| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
๔. กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา
4. Kāṇamātāsikkhāpadavaṇṇanā
๒๓๐-๒๓๑. จตุเตฺถ กาณาย มาตาติ กาณาติ ลทฺธนามาย ทาริกาย มาตาฯ กสฺมา ปเนสา กาณา นาม ชาตาติ อาห ‘‘สา กิรสฺสา’’ติอาทิฯ อิมิสฺสา ทหรกาเล มาตาปิตโร สิเนหวเสน ‘‘อมฺม กาเณ, อมฺม กาเณ’’ติ โวหริํสุ, สา ตทุปาทาย กาณา นาม ชาตา, ตสฺสา จ มาตา ‘‘กาณมาตา’’ติ ปากฎา อโหสีติ เอวเมตฺถ การณํ วทนฺติฯ ปฎิยาโลกนฺติ ปจฺฉิมํ ทิสํ, ปจฺจาทิจฺจนฺติ วุตฺตํ โหติฯ
230-231. Catutthe kāṇāya mātāti kāṇāti laddhanāmāya dārikāya mātā. Kasmā panesā kāṇā nāma jātāti āha ‘‘sā kirassā’’tiādi. Imissā daharakāle mātāpitaro sinehavasena ‘‘amma kāṇe, amma kāṇe’’ti vohariṃsu, sā tadupādāya kāṇā nāma jātā, tassā ca mātā ‘‘kāṇamātā’’ti pākaṭā ahosīti evamettha kāraṇaṃ vadanti. Paṭiyālokanti pacchimaṃ disaṃ, paccādiccanti vuttaṃ hoti.
๒๓๓. ปูวคณนาย ปาจิตฺติยนฺติ มุขวฎฺฎิยา เหฎฺฐิมเลขโต อุปริฎฺฐิตปูวคณนาย ปาจิตฺติยํฯ ‘‘ทฺวตฺติปตฺตปูรา ปฎิคฺคเหตพฺพา’’ติ หิ วจนโต มุขวฎฺฎิยา เหฎฺฐิมเลขํ อนติกฺกเนฺต เทฺว วา ตโย วา ปตฺตปูเร คเหตุํ วฎฺฎติฯ
233.Pūvagaṇanāya pācittiyanti mukhavaṭṭiyā heṭṭhimalekhato upariṭṭhitapūvagaṇanāya pācittiyaṃ. ‘‘Dvattipattapūrā paṭiggahetabbā’’ti hi vacanato mukhavaṭṭiyā heṭṭhimalekhaṃ anatikkante dve vā tayo vā pattapūre gahetuṃ vaṭṭati.
๒๓๕. อฎฺฐกถาสุ ปน…เป.… วุตฺตนฺติ อิทํ อฎฺฐกถาสุ ตถา อาคตภาวมตฺตทีปนตฺถํ วุตฺตํ, น ปน ตสฺส วาทสฺส ปติฎฺฐาปนตฺถํฯ อฎฺฐกถาสุ วุตฺตญฺหิ ปาฬิยา น สเมติฯ ตตุตฺตริคหเณ อนาปตฺติทสฺสนตฺถญฺหิ ‘‘ญาตกานํ ปวาริตาน’’นฺติ วุตฺตํฯ อญฺญถา ‘‘อนาปตฺติ ทฺวตฺติปตฺตปูเร ปฎิคฺคณฺหาตี’’ติ อิมินาว ปมาณยุตฺตคฺคหเณ อนาปตฺติสิทฺธิโต ‘‘ญาตกานํ ปวาริตาน’’นฺติ วิสุํ น วตฺตพฺพํฯ ยทิ เอวํ ‘‘ตํ ปาฬิยา น สเมตี’’ติ กสฺมา น วุตฺตนฺติ? เหฎฺฐา ตตุตฺตริสิกฺขาปเท วุตฺตนเยเนว สกฺกา วิญฺญาตุนฺติ น วุตฺตํฯ วุตฺตญฺหิ ตตฺถ (ปารา. อฎฺฐ. ๒.๕๒๖) ‘‘อฎฺฐกถาสุ ปน ญาตกปวาริตฎฺฐาเน ปกติยาว พหุมฺปิ วฎฺฎติ, อจฺฉินฺนการณา ปมาณเมว วฎฺฎตีติ วุตฺตํ, ตํ ปาฬิยา น สเมตี’’ติฯ ‘‘อปาเถยฺยาทิอตฺถาย ปฎิยาทิต’’นฺติ สญฺญาย คณฺหนฺตสฺสปิ อาปตฺติเยว อจิตฺตกตฺตา สิกฺขาปทสฺสฯ อตฺตโนเยว คหณตฺถํ ‘‘อิมสฺส หเตฺถ เทหี’’ติ วจเนนปิ อาปชฺชนโต ‘‘วจีกมฺม’’นฺติ วุตฺตํฯ เสสํ อุตฺตานเมว ฯ วุตฺตลกฺขณปูวมนฺถตา, อเสสกตา, อปฎิปฺปสฺสทฺธคมนตา, น ญาตกาทิตา, อติเรกปฎิคฺคหณนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ
235.Aṭṭhakathāsu pana…pe… vuttanti idaṃ aṭṭhakathāsu tathā āgatabhāvamattadīpanatthaṃ vuttaṃ, na pana tassa vādassa patiṭṭhāpanatthaṃ. Aṭṭhakathāsu vuttañhi pāḷiyā na sameti. Tatuttarigahaṇe anāpattidassanatthañhi ‘‘ñātakānaṃ pavāritāna’’nti vuttaṃ. Aññathā ‘‘anāpatti dvattipattapūre paṭiggaṇhātī’’ti imināva pamāṇayuttaggahaṇe anāpattisiddhito ‘‘ñātakānaṃ pavāritāna’’nti visuṃ na vattabbaṃ. Yadi evaṃ ‘‘taṃ pāḷiyā na sametī’’ti kasmā na vuttanti? Heṭṭhā tatuttarisikkhāpade vuttanayeneva sakkā viññātunti na vuttaṃ. Vuttañhi tattha (pārā. aṭṭha. 2.526) ‘‘aṭṭhakathāsu pana ñātakapavāritaṭṭhāne pakatiyāva bahumpi vaṭṭati, acchinnakāraṇā pamāṇameva vaṭṭatīti vuttaṃ, taṃ pāḷiyā na sametī’’ti. ‘‘Apātheyyādiatthāya paṭiyādita’’nti saññāya gaṇhantassapi āpattiyeva acittakattā sikkhāpadassa. Attanoyeva gahaṇatthaṃ ‘‘imassa hatthe dehī’’ti vacanenapi āpajjanato ‘‘vacīkamma’’nti vuttaṃ. Sesaṃ uttānameva . Vuttalakkhaṇapūvamanthatā, asesakatā, apaṭippassaddhagamanatā, na ñātakāditā, atirekapaṭiggahaṇanti imāni panettha pañca aṅgāni.
กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Kāṇamātāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๔. โภชนวโคฺค • 4. Bhojanavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๔. กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Kāṇamātāsikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๔. กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Kāṇamātāsikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๔. กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Kāṇamātāsikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๔. กาณมาตาสิกฺขาปทํ • 4. Kāṇamātāsikkhāpadaṃ
