| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
२८. कम्मनिद्देसवण्णना
28. Kammaniddesavaṇṇanā
१९९. अधम्मकम्मन्ति एत्थ कथं अधम्मकम्मं होतीति चे? वुत्तञ्हेतं भगवता ‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, अधम्मकम्मं? ञत्तिदुतिये चे, भिक्खवे, कम्मे एकाय ञत्तिया कम्मं करोति, न च कम्मवाचं अनुस्सावेति, अधम्मकम्मं। द्वीहि ञत्तीहि कम्मं करोति, न च कम्मवाचं अनुस्सावेति, अधम्मकम्मं। एकाय कम्मवाचाय कम्मं करोति, न च ञत्तिं ठपेति, अधम्मकम्मं। द्वीहि कम्मवाचाहि कम्मं करोति, न च ञत्तिं ठपेति, अधम्मकम्म’’न्ति (महाव॰ ३८७)। इमिना नयेन सेसकम्मेसुपि वुत्तप्पकारेन अकत्वा अञ्ञथा करणं अधम्मकम्मन्ति वेदितब्बं।
199.Adhammakammanti ettha kathaṃ adhammakammaṃ hotīti ce? Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘katamañca, bhikkhave, adhammakammaṃ? Ñattidutiye ce, bhikkhave, kamme ekāya ñattiyā kammaṃ karoti, na ca kammavācaṃ anussāveti, adhammakammaṃ. Dvīhi ñattīhi kammaṃ karoti, na ca kammavācaṃ anussāveti, adhammakammaṃ. Ekāya kammavācāya kammaṃ karoti, na ca ñattiṃ ṭhapeti, adhammakammaṃ. Dvīhi kammavācāhi kammaṃ karoti, na ca ñattiṃ ṭhapeti, adhammakamma’’nti (mahāva. 387). Iminā nayena sesakammesupi vuttappakārena akatvā aññathā karaṇaṃ adhammakammanti veditabbaṃ.
वग्गेनाति वग्गेन सङ्घेन। कथञ्च वग्गं होतीति चे? यावतिका च भिक्खू कम्मप्पत्ता, ते अनागता होन्ति, छन्दारहानं छन्दो अनाहटो होति, सम्मुखीभूता पटिक्कोसन्ति, वग्गकम्मन्ति इमेसु येन केनचि एकेनपि अङ्गेन वग्गं होति।
Vaggenāti vaggena saṅghena. Kathañca vaggaṃ hotīti ce? Yāvatikā ca bhikkhū kammappattā, te anāgatā honti, chandārahānaṃ chando anāhaṭo hoti, sammukhībhūtā paṭikkosanti, vaggakammanti imesu yena kenaci ekenapi aṅgena vaggaṃ hoti.
समग्गेनाति समग्गेन सङ्घेन। कथं समग्गं होतीति चे? यावतिका च भिक्खू कम्मप्पत्ता, ते आगता होन्ति, छन्दारहानं छन्दो आहटो होति, सम्मुखीभूता नप्पटिक्कोसन्ति, समग्गकम्मन्ति एवं।
Samaggenāti samaggena saṅghena. Kathaṃ samaggaṃ hotīti ce? Yāvatikā ca bhikkhū kammappattā, te āgatā honti, chandārahānaṃ chando āhaṭo hoti, sammukhībhūtā nappaṭikkosanti, samaggakammanti evaṃ.
चतुत्थन्ति समग्गेन धम्मिकं। एत्तावता ‘‘चत्तारिमानि, भिक्खवे, कम्मानि, अधम्मेन वग्गकम्मं, अधम्मेन समग्गकम्मं, धम्मेन वग्गकम्मं, धम्मेन समग्गकम्म’’न्ति (महाव॰ ३८४) एवं वुत्तानि चत्तारि कम्मानि परिग्गहितानि होन्तीति वेदितब्बानि।
Catutthanti samaggena dhammikaṃ. Ettāvatā ‘‘cattārimāni, bhikkhave, kammāni, adhammena vaggakammaṃ, adhammena samaggakammaṃ, dhammena vaggakammaṃ, dhammena samaggakamma’’nti (mahāva. 384) evaṃ vuttāni cattāri kammāni pariggahitāni hontīti veditabbāni.
२००-२०२. दसवग्गिको (महाव॰ ३८८; कङ्खा॰ अट्ठ॰ निदानवण्णना) वीसतिवग्गिको च दसवीसतिवग्गिको। अब्भानोपसम्पदाप्पवारणा ठपेत्वा सब्बकम्मेसु कम्मप्पत्तोति सम्बन्धो। एवं सेसेसुपि। इतरोति वीसतिवग्गो च अतिरेकवीसतिवग्गो च।
200-202. Dasavaggiko (mahāva. 388; kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) vīsativaggiko ca dasavīsativaggiko. Abbhānopasampadāppavāraṇā ṭhapetvā sabbakammesu kammappattoti sambandho. Evaṃ sesesupi. Itaroti vīsativaggo ca atirekavīsativaggo ca.
२०३. इदानि कम्मप्पत्ते च छन्दारहे च दस्सेतुं ‘‘चतुवग्गेना’’तिआदि वुत्तं। तत्थ (परि॰ ४८८, ४९७; परि॰ ४८७-४८८) पकतत्ता नाम ये पाराजिकउक्खित्तलद्धिनानासंवासका न होन्ति। परेति एकसीमट्ठा पकतत्ता भिक्खू। यदि पकतत्ता भिक्खूपि अञ्ञतरं गामसीमं वा नदीसमुद्दजातस्सरखण्डसीमासु वा अञ्ञतरं पविसित्वा ठिता होन्ति, नेव कम्मप्पत्ता, न छन्दारहा। न हि तेसं छन्दो वा पारिसुद्धि वा आगच्छति अञ्ञसीमायं ठितत्ता। सेसेपीति पञ्चवग्गादिकरणीयेपीति अत्थो।
203. Idāni kammappatte ca chandārahe ca dassetuṃ ‘‘catuvaggenā’’tiādi vuttaṃ. Tattha (pari. 488, 497; pari. 487-488) pakatattā nāma ye pārājikaukkhittaladdhinānāsaṃvāsakā na honti. Pareti ekasīmaṭṭhā pakatattā bhikkhū. Yadi pakatattā bhikkhūpi aññataraṃ gāmasīmaṃ vā nadīsamuddajātassarakhaṇḍasīmāsu vā aññataraṃ pavisitvā ṭhitā honti, neva kammappattā, na chandārahā. Na hi tesaṃ chando vā pārisuddhi vā āgacchati aññasīmāyaṃ ṭhitattā. Sesepīti pañcavaggādikaraṇīyepīti attho.
२०४. असंवासगणपूरं वा कत्वा कतं कम्मं कुप्पञ्च होति, कारकानञ्च दुक्कटन्ति अत्थो। ‘‘यस्स सङ्घो कम्मं करोति, तंचतुत्थो कम्मं करेय्य, अकम्मं न च करणीय’’न्ति (महाव॰ ३८९) वुत्तत्ता ‘‘कम्मारहगणपूरं वा’’ति वुत्तं। इदानि परिवासादिकम्मानंयेव परिसतो विपत्तिं दस्सेतुं ‘‘गरुकट्ठगणपूरं वा’’ति वुत्तं। तम्पि अनिक्खित्तवत्तं सन्धाय वुत्तं। निक्खित्तवत्तो पन सब्बत्थ गणपूरको होति एव।
204. Asaṃvāsagaṇapūraṃ vā katvā kataṃ kammaṃ kuppañca hoti, kārakānañca dukkaṭanti attho. ‘‘Yassa saṅgho kammaṃ karoti, taṃcatuttho kammaṃ kareyya, akammaṃ na ca karaṇīya’’nti (mahāva. 389) vuttattā ‘‘kammārahagaṇapūraṃ vā’’ti vuttaṃ. Idāni parivāsādikammānaṃyeva parisato vipattiṃ dassetuṃ ‘‘garukaṭṭhagaṇapūraṃ vā’’ti vuttaṃ. Tampi anikkhittavattaṃ sandhāya vuttaṃ. Nikkhittavatto pana sabbattha gaṇapūrako hoti eva.
२०५. वारेय्याति पटिक्खिपेय्य। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अधम्मकम्मे कयिरमाने पटिक्कोसितु’’न्ति (महाव॰ १५४) हि वुत्तं। अन्तराये सतीति अत्थो। ‘‘अधम्मकम्मं इदं, न मेतं खमती’’ति एवं द्वे तयो अञ्ञमञ्ञं दिट्ठिं आवि करेय्युन्ति अत्थो। यदि एको होति, ‘‘न मेतं खमती’’ति एवं अधिट्ठानं करेय्याति अत्थो। एत्तावता एते निरापत्तिका होन्ति, अन्तराया च मुच्चन्ति, कम्मं पन अधम्मत्ता कुप्पमेव। वारेन्तेव ततोधिकाति एत्थ ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चतूहि पञ्चहि पटिक्कोसितुं, द्वीहि तीहि दिट्ठिं आवि कातुं, एकेन अधिट्ठातुं, ‘‘न मेतं खमती’’ति (महाव॰ १५४) वुत्तत्ता चत्तारो वा पञ्च वा वारेन्ति एवाति अत्थो।
205.Vāreyyāti paṭikkhipeyya. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, adhammakamme kayiramāne paṭikkositu’’nti (mahāva. 154) hi vuttaṃ. Antarāye satīti attho. ‘‘Adhammakammaṃ idaṃ, na metaṃ khamatī’’ti evaṃ dve tayo aññamaññaṃ diṭṭhiṃ āvi kareyyunti attho. Yadi eko hoti, ‘‘na metaṃ khamatī’’ti evaṃ adhiṭṭhānaṃ kareyyāti attho. Ettāvatā ete nirāpattikā honti, antarāyā ca muccanti, kammaṃ pana adhammattā kuppameva. Vārenteva tatodhikāti ettha ‘‘anujānāmi, bhikkhave, catūhi pañcahi paṭikkosituṃ, dvīhi tīhi diṭṭhiṃ āvi kātuṃ, ekena adhiṭṭhātuṃ, ‘‘na metaṃ khamatī’’ti (mahāva. 154) vuttattā cattāro vā pañca vā vārenti evāti attho.
२०६. इदानि येहि पटिक्खित्तं होति, ते दस्सेतुं ‘‘कम्मारहा’’तिआदि वुत्तं। तत्थ खित्तचित्त-ग्गहणेन उम्मत्तकोपि गहितोव। एतेसन्ति ये वुत्तप्पकारा, तेसं पटिक्खेपो न रुहतीति अत्थो।
206. Idāni yehi paṭikkhittaṃ hoti, te dassetuṃ ‘‘kammārahā’’tiādi vuttaṃ. Tattha khittacitta-ggahaṇena ummattakopi gahitova. Etesanti ye vuttappakārā, tesaṃ paṭikkhepo na ruhatīti attho.
२०७. इदानि यस्स पटिक्खेपो रुहति, तं दस्सेतुं ‘‘पकतत्तेकसीमट्ठ-समसंवासभिक्खुनो’’ति वुत्तं। तस्सत्थो (महाव॰ ३९४) – एवरूपस्स भिक्खुनो पटिक्कोसना अन्तमसो आनन्तरस्सापि आरोचेन्तस्स रुहतीति। ‘‘भिक्खुस्स, भिक्खवे , पकतत्तस्स समानसंवासिकस्स समानसीमायं ठितस्स अन्तमसो आनन्तरिकस्सपि भिक्खुनो विञ्ञापेन्तस्स सङ्घमज्झे पटिक्कोसना रुहती’’ति (महाव॰ ३९४) वुत्तं।
207. Idāni yassa paṭikkhepo ruhati, taṃ dassetuṃ ‘‘pakatattekasīmaṭṭha-samasaṃvāsabhikkhuno’’ti vuttaṃ. Tassattho (mahāva. 394) – evarūpassa bhikkhuno paṭikkosanā antamaso ānantarassāpi ārocentassa ruhatīti. ‘‘Bhikkhussa, bhikkhave , pakatattassa samānasaṃvāsikassa samānasīmāyaṃ ṭhitassa antamaso ānantarikassapi bhikkhuno viññāpentassa saṅghamajjhe paṭikkosanā ruhatī’’ti (mahāva. 394) vuttaṃ.
२०८. सम्मुखा यदि पटिक्कोसेय्याति अत्थो। तिरोक्खाति परम्मुखा। कायसामग्गिं वा छन्दं वा नो ददेय्य, दुक्कटन्ति अत्थो। कम्मविनिच्छयो।
208. Sammukhā yadi paṭikkoseyyāti attho. Tirokkhāti parammukhā. Kāyasāmaggiṃ vā chandaṃ vā no dadeyya, dukkaṭanti attho. Kammavinicchayo.
कम्मनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Kammaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
