| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
१३. कम्मपच्चयनिद्देसवण्णना
13. Kammapaccayaniddesavaṇṇanā
१३. कम्मपच्चयनिद्देसे कम्मन्ति चेतनाकम्ममेव। कटत्ता च रूपानन्ति कम्मस्स कटत्ता उप्पन्नरूपानं। कम्मपच्चयेनाति अनेकानम्पि कप्पकोटीनं मत्थके अत्तनो फलं उप्पादेतुं समत्थेन नानाक्खणिककम्मपच्चयेनाति अत्थो। कुसलाकुसलञ्हि कम्मं अत्तनो पवत्तिक्खणे फलं न देति। यदि ददेय्य, यं मनुस्सो देवलोकूपगं कुसलकम्मं करोति, तस्सानुभावेन तस्मिंयेव खणे देवो भवेय्य। यस्मिं पन खणे तं कतं, ततो अञ्ञस्मिं खणे अविज्जमानम्पि केवलं कटत्तायेव दिट्ठेव धम्मे उपपज्जे वा अपरे वा परियाये अवसेसपच्चयसमायोगे सति फलं उप्पादेति निरुद्धापि पुरिमसिप्पादिकिरिया विय कालन्तरे पच्छिमसिप्पादिकिरियाय। तस्मा नानाक्खणिककम्मपच्चयोति वुच्चति। चेतना सम्पयुत्तकानं धम्मानन्ति या काचि चेतना अत्तना सम्पयुत्तकानं धम्मानं। तंसमुट्ठानानन्ति इमिना पटिसन्धिक्खणे कटत्तारूपम्पि गण्हाति। कम्मपच्चयेनाति इदं सहजातचेतनं सन्धाय वुत्तं। कुसलादीसु हि या काचि सहजातचेतना सेसधम्मानं चित्तपयोगसङ्खातेन किरियाभावेन उपकारिका होति। तस्मा सहजातकम्मपच्चयोति वुच्चति। अयं तावेत्थ पाळिवण्णना।
13. Kammapaccayaniddese kammanti cetanākammameva. Kaṭattā ca rūpānanti kammassa kaṭattā uppannarūpānaṃ. Kammapaccayenāti anekānampi kappakoṭīnaṃ matthake attano phalaṃ uppādetuṃ samatthena nānākkhaṇikakammapaccayenāti attho. Kusalākusalañhi kammaṃ attano pavattikkhaṇe phalaṃ na deti. Yadi dadeyya, yaṃ manusso devalokūpagaṃ kusalakammaṃ karoti, tassānubhāvena tasmiṃyeva khaṇe devo bhaveyya. Yasmiṃ pana khaṇe taṃ kataṃ, tato aññasmiṃ khaṇe avijjamānampi kevalaṃ kaṭattāyeva diṭṭheva dhamme upapajje vā apare vā pariyāye avasesapaccayasamāyoge sati phalaṃ uppādeti niruddhāpi purimasippādikiriyā viya kālantare pacchimasippādikiriyāya. Tasmā nānākkhaṇikakammapaccayoti vuccati. Cetanā sampayuttakānaṃ dhammānanti yā kāci cetanā attanā sampayuttakānaṃ dhammānaṃ. Taṃsamuṭṭhānānanti iminā paṭisandhikkhaṇe kaṭattārūpampi gaṇhāti. Kammapaccayenāti idaṃ sahajātacetanaṃ sandhāya vuttaṃ. Kusalādīsu hi yā kāci sahajātacetanā sesadhammānaṃ cittapayogasaṅkhātena kiriyābhāvena upakārikā hoti. Tasmā sahajātakammapaccayoti vuccati. Ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
अयं पन कम्मपच्चयो अत्थतो चतुभूमिकचेतनामत्तमेव। सो हि जातिभेदतो कुसलो अकुसलो विपाको किरियाति चतुधा भिज्जति। तत्थ कुसलो भूमितो कामावचरादिवसेन चतुधा भिज्जति। अकुसलो एकधाव विपाको चतुधा, किरिया तिधावाति एवमेत्थ नानप्पकारभेदतो विञ्ञातब्बो विनिच्छयो।
Ayaṃ pana kammapaccayo atthato catubhūmikacetanāmattameva. So hi jātibhedato kusalo akusalo vipāko kiriyāti catudhā bhijjati. Tattha kusalo bhūmito kāmāvacarādivasena catudhā bhijjati. Akusalo ekadhāva vipāko catudhā, kiriyā tidhāvāti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
एवं भिन्ने पनेत्थ सहजाता कामावचरकुसलचेतना पञ्चवोकारे अत्तना सम्पयुत्तधम्मानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपस्स च, चतुवोकारे सम्पयुत्तक्खन्धानञ्ञेव सहजातकम्मपच्चयो होति। उप्पज्जित्वा निरुद्धा पन अत्तनो विपाकानं खन्धानं कटत्ता च रूपानं नानाक्खणिककम्मपच्चयेन पच्चयो होति। सा च खो पञ्चवोकारेयेव, न अञ्ञत्थ। सहजाता रूपावचरकुसलचेतना अत्तना सम्पयुत्तधम्मानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपानञ्च एकन्तेनेव सहजातकम्मपच्चयेन पच्चयो। उप्पज्जित्वा निरुद्धा पन अत्तनो विपाकानञ्चेव कटत्तारूपानञ्च नानाक्खणिककम्मपच्चयेन पच्चयो। अरूपावचरा पन लोकुत्तरा च सहजाता कुसलचेतना पञ्चवोकारे अत्तना सम्पयुत्तधम्मानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपानञ्च, चतुवोकारे सम्पयुत्तक्खन्धानञ्ञेव सहजातकम्मपच्चयेन पच्चयो। उप्पज्जित्वा निरुद्धा पनेसा दुविधापि अत्तनो अत्तनो विपाकक्खन्धानञ्ञेव नानाक्खणिककम्मपच्चयेन पच्चयो। सहजाता अकुसलचेतना पञ्चवोकारे अत्तना सम्पयुत्तक्खन्धानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपानञ्च चतुवोकारे अरूपक्खन्धानञ्ञेव सहजातकम्मपच्चयेन पच्चयो। उप्पज्जित्वा निरुद्धा पन विपाकक्खन्धानञ्चेव कटत्तारूपानञ्च नानाक्खणिककम्मपच्चयेन पच्चयो।
Evaṃ bhinne panettha sahajātā kāmāvacarakusalacetanā pañcavokāre attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, catuvokāre sampayuttakkhandhānaññeva sahajātakammapaccayo hoti. Uppajjitvā niruddhā pana attano vipākānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ nānākkhaṇikakammapaccayena paccayo hoti. Sā ca kho pañcavokāreyeva, na aññattha. Sahajātā rūpāvacarakusalacetanā attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca ekanteneva sahajātakammapaccayena paccayo. Uppajjitvā niruddhā pana attano vipākānañceva kaṭattārūpānañca nānākkhaṇikakammapaccayena paccayo. Arūpāvacarā pana lokuttarā ca sahajātā kusalacetanā pañcavokāre attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca, catuvokāre sampayuttakkhandhānaññeva sahajātakammapaccayena paccayo. Uppajjitvā niruddhā panesā duvidhāpi attano attano vipākakkhandhānaññeva nānākkhaṇikakammapaccayena paccayo. Sahajātā akusalacetanā pañcavokāre attanā sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca catuvokāre arūpakkhandhānaññeva sahajātakammapaccayena paccayo. Uppajjitvā niruddhā pana vipākakkhandhānañceva kaṭattārūpānañca nānākkhaṇikakammapaccayena paccayo.
कामावचररूपावचरतो विपाकचेतना अत्तना सम्पयुत्तधम्मानं पवत्ते चित्तसमुट्ठानरूपानं, पटिसन्धियं कटत्तारूपानञ्च सहजातकम्मपच्चयेन पच्चयो। अरूपावचरविपाकचेतना अत्तना सम्पयुत्तधम्मानञ्ञेव सहजातकम्मपच्चयेन पच्चयो। लोकुत्तरविपाकचेतना पञ्चवोकारे अत्तना सम्पयुत्तधम्मानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपस्स च, चतुवोकारे अरूपस्सेव सहजातकम्मपच्चयेन पच्चयो। तेभूमिका किरियचेतना पञ्चवोकारे सम्पयुत्तधम्मानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपस्स च सहजातकम्मपच्चयेन पच्चयो। या पनेत्थ आरुप्पे उप्पज्जति, सा अरूपधम्मानञ्ञेव सहजातकम्मपच्चयेन पच्चयोति एवमेत्थ पच्चयुप्पन्नतोपि विञ्ञातब्बो विनिच्छयोति।
Kāmāvacararūpāvacarato vipākacetanā attanā sampayuttadhammānaṃ pavatte cittasamuṭṭhānarūpānaṃ, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpānañca sahajātakammapaccayena paccayo. Arūpāvacaravipākacetanā attanā sampayuttadhammānaññeva sahajātakammapaccayena paccayo. Lokuttaravipākacetanā pañcavokāre attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, catuvokāre arūpasseva sahajātakammapaccayena paccayo. Tebhūmikā kiriyacetanā pañcavokāre sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātakammapaccayena paccayo. Yā panettha āruppe uppajjati, sā arūpadhammānaññeva sahajātakammapaccayena paccayoti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
कम्मपच्चयनिद्देसवण्णना।
Kammapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / पट्ठानपाळि • Paṭṭhānapāḷi / (२) पच्चयनिद्देसो • (2) Paccayaniddeso
