| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
पञ्चवग्गो
Pañcavaggo
कम्मवग्गवण्णना
Kammavaggavaṇṇanā
४८३. कम्मवग्गे ठपितउपोसथपवारणानं कत्तिकमासे सामग्गिया कताय सामग्गीपवारणं मुञ्चित्वा उपोसथं कातुं न वट्टतीति आह ‘‘ठपेत्वा कत्तिकमास’’न्ति। सचे पन तेसं नानासीमासु महापवारणाय विसुं पवारितानं कत्तिकमासब्भन्तरे सामग्गी होति, सामग्गीउपोसथो एव तेहि कत्तब्बो, न पवारणा। एकस्मिं वस्से कतपवारणानं पुन पवारणाय अविहितत्ता। सामग्गीदिवसोति अनुपोसथदिवसे सामग्गीकरणं सन्धाय वुत्तं। सचे पन चातुद्दसियं, पन्नरसियं वा सङ्घो सामग्गिं करोति, तदा सामग्गीउपोसथदिवसो न होति, चातुद्दसीपन्नरसीउपोसथोव होति। उपरि पवारणायपि एसेव नयो।
483. Kammavagge ṭhapitauposathapavāraṇānaṃ kattikamāse sāmaggiyā katāya sāmaggīpavāraṇaṃ muñcitvā uposathaṃ kātuṃ na vaṭṭatīti āha ‘‘ṭhapetvā kattikamāsa’’nti. Sace pana tesaṃ nānāsīmāsu mahāpavāraṇāya visuṃ pavāritānaṃ kattikamāsabbhantare sāmaggī hoti, sāmaggīuposatho eva tehi kattabbo, na pavāraṇā. Ekasmiṃ vasse katapavāraṇānaṃ puna pavāraṇāya avihitattā. Sāmaggīdivasoti anuposathadivase sāmaggīkaraṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Sace pana cātuddasiyaṃ, pannarasiyaṃ vā saṅgho sāmaggiṃ karoti, tadā sāmaggīuposathadivaso na hoti, cātuddasīpannarasīuposathova hoti. Upari pavāraṇāyapi eseva nayo.
पच्चुक्कड्ढित्वा ठपितदिवसोति भण्डनकारकेहि उपद्दुता वा केनचिदेव करणीयेन पवारणासङ्गहं वा कत्वा ठपितो काळपक्खचातुद्दसीदिवसोव। द्वे च पुण्णमासियोति पुब्ब-कत्तिकपुण्णमा, पच्छिमकत्तिकपुण्णमा चाति द्वे पुण्णमासियो। एवं चतुब्बिधम्पीति पुण्णमासीद्वयेन सद्धिं सामग्गीपवारणं, चातुद्दसीपवारणञ्च सम्पिण्डेत्वा वुत्तं। इदञ्च पकतिचारित्तवसेन वुत्तं। तथारूपपच्चये पन सति उभिन्नं पुण्णमासीनं पुरिमा द्वे चातुद्दसियोपि काळपक्खचातुद्दसिया अनन्तरा पन्नरसीपीति इमेपि तयो दिवसा पवारणादिवसा एवाति इमं सत्तविधम्पि पवारणादिवसं ठपेत्वा अञ्ञस्मिं दिवसे पवारेतुं न वट्टति।
Paccukkaḍḍhitvā ṭhapitadivasoti bhaṇḍanakārakehi upaddutā vā kenacideva karaṇīyena pavāraṇāsaṅgahaṃ vā katvā ṭhapito kāḷapakkhacātuddasīdivasova. Dve ca puṇṇamāsiyoti pubba-kattikapuṇṇamā, pacchimakattikapuṇṇamā cāti dve puṇṇamāsiyo. Evaṃ catubbidhampīti puṇṇamāsīdvayena saddhiṃ sāmaggīpavāraṇaṃ, cātuddasīpavāraṇañca sampiṇḍetvā vuttaṃ. Idañca pakaticārittavasena vuttaṃ. Tathārūpapaccaye pana sati ubhinnaṃ puṇṇamāsīnaṃ purimā dve cātuddasiyopi kāḷapakkhacātuddasiyā anantarā pannarasīpīti imepi tayo divasā pavāraṇādivasā evāti imaṃ sattavidhampi pavāraṇādivasaṃ ṭhapetvā aññasmiṃ divase pavāretuṃ na vaṭṭati.
४८४. अनुस्सावनकम्मं कत्वाति पठमं अनुस्सावनं सावेत्वा ‘‘एसा ञत्ती’’ति अनुस्सावनानन्तरमेव सकलं ञत्तिं वत्वा, परियोसाने ‘‘एसा ञत्ती’’ति वत्वाति अधिप्पायो।
484.Anussāvanakammaṃ katvāti paṭhamaṃ anussāvanaṃ sāvetvā ‘‘esā ñattī’’ti anussāvanānantarameva sakalaṃ ñattiṃ vatvā, pariyosāne ‘‘esā ñattī’’ti vatvāti adhippāyo.
४८५. य्वायन्ति ब्यञ्जनप्पभेदो अधिप्पेतो। दसधा ब्यञ्जनबुद्धिया पभेदोति एत्थ दसधा दसविधेन ब्यञ्जनानं पभेदोति योजेतब्बं। केनायं पभेदोति आह ‘‘ब्यञ्जनबुद्धिया’’ति। यथाधिप्पेतत्थब्यञ्जनतो ब्यञ्जनसङ्खातानं अक्खरानं जनिका बुद्धि ब्यञ्जनबुद्धि, ताय ब्यञ्जनबुद्धिया , अक्खरसमुट्ठापकचित्तभेदेनेवाति अत्थो। यं वा संयोगपरं कत्वा वुच्चति, इदम्पि गरुकन्ति योजना।
485.Yvāyanti byañjanappabhedo adhippeto. Dasadhā byañjanabuddhiyā pabhedoti ettha dasadhā dasavidhena byañjanānaṃ pabhedoti yojetabbaṃ. Kenāyaṃ pabhedoti āha ‘‘byañjanabuddhiyā’’ti. Yathādhippetatthabyañjanato byañjanasaṅkhātānaṃ akkharānaṃ janikā buddhi byañjanabuddhi, tāya byañjanabuddhiyā , akkharasamuṭṭhāpakacittabhedenevāti attho. Yaṃ vā saṃyogaparaṃ katvā vuccati, idampi garukanti yojanā.
तत्थ आयस्मतोतिआदीसु यानि अनन्तरितानि स-कारम-कारादिब्यञ्जनानि ‘‘संयोगो’’ति वुच्चन्ति, सो संयोगो परो यस्स अ-कारादिनो, सो संयोगपरो नाम। रस्सन्ति अकारादिब्यञ्जनरहितं सरं। असंयोगपरन्ति ‘‘यस्स नक्खमती’’तिआदीसु य-कार न-कारादिब्यञ्जनसहितसरं सन्धाय वुत्तं। त-कारस्स थ-कारं अकत्वा वग्गन्तरे सिथिलमेव कत्वा ‘‘सुणाटु मे’’तिआदिं वदन्तोपि दुरुत्तं करोतियेव ठपेत्वा अनुरूपं आदेसं। यञ्हि ‘‘सच्चिकत्थपरमत्थेना’’ति वत्तब्बे ‘‘सच्चिकट्ठपरमट्ठेना’’ति च ‘‘अत्थकथा’’ति वत्तब्बे ‘‘अट्ठकथा’’ति च तत्थ तत्थ वुच्चति, तादिसं पाळिअट्ठकथासु दिट्ठपयोगं, तदनुरूपञ्च वत्तुं वट्टति, ततो अञ्ञं न वट्टति। तेनाह ‘‘अनुक्कमागतं पवेणिं अविनासेन्तेना’’तिआदि।
Tattha āyasmatotiādīsu yāni anantaritāni sa-kārama-kārādibyañjanāni ‘‘saṃyogo’’ti vuccanti, so saṃyogo paro yassa a-kārādino, so saṃyogaparo nāma. Rassanti akārādibyañjanarahitaṃ saraṃ. Asaṃyogaparanti ‘‘yassa nakkhamatī’’tiādīsu ya-kāra na-kārādibyañjanasahitasaraṃ sandhāya vuttaṃ. Ta-kārassa tha-kāraṃ akatvā vaggantare sithilameva katvā ‘‘suṇāṭu me’’tiādiṃ vadantopi duruttaṃ karotiyeva ṭhapetvā anurūpaṃ ādesaṃ. Yañhi ‘‘saccikatthaparamatthenā’’ti vattabbe ‘‘saccikaṭṭhaparamaṭṭhenā’’ti ca ‘‘atthakathā’’ti vattabbe ‘‘aṭṭhakathā’’ti ca tattha tattha vuccati, tādisaṃ pāḷiaṭṭhakathāsu diṭṭhapayogaṃ, tadanurūpañca vattuṃ vaṭṭati, tato aññaṃ na vaṭṭati. Tenāha ‘‘anukkamāgataṃ paveṇiṃ avināsentenā’’tiādi.
दीघे वत्तब्बे रस्सन्तिआदीसु ‘‘भिक्खून’’न्ति वत्तब्बे ‘‘भिक्खुन’’न्ति वा ‘‘बहूसू’’ति वत्तब्बे ‘‘बहुसू’’ति वा ‘‘नक्खमती’’ति वत्तब्बे ‘‘न खमती’’ति वा ‘‘उपसम्पदापेक्खो’’ति वत्तब्बे ‘‘उपसम्पदापेखो’’ति वा एवं अनुरूपट्ठानेसु एव दीघरस्सादि रस्सदीघादिवसेन परिवत्तेतुं वट्टति, न पन ‘‘नागो’’ति वत्तब्बे ‘‘नगो’’ति वा ‘‘सङ्घो’’ति वत्तब्बे ‘‘सघो’’ति वा ‘‘तिस्सो’’ति वत्तब्बे ‘‘तिसो’’ति वा ‘‘याचती’’ति वत्तब्बे ‘‘याचन्ती’’ति वा एवं अननुरूपट्ठानेसु वत्तुं। सम्बन्धं, पन ववत्थानञ्च सब्बथापि वट्टतीति गहेतब्बं।
Dīghe vattabbe rassantiādīsu ‘‘bhikkhūna’’nti vattabbe ‘‘bhikkhuna’’nti vā ‘‘bahūsū’’ti vattabbe ‘‘bahusū’’ti vā ‘‘nakkhamatī’’ti vattabbe ‘‘na khamatī’’ti vā ‘‘upasampadāpekkho’’ti vattabbe ‘‘upasampadāpekho’’ti vā evaṃ anurūpaṭṭhānesu eva dīgharassādi rassadīghādivasena parivattetuṃ vaṭṭati, na pana ‘‘nāgo’’ti vattabbe ‘‘nago’’ti vā ‘‘saṅgho’’ti vattabbe ‘‘sagho’’ti vā ‘‘tisso’’ti vattabbe ‘‘tiso’’ti vā ‘‘yācatī’’ti vattabbe ‘‘yācantī’’ti vā evaṃ ananurūpaṭṭhānesu vattuṃ. Sambandhaṃ, pana vavatthānañca sabbathāpi vaṭṭatīti gahetabbaṃ.
४८६. सेससीमासुपीति अतिमहतीआदीसु दससुपि।
486.Sesasīmāsupīti atimahatīādīsu dasasupi.
४८८. चतुवग्गकरणेति चतुवग्गेन सङ्घेन कत्तब्बे। अनिस्सारिताति उपोसथट्ठपनादिना वा लद्धिनानासंवासकभावेन वा न बहिकता। अट्ठकथायञ्हि ‘‘अपकतत्तस्साति उक्खित्तकस्स वा, यस्स वा उपोसथपवारणा ठपिता होन्ती’’ति (परि॰ अट्ठ॰ ४२५) वुत्तत्ता ठपितउपोसथपवारणो भिक्खु अपकतत्तो एवाति गहेतब्बं। परिसुद्धसीलाति पाराजिकं अनापन्ना अधिप्पेता। परिवासादिकम्मेसु पन गरुकट्ठापि अपकतत्ता एवाति गहेतब्बं । अवसेसा…पे॰… छन्दारहाव होन्तीति सङ्घतो हत्थपासं विजहित्वा ठिते सन्धाय वुत्तं। अविजहित्वा ठिता पन छन्दारहा न होन्ति, तेपि चतुवग्गादितो अधिका हत्थपासं विजहित्वाव छन्दारहा होन्ति। तस्मा सङ्घतो हत्थपासं विजहित्वा ठितेनेव छन्दो वा पारिसुद्धि वा दातब्बा।
488.Catuvaggakaraṇeti catuvaggena saṅghena kattabbe. Anissāritāti uposathaṭṭhapanādinā vā laddhinānāsaṃvāsakabhāvena vā na bahikatā. Aṭṭhakathāyañhi ‘‘apakatattassāti ukkhittakassa vā, yassa vā uposathapavāraṇā ṭhapitā hontī’’ti (pari. aṭṭha. 425) vuttattā ṭhapitauposathapavāraṇo bhikkhu apakatatto evāti gahetabbaṃ. Parisuddhasīlāti pārājikaṃ anāpannā adhippetā. Parivāsādikammesu pana garukaṭṭhāpi apakatattā evāti gahetabbaṃ . Avasesā…pe… chandārahāva hontīti saṅghato hatthapāsaṃ vijahitvā ṭhite sandhāya vuttaṃ. Avijahitvā ṭhitā pana chandārahā na honti, tepi catuvaggādito adhikā hatthapāsaṃ vijahitvāva chandārahā honti. Tasmā saṅghato hatthapāsaṃ vijahitvā ṭhiteneva chando vā pārisuddhi vā dātabbā.
कम्मवग्गवण्णना निट्ठिता।
Kammavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / १. कम्मवग्गो • 1. Kammavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / कम्मवग्गवण्णना • Kammavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / कम्मवग्गवण्णना • Kammavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / कम्मवग्गवण्णना • Kammavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / कम्मवग्गवण्णना • Kammavaggavaṇṇanā
