| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๓๕. กมฺมารภณฺฑุวตฺถุอาทิกถา
35. Kammārabhaṇḍuvatthuādikathā
๙๘. ตุลาธารมุณฺฑโกติ มานภณฺฑธาโร มุณฺฑโกฯ อิมินา กมฺมารภณฺฑูติ เอตฺถ กมฺมารสโทฺท ตุลาธารปริยาโย, ภณฺฑุสโทฺท มุณฺฑกปริยาโยติ ทเสฺสติฯ ตุลาธาโร หิ อลงฺการวิกติกรณตฺถาย กมฺมํ อรติ ชานาตีติ กมฺมาโรติ วุจฺจติฯ มุณฺฑโก ภณฺฑียติ ‘‘มุโณฺฑ’’ติ ปริภาสียตีติ ภณฺฑูติ วุจฺจติฯ ‘‘สุวณฺณการปุโตฺต’’ติ อิมินา ตสฺส สรูปํ ทเสฺสติฯ อปโลเกตุนฺติ เอตฺถ อปปุโพฺพ โลกสโทฺท อาปุจฺฉนโตฺถติ อาห ‘‘อาปุจฺฉิตุ’’นฺติฯ ‘‘ภณฺฑุกมฺมตฺถายา’’ติ อิมินา ภณฺฑุกมฺมายาติ เอตฺถ ตทเตฺถ จตุตฺถีติ ทเสฺสติฯ ตตฺราติ ‘‘สงฺฆํ อปโลเกตุ’’นฺติอาทิวจเนฯ สีมาปริยาปเนฺนติ วิหารสีมาย วา อุปจารสีมาย วา ปริยาปเนฺนฯ ตตฺถาติ ภิกฺขูนํ สนฺนิปาตฎฺฐานํฯ เอตฺถ จาติ อาปุจฺฉเน จฯ วตฺตุํ วฎฺฎติเยวาติ ปญฺจสุ วาเกฺยสุ ยํกิญฺจิ วากฺยํ กเถตุํ วฎฺฎติเยวฯ ปิสเทฺทน ‘‘อิมสฺส มุณฺฑกมฺมํ อาปุจฺฉามี’’ติ วากฺยมฺปิ สงฺคณฺหาติฯ
98.Tulādhāramuṇḍakoti mānabhaṇḍadhāro muṇḍako. Iminā kammārabhaṇḍūti ettha kammārasaddo tulādhārapariyāyo, bhaṇḍusaddo muṇḍakapariyāyoti dasseti. Tulādhāro hi alaṅkāravikatikaraṇatthāya kammaṃ arati jānātīti kammāroti vuccati. Muṇḍako bhaṇḍīyati ‘‘muṇḍo’’ti paribhāsīyatīti bhaṇḍūti vuccati. ‘‘Suvaṇṇakāraputto’’ti iminā tassa sarūpaṃ dasseti. Apaloketunti ettha apapubbo lokasaddo āpucchanatthoti āha ‘‘āpucchitu’’nti. ‘‘Bhaṇḍukammatthāyā’’ti iminā bhaṇḍukammāyāti ettha tadatthe catutthīti dasseti. Tatrāti ‘‘saṅghaṃ apaloketu’’ntiādivacane. Sīmāpariyāpanneti vihārasīmāya vā upacārasīmāya vā pariyāpanne. Tatthāti bhikkhūnaṃ sannipātaṭṭhānaṃ. Ettha cāti āpucchane ca. Vattuṃ vaṭṭatiyevāti pañcasu vākyesu yaṃkiñci vākyaṃ kathetuṃ vaṭṭatiyeva. Pisaddena ‘‘imassa muṇḍakammaṃ āpucchāmī’’ti vākyampi saṅgaṇhāti.
เตสนฺติ วีสติอาทีนํ ภิกฺขูนํฯ ‘‘ทหรภิกฺขู วา สามเณเร วา’’ติ อิทํ อาสนฺนวเสน วุตฺตํฯ คิหิมฺปิ เปเสตฺวา อาปุจฺฉาเปตุํ วฎฺฎติฯ กสฺมา? ‘‘ปพฺพชฺชาเปกฺขํ วินา วา’’ติ วุตฺตตฺตาฯ
Tesanti vīsatiādīnaṃ bhikkhūnaṃ. ‘‘Daharabhikkhū vā sāmaṇere vā’’ti idaṃ āsannavasena vuttaṃ. Gihimpi pesetvā āpucchāpetuṃ vaṭṭati. Kasmā? ‘‘Pabbajjāpekkhaṃ vinā vā’’ti vuttattā.
ปพฺพาเชนฺตสฺส อนาปตฺติเยว, สุปพฺพชิโตติ อาห ‘‘ปพฺพาเชนฺตสฺสาปิ อนาปตฺตี’’ติฯ
Pabbājentassa anāpattiyeva, supabbajitoti āha ‘‘pabbājentassāpi anāpattī’’ti.
อาปุจฺฉิตํ ปเควาติ โยชนาฯ ขณฺฑสีมายนฺติ วิหารสีมาย วา อุปจารสีมาย วา อพฺภนฺตเร ฐิตายํ ขณฺฑสีมายํฯ โย ปนาติ ปพฺพชฺชาเปโกฺข ปนฯ วิพฺภนฺตโก วาติ นววิพฺภนฺตโก วาฯ ปพฺพชิตานํ ทฺวงฺคุลเกโส วฎฺฎตีติ อาห ‘‘ทฺวงฺคุลเกโส วา’’ติฯ ทฺวีหิ องฺคุลีหิ อติริโตฺต เกโส อิมสฺสาติ ทฺวงฺคุลาติริตฺตเกโสฯ เอกสิขามตฺตธโรปิ โหตีติ โยชนาฯ
Āpucchitaṃ pagevāti yojanā. Khaṇḍasīmāyanti vihārasīmāya vā upacārasīmāya vā abbhantare ṭhitāyaṃ khaṇḍasīmāyaṃ. Yo panāti pabbajjāpekkho pana. Vibbhantako vāti navavibbhantako vā. Pabbajitānaṃ dvaṅgulakeso vaṭṭatīti āha ‘‘dvaṅgulakeso vā’’ti. Dvīhi aṅgulīhi atiritto keso imassāti dvaṅgulātirittakeso. Ekasikhāmattadharopi hotīti yojanā.
๑๐๐. มารพฺยาธินาติ มารณาพาโธฯ โส หิ สตฺตานํ มารณเฎฺฐน, วิวิธสฺส จ ทุกฺขสฺส อาทหเฎฺฐน มารพฺยาธีติ วุจฺจติฯ อิมินา อหิวาตกโรเคนาติ เอตฺถ อหิวิสสทิเสน วาเตน ปวโตฺต โรโค อหิวาตกโรโคติ วุจฺจตีติ ทเสฺสติฯ ตมตฺถํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘ยตฺร หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ ยตฺราติ ยสฺมิํ กุเลฯ โส โรโค ตสฺมิํ กุเล ทฺวิปเท จตุปฺปเท ปฐมํ คณฺหาติ, ปจฺฉา เคหสามิเก คณฺหาตีติ ธมฺมปทอฎฺฐกถายํ (ธ. ป. อฎฺฐ. ๑.สามาวตีวตฺถุ) วุตฺตํฯ ตถาติ ยถา อโญฺญ ภิตฺติํ วา ฉทนํ วา ภินฺทิตฺวา ปลายิตฺวา ติโรคามาทิคโต วา หุตฺวา มุจฺจติ, ตถาฯ เอตฺถ จ กุเล ปิตาปุตฺตา มุจฺจิํสูติ อโตฺถฯ
100.Mārabyādhināti māraṇābādho. So hi sattānaṃ māraṇaṭṭhena, vividhassa ca dukkhassa ādahaṭṭhena mārabyādhīti vuccati. Iminā ahivātakarogenāti ettha ahivisasadisena vātena pavatto rogo ahivātakarogoti vuccatīti dasseti. Tamatthaṃ vitthārento āha ‘‘yatra hī’’tiādi. Tattha yatrāti yasmiṃ kule. So rogo tasmiṃ kule dvipade catuppade paṭhamaṃ gaṇhāti, pacchā gehasāmike gaṇhātīti dhammapadaaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.sāmāvatīvatthu) vuttaṃ. Tathāti yathā añño bhittiṃ vā chadanaṃ vā bhinditvā palāyitvā tirogāmādigato vā hutvā muccati, tathā. Ettha ca kule pitāputtā mucciṃsūti attho.
กากุเฑฺฑปกนฺติ เอตฺถ กาเก อุฑฺฑาเปตีติ กากุเฑฺฑปโก, กาเก วา อุฑฺฑาเปตฺวา ภตฺตํ ภุญฺชิตุํ สโกฺกตีติ กากุเฑฺฑปโกติ วจนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘โย วามหเตฺถนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ อุฑฺฑาเปตฺวาติ อุทฺธํ อากาสํ คมนาเปตฺวาฯ ตนฺติ กากุเฑฺฑปกํฯ
Kākuḍḍepakanti ettha kāke uḍḍāpetīti kākuḍḍepako, kāke vā uḍḍāpetvā bhattaṃ bhuñjituṃ sakkotīti kākuḍḍepakoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘yo vāmahatthenā’’tiādi. Tattha uḍḍāpetvāti uddhaṃ ākāsaṃ gamanāpetvā. Tanti kākuḍḍepakaṃ.
๑๐๒. อิตฺตรสโทฺท อปฺปมตฺตกวาจโก อนิปฺผนฺนปาฎิปทิโกติ อาห ‘‘อปฺปมตฺตโก’’ติฯ ‘‘กติปาหเมวา’’ติ อิมินา ตสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ
102.Ittarasaddo appamattakavācako anipphannapāṭipadikoti āha ‘‘appamattako’’ti. ‘‘Katipāhamevā’’ti iminā tassa atthaṃ dasseti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi
๓๕. กมฺมารภณฺฑุวตฺถุ • 35. Kammārabhaṇḍuvatthu
๓๗. อหิวาตกโรควตฺถุ • 37. Ahivātakarogavatthu
๓๙. อาหุนฺทริกวตฺถุ • 39. Āhundarikavatthu
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / กมฺมารภณฺฑุวตฺถาทิกถา • Kammārabhaṇḍuvatthādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / กมฺมารภณฺฑุวตฺถาทิกถาวณฺณนา • Kammārabhaṇḍuvatthādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / กมฺมารภณฺฑุวตฺถาทิกถาวณฺณนา • Kammārabhaṇḍuvatthādikathāvaṇṇanā
