| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
३५. कम्मारभण्डुवत्थुआदिकथा
35. Kammārabhaṇḍuvatthuādikathā
९८. तुलाधारमुण्डकोति मानभण्डधारो मुण्डको। इमिना कम्मारभण्डूति एत्थ कम्मारसद्दो तुलाधारपरियायो, भण्डुसद्दो मुण्डकपरियायोति दस्सेति। तुलाधारो हि अलङ्कारविकतिकरणत्थाय कम्मं अरति जानातीति कम्मारोति वुच्चति। मुण्डको भण्डीयति ‘‘मुण्डो’’ति परिभासीयतीति भण्डूति वुच्चति। ‘‘सुवण्णकारपुत्तो’’ति इमिना तस्स सरूपं दस्सेति। अपलोकेतुन्ति एत्थ अपपुब्बो लोकसद्दो आपुच्छनत्थोति आह ‘‘आपुच्छितु’’न्ति। ‘‘भण्डुकम्मत्थाया’’ति इमिना भण्डुकम्मायाति एत्थ तदत्थे चतुत्थीति दस्सेति। तत्राति ‘‘सङ्घं अपलोकेतु’’न्तिआदिवचने। सीमापरियापन्नेति विहारसीमाय वा उपचारसीमाय वा परियापन्ने। तत्थाति भिक्खूनं सन्निपातट्ठानं। एत्थ चाति आपुच्छने च। वत्तुं वट्टतियेवाति पञ्चसु वाक्येसु यंकिञ्चि वाक्यं कथेतुं वट्टतियेव। पिसद्देन ‘‘इमस्स मुण्डकम्मं आपुच्छामी’’ति वाक्यम्पि सङ्गण्हाति।
98.Tulādhāramuṇḍakoti mānabhaṇḍadhāro muṇḍako. Iminā kammārabhaṇḍūti ettha kammārasaddo tulādhārapariyāyo, bhaṇḍusaddo muṇḍakapariyāyoti dasseti. Tulādhāro hi alaṅkāravikatikaraṇatthāya kammaṃ arati jānātīti kammāroti vuccati. Muṇḍako bhaṇḍīyati ‘‘muṇḍo’’ti paribhāsīyatīti bhaṇḍūti vuccati. ‘‘Suvaṇṇakāraputto’’ti iminā tassa sarūpaṃ dasseti. Apaloketunti ettha apapubbo lokasaddo āpucchanatthoti āha ‘‘āpucchitu’’nti. ‘‘Bhaṇḍukammatthāyā’’ti iminā bhaṇḍukammāyāti ettha tadatthe catutthīti dasseti. Tatrāti ‘‘saṅghaṃ apaloketu’’ntiādivacane. Sīmāpariyāpanneti vihārasīmāya vā upacārasīmāya vā pariyāpanne. Tatthāti bhikkhūnaṃ sannipātaṭṭhānaṃ. Ettha cāti āpucchane ca. Vattuṃ vaṭṭatiyevāti pañcasu vākyesu yaṃkiñci vākyaṃ kathetuṃ vaṭṭatiyeva. Pisaddena ‘‘imassa muṇḍakammaṃ āpucchāmī’’ti vākyampi saṅgaṇhāti.
तेसन्ति वीसतिआदीनं भिक्खूनं। ‘‘दहरभिक्खू वा सामणेरे वा’’ति इदं आसन्नवसेन वुत्तं। गिहिम्पि पेसेत्वा आपुच्छापेतुं वट्टति। कस्मा? ‘‘पब्बज्जापेक्खं विना वा’’ति वुत्तत्ता।
Tesanti vīsatiādīnaṃ bhikkhūnaṃ. ‘‘Daharabhikkhū vā sāmaṇere vā’’ti idaṃ āsannavasena vuttaṃ. Gihimpi pesetvā āpucchāpetuṃ vaṭṭati. Kasmā? ‘‘Pabbajjāpekkhaṃ vinā vā’’ti vuttattā.
पब्बाजेन्तस्स अनापत्तियेव, सुपब्बजितोति आह ‘‘पब्बाजेन्तस्सापि अनापत्ती’’ति।
Pabbājentassa anāpattiyeva, supabbajitoti āha ‘‘pabbājentassāpi anāpattī’’ti.
आपुच्छितं पगेवाति योजना। खण्डसीमायन्ति विहारसीमाय वा उपचारसीमाय वा अब्भन्तरे ठितायं खण्डसीमायं। यो पनाति पब्बज्जापेक्खो पन। विब्भन्तको वाति नवविब्भन्तको वा। पब्बजितानं द्वङ्गुलकेसो वट्टतीति आह ‘‘द्वङ्गुलकेसो वा’’ति। द्वीहि अङ्गुलीहि अतिरित्तो केसो इमस्साति द्वङ्गुलातिरित्तकेसो। एकसिखामत्तधरोपि होतीति योजना।
Āpucchitaṃ pagevāti yojanā. Khaṇḍasīmāyanti vihārasīmāya vā upacārasīmāya vā abbhantare ṭhitāyaṃ khaṇḍasīmāyaṃ. Yo panāti pabbajjāpekkho pana. Vibbhantako vāti navavibbhantako vā. Pabbajitānaṃ dvaṅgulakeso vaṭṭatīti āha ‘‘dvaṅgulakeso vā’’ti. Dvīhi aṅgulīhi atiritto keso imassāti dvaṅgulātirittakeso. Ekasikhāmattadharopi hotīti yojanā.
१००. मारब्याधिनाति मारणाबाधो। सो हि सत्तानं मारणट्ठेन, विविधस्स च दुक्खस्स आदहट्ठेन मारब्याधीति वुच्चति। इमिना अहिवातकरोगेनाति एत्थ अहिविससदिसेन वातेन पवत्तो रोगो अहिवातकरोगोति वुच्चतीति दस्सेति। तमत्थं वित्थारेन्तो आह ‘‘यत्र ही’’तिआदि। तत्थ यत्राति यस्मिं कुले। सो रोगो तस्मिं कुले द्विपदे चतुप्पदे पठमं गण्हाति, पच्छा गेहसामिके गण्हातीति धम्मपदअट्ठकथायं (ध॰ प॰ अट्ठ॰ १.सामावतीवत्थु) वुत्तं। तथाति यथा अञ्ञो भित्तिं वा छदनं वा भिन्दित्वा पलायित्वा तिरोगामादिगतो वा हुत्वा मुच्चति, तथा। एत्थ च कुले पितापुत्ता मुच्चिंसूति अत्थो।
100.Mārabyādhināti māraṇābādho. So hi sattānaṃ māraṇaṭṭhena, vividhassa ca dukkhassa ādahaṭṭhena mārabyādhīti vuccati. Iminā ahivātakarogenāti ettha ahivisasadisena vātena pavatto rogo ahivātakarogoti vuccatīti dasseti. Tamatthaṃ vitthārento āha ‘‘yatra hī’’tiādi. Tattha yatrāti yasmiṃ kule. So rogo tasmiṃ kule dvipade catuppade paṭhamaṃ gaṇhāti, pacchā gehasāmike gaṇhātīti dhammapadaaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.sāmāvatīvatthu) vuttaṃ. Tathāti yathā añño bhittiṃ vā chadanaṃ vā bhinditvā palāyitvā tirogāmādigato vā hutvā muccati, tathā. Ettha ca kule pitāputtā mucciṃsūti attho.
काकुड्डेपकन्ति एत्थ काके उड्डापेतीति काकुड्डेपको, काके वा उड्डापेत्वा भत्तं भुञ्जितुं सक्कोतीति काकुड्डेपकोति वचनत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘यो वामहत्थेना’’तिआदि। तत्थ उड्डापेत्वाति उद्धं आकासं गमनापेत्वा। तन्ति काकुड्डेपकं।
Kākuḍḍepakanti ettha kāke uḍḍāpetīti kākuḍḍepako, kāke vā uḍḍāpetvā bhattaṃ bhuñjituṃ sakkotīti kākuḍḍepakoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘yo vāmahatthenā’’tiādi. Tattha uḍḍāpetvāti uddhaṃ ākāsaṃ gamanāpetvā. Tanti kākuḍḍepakaṃ.
१०२. इत्तरसद्दो अप्पमत्तकवाचको अनिप्फन्नपाटिपदिकोति आह ‘‘अप्पमत्तको’’ति। ‘‘कतिपाहमेवा’’ति इमिना तस्स अत्थं दस्सेति।
102.Ittarasaddo appamattakavācako anipphannapāṭipadikoti āha ‘‘appamattako’’ti. ‘‘Katipāhamevā’’ti iminā tassa atthaṃ dasseti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
३५. कम्मारभण्डुवत्थु • 35. Kammārabhaṇḍuvatthu
३७. अहिवातकरोगवत्थु • 37. Ahivātakarogavatthu
३९. आहुन्दरिकवत्थु • 39. Āhundarikavatthu
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / कम्मारभण्डुवत्थादिकथा • Kammārabhaṇḍuvatthādikathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / कम्मारभण्डुवत्थादिकथावण्णना • Kammārabhaṇḍuvatthādikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / कम्मारभण्डुवत्थादिकथावण्णना • Kammārabhaṇḍuvatthādikathāvaṇṇanā
