| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
7. කම්‌මකථාවණ්‌ණනා
7. Kammakathāvaṇṇanā
කම්‌මකථාවණ්‌ණනා
Kammakathāvaṇṇanā
234. ඉදානි තස්‌සා හෙතුසම්‌පත්‌තියා පච්‌චයභූතං කම්‌මං දස්‌සෙන්‌තෙන කථිතාය කම්‌මකථාය අපුබ්‌බත්‌ථානුවණ්‌ණනා. තත්‌ථ අහොසි කම්‌මං අහොසි කම්‌මවිපාකොතිආදීසු අතීතභවෙසු කතස්‌ස කම්‌මස්‌ස අතීතභවෙසුයෙව විපක්‌කවිපාකං ගහෙත්‌වා ‘‘අහොසි කම්‌මං අහොසි කම්‌මවිපාකො’’ති වුත්‌තං. තස්‌සෙව අතීතස්‌ස කම්‌මස්‌ස දිට්‌ඨධම්‌මවෙදනීයස්‌ස උපපජ්‌ජවෙදනීයස්‌ස ච පච්‌චයවෙකල්‌ලෙන අතීතභවෙසුයෙව අවිපක්‌කවිපාකඤ්‌ච අතීතෙයෙව පරිනිබ්‌බුතස්‌ස ච දිට්‌ඨධම්‌මවෙදනීයඋපපජ්‌ජවෙදනීයඅපරපරියායවෙදනීයස්‌ස කම්‌මස්‌ස අවිපක්‌කවිපාකඤ්‌ච ගහෙත්‌වා අහොසි කම්‌මං නාහොසි කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. අතීතස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස අවිපක්‌කවිපාකස්‌ස පච්‌චුප්‌පන්‌නභවෙ පච්‌චයසම්‌පත්‌තියා විපච්‌චමානං විපාකං ගහෙත්‌වා අහොසි කම්‌මං අත්‌ථි කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. අතීතස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස අතික්‌කන්‌තවිපාකකාලස්‌ස ච පච්‌චුප්‌පන්‌නභවෙ පරිනිබ්‌බායන්‌තස්‌ස ච අවිපච්‌චමානං විපාකං ගහෙත්‌වා අහොසි කම්‌මං නත්‌ථි කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. අතීතස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස විපාකාරහස්‌ස අවිපක්‌කවිපාකස්‌ස අනාගතෙ භවෙ පච්‌චයසම්‌පත්‌තියා විපච්‌චිතබ්‌බං විපාකං ගහෙත්‌වා අහොසි කම්‌මං භවිස්‌සති කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. අතීතස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස අතික්‌කන්‌තවිපාකකාලස්‌ස ච අනාගතභවෙ පරිනිබ්‌බායිතබ්‌බස්‌ස ච අවිපච්‌චිතබ්‌බං විපාකං ගහෙත්‌වා අහොසි කම්‌මං න භවිස්‌සති කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. එවං අතීතකම්‌මං අතීතපච්‌චුප්‌පන්‌නානාගතවිපාකාවිපාකවසෙන ඡධා දස්‌සිතං.
234. Idāni tassā hetusampattiyā paccayabhūtaṃ kammaṃ dassentena kathitāya kammakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha ahosi kammaṃ ahosi kammavipākotiādīsu atītabhavesu katassa kammassa atītabhavesuyeva vipakkavipākaṃ gahetvā ‘‘ahosi kammaṃ ahosi kammavipāko’’ti vuttaṃ. Tasseva atītassa kammassa diṭṭhadhammavedanīyassa upapajjavedanīyassa ca paccayavekallena atītabhavesuyeva avipakkavipākañca atīteyeva parinibbutassa ca diṭṭhadhammavedanīyaupapajjavedanīyaaparapariyāyavedanīyassa kammassa avipakkavipākañca gahetvā ahosi kammaṃ nāhosi kammavipākoti vuttaṃ. Atītasseva kammassa avipakkavipākassa paccuppannabhave paccayasampattiyā vipaccamānaṃ vipākaṃ gahetvā ahosi kammaṃ atthi kammavipākoti vuttaṃ. Atītasseva kammassa atikkantavipākakālassa ca paccuppannabhave parinibbāyantassa ca avipaccamānaṃ vipākaṃ gahetvā ahosi kammaṃ natthi kammavipākoti vuttaṃ. Atītasseva kammassa vipākārahassa avipakkavipākassa anāgate bhave paccayasampattiyā vipaccitabbaṃ vipākaṃ gahetvā ahosi kammaṃ bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Atītasseva kammassa atikkantavipākakālassa ca anāgatabhave parinibbāyitabbassa ca avipaccitabbaṃ vipākaṃ gahetvā ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Evaṃ atītakammaṃ atītapaccuppannānāgatavipākāvipākavasena chadhā dassitaṃ.
පච්‌චුප්‌පන්‌නභවෙ කතස්‌ස දිට්‌ඨධම්‌මවෙදනීයස්‌ස කම්‌මස්‌ස ඉධෙව විපච්‌චමානං විපාකං ගහෙත්‌වා අත්‌ථි කම්‌මං අත්‌ථි කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. තස්‌සෙව පච්‌චුප්‌පන්‌නස්‌ස කම්‌මස්‌ස පච්‌චයවෙකල්‌ලෙන ඉධ අවිපච්‌චමානඤ්‌ච දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ පරිනිබ්‌බායන්‌තස්‌ස ඉධ අවිපච්‌චමානඤ්‌ච විපාකං ගහෙත්‌වා අත්‌ථි කම්‌මං නත්‌ථි කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. පච්‌චුප්‌පන්‌නස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස උපපජ්‌ජවෙදනීයස්‌ස ච අපරපරියායවෙදනීයස්‌ස ච අනාගතභවෙ විපච්‌චිතබ්‌බං විපාකං ගහෙත්‌වා අත්‌ථි කම්‌මං භවිස්‌සති කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. පච්‌චුප්‌පන්‌නස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස උපපජ්‌ජවෙදනීයස්‌ස පච්‌චයවෙකල්‌ලෙන අනාගතභවෙ අවිපච්‌චිතබ්‌බඤ්‌ච අනාගතභවෙ පරිනිබ්‌බායිතබ්‌බස්‌ස අපරපරියායවෙදනීයස්‌ස අවිපච්‌චිතබ්‌බඤ්‌ච විපාකං ගහෙත්‌වා අත්‌ථි කම්‌මං න භවිස්‌සති කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. එවං පච්‌චුප්‌පන්‌නකම්‌මං පච්‌චුප්‌පන්‌නානාගතවිපාකාවිපාකවසෙන චතුධා දස්‌සිතං.
Paccuppannabhave katassa diṭṭhadhammavedanīyassa kammassa idheva vipaccamānaṃ vipākaṃ gahetvā atthi kammaṃ atthi kammavipākoti vuttaṃ. Tasseva paccuppannassa kammassa paccayavekallena idha avipaccamānañca diṭṭheva dhamme parinibbāyantassa idha avipaccamānañca vipākaṃ gahetvā atthi kammaṃ natthi kammavipākoti vuttaṃ. Paccuppannasseva kammassa upapajjavedanīyassa ca aparapariyāyavedanīyassa ca anāgatabhave vipaccitabbaṃ vipākaṃ gahetvā atthi kammaṃ bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Paccuppannasseva kammassa upapajjavedanīyassa paccayavekallena anāgatabhave avipaccitabbañca anāgatabhave parinibbāyitabbassa aparapariyāyavedanīyassa avipaccitabbañca vipākaṃ gahetvā atthi kammaṃ na bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Evaṃ paccuppannakammaṃ paccuppannānāgatavipākāvipākavasena catudhā dassitaṃ.
අනාගතභවෙ කාතබ්‌බස්‌ස කම්‌මස්‌ස අනාගතභවෙ විපච්‌චිතබ්‌බං විපාකං ගහෙත්‌වා භවිස්‌සති කම්‌මං භවිස්‌සති කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. තස්‌සෙව අනාගතස්‌ස කම්‌මස්‌ස පච්‌චයවෙකල්‌ලෙන අවිපච්‌චිතබ්‌බඤ්‌ච අනාගතභවෙ පරිනිබ්‌බායිතබ්‌බස්‌ස අවිපච්‌චිතබ්‌බඤ්‌ච විපාකං ගහෙත්‌වා භවිස්‌සති කම්‌මං න භවිස්‌සති කම්‌මවිපාකොති වුත්‌තං. එවං අනාගතකම්‌මං අනාගතවිපාකාවිපාකවසෙන ද්‌විධා දස්‌සිතං. තං සබ්‌බං එකතො කත්‌වා ද්‌වාදසවිධෙන කම්‌මං දස්‌සිතං හොති.
Anāgatabhave kātabbassa kammassa anāgatabhave vipaccitabbaṃ vipākaṃ gahetvā bhavissati kammaṃ bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Tasseva anāgatassa kammassa paccayavekallena avipaccitabbañca anāgatabhave parinibbāyitabbassa avipaccitabbañca vipākaṃ gahetvā bhavissati kammaṃ na bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Evaṃ anāgatakammaṃ anāgatavipākāvipākavasena dvidhā dassitaṃ. Taṃ sabbaṃ ekato katvā dvādasavidhena kammaṃ dassitaṃ hoti.
ඉමස්‌මිං ඨානෙ ඨත්‌වා තීණි කම්‌මචතුක්‌කානි ආහරිත්‌වා වුච්‌චන්‌ති – තෙසු හි වුත්‌තෙසු අයමත්‌ථො පාකටතරො භවිස්‌සතීති. චතුබ්‌බිධඤ්‌හි කම්‌මං දිට්‌ඨධම්‌මවෙදනීයං උපපජ්‌ජවෙදනීයං අපරපරියායවෙදනීයං අහොසිකම්‌මන්‌ති. තෙසු එකජවනවීථියං සත්‌තසු චිත්‌තෙසු කුසලා වා අකුසලා වා පඨමජවනචෙතනා දිට්‌ඨධම්‌මවෙදනීයකම්‌මං නාම. තං ඉමස්‌මිංයෙව අත්‌තභාවෙ විපාකං දෙති. තථා අසක්‌කොන්‌තං පන ‘‘අහොසි කම්‌මං නාහොසි කම්‌මවිපාකො, න භවිස්‌සති කම්‌මවිපාකො, නත්‌ථි කම්‌මවිපාකො’’ති ඉමස්‌ස තිකස්‌ස වසෙන අහොසිකම්‌මං නාම හොති. අත්‌ථසාධිකා පන සත්‌තමජවනචෙතනා උපපජ්‌ජවෙදනීයකම්‌මං නාම. තං අනන්‌තරෙ අත්‌තභාවෙ විපාකං දෙති. තථා අසක්‌කොන්‌තං වුත්‌තනයෙනෙව අහොසිකම්‌මං නාම හොති. උභින්‌නං අන්‌තරෙ පන පඤ්‌චජවනචෙතනා අපරපරියායවෙදනීයකම්‌මං නාම. තං අනාගතෙ යදා ඔකාසං ලභති, තදා විපාකං දෙති. සති සංසාරප්‌පවත්‌තියා අහොසිකම්‌මං නාම න හොති.
Imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā tīṇi kammacatukkāni āharitvā vuccanti – tesu hi vuttesu ayamattho pākaṭataro bhavissatīti. Catubbidhañhi kammaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ upapajjavedanīyaṃ aparapariyāyavedanīyaṃ ahosikammanti. Tesu ekajavanavīthiyaṃ sattasu cittesu kusalā vā akusalā vā paṭhamajavanacetanā diṭṭhadhammavedanīyakammaṃ nāma. Taṃ imasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ deti. Tathā asakkontaṃ pana ‘‘ahosi kammaṃ nāhosi kammavipāko, na bhavissati kammavipāko, natthi kammavipāko’’ti imassa tikassa vasena ahosikammaṃ nāma hoti. Atthasādhikā pana sattamajavanacetanā upapajjavedanīyakammaṃ nāma. Taṃ anantare attabhāve vipākaṃ deti. Tathā asakkontaṃ vuttanayeneva ahosikammaṃ nāma hoti. Ubhinnaṃ antare pana pañcajavanacetanā aparapariyāyavedanīyakammaṃ nāma. Taṃ anāgate yadā okāsaṃ labhati, tadā vipākaṃ deti. Sati saṃsārappavattiyā ahosikammaṃ nāma na hoti.
අපරම්‌පි චතුබ්‌බිධං කම්‌මං යග්‌ගරුකං යබ්‌බහුලං යදාසන්‌නං කටත්‌තා වා පන කම්‌මන්‌ති. තත්‌ථ කුසලං වා හොතු අකුසලං වා, ගරුකාගරුකෙසු යං ගරුකං මාතුඝාතාදිකම්‌මං වා මහග්‌ගතකම්‌මං වා, තදෙව පඨමං විපච්‌චති. තථා බහුලාබහුලෙසුපි යං බහුලං හොති සුසීල්‍යං වා දුස්‌සීල්‍යං වා, තදෙව පඨමං විපච්‌චති. යදාසන්‌නං නාම මරණකාලෙ අනුස්‌සරිතකම්‌මං වා කතකම්‌මං වා. යඤ්‌හි ආසන්‌නමරණෙ අනුස්‌සරිතුං සක්‌කොති කාතුං වා, තෙනෙව උපපජ්‌ජති. එතෙහි පන තීහි මුත්‌තං පුනප්‌පුනං ලද්‌ධාසෙවනං කටත්‌තා වා පන කම්‌මං නාම හොති. තෙසං අභාවෙ තං පටිසන්‌ධිං ආකඩ්‌ඪති.
Aparampi catubbidhaṃ kammaṃ yaggarukaṃ yabbahulaṃ yadāsannaṃ kaṭattā vā pana kammanti. Tattha kusalaṃ vā hotu akusalaṃ vā, garukāgarukesu yaṃ garukaṃ mātughātādikammaṃ vā mahaggatakammaṃ vā, tadeva paṭhamaṃ vipaccati. Tathā bahulābahulesupi yaṃ bahulaṃ hoti susīlyaṃ vā dussīlyaṃ vā, tadeva paṭhamaṃ vipaccati. Yadāsannaṃ nāma maraṇakāle anussaritakammaṃ vā katakammaṃ vā. Yañhi āsannamaraṇe anussarituṃ sakkoti kātuṃ vā, teneva upapajjati. Etehi pana tīhi muttaṃ punappunaṃ laddhāsevanaṃ kaṭattā vā pana kammaṃ nāma hoti. Tesaṃ abhāve taṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhati.
අපරං වා චතුබ්‌බිධං කම්‌මං ජනකං උපත්‌ථම්‌භකං උපපීළකං උපඝාතකන්‌ති. තත්‌ථ ජනකං නාම කුසලම්‌පි හොති අකුසලම්‌පි. තං පටිසන්‌ධියං පවත්‌තෙපි රූපාරූපවිපාකං ජනෙති. උපත්‌ථම්‌භකං පන ජනෙතුං න සක්‌කොති, අඤ්‌ඤෙන කම්‌මෙන දින්‌නාය පටිසන්‌ධියා ජනිතෙ විපාකෙ උප්‌පජ්‌ජනකසුඛදුක්‌ඛං උපත්‌ථම්‌භෙති, අද්‌ධානං පවත්‌තෙති. උපපීළකං අඤ්‌ඤෙන කම්‌මෙන දින්‌නාය පටිසන්‌ධියා ජනිතෙ විපාකෙ උප්‌පජ්‌ජනකසුඛදුක්‌ඛං පීළෙති බාධති, අද්‌ධානං පවත්‌තිතුං න දෙති. උපඝාතකං පන කුසලම්‌පි අකුසලම්‌පි සමානං අඤ්‌ඤං දුබ්‌බලකම්‌මං ඝාතෙත්‌වා තස්‌ස විපාකං පටිබාහිත්‌වා අත්‌තනො විපාකස්‌ස ඔකාසං කරොති. එවං පන කම්‌මෙන කතෙ ඔකාසෙ තං විපාකං උප්‌පන්‌නං නාම වුච්‌චති.
Aparaṃ vā catubbidhaṃ kammaṃ janakaṃ upatthambhakaṃ upapīḷakaṃ upaghātakanti. Tattha janakaṃ nāma kusalampi hoti akusalampi. Taṃ paṭisandhiyaṃ pavattepi rūpārūpavipākaṃ janeti. Upatthambhakaṃ pana janetuṃ na sakkoti, aññena kammena dinnāya paṭisandhiyā janite vipāke uppajjanakasukhadukkhaṃ upatthambheti, addhānaṃ pavatteti. Upapīḷakaṃ aññena kammena dinnāya paṭisandhiyā janite vipāke uppajjanakasukhadukkhaṃ pīḷeti bādhati, addhānaṃ pavattituṃ na deti. Upaghātakaṃ pana kusalampi akusalampi samānaṃ aññaṃ dubbalakammaṃ ghātetvā tassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassa okāsaṃ karoti. Evaṃ pana kammena kate okāse taṃ vipākaṃ uppannaṃ nāma vuccati.
ඉති ඉමෙසං ද්‌වාදසන්‌නං කම්‌මානං කම්‌මන්‌තරඤ්‌ච විපාකන්‌තරඤ්‌ච බුද්‌ධානං කම්‌මවිපාකඤාණස්‌සෙව යාථාවසරසතො පාකටං හොති අසාධාරණං සාවකෙහි. විපස්‌සකෙන පන කම්‌මන්‌තරං විපාකන්‌තරඤ්‌ච එකදෙසතො ජානිතබ්‌බං. තස්‌මා අයං මුඛමත්‌තදස්‌සනෙන කම්‌මවිසෙසො පකාසිතොති.
Iti imesaṃ dvādasannaṃ kammānaṃ kammantarañca vipākantarañca buddhānaṃ kammavipākañāṇasseva yāthāvasarasato pākaṭaṃ hoti asādhāraṇaṃ sāvakehi. Vipassakena pana kammantaraṃ vipākantarañca ekadesato jānitabbaṃ. Tasmā ayaṃ mukhamattadassanena kammaviseso pakāsitoti.
235. එවං සුද්‌ධිකකම්‌මවසෙන පඨමවාරං වත්‌වා තදෙව කම්‌මං ද්‌විධා විභජිත්‌වා කුසලාකුසලාදියුගලවසෙන දසහි පරියායෙහි අපරෙ දස වාරා වුත්‌තා. තත්‌ථ ආරොග්‍යට්‌ඨෙන කුසලං, අනාරොග්‍යට්‌ඨෙන අකුසලං, ඉදං දුකං ජාතිවසෙන වුත්‌තං. අකුසලමෙව රාගාදිදොසසංයොගෙන සාවජ්‌ජං, කුසලං තදභාවෙන අනවජ්‌ජං. අකුසලං අපරිසුද්‌ධත්‌තා, කණ්‌හාභිජාතිහෙතුත්‌තා වා කණ්‌හං, කුසලං පරිසුද්‌ධත්‌තා, සුක්‌කාභිජාතිහෙතුත්‌තා වා සුක්‌කං. කුසලං සුඛවුද්‌ධිමත්‌තා සුඛුද්‍රයං, අකුසලං දුක්‌ඛවුද්‌ධිමත්‌තා දුක්‌ඛුද්‍රයං. කුසලං සුඛඵලවත්‌තා සුඛවිපාකං, අකුසලං දුක්‌ඛඵලවත්‌තා දුක්‌ඛවිපාකන්‌ති එවමෙතෙසං නානාකාරො වෙදිතබ්‌බොති.
235. Evaṃ suddhikakammavasena paṭhamavāraṃ vatvā tadeva kammaṃ dvidhā vibhajitvā kusalākusalādiyugalavasena dasahi pariyāyehi apare dasa vārā vuttā. Tattha ārogyaṭṭhena kusalaṃ, anārogyaṭṭhena akusalaṃ, idaṃ dukaṃ jātivasena vuttaṃ. Akusalameva rāgādidosasaṃyogena sāvajjaṃ, kusalaṃ tadabhāvena anavajjaṃ. Akusalaṃ aparisuddhattā, kaṇhābhijātihetuttā vā kaṇhaṃ, kusalaṃ parisuddhattā, sukkābhijātihetuttā vā sukkaṃ. Kusalaṃ sukhavuddhimattā sukhudrayaṃ, akusalaṃ dukkhavuddhimattā dukkhudrayaṃ. Kusalaṃ sukhaphalavattā sukhavipākaṃ, akusalaṃ dukkhaphalavattā dukkhavipākanti evametesaṃ nānākāro veditabboti.
කම්‌මකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Kammakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 7. කම්‌මකථා • 7. Kammakathā
