| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[२९७] ७. कामविलापजातकवण्णना
[297] 7. Kāmavilāpajātakavaṇṇanā
उच्चे सकुण डेमानाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो पुराणदुतियिकापलोभनं आरब्भ कथेसि। पच्चुप्पन्नवत्थु पुप्फरत्तजातके (जा॰ १.१.१४७) कथितं, अतीतवत्थु इन्द्रियजातके (जा॰ १.८.६० आदयो) आविभविस्सति। तं पन पुरिसं जीवन्तं सूले उत्तासेसुं। सो तत्थ निसिन्नो आकासेन गच्छन्तं एकं काकं दिस्वा तावखरम्पि तं वेदनं अगणेत्वा पियभरियाय सासनं पेसेतुं काकं आमन्तेन्तो इमा गाथा आह –
Uccesakuṇa ḍemānāti idaṃ satthā jetavane viharanto purāṇadutiyikāpalobhanaṃ ārabbha kathesi. Paccuppannavatthu puppharattajātake (jā. 1.1.147) kathitaṃ, atītavatthu indriyajātake (jā. 1.8.60 ādayo) āvibhavissati. Taṃ pana purisaṃ jīvantaṃ sūle uttāsesuṃ. So tattha nisinno ākāsena gacchantaṃ ekaṃ kākaṃ disvā tāvakharampi taṃ vedanaṃ agaṇetvā piyabhariyāya sāsanaṃ pesetuṃ kākaṃ āmantento imā gāthā āha –
१३९.
139.
‘‘उच्चे सकुण डेमान, पत्तयान विहङ्गम।
‘‘Ucce sakuṇa ḍemāna, pattayāna vihaṅgama;
वज्जासि खो त्वं वामूरुं, चिरं खो सा करिस्सति॥
Vajjāsi kho tvaṃ vāmūruṃ, ciraṃ kho sā karissati.
१४०.
140.
‘‘इदं खो सा न जानाति, असिं सत्तिञ्च ओड्डितं।
‘‘Idaṃ kho sā na jānāti, asiṃ sattiñca oḍḍitaṃ;
सा चण्डी काहति कोधं, तं मे तपति नो इदं॥
Sā caṇḍī kāhati kodhaṃ, taṃ me tapati no idaṃ.
१४१.
141.
‘‘एस उप्पलसन्नाहो, निक्खञ्चुस्सीसकोहितं।
‘‘Esa uppalasannāho, nikkhañcussīsakohitaṃ;
कासिकञ्च मुदुं वत्थं, तप्पेतु धनिका पिया’’ति॥
Kāsikañca muduṃ vatthaṃ, tappetu dhanikā piyā’’ti.
तत्थ डेमानाति गच्छमान चरमान। पत्तयानाति तमेवालपति, तथा विहङ्गमाति। सो हि पत्तेहि यानं कत्वा गमनतो पत्तयानो, आकासे गमनतो विहङ्गमो। वज्जासीति वदेय्यासि। वामूरुन्ति कदलिक्खन्धसमानऊरुं, मम सूले निसिन्नभावं वदेय्यासि। चिरं खो सा करिस्सतीति सा इमं पवत्तिं अजानमाना मम आगमनं चिरं करिस्सति, ‘‘चिरं मे गतस्स पियस्स न च आगच्छती’’ति एवं चिन्तेस्सतीति अत्थो।
Tattha ḍemānāti gacchamāna caramāna. Pattayānāti tamevālapati, tathā vihaṅgamāti. So hi pattehi yānaṃ katvā gamanato pattayāno, ākāse gamanato vihaṅgamo. Vajjāsīti vadeyyāsi. Vāmūrunti kadalikkhandhasamānaūruṃ, mama sūle nisinnabhāvaṃ vadeyyāsi. Ciraṃ kho sā karissatīti sā imaṃ pavattiṃ ajānamānā mama āgamanaṃ ciraṃ karissati, ‘‘ciraṃ me gatassa piyassa na ca āgacchatī’’ti evaṃ cintessatīti attho.
असिं सत्तिञ्चाति असिसमानताय सत्तिसमानताय च सूलमेव सन्धाय वदति। तञ्हि तस्स उत्तासनत्थाय ओड्डितं ठपितं। चण्डीति कोधना। काहति कोधन्ति ‘‘अतिचिरायती’’ति मयि कोधं करिस्सति। तं मे तपतीति तं तस्सा कुज्झनं मं तपति। नो इदन्ति इध पन इदं सूलं मं न तपतीति दीपेति।
Asiṃ sattiñcāti asisamānatāya sattisamānatāya ca sūlameva sandhāya vadati. Tañhi tassa uttāsanatthāya oḍḍitaṃ ṭhapitaṃ. Caṇḍīti kodhanā. Kāhati kodhanti ‘‘aticirāyatī’’ti mayi kodhaṃ karissati. Taṃ me tapatīti taṃ tassā kujjhanaṃ maṃ tapati. No idanti idha pana idaṃ sūlaṃ maṃ na tapatīti dīpeti.
‘‘एस उप्पलसन्नाहो’’तिआदीहि घरे उस्सीसके ठपितं अत्तनो भण्डं आचिक्खति। तत्थ उप्पलसन्नाहोति उप्पलो च सन्नाहो च उप्पलसन्नाहो, उप्पलसदिसो कणयो च सन्नाहको चाति अत्थो। निक्खञ्चाति पञ्चहि सुवण्णेहि कतं अङ्गुलिमुद्दिकं। कासिकञ्च मुदु वत्थन्ति मुदुं कासिकसाटकयुगं सन्धायाह। एत्तकं किर तेन उस्सीसके निक्खित्तं। तप्पेतु धनिका पियाति एतं सब्बं गहेत्वा सा मम पिया धनत्थिका इमिना धनेन तप्पेतु पूरेतु, सन्तुट्ठा होतूति।
‘‘Esa uppalasannāho’’tiādīhi ghare ussīsake ṭhapitaṃ attano bhaṇḍaṃ ācikkhati. Tattha uppalasannāhoti uppalo ca sannāho ca uppalasannāho, uppalasadiso kaṇayo ca sannāhako cāti attho. Nikkhañcāti pañcahi suvaṇṇehi kataṃ aṅgulimuddikaṃ. Kāsikañca mudu vatthanti muduṃ kāsikasāṭakayugaṃ sandhāyāha. Ettakaṃ kira tena ussīsake nikkhittaṃ. Tappetu dhanikā piyāti etaṃ sabbaṃ gahetvā sā mama piyā dhanatthikā iminā dhanena tappetu pūretu, santuṭṭhā hotūti.
एवं सो परिदेवमानोव कालं कत्वा निरये निब्बत्ति।
Evaṃ so paridevamānova kālaṃ katvā niraye nibbatti.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने उक्कण्ठितभिक्खु, सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। ‘‘तदा भरिया एतरहि भरिया अहोसि, येन पन देवपुत्तेन तं कारणं दिट्ठं, सो अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu, sotāpattiphale patiṭṭhahi. ‘‘Tadā bhariyā etarahi bhariyā ahosi, yena pana devaputtena taṃ kāraṇaṃ diṭṭhaṃ, so ahameva ahosi’’nti.
कामविलापजातकवण्णना सत्तमा।
Kāmavilāpajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / २९७. कामविलापजातकं • 297. Kāmavilāpajātakaṃ
