| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / इतिवुत्तक-अट्ठकथा • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
६. कामूपपत्तिसुत्तवण्णना
6. Kāmūpapattisuttavaṇṇanā
९५. छट्ठे कामूपपत्तियोति कामपटिलाभा कामपटिसेवना वा। पच्चुपट्ठितकामाति निबद्धकामा निबद्धारम्मणा यथा तं मनुस्सा। मनुस्सा हि निबद्धवत्थुस्मिं वसं वत्तेन्ति। यत्थ पटिबद्धचित्ता होन्ति, सतम्पि सहस्सम्पि दत्वा तमेव मातुगामं आनेत्वा निबद्धभोगं भुञ्जन्ति। एकच्चे च देवा। चातुमहाराजिकतो पट्ठाय हि चतुदेवलोकवासिनो निबद्धवत्थुस्मिंयेव वसं वत्तेन्ति। पञ्चसिखवत्थु चेत्थ निदस्सनं। तथा एकच्चे आपायिके नेरयिके ठपेत्वा सेसअपायसत्तापि निबद्धवत्थुस्मिंयेव वसं वत्तेन्ति। मच्छा हि अत्तनो मच्छिया, कच्छपो कच्छपियाति एवं सब्बेपि तिरच्छाना पेता विनिपातिका च। तस्मा नेरयिके ठपेत्वा सेसअपायसत्ते उपादाय याव तुसितकाया इमे सत्ता पच्चुपट्ठितकामा नाम, निम्मानरतिनोति सयं निम्मिते निम्माने रति एतेसन्ति निम्मानरतिनो। ते हि नीलपीतादिवसेन यादिसं यादिसं रूपं इच्छन्ति, तादिसं तादिसं निम्मिनित्वा रमन्ति आयस्मतो अनुरुद्धस्स पुरतो मनापकायिका देवता विय। परनिम्मितवसवत्तिनोति परेहि निम्मिते कामे वसं वत्तेन्तीति परनिम्मितवसवत्तिनो। तेसञ्हि मनं ञत्वा परे यथारुचितं कामभोगं निम्मिनन्ति, ते तत्थ वसं वत्तेन्ति। कथं ते परस्स मनं जानन्तीति? पकतिसेवनावसेन। यथा हि कुसलो सूदो रञ्ञो भुञ्जन्तस्स यं यं रुच्चति, तं तं जानाति, एवं पकतिया अभिरुचितारम्मणं ञत्वा तादिसेयेव निम्मिनन्ति, ते तत्थ वसं वत्तेन्ति, मेथुनसेवनादिवसेन कामे परिभुञ्जन्ति। केचि पन ‘‘हसितमत्तेन ओलोकितमत्तेन आलिङ्गितमत्तेन हत्थग्गहणमत्तेन च तेसं कामकिच्चं इज्झती’’ति वदन्ति, तं अट्ठकथायं ‘‘एतं पन नत्थी’’ति पटिक्खित्तं। न हि कायेन अफुसन्तस्स फोट्ठब्बं कामकिच्चं साधेति। छन्नम्पि कामावचरदेवानं कामा पाकतिका एव। वुत्तञ्हेतं –
95. Chaṭṭhe kāmūpapattiyoti kāmapaṭilābhā kāmapaṭisevanā vā. Paccupaṭṭhitakāmāti nibaddhakāmā nibaddhārammaṇā yathā taṃ manussā. Manussā hi nibaddhavatthusmiṃ vasaṃ vattenti. Yattha paṭibaddhacittā honti, satampi sahassampi datvā tameva mātugāmaṃ ānetvā nibaddhabhogaṃ bhuñjanti. Ekacce ca devā. Cātumahārājikato paṭṭhāya hi catudevalokavāsino nibaddhavatthusmiṃyeva vasaṃ vattenti. Pañcasikhavatthu cettha nidassanaṃ. Tathā ekacce āpāyike nerayike ṭhapetvā sesaapāyasattāpi nibaddhavatthusmiṃyeva vasaṃ vattenti. Macchā hi attano macchiyā, kacchapo kacchapiyāti evaṃ sabbepi tiracchānā petā vinipātikā ca. Tasmā nerayike ṭhapetvā sesaapāyasatte upādāya yāva tusitakāyā ime sattā paccupaṭṭhitakāmā nāma, nimmānaratinoti sayaṃ nimmite nimmāne rati etesanti nimmānaratino. Te hi nīlapītādivasena yādisaṃ yādisaṃ rūpaṃ icchanti, tādisaṃ tādisaṃ nimminitvā ramanti āyasmato anuruddhassa purato manāpakāyikā devatā viya. Paranimmitavasavattinoti parehi nimmite kāme vasaṃ vattentīti paranimmitavasavattino. Tesañhi manaṃ ñatvā pare yathārucitaṃ kāmabhogaṃ nimminanti, te tattha vasaṃ vattenti. Kathaṃ te parassa manaṃ jānantīti? Pakatisevanāvasena. Yathā hi kusalo sūdo rañño bhuñjantassa yaṃ yaṃ ruccati, taṃ taṃ jānāti, evaṃ pakatiyā abhirucitārammaṇaṃ ñatvā tādiseyeva nimminanti, te tattha vasaṃ vattenti, methunasevanādivasena kāme paribhuñjanti. Keci pana ‘‘hasitamattena olokitamattena āliṅgitamattena hatthaggahaṇamattena ca tesaṃ kāmakiccaṃ ijjhatī’’ti vadanti, taṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘etaṃ pana natthī’’ti paṭikkhittaṃ. Na hi kāyena aphusantassa phoṭṭhabbaṃ kāmakiccaṃ sādheti. Channampi kāmāvacaradevānaṃ kāmā pākatikā eva. Vuttañhetaṃ –
‘‘छ एते कामावचरा, सब्बकामसमिद्धिनो।
‘‘Cha ete kāmāvacarā, sabbakāmasamiddhino;
सब्बेसं एकसङ्खातं, आयु भवति कित्तक’’न्ति॥ (विभ॰ १०२३)।
Sabbesaṃ ekasaṅkhātaṃ, āyu bhavati kittaka’’nti. (vibha. 1023);
गाथासु ये चञ्ञेति ये यथावुत्तदेवेहि अञ्ञे च कामभोगिनो मनुस्सा चेव एकच्चे अपायूपगा च सब्बे ते। इत्थभावञ्ञथाभावन्ति इमं यथापटिलद्धत्तभावञ्चेव, उपपत्तिभवन्तरसङ्खातं इतो अञ्ञथाभावञ्चाति द्विप्पभेदं संसारं नातिवत्तरे न अतिक्कमन्ति। सब्बे परिच्चजे कामेति दिब्बादिभेदे सब्बेपि कामे वत्थुकामे च किलेसकामे च परिच्चजेय्य। किलेसकामे अनागामिमग्गेन पजहन्तोयेव हि वत्थुकामे परिच्चजति नाम। पियरूपसातगधितन्ति पियरूपेसु रूपादीसु सुखवेदनस्सादेन गधितं गिद्धं। छेत्वा सोतं दुरच्चयन्ति अञ्ञेहि दुरच्चयं दुरतिक्कमं तण्हासोतं अरहत्तमग्गेन समुच्छिन्दित्वा। सेसं हेट्ठा वुत्तनयमेवाति।
Gāthāsu ye caññeti ye yathāvuttadevehi aññe ca kāmabhogino manussā ceva ekacce apāyūpagā ca sabbe te. Itthabhāvaññathābhāvanti imaṃ yathāpaṭiladdhattabhāvañceva, upapattibhavantarasaṅkhātaṃ ito aññathābhāvañcāti dvippabhedaṃ saṃsāraṃ nātivattare na atikkamanti. Sabbe pariccaje kāmeti dibbādibhede sabbepi kāme vatthukāme ca kilesakāme ca pariccajeyya. Kilesakāme anāgāmimaggena pajahantoyeva hi vatthukāme pariccajati nāma. Piyarūpasātagadhitanti piyarūpesu rūpādīsu sukhavedanassādena gadhitaṃ giddhaṃ. Chetvā sotaṃ duraccayanti aññehi duraccayaṃ duratikkamaṃ taṇhāsotaṃ arahattamaggena samucchinditvā. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayamevāti.
छट्ठसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / इतिवुत्तकपाळि • Itivuttakapāḷi / ६. कामूपपत्तिसुत्तं • 6. Kāmūpapattisuttaṃ
