| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๑๓. กมฺมปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนา
13. Kammapaccayaniddesavaṇṇanā
๑๓. กมฺมปจฺจยนิเทฺทเส กมฺมนฺติ เจตนากมฺมเมวฯ กฎตฺตา จ รูปานนฺติ กมฺมสฺส กฎตฺตา อุปฺปนฺนรูปานํฯ กมฺมปจฺจเยนาติ อเนกานมฺปิ กปฺปโกฎีนํ มตฺถเก อตฺตโน ผลํ อุปฺปาเทตุํ สมเตฺถน นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเยนาติ อโตฺถฯ กุสลากุสลญฺหิ กมฺมํ อตฺตโน ปวตฺติกฺขเณ ผลํ น เทติฯ ยทิ ทเทยฺย, ยํ มนุโสฺส เทวโลกูปคํ กุสลกมฺมํ กโรติ, ตสฺสานุภาเวน ตสฺมิํเยว ขเณ เทโว ภเวยฺยฯ ยสฺมิํ ปน ขเณ ตํ กตํ, ตโต อญฺญสฺมิํ ขเณ อวิชฺชมานมฺปิ เกวลํ กฎตฺตาเยว ทิเฎฺฐว ธเมฺม อุปปเชฺช วา อปเร วา ปริยาเย อวเสสปจฺจยสมาโยเค สติ ผลํ อุปฺปาเทติ นิรุทฺธาปิ ปุริมสิปฺปาทิกิริยา วิย กาลนฺตเร ปจฺฉิมสิปฺปาทิกิริยายฯ ตสฺมา นานากฺขณิกกมฺมปจฺจโยติ วุจฺจติฯ เจตนา สมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานนฺติ ยา กาจิ เจตนา อตฺตนา สมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํฯ ตํสมุฎฺฐานานนฺติ อิมินา ปฎิสนฺธิกฺขเณ กฎตฺตารูปมฺปิ คณฺหาติฯ กมฺมปจฺจเยนาติ อิทํ สหชาตเจตนํ สนฺธาย วุตฺตํฯ กุสลาทีสุ หิ ยา กาจิ สหชาตเจตนา เสสธมฺมานํ จิตฺตปโยคสงฺขาเตน กิริยาภาเวน อุปการิกา โหติฯ ตสฺมา สหชาตกมฺมปจฺจโยติ วุจฺจติฯ อยํ ตาเวตฺถ ปาฬิวณฺณนาฯ
13. Kammapaccayaniddese kammanti cetanākammameva. Kaṭattā ca rūpānanti kammassa kaṭattā uppannarūpānaṃ. Kammapaccayenāti anekānampi kappakoṭīnaṃ matthake attano phalaṃ uppādetuṃ samatthena nānākkhaṇikakammapaccayenāti attho. Kusalākusalañhi kammaṃ attano pavattikkhaṇe phalaṃ na deti. Yadi dadeyya, yaṃ manusso devalokūpagaṃ kusalakammaṃ karoti, tassānubhāvena tasmiṃyeva khaṇe devo bhaveyya. Yasmiṃ pana khaṇe taṃ kataṃ, tato aññasmiṃ khaṇe avijjamānampi kevalaṃ kaṭattāyeva diṭṭheva dhamme upapajje vā apare vā pariyāye avasesapaccayasamāyoge sati phalaṃ uppādeti niruddhāpi purimasippādikiriyā viya kālantare pacchimasippādikiriyāya. Tasmā nānākkhaṇikakammapaccayoti vuccati. Cetanā sampayuttakānaṃ dhammānanti yā kāci cetanā attanā sampayuttakānaṃ dhammānaṃ. Taṃsamuṭṭhānānanti iminā paṭisandhikkhaṇe kaṭattārūpampi gaṇhāti. Kammapaccayenāti idaṃ sahajātacetanaṃ sandhāya vuttaṃ. Kusalādīsu hi yā kāci sahajātacetanā sesadhammānaṃ cittapayogasaṅkhātena kiriyābhāvena upakārikā hoti. Tasmā sahajātakammapaccayoti vuccati. Ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
อยํ ปน กมฺมปจฺจโย อตฺถโต จตุภูมิกเจตนามตฺตเมวฯ โส หิ ชาติเภทโต กุสโล อกุสโล วิปาโก กิริยาติ จตุธา ภิชฺชติฯ ตตฺถ กุสโล ภูมิโต กามาวจราทิวเสน จตุธา ภิชฺชติฯ อกุสโล เอกธาว วิปาโก จตุธา, กิริยา ติธาวาติ เอวเมตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ
Ayaṃ pana kammapaccayo atthato catubhūmikacetanāmattameva. So hi jātibhedato kusalo akusalo vipāko kiriyāti catudhā bhijjati. Tattha kusalo bhūmito kāmāvacarādivasena catudhā bhijjati. Akusalo ekadhāva vipāko catudhā, kiriyā tidhāvāti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
เอวํ ภิเนฺน ปเนตฺถ สหชาตา กามาวจรกุสลเจตนา ปญฺจโวกาเร อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺจว จิตฺตสมุฎฺฐานรูปสฺส จ, จตุโวกาเร สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานเญฺญว สหชาตกมฺมปจฺจโย โหติฯ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธา ปน อตฺตโน วิปากานํ ขนฺธานํ กฎตฺตา จ รูปานํ นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย โหติฯ สา จ โข ปญฺจโวกาเรเยว, น อญฺญตฺถฯ สหชาตา รูปาวจรกุสลเจตนา อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺจว จิตฺตสมุฎฺฐานรูปานญฺจ เอกเนฺตเนว สหชาตกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธา ปน อตฺตโน วิปากานเญฺจว กฎตฺตารูปานญฺจ นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อรูปาวจรา ปน โลกุตฺตรา จ สหชาตา กุสลเจตนา ปญฺจโวกาเร อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺจว จิตฺตสมุฎฺฐานรูปานญฺจ, จตุโวกาเร สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานเญฺญว สหชาตกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธา ปเนสา ทุวิธาปิ อตฺตโน อตฺตโน วิปากกฺขนฺธานเญฺญว นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ สหชาตา อกุสลเจตนา ปญฺจโวกาเร อตฺตนา สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานเญฺจว จิตฺตสมุฎฺฐานรูปานญฺจ จตุโวกาเร อรูปกฺขนฺธานเญฺญว สหชาตกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธา ปน วิปากกฺขนฺธานเญฺจว กฎตฺตารูปานญฺจ นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ
Evaṃ bhinne panettha sahajātā kāmāvacarakusalacetanā pañcavokāre attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, catuvokāre sampayuttakkhandhānaññeva sahajātakammapaccayo hoti. Uppajjitvā niruddhā pana attano vipākānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ nānākkhaṇikakammapaccayena paccayo hoti. Sā ca kho pañcavokāreyeva, na aññattha. Sahajātā rūpāvacarakusalacetanā attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca ekanteneva sahajātakammapaccayena paccayo. Uppajjitvā niruddhā pana attano vipākānañceva kaṭattārūpānañca nānākkhaṇikakammapaccayena paccayo. Arūpāvacarā pana lokuttarā ca sahajātā kusalacetanā pañcavokāre attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca, catuvokāre sampayuttakkhandhānaññeva sahajātakammapaccayena paccayo. Uppajjitvā niruddhā panesā duvidhāpi attano attano vipākakkhandhānaññeva nānākkhaṇikakammapaccayena paccayo. Sahajātā akusalacetanā pañcavokāre attanā sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca catuvokāre arūpakkhandhānaññeva sahajātakammapaccayena paccayo. Uppajjitvā niruddhā pana vipākakkhandhānañceva kaṭattārūpānañca nānākkhaṇikakammapaccayena paccayo.
กามาวจรรูปาวจรโต วิปากเจตนา อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานํ ปวเตฺต จิตฺตสมุฎฺฐานรูปานํ, ปฎิสนฺธิยํ กฎตฺตารูปานญฺจ สหชาตกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อรูปาวจรวิปากเจตนา อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺญว สหชาตกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ โลกุตฺตรวิปากเจตนา ปญฺจโวกาเร อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺจว จิตฺตสมุฎฺฐานรูปสฺส จ, จตุโวกาเร อรูปเสฺสว สหชาตกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ เตภูมิกา กิริยเจตนา ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺจว จิตฺตสมุฎฺฐานรูปสฺส จ สหชาตกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ ยา ปเนตฺถ อารุเปฺป อุปฺปชฺชติ, สา อรูปธมฺมานเญฺญว สหชาตกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยติฯ
Kāmāvacararūpāvacarato vipākacetanā attanā sampayuttadhammānaṃ pavatte cittasamuṭṭhānarūpānaṃ, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpānañca sahajātakammapaccayena paccayo. Arūpāvacaravipākacetanā attanā sampayuttadhammānaññeva sahajātakammapaccayena paccayo. Lokuttaravipākacetanā pañcavokāre attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, catuvokāre arūpasseva sahajātakammapaccayena paccayo. Tebhūmikā kiriyacetanā pañcavokāre sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātakammapaccayena paccayo. Yā panettha āruppe uppajjati, sā arūpadhammānaññeva sahajātakammapaccayena paccayoti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
กมฺมปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนาฯ
Kammapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ปฎฺฐานปาฬิ • Paṭṭhānapāḷi / (๒) ปจฺจยนิเทฺทโส • (2) Paccayaniddeso
