Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౫౬] ౬. కఞ్చనక్ఖన్ధజాతకవణ్ణనా
[56] 6. Kañcanakkhandhajātakavaṇṇanā
యో పహట్ఠేన చిత్తేనాతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం భిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి. ఏకో కిర సావత్థివాసీ కులపుత్తో సత్థు ధమ్మదేసనం సుత్వా రతనసాసనే ఉరం దత్వా పబ్బజి. అథస్స ఆచరియుపజ్ఝాయా ‘‘ఆవుసో, ఏకవిధేన సీలం నామ, దువిధేన, తివిధేన, చతుబ్బిధేన, పఞ్చవిధేన, ఛబ్బిధేన, సత్తవిధేన, అట్ఠవిధేన, నవవిధేన, దసవిధేన, బహువిధేన సీలం నామ. ఇదం చూళసీలం నామ, ఇదం మజ్ఝిమసీలం నామ, ఇదం మహాసీలం నామ. ఇదం పాతిమోక్ఖసంవరసీలం నామ, ఇదం ఇన్ద్రియసంవరసీలం నామ, ఇదం ఆజీవపారిసుద్ధిసీలం నామ, ఇదం పచ్చయపటిసేవనసీలం నామా’’తి సీలం ఆచిక్ఖన్తి. సో చిన్తేసి ‘‘ఇదం సీలం నామ అతిబహు, అహం ఏత్తకం సమాదాయ వత్తితుం న సక్ఖిస్సామి, సీలం పూరేతుం అసక్కోన్తస్స చ నామ పబ్బజ్జాయ కో అత్థో, అహం గిహీ హుత్వా దానాదీని పుఞ్ఞాని చ కరిస్సామి, పుత్తదారఞ్చ పోసేస్సామీ’’తి. ఏవఞ్చ పన చిన్తేత్వా ‘‘భన్తే, అహం సీలం రక్ఖితుం న సక్ఖిస్సామి, అసక్కోన్తస్స చ నామ పబ్బజ్జాయ కో అత్థో, అహం హీనాయావత్తిస్సామి, తుమ్హాకం పత్తచీవరం గణ్హథా’’తి ఆహ.
Yopahaṭṭhena cittenāti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. Eko kira sāvatthivāsī kulaputto satthu dhammadesanaṃ sutvā ratanasāsane uraṃ datvā pabbaji. Athassa ācariyupajjhāyā ‘‘āvuso, ekavidhena sīlaṃ nāma, duvidhena, tividhena, catubbidhena, pañcavidhena, chabbidhena, sattavidhena, aṭṭhavidhena, navavidhena, dasavidhena, bahuvidhena sīlaṃ nāma. Idaṃ cūḷasīlaṃ nāma, idaṃ majjhimasīlaṃ nāma, idaṃ mahāsīlaṃ nāma. Idaṃ pātimokkhasaṃvarasīlaṃ nāma, idaṃ indriyasaṃvarasīlaṃ nāma, idaṃ ājīvapārisuddhisīlaṃ nāma, idaṃ paccayapaṭisevanasīlaṃ nāmā’’ti sīlaṃ ācikkhanti. So cintesi ‘‘idaṃ sīlaṃ nāma atibahu, ahaṃ ettakaṃ samādāya vattituṃ na sakkhissāmi, sīlaṃ pūretuṃ asakkontassa ca nāma pabbajjāya ko attho, ahaṃ gihī hutvā dānādīni puññāni ca karissāmi, puttadārañca posessāmī’’ti. Evañca pana cintetvā ‘‘bhante, ahaṃ sīlaṃ rakkhituṃ na sakkhissāmi, asakkontassa ca nāma pabbajjāya ko attho, ahaṃ hīnāyāvattissāmi, tumhākaṃ pattacīvaraṃ gaṇhathā’’ti āha.
అథ నం ఆహంసు ‘‘ఆవుసో ఏవం సన్తే దసబలం వన్దిత్వావ యాహీ’’తి తే తం ఆదాయ సత్థు సన్తికం ధమ్మసభం అగమంసు. సత్థా దిస్వావ ‘‘కిం, భిక్ఖవే, అనత్థికం భిక్ఖుం ఆదాయ ఆగతత్థా’’తి ఆహ. భన్తే, అయం భిక్ఖు ‘‘అహం సీలం రక్ఖితుం న సక్ఖిస్సామీ’’తి పత్తచీవరం నియ్యాదేతి, అథ నం మయం గహేత్వా ఆగతమ్హాతి. ‘‘కస్మా పన తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఇమస్స భిక్ఖునో బహుం సీలం ఆచిక్ఖథ. యత్తకం ఏస రక్ఖితుం సక్కోతి, తత్తకమేవ రక్ఖిస్సతి. ఇతో పట్ఠాయ తుమ్హే ఏతం మా కిఞ్చి అవచుత్థ, అహమేత్థ కత్తబ్బం జానిస్సామి, ఏహి త్వం భిక్ఖు, కిం తే బహునా సీలేన, తీణియేవ సీలాని రక్ఖితుం సక్ఖిస్ససీ’’తి? ‘‘రక్ఖిస్సామి, భన్తే’’తి. తేన హి త్వం ఇతో పట్ఠాయ కాయద్వారం వచీద్వారం మనోద్వారన్తి తీణి ద్వారాని రక్ఖ, మా కాయేన పాపకమ్మం కరి, మా వాచాయ, మా మనసా. ‘‘గచ్ఛ మా హీనాయావత్తి, ఇమాని తీణియేవ సీలాని రక్ఖా’’తి. ఏత్తావతా సో భిక్ఖు తుట్ఠమానసో ‘‘సాధు, భన్తే, రక్ఖిస్సామి ఇమాని తీణి సీలానీ’’తి సత్థారం వన్దిత్వా ఆచరియుపజ్ఝాయేహి సద్ధింయేవ అగమాసి. సో తాని తీణి సీలాని పూరేన్తోవ అఞ్ఞాసి ‘‘ఆచరియుపజ్ఝాయేహి మయ్హం ఆచిక్ఖితం సీలమ్పి ఏత్తకమేవ, తే పన అత్తనో అబుద్ధభావేన మం బుజ్ఝాపేతుం నాసక్ఖింసు, సమ్మాసమ్బుద్ధో అత్తనో బుద్ధసుబుద్ధతాయ అనుత్తరధమ్మరాజతాయ ఏత్తకం సీలం తీసుయేవ ద్వారేసు పక్ఖిపిత్వా మం గణ్హాపేసి, అవస్సయో వత మే సత్థా జాతో’’తి విపస్సనం వడ్ఢేత్వా కతిపాహేనేవ అరహత్తే పతిట్ఠాసి.
Atha naṃ āhaṃsu ‘‘āvuso evaṃ sante dasabalaṃ vanditvāva yāhī’’ti te taṃ ādāya satthu santikaṃ dhammasabhaṃ agamaṃsu. Satthā disvāva ‘‘kiṃ, bhikkhave, anatthikaṃ bhikkhuṃ ādāya āgatatthā’’ti āha. Bhante, ayaṃ bhikkhu ‘‘ahaṃ sīlaṃ rakkhituṃ na sakkhissāmī’’ti pattacīvaraṃ niyyādeti, atha naṃ mayaṃ gahetvā āgatamhāti. ‘‘Kasmā pana tumhe, bhikkhave, imassa bhikkhuno bahuṃ sīlaṃ ācikkhatha. Yattakaṃ esa rakkhituṃ sakkoti, tattakameva rakkhissati. Ito paṭṭhāya tumhe etaṃ mā kiñci avacuttha, ahamettha kattabbaṃ jānissāmi, ehi tvaṃ bhikkhu, kiṃ te bahunā sīlena, tīṇiyeva sīlāni rakkhituṃ sakkhissasī’’ti? ‘‘Rakkhissāmi, bhante’’ti. Tena hi tvaṃ ito paṭṭhāya kāyadvāraṃ vacīdvāraṃ manodvāranti tīṇi dvārāni rakkha, mā kāyena pāpakammaṃ kari, mā vācāya, mā manasā. ‘‘Gaccha mā hīnāyāvatti, imāni tīṇiyeva sīlāni rakkhā’’ti. Ettāvatā so bhikkhu tuṭṭhamānaso ‘‘sādhu, bhante, rakkhissāmi imāni tīṇi sīlānī’’ti satthāraṃ vanditvā ācariyupajjhāyehi saddhiṃyeva agamāsi. So tāni tīṇi sīlāni pūrentova aññāsi ‘‘ācariyupajjhāyehi mayhaṃ ācikkhitaṃ sīlampi ettakameva, te pana attano abuddhabhāvena maṃ bujjhāpetuṃ nāsakkhiṃsu, sammāsambuddho attano buddhasubuddhatāya anuttaradhammarājatāya ettakaṃ sīlaṃ tīsuyeva dvāresu pakkhipitvā maṃ gaṇhāpesi, avassayo vata me satthā jāto’’ti vipassanaṃ vaḍḍhetvā katipāheneva arahatte patiṭṭhāsi.
తం పవత్తిం ఞత్వా ధమ్మసభాయం సన్నిపతితా భిక్ఖూ ‘‘ఆవుసో, తం కిర భిక్ఖుం ‘బహుసీలాని రక్ఖితుం న సక్కోమీ’తి హీనాయావత్తన్తం సబ్బాని సీలాని తీహి కోట్ఠాసేహి సఙ్ఖిపిత్వా గాహాపేత్వా సత్థా అరహత్తం పాపేసి, అహో బుద్ధానం బలం నామ అచ్ఛరియ’’న్తి బుద్ధగుణే కథేన్తా నిసీదింసు. అథ సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘భిక్ఖవే, అతిగరుకోపి భారో కోట్ఠాసవసేన భాజేత్వా దిన్నో లహుకో వియ హోతి, పుబ్బేపి పణ్డితా మహన్తం కఞ్చనక్ఖన్ధం లభిత్వా ఉక్ఖిపితుం అసక్కోన్తా విభాగం కత్వా ఉక్ఖిపిత్వా అగమంసూ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Taṃ pavattiṃ ñatvā dhammasabhāyaṃ sannipatitā bhikkhū ‘‘āvuso, taṃ kira bhikkhuṃ ‘bahusīlāni rakkhituṃ na sakkomī’ti hīnāyāvattantaṃ sabbāni sīlāni tīhi koṭṭhāsehi saṅkhipitvā gāhāpetvā satthā arahattaṃ pāpesi, aho buddhānaṃ balaṃ nāma acchariya’’nti buddhaguṇe kathentā nisīdiṃsu. Atha satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘bhikkhave, atigarukopi bhāro koṭṭhāsavasena bhājetvā dinno lahuko viya hoti, pubbepi paṇḍitā mahantaṃ kañcanakkhandhaṃ labhitvā ukkhipituṃ asakkontā vibhāgaṃ katvā ukkhipitvā agamaṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో ఏకస్మిం గామకే కస్సకో అహోసి. సో ఏకదివసం అఞ్ఞతరస్మిం ఛడ్డితగామకే ఖేత్తే కసిం కసతి. పుబ్బే చ తస్మిం గామే ఏకో విభవసమ్పన్నో సేట్ఠి ఊరుమత్తపరిణాహం చతుహత్థాయామం కఞ్చనక్ఖన్ధం నిదహిత్వా కాలమకాసి. తస్మిం బోధిసత్తస్స నఙ్గలం లగిత్వా అట్ఠాసి. సో ‘‘మూలసన్తానకం భవిస్సతీ’’తి పంసుం వియూహన్తో తం దిస్వా పంసునా పటిచ్ఛాదేత్వా దివసం కసిత్వా అత్థఙ్గతే సూరియే యుగనఙ్గలాదీని ఏకమన్తే నిక్ఖిపిత్వా ‘‘కఞ్చనక్ఖన్ధం గణ్హిత్వా గచ్ఛిస్సామీ’’తి తం ఉక్ఖిపితుం నాసక్ఖి. అసక్కోన్తో నిసీదిత్వా ‘‘ఏత్తకం కుచ్ఛిభరణాయ భవిస్సతి, ఏత్తకం నిదహిత్వా ఠపేస్సామి, ఏత్తకేన కమ్మన్తే పయోజేస్సామి, ఏత్తకం దానాదిపుఞ్ఞకిరియాయ భవిస్సతీ’’తి చత్తారో కోట్ఠాసే అకాసి. తస్సేవం విభత్తకాలే సో కఞ్చనక్ఖన్ధో సల్లహుకో వియ అహోసి. సో తం ఉక్ఖిపిత్వా ఘరం నేత్వా చతుధా విభజిత్వా దానాదీని పుఞ్ఞాని కత్వా యథాకమ్మం గతో.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ gāmake kassako ahosi. So ekadivasaṃ aññatarasmiṃ chaḍḍitagāmake khette kasiṃ kasati. Pubbe ca tasmiṃ gāme eko vibhavasampanno seṭṭhi ūrumattapariṇāhaṃ catuhatthāyāmaṃ kañcanakkhandhaṃ nidahitvā kālamakāsi. Tasmiṃ bodhisattassa naṅgalaṃ lagitvā aṭṭhāsi. So ‘‘mūlasantānakaṃ bhavissatī’’ti paṃsuṃ viyūhanto taṃ disvā paṃsunā paṭicchādetvā divasaṃ kasitvā atthaṅgate sūriye yuganaṅgalādīni ekamante nikkhipitvā ‘‘kañcanakkhandhaṃ gaṇhitvā gacchissāmī’’ti taṃ ukkhipituṃ nāsakkhi. Asakkonto nisīditvā ‘‘ettakaṃ kucchibharaṇāya bhavissati, ettakaṃ nidahitvā ṭhapessāmi, ettakena kammante payojessāmi, ettakaṃ dānādipuññakiriyāya bhavissatī’’ti cattāro koṭṭhāse akāsi. Tassevaṃ vibhattakāle so kañcanakkhandho sallahuko viya ahosi. So taṃ ukkhipitvā gharaṃ netvā catudhā vibhajitvā dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
ఇతి భగవా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా అభిసమ్బుద్ధో హుత్వా ఇమం గాథమాహ –
Iti bhagavā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā abhisambuddho hutvā imaṃ gāthamāha –
౫౬.
56.
‘‘యో పహట్ఠేన చిత్తేన, పహట్ఠమనసో నరో;
‘‘Yo pahaṭṭhena cittena, pahaṭṭhamanaso naro;
భావేతి కుసలం ధమ్మం, యోగక్ఖేమస్స పత్తియా;
Bhāveti kusalaṃ dhammaṃ, yogakkhemassa pattiyā;
పాపుణే అనుపుబ్బేన, సబ్బసంయోజనక్ఖయ’’న్తి.
Pāpuṇe anupubbena, sabbasaṃyojanakkhaya’’nti.
తత్థ పహట్ఠేనాతి వినీవరణేన. పహట్ఠమనసోతి తాయ ఏవ వినీవరణతాయ పహట్ఠమానసో, సువణ్ణం వియ పహంసిత్వా సముజ్జోతితసప్పభాసచిత్తో హుత్వాతి అత్థో.
Tattha pahaṭṭhenāti vinīvaraṇena. Pahaṭṭhamanasoti tāya eva vinīvaraṇatāya pahaṭṭhamānaso, suvaṇṇaṃ viya pahaṃsitvā samujjotitasappabhāsacitto hutvāti attho.
ఏవం సత్థా అరహత్తకూటేన దేసనం నిట్ఠాపేత్వా అనుసన్ధిం ఘటేత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా కఞ్చనక్ఖన్ధలద్ధపురిసో అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Evaṃ satthā arahattakūṭena desanaṃ niṭṭhāpetvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kañcanakkhandhaladdhapuriso ahameva ahosi’’nti.
కఞ్చనక్ఖన్ధజాతకవణ్ణనా ఛట్ఠా.
Kañcanakkhandhajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౫౬. కఞ్చనక్ఖన్ధజాతకం • 56. Kañcanakkhandhajātakaṃ