| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணி-அட்ட²கதா² • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
கம்மபத²ஸங்ஸந்த³னகதா²
Kammapathasaṃsandanakathā
இதா³னி இமஸ்மிங் டா²னே கம்மபத²ஸங்ஸந்த³னங் நாம வேதி³தப்³ப³ங். பஞ்சப²ஸ்ஸத்³வாரவஸேன ஹி உப்பன்னோ அஸங்வரோ அகுஸலங் மனோகம்மமேவ ஹோதி. மனோப²ஸ்ஸத்³வாரவஸேன உப்பன்னோ தீணிபி கம்மானி ஹொந்தி – ஸோ ஹி காயத்³வாரே சோபனப்பத்தோ அகுஸலங் காயகம்மங் ஹோதி, வசீத்³வாரே அகுஸலங் வசீகம்மங், உப⁴யத்த² சோபனங் அப்பத்தோ அகுஸலங் மனோகம்மங். பஞ்சஅஸங்வரத்³வாரவஸேன உப்பன்னோபி அகுஸலங் மனோகம்மமேவ ஹோதி. சோபனகாயஅஸங்வரத்³வாரவஸேன உப்பன்னோ அகுஸலங் காயகம்மமேவ ஹோதி, வாசாஅஸங்வரத்³வாரவஸேன உப்பன்னோ அகுஸலங் வசீகம்மமேவ ஹோதி, மனோஅஸங்வரத்³வாரவஸேன உப்பன்னோ அகுஸலங் மனோகம்மமேவ ஹோதி. திவித⁴ங் காயது³ச்சரிதங் அகுஸலங் காயகம்மமேவ ஹோதி, சதுப்³பி³த⁴ங் வசீது³ச்சரிதங் அகுஸலங் வசீகம்மமேவ ஹோதி, திவித⁴ங் மனோது³ச்சரிதங் அகுஸலங் மனோகம்மமேவ ஹோதி.
Idāni imasmiṃ ṭhāne kammapathasaṃsandanaṃ nāma veditabbaṃ. Pañcaphassadvāravasena hi uppanno asaṃvaro akusalaṃ manokammameva hoti. Manophassadvāravasena uppanno tīṇipi kammāni honti – so hi kāyadvāre copanappatto akusalaṃ kāyakammaṃ hoti, vacīdvāre akusalaṃ vacīkammaṃ, ubhayattha copanaṃ appatto akusalaṃ manokammaṃ. Pañcaasaṃvaradvāravasena uppannopi akusalaṃ manokammameva hoti. Copanakāyaasaṃvaradvāravasena uppanno akusalaṃ kāyakammameva hoti, vācāasaṃvaradvāravasena uppanno akusalaṃ vacīkammameva hoti, manoasaṃvaradvāravasena uppanno akusalaṃ manokammameva hoti. Tividhaṃ kāyaduccaritaṃ akusalaṃ kāyakammameva hoti, catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ akusalaṃ vacīkammameva hoti, tividhaṃ manoduccaritaṃ akusalaṃ manokammameva hoti.
பஞ்சப²ஸ்ஸத்³வாரவஸேன உப்பன்னோ ஸங்வரோபி குஸலங் மனோகம்மமேவ ஹோதி. மனோப²ஸ்ஸத்³வாரவஸேன உப்பன்னோ பன அயம்பி, அஸங்வரோ விய, தீணிபி கம்மானி ஹொந்தி. பஞ்சஸங்வரத்³வாரவஸேன உப்பன்னோபி குஸலங் மனோகம்மமேவ ஹோதி, சோபனகாயஸங்வரத்³வாரவஸேன உப்பன்னோ குஸலங் காயகம்மமேவ ஹோதி, வாசாஸங்வரத்³வாரவஸேன உப்பன்னோ குஸலங் வசீகம்மமேவ ஹோதி, மனோஸங்வரத்³வாரவஸேன உப்பன்னோ குஸலங் மனோகம்மமேவ ஹோதி. திவித⁴ங் காயஸுசரிதங் குஸலங் காயகம்மமேவ ஹோதி, சதுப்³பி³த⁴ங் வசீஸுசரிதங் குஸலங் வசீகம்மமேவ ஹோதி, திவித⁴ங் மனோஸுசரிதங் குஸலங் மனோகம்மமேவ ஹோதி.
Pañcaphassadvāravasena uppanno saṃvaropi kusalaṃ manokammameva hoti. Manophassadvāravasena uppanno pana ayampi, asaṃvaro viya, tīṇipi kammāni honti. Pañcasaṃvaradvāravasena uppannopi kusalaṃ manokammameva hoti, copanakāyasaṃvaradvāravasena uppanno kusalaṃ kāyakammameva hoti, vācāsaṃvaradvāravasena uppanno kusalaṃ vacīkammameva hoti, manosaṃvaradvāravasena uppanno kusalaṃ manokammameva hoti. Tividhaṃ kāyasucaritaṃ kusalaṃ kāyakammameva hoti, catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ kusalaṃ vacīkammameva hoti, tividhaṃ manosucaritaṃ kusalaṃ manokammameva hoti.
அகுஸலங் காயகம்மங் பஞ்சப²ஸ்ஸத்³வாரவஸேன நுப்பஜ்ஜதி; மனோப²ஸ்ஸத்³வாரவஸேனேவ உப்பஜ்ஜதி. ததா² அகுஸலங் வசீகம்மங். அகுஸலங் மனோகம்மங் பன ச²ப²ஸ்ஸத்³வாரவஸேன உப்பஜ்ஜதி; தங் காயவசீத்³வாரேஸு சோபனங் பத்தங் அகுஸலங் காயவசீகம்மங் ஹோதி, சோபனங் அப்பத்தங் அகுஸலங் மனோகம்மமேவ. யதா² ச பஞ்சப²ஸ்ஸத்³வாரவஸேன, ஏவங் பஞ்சஅஸங்வரத்³வாரவஸேனபி அகுஸலங் காயகம்மங் நுப்பஜ்ஜதி, சோபனகாயஅஸங்வரத்³வாரவஸேன பன வாசாஅஸங்வரத்³வாரவஸேன ச உப்பஜ்ஜதி; மனோஅஸங்வரத்³வாரவஸேன நுப்பஜ்ஜதி. அகுஸலங் வசீகம்மம்பி பஞ்சஅஸங்வரத்³வாரவஸேன நுப்பஜ்ஜதி, சோபனகாயவாசாஅஸங்வரத்³வாரவஸேன உப்பஜ்ஜதி; மனோஅஸங்வரத்³வாரவஸேன நுப்பஜ்ஜதி. அகுஸலங் மனோகம்மங் அட்ட²அஸங்வரத்³வாரவஸேனபி உப்பஜ்ஜதேவ. குஸலகாயகம்மாதீ³ஸுபி ஏஸேவ நயோ.
Akusalaṃ kāyakammaṃ pañcaphassadvāravasena nuppajjati; manophassadvāravaseneva uppajjati. Tathā akusalaṃ vacīkammaṃ. Akusalaṃ manokammaṃ pana chaphassadvāravasena uppajjati; taṃ kāyavacīdvāresu copanaṃ pattaṃ akusalaṃ kāyavacīkammaṃ hoti, copanaṃ appattaṃ akusalaṃ manokammameva. Yathā ca pañcaphassadvāravasena, evaṃ pañcaasaṃvaradvāravasenapi akusalaṃ kāyakammaṃ nuppajjati, copanakāyaasaṃvaradvāravasena pana vācāasaṃvaradvāravasena ca uppajjati; manoasaṃvaradvāravasena nuppajjati. Akusalaṃ vacīkammampi pañcaasaṃvaradvāravasena nuppajjati, copanakāyavācāasaṃvaradvāravasena uppajjati; manoasaṃvaradvāravasena nuppajjati. Akusalaṃ manokammaṃ aṭṭhaasaṃvaradvāravasenapi uppajjateva. Kusalakāyakammādīsupi eseva nayo.
அயங் பன விஸேஸோ – யதா² அகுஸலகாயகம்மவசீகம்மானி மனோஅஸங்வரத்³வாரவஸேன நுப்பஜ்ஜந்தி, ந ததா² ஏதானி. ஏதானி பன காயங்க³வாசங்க³ங் அசோபெத்வா ஸிக்கா²பதா³னி க³ண்ஹந்தஸ்ஸ மனோஸங்வரத்³வாரேபி உப்பஜ்ஜந்தி ஏவ. தத்த² காமாவசரங் குஸலங் சித்தங் திவித⁴கம்மத்³வாரவஸேன உப்பஜ்ஜதி, பஞ்சவிஞ்ஞாணத்³வாரவஸேன நுப்பஜ்ஜதி; ‘யமித³ங் சக்கு²ஸம்ப²ஸ்ஸபச்சயா உப்பஜ்ஜதி வேத³யிதங், ஸுக²ங் வா து³க்க²ங் வா அது³க்க²மஸுக²ங் வா’தி இமினா பன நயேன ச²ப²ஸ்ஸத்³வாரவஸேன உப்பஜ்ஜதி; அட்ட²அஸங்வரத்³வாரவஸேன நுப்பஜ்ஜதி, அட்ட²ஸங்வரத்³வாரவஸேன உப்பஜ்ஜதி; த³ஸஅகுஸலகம்மபத²வஸேன நுப்பஜ்ஜதி, த³ஸகுஸலகம்மபத²வஸேன உப்பஜ்ஜதி; தஸ்மா இத³ம்பி சித்தங் திவித⁴கம்மத்³வாரவஸேன வா உப்பன்னங் ஹோது, ச²ப²ஸ்ஸத்³வாரவஸேன வா, அட்ட²ஸங்வரத்³வாரவஸேன வா த³ஸகுஸலகம்மபத²வஸேன வா. ‘‘காமாவசரங் குஸலங் சித்தங் உப்பன்னங் ஹோதி…பே॰… ரூபாரம்மணங் வா…பே॰… த⁴ம்மாரம்மணங் வா’’தி வுத்தே ஸப்³ப³ங் வுத்தமேவ ஹோதீதி.
Ayaṃ pana viseso – yathā akusalakāyakammavacīkammāni manoasaṃvaradvāravasena nuppajjanti, na tathā etāni. Etāni pana kāyaṅgavācaṅgaṃ acopetvā sikkhāpadāni gaṇhantassa manosaṃvaradvārepi uppajjanti eva. Tattha kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ tividhakammadvāravasena uppajjati, pañcaviññāṇadvāravasena nuppajjati; ‘yamidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ, sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā’ti iminā pana nayena chaphassadvāravasena uppajjati; aṭṭhaasaṃvaradvāravasena nuppajjati, aṭṭhasaṃvaradvāravasena uppajjati; dasaakusalakammapathavasena nuppajjati, dasakusalakammapathavasena uppajjati; tasmā idampi cittaṃ tividhakammadvāravasena vā uppannaṃ hotu, chaphassadvāravasena vā, aṭṭhasaṃvaradvāravasena vā dasakusalakammapathavasena vā. ‘‘Kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti…pe… rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā’’ti vutte sabbaṃ vuttameva hotīti.
த்³வாரகதா² நிட்டி²தா.
Dvārakathā niṭṭhitā.
யங் யங் வா பனாரப்³பா⁴தி எத்த² அயங் யோஜனா – ஹெட்டா² வுத்தேஸு ரூபாரம்மணாதீ³ஸு ரூபாரம்மணங் வா ஆரப்³ப⁴, ஆரம்மணங் கத்வாதி அத்தோ². ஸத்³தா³ரம்மணங் வா…பே॰… த⁴ம்மாரம்மணங் வா ஆரப்³ப⁴ உப்பன்னங் ஹோதி. எத்தாவதா ஏதஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ ஏதேஸு ஆரம்மணேஸு யங்கிஞ்சி ஏகமேவ ஆரம்மணங் அனுஞ்ஞாதஸதி³ஸங் ஹோதி. இத³ஞ்ச ஏகஸ்மிங் ஸமயே ஏகஸ்ஸ வா புக்³க³லஸ்ஸ ரூபாரம்மணங் ஆரப்³ப⁴ உப்பன்னங் புன அஞ்ஞஸ்மிங் ஸமயே அஞ்ஞஸ்ஸ வா புக்³க³லஸ்ஸ ஸத்³தா³தீ³ஸுபி அஞ்ஞதரங் ஆரம்மணங் ஆரப்³ப⁴ உப்பஜ்ஜதி ஏவ. ஏவங் உப்பஜ்ஜமானஸ்ஸ சஸ்ஸ ஏகஸ்மிங் ப⁴வே பட²மங் ரூபாரம்மணங் ஆரப்³ப⁴ பவத்தி ஹோதி, பச்சா² ஸத்³தா³ரம்மணந்தி அயம்பி கமோ நத்தி². ரூபாதீ³ஸு சாபி பட²மங் நீலாரம்மணங் பச்சா² பீதாரம்மணந்தி அயம்பி நியமோ நத்தி². இதி இமங் ஸப்³பா³ரம்மணதஞ்சேவ, கமாபா⁴வஞ்ச, கமாபா⁴வேபி ச நீலபீதாதீ³ஸு நியமாபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘யங் யங் வா பனாரப்³பா⁴’தி ஆஹ. இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – இமேஸு ரூபாதீ³ஸு ந யங்கிஞ்சி ஏகமேவ, அத² கோ² யங் யங் வா பனாரப்³ப⁴ உப்பன்னங் ஹோதி. ஏவங் உப்பஜ்ஜமானம்பி ச ‘பட²மங் ரூபாரம்மணங் பச்சா² ஸத்³தா³ரம்மணங் ஆரப்³பா⁴’தி ஏவம்பி அனுப்பஜ்ஜித்வா யங் யங் வா பனாரப்³ப⁴ உப்பன்னங் ஹோதி; ‘படிலோமதோ வா அனுலோமதோ வா, ஏகந்தரிகத்³வந்தரிகாதி³னயேன வா, ரூபாரம்மணாதீ³ஸு யங் வா தங் வா ஆரம்மணங் கத்வா உப்பன்னங் ஹோதீ’தி அத்தோ². ரூபாரம்மணேஸுபி ச ‘பட²மங் நீலாரம்மணங் பச்சா² பீதாரம்மண’ந்தி இமினாபி நியமேன அனுப்பஜ்ஜித்வா, யங் யங் வா பனாரப்³ப⁴ ‘நீலபீதகாதீ³ஸு ரூபாரம்மணேஸு யங் வா தங் வா ரூபாரம்மணங் ஆரப்³ப⁴ உப்பன்னங் ஹோதீ’தி அத்தோ². ஸத்³தா³ரம்மணாதீ³ஸுபி ஏஸேவ நயோ. அயங் தாவ ஏகா யோஜனா.
Yaṃ yaṃ vā panārabbhāti ettha ayaṃ yojanā – heṭṭhā vuttesu rūpārammaṇādīsu rūpārammaṇaṃ vā ārabbha, ārammaṇaṃ katvāti attho. Saddārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā ārabbha uppannaṃ hoti. Ettāvatā etassa cittassa etesu ārammaṇesu yaṃkiñci ekameva ārammaṇaṃ anuññātasadisaṃ hoti. Idañca ekasmiṃ samaye ekassa vā puggalassa rūpārammaṇaṃ ārabbha uppannaṃ puna aññasmiṃ samaye aññassa vā puggalassa saddādīsupi aññataraṃ ārammaṇaṃ ārabbha uppajjati eva. Evaṃ uppajjamānassa cassa ekasmiṃ bhave paṭhamaṃ rūpārammaṇaṃ ārabbha pavatti hoti, pacchā saddārammaṇanti ayampi kamo natthi. Rūpādīsu cāpi paṭhamaṃ nīlārammaṇaṃ pacchā pītārammaṇanti ayampi niyamo natthi. Iti imaṃ sabbārammaṇatañceva, kamābhāvañca, kamābhāvepi ca nīlapītādīsu niyamābhāvaṃ dassetuṃ ‘yaṃ yaṃ vā panārabbhā’ti āha. Idaṃ vuttaṃ hoti – imesu rūpādīsu na yaṃkiñci ekameva, atha kho yaṃ yaṃ vā panārabbha uppannaṃ hoti. Evaṃ uppajjamānampi ca ‘paṭhamaṃ rūpārammaṇaṃ pacchā saddārammaṇaṃ ārabbhā’ti evampi anuppajjitvā yaṃ yaṃ vā panārabbha uppannaṃ hoti; ‘paṭilomato vā anulomato vā, ekantarikadvantarikādinayena vā, rūpārammaṇādīsu yaṃ vā taṃ vā ārammaṇaṃ katvā uppannaṃ hotī’ti attho. Rūpārammaṇesupi ca ‘paṭhamaṃ nīlārammaṇaṃ pacchā pītārammaṇa’nti imināpi niyamena anuppajjitvā, yaṃ yaṃ vā panārabbha ‘nīlapītakādīsu rūpārammaṇesu yaṃ vā taṃ vā rūpārammaṇaṃ ārabbha uppannaṃ hotī’ti attho. Saddārammaṇādīsupi eseva nayo. Ayaṃ tāva ekā yojanā.
அயங் பன அபரா – ரூபங் ஆரம்மணங் ஏதஸ்ஸாதி ரூபாரம்மணங்…பே॰… த⁴ம்மோ ஆரம்மணங் ஏதஸ்ஸாதி த⁴ம்மாரம்மணங் . இதி ரூபாரம்மணங் வா…பே॰… த⁴ம்மாரம்மணங் வா சித்தங் உப்பன்னங் ஹோதீதி வத்வா புன ‘யங் யங் வா பனாரப்³பா⁴’தி ஆஹ. தஸ்ஸத்தோ² – ஏதேஸு ரூபாதீ³ஸு ஹெட்டா² வுத்தனயேனேவ யங் வா தங் வா பன ஆரப்³ப⁴ உப்பன்னங் ஹோதீதி. மஹாஅட்ட²கதா²யங் பன யேவாபனகே அபி⁴னவங் நத்தி², ஹெட்டா² க³ஹிதமேவ க³ஹித’ந்தி வத்வா ‘ரூபங் வா ஆரப்³ப⁴…பே॰… த⁴ம்மங் வா ஆரப்³ப⁴, இத³ங் வா இத³ங் வா ஆரப்³பா⁴தி கதே²துங் இத³ங் வுத்த’ந்தி எத்தகமேவ ஆக³தங்.
Ayaṃ pana aparā – rūpaṃ ārammaṇaṃ etassāti rūpārammaṇaṃ…pe… dhammo ārammaṇaṃ etassāti dhammārammaṇaṃ . Iti rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā cittaṃ uppannaṃ hotīti vatvā puna ‘yaṃ yaṃ vā panārabbhā’ti āha. Tassattho – etesu rūpādīsu heṭṭhā vuttanayeneva yaṃ vā taṃ vā pana ārabbha uppannaṃ hotīti. Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana yevāpanake abhinavaṃ natthi, heṭṭhā gahitameva gahita’nti vatvā ‘rūpaṃ vā ārabbha…pe… dhammaṃ vā ārabbha, idaṃ vā idaṃ vā ārabbhāti kathetuṃ idaṃ vutta’nti ettakameva āgataṃ.
