Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā

    ਕਮ੍ਮਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    Kammakathāvaṇṇanā

    ਚੇਤਯਿਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਪੁਰਿਮਚੇਤਨਾਯ ਚੇਤਯਿਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚੇਤਨਾਪੁਬ੍ਬਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਤਂਚੇਤਨਾਸਭਾવਮੇવਾਤਿ ਚੇਤਨਂ ਅਹਂ ਕਮ੍ਮਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਸਮਾਨਕਾਲਤ੍ਤੇਪਿ ਕਾਰਣਕਿਰਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬਕਾਲਾ વਿਯ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਾ, ਫਲਕਿਰਿਯਾ ਚ ਅਪਰਕਾਲਾ વਿਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਚੇਤਨਾਯ ਚੇਤਯਿਤ੍વਾ ਕਾਯવਾਚਾਹਿ ਚੋਪਨਕਿਰਿਯਂ ਮਨਸਾ ਚ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਕਿਰਿਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸਾ ਕਿਰਿਯਾਯ ਕਾਰਿਕਂ ਚੇਤਨਂ ਅਹਂ ਕਮ੍ਮਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਯੇ વਾਤਿ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤੇ ਕਾਯੇ વਾ। ਸਤੀਤਿ ਧਰਮਾਨੇ, ਅਨਿਰੋਧਿਤੇ વਾ। ਕਾਯਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ ਕਾਯਸਞ੍ਚੇਤਨਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖੁਪ੍ਪਾਦਕੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਚੇਤਨਾ ਚ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖੁਪ੍ਪਾਦਿਕਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਕਮ੍ਮਭਾવੋ ਸਿਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ। ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਯਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਚੇਤਨਸਭਾવવਨ੍ਤਂ। ਸਮਿਦ੍ਧਿਤ੍ਥੇਰੇਨ ‘‘ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਯਂ, ਆવੁਸੋ…ਪੇ॰… ਮਨਸਾ ਸੁਖਂ ਸੋ વੇਦਯਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੦੦; ਕਥਾ॰ ੫੩੯) ਅવਿਭਜਿਤ੍વਾ ਬ੍ਯਾਕਤੋ। ਸੁਖવੇਦਨੀਯਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਨ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਬ੍ਯਾਕਾਤਬ੍ਬੋ ਸੋ ਪਞ੍ਹੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮਾ ਬ੍ਯਾਕਤੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਇਤਰਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਯਥਾ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਠਿਤਾਨਿ, ਤਥਾ ਚੋਪਨਕਿਰਿਯਾਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਾ ਕਾਯવਾਚਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਕਿਰਿਯਾਨਿਸ੍ਸਯੋ ਚ ਮਨੋਦ੍વਾਰਾਨਿ, ਯਾਯ ਪਨ ਚੇਤਨਾਯ ਤੇਹਿ ਕਾਯਾਦੀਹਿ ਕਰਣਭੂਤੇਹਿ ਚੋਪਨਾਭਿਜ੍ਝਾਦਿਕਿਰਿਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ વਾਸਿਆਦੀਹਿ વਿਯ ਛੇਦਨਾਦਿਂ, ਸਾ ਚੇਤਨਾ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਮ੍ਪਿ ਕਮ੍ਮਦ੍વਾਰਾਭੇਦਨਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਦ੍વਾਰવવਤ੍ਥਾਨਞ੍ਚ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਞ੍ਚ ਸਤਿ ‘‘ਕਾਯੇਨ ਚੇ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯੋ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧ ਕਾਯਕਮ੍ਮਦ੍વਾਰ) ਅਤਿવਿਯ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।

    Cetayitvākammaṃ karotīti ettha yasmā purimacetanāya cetayitvā sanniṭṭhānakammaṃ karoti, tasmā cetanāpubbakaṃ kammaṃ taṃcetanāsabhāvamevāti cetanaṃ ahaṃ kammaṃ vadāmīti attho. Atha vā samānakālattepi kāraṇakiriyā pubbakālā viya vattuṃ yuttā, phalakiriyā ca aparakālā viya. Yasmā ca cetanāya cetayitvā kāyavācāhi copanakiriyaṃ manasā ca abhijjhādikiriyaṃ karoti, tasmā tassā kiriyāya kārikaṃ cetanaṃ ahaṃ kammaṃ vadāmīti attho. Kāye vāti kāyaviññattisaṅkhāte kāye vā. Satīti dharamāne, anirodhite vā. Kāyasamuṭṭhāpikā cetanā kāyasañcetanā. Ettha ca sukhadukkhuppādakena kammena bhavitabbaṃ, cetanā ca sukhadukkhuppādikā vuttāti tassā kammabhāvo siddho hoti. Sañcetaniyanti sañcetanasabhāvavantaṃ. Samiddhittherena ‘‘sañcetaniyaṃ, āvuso…pe… manasā sukhaṃ so vedayatī’’ti (ma. ni. 3.300; kathā. 539) avibhajitvā byākato. Sukhavedanīyantiādinā pana vibhajitvā byākātabbo so pañho, tasmā sammā byākato nāma na hoti. Itaradvayepi eseva nayo. Yathā pana suttāni ṭhitāni, tathā copanakiriyānissayabhūtā kāyavācā abhijjhādikiriyānissayo ca manodvārāni, yāya pana cetanāya tehi kāyādīhi karaṇabhūtehi copanābhijjhādikiriyaṃ karonti vāsiādīhi viya chedanādiṃ, sā cetanā kammanti dvārappavattiyampi kammadvārābhedanañca kammadvāravavatthānañca dissati, evañca sati ‘‘kāyena ce kataṃ kamma’’ntiādigāthāyo (dha. sa. aṭṭha. 1 kāyakammadvāra) ativiya yujjanti.

    ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗੋ ਇਧ ਲੋਕਿਯਕਮ੍ਮਕਥਾਯਂ ਅਨਧਿਪ੍ਪੇਤੋਪਿ ਭਜਾਪਿਯਮਾਨੋ ਤੀਣਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਭਜਤਿ। ਮਨੇਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਨ੍ਤਿ ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕવੀਤਿਕ੍ਕਮવਜ੍ਜਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਕੁਸਲਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਕਪ੍ਪવਾਯਾਮਸਤਿਸਮਾਧਿਂ વਾ। ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ‘‘ਮਨਸਾ ਸਂવਰੋ ਸਾਧੂ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੧੬; ਧ॰ ਪ॰ ੩੬੧) વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ। ਨ ਹਿ ਸਾ ਮਾਨਸਿਕਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸੇવ ਭਜਾਪਨਂ ਮਹਾવਿਸਯਤ੍ਤਾ। ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਹਿ ਮਨੋਕਮ੍ਮਮੇવ ਭਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ ਚ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਮਗ੍ਗਭਜਾਪਨੇਨੇવ ਤੇਸਂ ਭਜਾਪਨਂ વਿਞ੍ਞਾਤੁਨ੍ਤਿ।

    Lokuttaramaggo idha lokiyakammakathāyaṃ anadhippetopi bhajāpiyamāno tīṇi kammāni bhajati. Manena dussīlyanti kāyikavācasikavītikkamavajjaṃ sabbaṃ akusalaṃ saṅgaṇhāti, micchādiṭṭhisaṅkappavāyāmasatisamādhiṃ vā. Tampi cetaṃ ‘‘manasā saṃvaro sādhū’’ti (saṃ. ni. 1.116; dha. pa. 361) vuttassa saṃvarassa paṭipakkhavasena vuttaṃ, na sīlavipattivasena. Na hi sā mānasikā atthīti maggasseva bhajāpanaṃ mahāvisayattā. Bojjhaṅgā hi manokammameva bhajeyyuṃ, na ca na sakkā maggabhajāpaneneva tesaṃ bhajāpanaṃ viññātunti.

    ਕਮ੍ਮਪਥਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਤਂਤਂਦ੍વਾਰੇ ਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਅવਰੋਧਨਂ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਰੇ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਰੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਮ੍ਪਿ ਕਮ੍ਮਦ੍વਾਰਾਭੇਦਨਞ੍ਚ ਦ੍વਾਰਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਨਾਮ। ‘‘ਤਿવਿਧਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਯਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਅਕੁਸਲਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਕਥਾ॰ ੫੩੯) ਕਮ੍ਮਪਥਪ੍ਪਤ੍ਤਾવ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਪਕਚੇਤਨਾ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਪੁਰਿਮਚੇਤਨਾ ਸਬ੍ਬਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਅਲਭਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਆਣਤ੍ਤੇਹਿ ਅਮਾਰਿਤਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਅਕਮ੍ਮਪਥਭਾવਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਬ੍ਯਾਪਾਦવਸੇਨ ਚੇਤਨਾਪਕ੍ਖਿਕਾ વਾ ਭવਨ੍ਤਿ ਕਾਯਕਮ੍ਮવੋਹਾਰਲਾਭਾ। ਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਾ વਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮવੋਹਾਰવਿਰਹਾ। ਸਸਮ੍ਭਾਰਪਥવੀਆਦੀਸੁ ਆਪਾਦਯੋ ਏਤ੍ਥ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ।

    Kammapathaṃ appattānampi taṃtaṃdvāre saṃsandanaṃ avarodhanaṃ dvārantare kammantaruppattiyampi kammadvārābhedanañca dvārasaṃsandanaṃ nāma. ‘‘Tividhā, bhikkhave, kāyasañcetanā akusalaṃ kāyakamma’’ntiādinā (kathā. 539) kammapathappattāva sanniṭṭhāpakacetanā kammanti vuttāti purimacetanā sabbā kāyakammaṃ na hotīti vuttaṃ. Āṇāpetvā…pe… alabhantassāti āṇattehi amāritabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, vacīduccaritaṃ nāma hoti akammapathabhāvatoti adhippāyo. ‘‘Ime sattā haññantū’’ti pavattabyāpādavasena cetanāpakkhikā vā bhavanti kāyakammavohāralābhā. Abbohārikā vā manokammavohāravirahā. Sasambhārapathavīādīsu āpādayo ettha nidassanaṃ.

    ਕੁਲੁਮ੍ਬਸ੍ਸਾਤਿ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸ, ਕੁਲਸ੍ਸੇવ વਾ। ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਸਙ੍ਗੀਤਿਯੋ ਆਰੁਲ਼੍ਹਤਾਯ ਅਨਨੁਜਾਨਨਤੋ ‘‘ਤવ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਸવਿਧਾ ਇਦ੍ਧਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗੇ ਇਦ੍ਧਿਕਥਾਯ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ। ਭਾવਨਾਮਯਨ੍ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਿਦ੍ਧਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਘਟਭੇਦੋ વਿਯ ਪਰੂਪਘਾਤੋ, ਉਦਕવਿਨਾਸੋ વਿਯ ਇਦ੍ਧਿવਿਨਾਸੋ ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਉਪਮਾ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ। ਤવ ਪਞ੍ਹੋਤਿ ਭਾવਨਾਮਯਾਯ ਪਰੂਪਘਾਤੋ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ਞਾਪੇਤੁਂ ਇਚ੍ਛਿਤੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਥਬ੍ਬਣਿਦ੍ਧਿ વਿਜ੍ਜਾਮਯਿਦ੍ਧਿ ਹੋਤਿ। ਸਤ੍ਤਮੇ ਪਦੇਤਿ ਮਣ੍ਡਲਾਦਿਤੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਪਦੇ।

    Kulumbassāti gabbhassa, kulasseva vā. Tissopi saṅgītiyo āruḷhatāya ananujānanato ‘‘tava suttassā’’ti vuttaṃ. Dasavidhā iddhi paṭisambhidāmagge iddhikathāya gahetabbā. Bhāvanāmayanti adhiṭṭhāniddhiṃ sandhāya vadati. Ghaṭabhedo viya parūpaghāto, udakavināso viya iddhivināso ca hotīti upamā saṃsandati. Tava pañhoti bhāvanāmayāya parūpaghāto hotīti vutto ñāpetuṃ icchito attho. Āthabbaṇiddhi vijjāmayiddhi hoti. Sattame padeti maṇḍalādito sattame pade.

    વਚਨਨ੍ਤਰੇਨ ਗਮੇਤਬ੍ਬਤ੍ਥਂ ਨੇਯ੍ਯਤ੍ਥਂ, ਸਯਮੇવ ਗਮਿਤਬ੍ਬਤ੍ਥਂ ਨੀਤਤ੍ਥਂ। ਕਿਰਿਯਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਕਿਰਿਯਤੋਤਿ ਤੇਨਾਧਿਪ੍ਪੇਤਂ ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾવਾਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਉਪੋਸਥਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਅવੁਤ੍ਤਮੇવ ਹਿ ਸੋ ਅਨਰਿਯવੋਹਾਰਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ વੋਹਰਤੀਤਿ। વਾਚਾਗਿਰਨ੍ਤਿ વਾਚਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਗਿਰਂ, વਾਚਾਨੁਚ੍ਚਾਰਣਂ વਾ।

    Vacanantarena gametabbatthaṃ neyyatthaṃ, sayameva gamitabbatthaṃ nītatthaṃ. Kiriyato samuṭṭhāti, udāhu akiriyatoti tenādhippetaṃ sampajānamusāvādaṃ sandhāya pucchati, na uposathakkhandhake vuttaṃ. Tattha avuttameva hi so anariyavohāraṃ vuttanti gahetvā voharatīti. Vācāgiranti vācāsaṅkhātaṃ giraṃ, vācānuccāraṇaṃ vā.

    ਖਨ੍ਦਸਿવਾਦਯੋ ਸੇਟ੍ਠਾਤਿ ਖਨ੍ਦਾਤਿ ਕੁਮਾਰਾ। ਸਿવਾਤਿ ਮਹੇਸ੍ਸਰਾ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਮਿਦਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨਤ੍ਥਿਕਦਿਟ੍ਠਾਦਯੋ ਏવ ਹਿ ਕਮ੍ਮਪਥਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ। ਚੇਤਨਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਾਤਿ ਕਾਯਦ੍વਾਰੇ વਚੀਦ੍વਾਰੇ ਚ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾਪਿ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ વਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਚ વੋਹਾਰਂ ਨ ਲਭਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਪ੍ਪਧਾਨਤ੍ਤਾ। ‘‘ਤਿવਿਧਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨੋਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਅਕੁਸਲਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਪਨ વਚਨਤੋ ਸਭਾવੇਨੇવ ਸਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ, ਨ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਪਕ੍ਖਿਕਤ੍ਤਾਤਿ ‘‘ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਪਕ੍ਖਿਕਾવਾ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ ਕਾਯਙ੍ਗવਾਚਙ੍ਗਾਨਿ ਅਚੋਪੇਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤਨਕਾਲੇ ਚੇਤਨਾਪਿ ਚੇਤਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਪਿ ਮਨੋਦ੍વਾਰੇ ਏવ ਸਮੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚੇਤਨਾਯ ਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਭਾવੋ ਕਥਞ੍ਚਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    Khandasivādayo seṭṭhāti khandāti kumārā. Sivāti mahessarā, micchādiṭṭhiyā nidassanatthamidaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Natthikadiṭṭhādayo eva hi kammapathappattā kammanti. Cetanā panettha abbohārikāti kāyadvāre vacīdvāre ca samuṭṭhitāpi kāyakammaṃ vacīkammanti ca vohāraṃ na labhati abhijjhādippadhānattā. ‘‘Tividhā, bhikkhave, manosañcetanā akusalaṃ manokamma’’nti pana vacanato sabhāveneva sā manokammaṃ, na abhijjhādipakkhikattāti ‘‘abhijjhādipakkhikāvā’’ti na vuttaṃ. Imasmiṃ pana ṭhāne kāyaṅgavācaṅgāni acopetvā cintanakāle cetanāpi cetanāsampayuttadhammāpi manodvāre eva samuṭṭhahanti, tasmā cetanāya abbohārikabhāvo kathañci natthīti adhippāyo.

    ‘‘ਤਿવਿਧਾ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਯਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਕੁਸਲਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ (ਕਥਾ॰ ੫੩੯) ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾ ਤਬ੍ਬਿਰਤਿવਿਸਿਟ੍ਠਾ ਚੇਤਨਾવ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤવਿਰਤਿਆਦਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਚੇਤਨਾਪਕ੍ਖਿਕਾ વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ‘‘વਿਰਤਿਪਕ੍ਖਿਕਾ’’ਤਿ। ਰਕ੍ਖਤੀਤਿ ਅવਿਨਾਸੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤਿ। ਭਿਨ੍ਦਤੀਤਿ વਿਨਾਸੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤਿ।

    ‘‘Tividhā , bhikkhave, kāyasañcetanā kusalaṃ kāyakamma’’ntiādivacanato (kathā. 539) pāṇātipātādipaṭipakkhabhūtā tabbirativisiṭṭhā cetanāva pāṇātipātaviratiādikā hontīti ‘‘cetanāpakkhikā vā’’ti vuttaṃ, na ‘‘viratipakkhikā’’ti. Rakkhatīti avināsetvā katheti. Bhindatīti vināsetvā katheti.

    ਕਮ੍ਮਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Kammakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਦ੍વਾਰਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਂ। ਚਕ੍ਖੁ ਚ ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਦ੍વਾਰਞ੍ਚਾਤਿ વਾ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਦ੍વਾਰਂ। ਚਕ੍ਖੁ વਿਞ੍ਞਾਣਦ੍વਾਰਨ੍ਤਿ વਾ ਅਸਮਾਸਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਤਂ ਪਨ ਚਕ੍ਖੁਮੇવ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ‘‘ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਸਂવਰੋ ਸਾਧੂ’’ਤਿਆਦਿਕਾਯ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੬੦) ਗਾਥਾਯ ਪਸਾਦਕਾਯਚੋਪਨਕਾਯਸਂવਰੇ ਏਕਜ੍ਝਂ ਕਤ੍વਾ ਕਾਯੇਨ ਸਂવਰੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਂ ਇਧ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠ ਸਂવਰਾ, ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਭਾવੇਨ ਅਸਂવਰਾ ਅਟ੍ਠ ਕਥਿਤਾ। ਸੀਲਸਂવਰਾਦਯੋਪਿ ਪਞ੍ਚੇવ ਸਂવਰਾ ਸਬ੍ਬਦ੍વਾਰੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਪਿ, ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਭਾવੇਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਾਦੀਨਿ ਅਸਂવਰਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਚੇਤਨਾ। ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਚ੍ਚਂ ਸਤਿਪਟਿਪਕ੍ਖਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਪਮਾਦਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ। ਸੀਤਾਦੀਸੁ ਪਟਿਘੋ ਅਕ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਕੋਸਜ੍ਜਂ

    Cakkhuviññāṇadvāranti cakkhuviññāṇassa dvāraṃ. Cakkhu ca taṃ viññāṇadvārañcāti vā cakkhuviññāṇadvāraṃ. Cakkhu viññāṇadvāranti vā asamāsaniddeso. Taṃ pana cakkhumeva. Esa nayo sesesupi. ‘‘Cakkhunā saṃvaro sādhū’’tiādikāya (dha. pa. 360) gāthāya pasādakāyacopanakāyasaṃvare ekajjhaṃ katvā kāyena saṃvaro vutto, taṃ idha bhinditvā aṭṭha saṃvarā, tappaṭipakkhabhāvena asaṃvarā aṭṭha kathitā. Sīlasaṃvarādayopi pañceva saṃvarā sabbadvāresu uppajjamānāpi, tappaṭipakkhabhāvena dussīlyādīni asaṃvarāti vuttāni. Tattha dussīlyaṃ pāṇātipātādicetanā. Muṭṭhassaccaṃ satipaṭipakkhā akusalā dhammā. Pamādanti keci. Sītādīsu paṭigho akkhanti. Thinamiddhaṃ kosajjaṃ.

    વਿਨਾ વਚੀਦ੍વਾਰੇਨ ਸੁਦ੍ਧਂ ਕਾਯਦ੍વਾਰਸਙ੍ਖਾਤਨ੍ਤਿ ਇਦਂ વਚੀਦ੍વਾਰਸਲ੍ਲਕ੍ਖਿਤਸ੍ਸ ਮੁਸਾવਾਦਾਦਿਨੋਪਿ ਕਾਯਦ੍વਾਰੇ ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਾ ਅਸੁਦ੍ਧਤਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤਂਨਿવਾਰਣਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਤਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਦ੍ਧવਚੀਦ੍વਾਰੋਪਲਕ੍ਖਿਤਂ ਪਨ વਚੀਕਮ੍ਮਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਅਸਂવਰੋਤਿ ਏਤੇਨ ਸੁਦ੍ਧਕਾਯਦ੍વਾਰੇਨ ਉਪਲਕ੍ਖਿਤੋ ਅਸਂવਰੋ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਰੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਰਾਨੁਪਲਕ੍ਖਿਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂਦ੍વਾਰਿਕਾਕੁਸਲਞ੍ਚੇਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਪਥਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ‘‘ਚੋਪਨਕਾਯਅਸਂવਰਦ੍વਾਰવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਅਸਂવਰੋ ਅਕੁਸਲਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਮੇવ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ‘‘ਅਕੁਸਲਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਚੋਪਨਕਾਯਅਸਂવਰਦ੍વਾਰવਸੇਨ વਚੀਅਸਂવਰવਸੇਨ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਹ ਅવਿਰੁਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ। ਅਸਂવਰੋ ਹਿ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਰੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਸਦ੍વਾਰੇ ਏવਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸਦ੍વਾਰવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਚ, ਕਮ੍ਮਂ ਅਞ੍ਞਦ੍વਾਰੇ ਅਞ੍ਞਦ੍વਾਰવਸੇਨ ਚਾਤਿ ਏવਂ ਅવਿਰੁਦ੍ਧਂ।

    Vinā vacīdvārena suddhaṃ kāyadvārasaṅkhātanti idaṃ vacīdvārasallakkhitassa musāvādādinopi kāyadvāre pavattisabbhāvā asuddhatā atthīti taṃnivāraṇatthaṃ vuttaṃ. Na hi taṃ kāyakammaṃ hoti. Suddhavacīdvāropalakkhitaṃ pana vacīkammameva hotīti. Ettha asaṃvaroti etena suddhakāyadvārena upalakkhito asaṃvaro dvārantare uppajjamānopi vutto. Dvārantarānupalakkhitaṃ sabbaṃ taṃdvārikākusalañceti veditabbaṃ. Evañca katvā kammapathasaṃsandane ‘‘copanakāyaasaṃvaradvāravasena uppajjamāno asaṃvaro akusalaṃ kāyakammameva hotī’’tiādi ‘‘akusalaṃ kāyakammaṃ copanakāyaasaṃvaradvāravasena vacīasaṃvaravasena ca uppajjatī’’tiādinā saha aviruddhaṃ hoti. Asaṃvaro hi dvārantare uppajjamānopi sadvāre evāti vuccati, sadvāravasena uppannoti ca, kammaṃ aññadvāre aññadvāravasena cāti evaṃ aviruddhaṃ.

    ਅਥ વਾ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸੁਦ੍ਧਂ ਅਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਅવਿਚਾਰੇਤ੍વਾ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਚੋਪਨੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਤਿ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਰੋਪਲਕ੍ਖਿਤਂ ਕਮ੍ਮਪਥਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਤਾਯ વਚੀਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਚੋਪਨਕਾਯਅਸਂવਰਦ੍વਾਰੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂਦ੍વਾਰੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਕੁਸਲਂ વਿਯ ‘‘ਚੋਪਨਕਾਯਅਸਂવਰੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਮ੍ਮਪਥਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਰੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਤਥਾ ਨ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਕਮ੍ਮਪਥਸਂਸਨ੍ਦਨવਿਰੋਧੋ ਸਿਯਾ, ਤਦવਿਰੋਧਂ ਤਤ੍ਥੇવ વਕ੍ਖਾਮ। ਸੀਲਸਂવਰਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚ ਨਿਕ੍ਖੇਪਕਣ੍ਡੇ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਞਾਣਸਂવਰੇ ਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਸੀਲਸ੍ਸ, વੀਰਿਯਸਂવਰੇ ਚ ਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਅਨ੍ਤੋਗਧਤਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।

    Atha vā etthāti suddhaṃ asuddhanti etaṃ avicāretvā etasmiṃ copaneti vuttaṃ hoti. Evaṃ sati dvārantaropalakkhitaṃ kammapathabhāvappattatāya vacīmanokammaṃ copanakāyaasaṃvaradvāre uppannaṃ, sesaṃ sabbaṃ taṃdvāruppannākusalaṃ viya ‘‘copanakāyaasaṃvaro’’ti vuccati. Kammapathabhāvappattiyā dvārantaruppannaṃ kāyakammañca tathā na vuccatīti kammapathasaṃsandanavirodho siyā, tadavirodhaṃ tattheva vakkhāma. Sīlasaṃvarādayo pañca nikkhepakaṇḍe āvi bhavissanti. Tattha ñāṇasaṃvare paccayasannissitasīlassa, vīriyasaṃvare ca ājīvapārisuddhiyā antogadhatā daṭṭhabbā.







    Related texts:



    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਕਮ੍ਮਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Kammakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact