவ க³ஹிதோ, ந சித்தஸாமஞ்ஞங். ‘‘நனு ச ரூபாரம்மணங் வா…பே॰… த⁴ம்மாரம்மணங் வா யங் யங் வா பனா’’தி ஆரம்மணம்பி அனியமேனேவ வுத்தந்தி? ஸச்சமேதங், தத்த² பன யங் ரூபாதீ³ஸு ஏகாரம்மணங் சித்தங், தங் தேன வினா நப்பவத்ததி, கம்மங் பன காயத்³வாரிகாதி³பே⁴த³ங் வசீத்³வாராதீ³ஸு ந நப்பவத்ததீதி இமஸ்ஸ விஸேஸஸ்ஸ ஜோதனத்த²ங் பாளியங் ஆரம்மணமேவ க³ஹிதங், த்³வாரங் ந க³ஹிதந்தி இமமத்த²ங் த³ஸ்ஸேதி ‘‘ஆரம்மணமேவ நிப³த்³த⁴’’ந்திஆதி³னா. வசீத்³வாரே உப்பஜ்ஜமானம்பி பாணாதிபாதாதீ³தி அத்தோ².
‘‘Ekadvārikakammaṃ aññasmiṃ dvāre uppajjatī’’ti kasmā vuttaṃ, nanu rūpādīsu ekārammaṇaṃ cittaṃ yathā na aññārammaṇaṃ hoti cittavisesassa adhippetattā, evaṃ kammavisese adhippete kāyadvārādīsu ekadvārikakammaṃ aññasmiṃ dvāre na uppajjati tattheva pariyositattā, atha kammasāmaññaṃ adhippetaṃ, rūpādīsu ekārammaṇanti idaṃ udāharaṇaṃ na siyāti? Na, asadisabhāvavibhāvanavasena udāhaṭattā, itarathā manoviññāṇabhūtaṃ idaṃ cittaṃ chasupi visayesu pavattanato anibaddhārammaṇanti ārammaṇaṃ sadisūdāharaṇabhāvena vucceyya ārammaṇaṃ viya dvārampi anibaddhanti. Yasmā pana satipi kammānaṃ dvārantaracaraṇe yebhuyyena vuttiyā tabbahulavuttiyā ca dvārakammānaṃ aññamaññaṃ vavatthānaṃ vakkhati, tasmā pāṇātipātādibhāvasāmaññena kammaṃ ekattanayavasena gahetvā tassa vacīdvārādīsu pavattisabbhāvato kammassa anibaddhattāti vuttanti āha ‘‘kāyadvārādīsu ekadvārikakammaṃ aññasmiṃ dvāre na nuppajjatī’’ti. Rūpādīsu pana ekārammaṇaṃ cittaṃ tenevārammaṇena paricchinnanti visiṭṭhameva gahitanti ārammaṇameva nibaddhanti vuttanti cittaviseso eva gahito, na cittasāmaññaṃ. ‘‘Nanu ca rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panā’’ti ārammaṇampi aniyameneva vuttanti? Saccametaṃ, tattha pana yaṃ rūpādīsu ekārammaṇaṃ cittaṃ, taṃ tena vinā nappavattati, kammaṃ pana kāyadvārikādibhedaṃ vacīdvārādīsu na nappavattatīti imassa visesassa jotanatthaṃ pāḷiyaṃ ārammaṇameva gahitaṃ, dvāraṃ na gahitanti imamatthaṃ dasseti ‘‘ārammaṇameva nibaddha’’ntiādinā. Vacīdvāre uppajjamānampi pāṇātipātādīti attho.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீபாளி • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / காமாவசரகுஸலங் • Kāmāvacarakusalaṃ
அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (அட்ட²கதா²) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / த⁴ம்மஸங்க³ணி-அட்ட²கதா² • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / காமாவசரகுஸலபத³பா⁴ஜனீயங் • Kāmāvacarakusalapadabhājanīyaṃ
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-மூலடீகா • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / காமாவசரகுஸலபத³பா⁴ஜனீயவண்ணனா • Kāmāvacarakusalapadabhājanīyavaṇṇanā
