Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්තක-අට්ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
7. කාමයොගසුත්තවණ්ණනා
7. Kāmayogasuttavaṇṇanā
96. සත්තමෙ කාමයොගයුත්තොති පඤ්චකාමගුණිකො රාගො කාමයොගො, තෙන යුත්තො කාමයොගයුත්තො, අසමුච්ඡින්නකාමරාගස්සෙතං අධිවචනං. රූපාරූපභවෙසු ඡන්දරාගො භවයොගො, තථා ඣානනිකන්ති සස්සතදිට්ඨිසහගතො ච රාගො, තෙන යුත්තො භවයොගයුත්තො, අප්පහීනභවරාගොති අත්ථො. ආගාමීති බ්රහ්මලොකෙ ඨිතොපි පටිසන්ධිග්ගහණවසෙන ඉමං මනුස්සලොකං ආගමනසීලො. තෙනෙවාහ ‘‘ආගන්තා ඉත්ථත්ත’’න්ති. මනුස්සත්තභාවසඞ්ඛාතං ඉත්ථභාවං ආගමනධම්මො , මනුස්සෙසු උපපජ්ජනසීලොති අත්ථො. කාමඤ්චෙත්ථ කාමයොගො ඉත්ථත්තං ආගමනස්ස කාරණං. යො පන කාමයොගයුත්තො, සො එකන්තෙන භවයොගයුත්තොපි හොතීති දස්සනත්ථං ‘‘කාමයොගයුත්තො, භික්ඛවෙ, භවයොගයුත්තො’’ති උභයම්පි එකජ්ඣං කත්වා වුත්තං.
96. Sattame kāmayogayuttoti pañcakāmaguṇiko rāgo kāmayogo, tena yutto kāmayogayutto, asamucchinnakāmarāgassetaṃ adhivacanaṃ. Rūpārūpabhavesu chandarāgo bhavayogo, tathā jhānanikanti sassatadiṭṭhisahagato ca rāgo, tena yutto bhavayogayutto, appahīnabhavarāgoti attho. Āgāmīti brahmaloke ṭhitopi paṭisandhiggahaṇavasena imaṃ manussalokaṃ āgamanasīlo. Tenevāha ‘‘āgantā itthatta’’nti. Manussattabhāvasaṅkhātaṃ itthabhāvaṃ āgamanadhammo , manussesu upapajjanasīloti attho. Kāmañcettha kāmayogo itthattaṃ āgamanassa kāraṇaṃ. Yo pana kāmayogayutto, so ekantena bhavayogayuttopi hotīti dassanatthaṃ ‘‘kāmayogayutto, bhikkhave, bhavayogayutto’’ti ubhayampi ekajjhaṃ katvā vuttaṃ.
කාමයොගවිසංයුත්තොති එත්ථ අසුභජ්ඣානම්පි කාමයොගවිසංයොගො, තං පාදකං කත්වා අධිගතො අනාගාමිමග්ගො එකන්තෙනෙව කාමයොගවිසංයොගො නාම, තස්මා තතියමග්ගඵලෙ ඨිතො අරියපුග්ගලො ‘‘කාමයොගවිසංයුත්තො’’ති වුත්තො. යස්මා පන රූපාරූපභවෙසු ඡන්දරාගො අනාගාමිමග්ගෙන න පහීයති, තස්මා සො අප්පහීනභවයොගත්තා ‘‘භවයොගයුත්තො’’ති වුත්තො. අනාගාමීති කාමලොකං පටිසන්ධිග්ගහණවසෙන අනාගමනතො අනාගාමී. කාමයොගවිසංයොගවසෙනෙව හි සද්ධිං අනවසෙසඔරම්භාගියසංයොජනසමුග්ඝාතෙන අජ්ඣත්තසංයොජනාභාවසිද්ධිතො ඉත්ථත්තං අනාගන්ත්වා හොති, තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මො. යස්ස පන අනවසෙසං භවයොගො පහීනො, තස්ස අවිජ්ජායොගාදිඅවසිට්ඨකිලෙසාපි තදෙකට්ඨභාවතො පහීනා එව හොන්තීති , සො පරික්ඛීණභවසංයොජනො ‘‘අරහං ඛීණාසවො’’ති වුච්චති. තෙන වුත්තං ‘‘කාමයොගවිසංයුත්තො, භික්ඛවෙ, භවයොගවිසංයුත්තො අරහං හොති ඛීණාසවො’’ති. එත්ථ ච කාමයොගවිසංයොගො අනාගාමී චතුත්ථජ්ඣානස්ස සුඛදුක්ඛසොමනස්සදොමනස්සප්පහානං විය, තතියමග්ගස්ස දිට්ඨිවිචිකිච්ඡාසීලබ්බතපරාමාසසංයොජනපරික්ඛයො විය ච චතුත්ථමග්ගස්ස වණ්ණභණනත්ථං වුත්තොති දට්ඨබ්බං. පඨමපදෙන සොතාපන්නසකදාගාමීහි සද්ධිං සබ්බො පුථුජ්ජනො ගහිතො, දුතියපදෙන පන සබ්බො අනාගාමී, තතියපදෙන අරහාති අරහත්තනිකූටෙන දෙසනං නිට්ඨාපෙසි.
Kāmayogavisaṃyuttoti ettha asubhajjhānampi kāmayogavisaṃyogo, taṃ pādakaṃ katvā adhigato anāgāmimaggo ekanteneva kāmayogavisaṃyogo nāma, tasmā tatiyamaggaphale ṭhito ariyapuggalo ‘‘kāmayogavisaṃyutto’’ti vutto. Yasmā pana rūpārūpabhavesu chandarāgo anāgāmimaggena na pahīyati, tasmā so appahīnabhavayogattā ‘‘bhavayogayutto’’ti vutto. Anāgāmīti kāmalokaṃ paṭisandhiggahaṇavasena anāgamanato anāgāmī. Kāmayogavisaṃyogavaseneva hi saddhiṃ anavasesaorambhāgiyasaṃyojanasamugghātena ajjhattasaṃyojanābhāvasiddhito itthattaṃ anāgantvā hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo. Yassa pana anavasesaṃ bhavayogo pahīno, tassa avijjāyogādiavasiṭṭhakilesāpi tadekaṭṭhabhāvato pahīnā eva hontīti , so parikkhīṇabhavasaṃyojano ‘‘arahaṃ khīṇāsavo’’ti vuccati. Tena vuttaṃ ‘‘kāmayogavisaṃyutto, bhikkhave, bhavayogavisaṃyutto arahaṃ hoti khīṇāsavo’’ti. Ettha ca kāmayogavisaṃyogo anāgāmī catutthajjhānassa sukhadukkhasomanassadomanassappahānaṃ viya, tatiyamaggassa diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsasaṃyojanaparikkhayo viya ca catutthamaggassa vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttoti daṭṭhabbaṃ. Paṭhamapadena sotāpannasakadāgāmīhi saddhiṃ sabbo puthujjano gahito, dutiyapadena pana sabbo anāgāmī, tatiyapadena arahāti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
ගාථාසු උභයන්ති උභයෙන, කාමයොගෙන, භවයොගෙන ච සංයුත්තාති අත්ථො. සත්තා ගච්ඡන්ති සංසාරන්ති පුථුජ්ජනා සොතාපන්නා සකදාගාමිනොති ඉමෙ තිවිධා සත්තා කාමයොගභවයොගානං අප්පහීනත්තා ගච්ඡන්ති සංසාරන්ති. තතො එව ජාතිමරණගාමිනො හොන්ති. එත්ථ එකබීජී, කොලංකොලො, සත්තක්ඛත්තුපරමොති තීසු සොතාපන්නෙසු සබ්බමුදු සත්තක්ඛත්තුපරමො, සො අට්ඨමං භවං න නිබ්බත්තෙති, අත්තනො පරිච්ඡින්නජාතිවසෙන පන සංසරති, තථා ඉතරෙපි. සකදාගාමීසුපි යො ඉධ සකදාගාමිමග්ගං පත්වා දෙවලොකෙ උප්පජ්ජිත්වා පුන ඉධ නිබ්බත්තති, සො අත්තනො පරිච්ඡින්නජාතිවසෙනෙව සංසරති. යෙ පන සකදාගාමිනො වොමිස්සකනයෙන විනා තත්ථ තත්ථ දෙවෙසුයෙව මනුස්සෙසුයෙව වා නිබ්බත්තන්ති, තෙ උපරිමග්ගාධිගමාය යාව ඉන්ද්රියපරිපාකා පුනප්පුනං උප්පජ්ජනතො සංසරන්තියෙව. පුථුජ්ජනෙ පන වත්තබ්බමෙව නත්ථි සබ්බභවසංයොජනානං අපරික්ඛීණත්තා. තෙන වුත්තං –
Gāthāsu ubhayanti ubhayena, kāmayogena, bhavayogena ca saṃyuttāti attho. Sattā gacchanti saṃsāranti puthujjanā sotāpannā sakadāgāminoti ime tividhā sattā kāmayogabhavayogānaṃ appahīnattā gacchanti saṃsāranti. Tato eva jātimaraṇagāmino honti. Ettha ekabījī, kolaṃkolo, sattakkhattuparamoti tīsu sotāpannesu sabbamudu sattakkhattuparamo, so aṭṭhamaṃ bhavaṃ na nibbatteti, attano paricchinnajātivasena pana saṃsarati, tathā itarepi. Sakadāgāmīsupi yo idha sakadāgāmimaggaṃ patvā devaloke uppajjitvā puna idha nibbattati, so attano paricchinnajātivaseneva saṃsarati. Ye pana sakadāgāmino vomissakanayena vinā tattha tattha devesuyeva manussesuyeva vā nibbattanti, te uparimaggādhigamāya yāva indriyaparipākā punappunaṃ uppajjanato saṃsarantiyeva. Puthujjane pana vattabbameva natthi sabbabhavasaṃyojanānaṃ aparikkhīṇattā. Tena vuttaṃ –
‘‘කාමයොගෙන සංයුත්තා, භවයොගෙන චූභයං;
‘‘Kāmayogena saṃyuttā, bhavayogena cūbhayaṃ;
සත්තා ගච්ඡන්ති සංසාරං, ජාතිමරණගාමිනො’’ති.
Sattā gacchanti saṃsāraṃ, jātimaraṇagāmino’’ti.
කාමෙ පහන්ත්වානාති කාමරාගසඞ්ඛාතෙ කිලෙසකාමෙ අනාගාමිමග්ගෙන පජහිත්වා. ඡින්නසංසයාති සමුච්ඡින්නකඞ්ඛා, තඤ්ච ඛො සොතාපත්තිමග්ගෙනෙව. වණ්ණභණනත්ථං පන චතුත්ථමග්ගස්ස එවං වුත්තං. අරහන්තො හි ඉධ ‘‘ඡින්නසංසයා’’ති අධිප්පෙතා. තෙනෙවාහ ‘‘ඛීණමානපුනබ්භවා’’ති. සබ්බසො ඛීණො නවවිධොපි මානො ආයතිං පුනබ්භවො ච එතෙසන්ති ඛීණමානපුනබ්භවා. මානග්ගහණෙන චෙත්ථ තදෙකට්ඨතාය ලක්ඛණවසෙන වා සබ්බො චතුත්ථමග්ගවජ්ඣො කිලෙසො ගහිතොති. ඛීණමානතාය ච සඋපාදිසෙසා නිබ්බානධාතු වුත්තා හොති, ඛීණපුනබ්භවතාය අනුපාදිසෙසා. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.
Kāme pahantvānāti kāmarāgasaṅkhāte kilesakāme anāgāmimaggena pajahitvā. Chinnasaṃsayāti samucchinnakaṅkhā, tañca kho sotāpattimaggeneva. Vaṇṇabhaṇanatthaṃ pana catutthamaggassa evaṃ vuttaṃ. Arahanto hi idha ‘‘chinnasaṃsayā’’ti adhippetā. Tenevāha ‘‘khīṇamānapunabbhavā’’ti. Sabbaso khīṇo navavidhopi māno āyatiṃ punabbhavo ca etesanti khīṇamānapunabbhavā. Mānaggahaṇena cettha tadekaṭṭhatāya lakkhaṇavasena vā sabbo catutthamaggavajjho kileso gahitoti. Khīṇamānatāya ca saupādisesā nibbānadhātu vuttā hoti, khīṇapunabbhavatāya anupādisesā. Sesaṃ suviññeyyameva.
සත්තමසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 7. කාමයොගසුත්තං • 7. Kāmayogasuttaṃ