Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [၂၁၀] ၁၀. ကန္ဒဂလကဇာတကဝဏ္ဏနာ

    [210] 10. Kandagalakajātakavaṇṇanā

    အမ္ဘော ကော နာမယံ ရုက္ခောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သုဂတာလယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒာ ဟိ သတ္ထာ ‘‘ဒေဝဒတ္တော သုဂတာလယံ အကာသီ’’တိ သုတ္ဝာ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒာနေဝ ဒေဝဒတ္တော မယ္ဟံ အနုကိရိယံ ကရောန္တော ဝိနာသံ ပတ္တော, ပုဗ္ဗေပိ ပာပုဏိယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။

    Ambho ko nāmayaṃ rukkhoti idaṃ satthā veḷuvane viharanto sugatālayaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā ‘‘devadatto sugatālayaṃ akāsī’’ti sutvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva devadatto mayhaṃ anukiriyaṃ karonto vināsaṃ patto, pubbepi pāpuṇiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ရုက္ခကောဋ္ဋကသကုဏယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ, ‘‘ခဒိရဝနိယော’’တိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ သော ခဒိရဝနေယေဝ ဂောစရံ ဂဏ္ဟိ, တသ္သေကော ကန္ဒဂလကော နာမ သဟာယော အဟောသိ, သော သိမ္ဗလိပာလိဘဒ္ဒကဝနေ ဂောစရံ ဂဏ္ဟာတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ခဒိရဝနိယသ္သ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ခဒိရဝနိယော ‘‘သဟာယော မေ အာဂတော’’တိ ကန္ဒဂလကံ ဂဟေတ္ဝာ ခဒိရဝနံ ပဝိသိတ္ဝာ ခဒိရခန္ဓံ တုဏ္ဍေန ပဟရိတ္ဝာ ရုက္ခတော ပာဏကေ နီဟရိတ္ဝာ အဒာသိ။ ကန္ဒဂလကော ဒိန္နေ ဒိန္နေ မဓုရပူဝေ ဝိယ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ခာဒိ။ တသ္သ ခာဒန္တသ္သေဝ မာနော ဥပ္ပဇ္ဇိ – ‘‘အယမ္ပိ ရုက္ခကောဋ္ဋကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော, အဟမ္ပိ, ကိံ မေ ဧတေန ဒိန္နဂောစရေန, သယမေဝ ခဒိရဝနေ ဂောစရံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ။ သော ခဒိရဝနိယံ အာဟ – ‘‘သမ္မ, မာ တ္ဝံ ဒုက္ခံ အနုဘဝိ, အဟမေဝ ခဒိရဝနေ ဂောစရံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ။

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese rukkhakoṭṭakasakuṇayoniyaṃ nibbatti, ‘‘khadiravaniyo’’tissa nāmaṃ ahosi. So khadiravaneyeva gocaraṃ gaṇhi, tasseko kandagalako nāma sahāyo ahosi, so simbalipālibhaddakavane gocaraṃ gaṇhāti. So ekadivasaṃ khadiravaniyassa santikaṃ agamāsi. Khadiravaniyo ‘‘sahāyo me āgato’’ti kandagalakaṃ gahetvā khadiravanaṃ pavisitvā khadirakhandhaṃ tuṇḍena paharitvā rukkhato pāṇake nīharitvā adāsi. Kandagalako dinne dinne madhurapūve viya chinditvā chinditvā khādi. Tassa khādantasseva māno uppajji – ‘‘ayampi rukkhakoṭṭakayoniyaṃ nibbatto, ahampi, kiṃ me etena dinnagocarena, sayameva khadiravane gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti. So khadiravaniyaṃ āha – ‘‘samma, mā tvaṃ dukkhaṃ anubhavi, ahameva khadiravane gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti.

    အထ နံ သော ‘‘ဟန္ဒ တ္ဝံ သမ္မ, သိမ္ဗလိပာလိဘဒ္ဒကာဒိဝနေ နိသ္သာရေ ဂောစရဂ္ဂဟဏကုလေ ဇာတော, ခဒိရာ နာမ ဇာတသာရာ ထဒ္ဓာ, မာ တေ ဧတံ ရုစ္စီ’’တိ အာဟ။ ကန္ဒဂလကော ‘‘ကိံ ဒာနာဟံ န ရုက္ခကောဋ္ဋကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ တသ္သ ဝစနံ အနာဒိယိတ္ဝာ ဝေဂေန ဂန္တ္ဝာ ခဒိရရုက္ခံ တုဏ္ဍေန ပဟရိ။ တာဝဒေဝသ္သ တုဏ္ဍံ ဘိဇ္ဇိ, အက္ခီနိ နိက္ခမနာကာရပ္ပတ္တာနိ ဇာတာနိ, သီသံ ဖလိတံ။ သော ခန္ဓေ ပတိဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ဘူမိယံ ပတိတ္ဝာ ပဌမံ ဂာထမာဟ –

    Atha naṃ so ‘‘handa tvaṃ samma, simbalipālibhaddakādivane nissāre gocaraggahaṇakule jāto, khadirā nāma jātasārā thaddhā, mā te etaṃ ruccī’’ti āha. Kandagalako ‘‘kiṃ dānāhaṃ na rukkhakoṭṭakayoniyaṃ nibbatto’’ti tassa vacanaṃ anādiyitvā vegena gantvā khadirarukkhaṃ tuṇḍena pahari. Tāvadevassa tuṇḍaṃ bhijji, akkhīni nikkhamanākārappattāni jātāni, sīsaṃ phalitaṃ. So khandhe patiṭṭhātuṃ asakkonto bhūmiyaṃ patitvā paṭhamaṃ gāthamāha –

    ၁၁၉.

    119.

    ‘‘အမ္ဘော ကော နာမယံ ရုက္ခော၊ သိန္နပတ္တော သကဏ္ဋကော။

    ‘‘Ambho ko nāmayaṃ rukkho, sinnapatto sakaṇṭako;

    ယတ္ထ ဧကပ္ပဟာရေန၊ ဥတ္တမင္ဂံ ဝိဘိဇ္ဇိတ’’န္တိ။

    Yattha ekappahārena, uttamaṅgaṃ vibhijjita’’nti.

    တတ္ထ အမ္ဘော ကော နာမယံ ရုက္ခောတိ, ဘော ခဒိရဝနိယ, ကော နာမ အယံ ရုက္ခော။ ‘‘ကော နာမ သော’’တိပိ ပာဌော။ သိန္နပတ္တောတိ သုခုမပတ္တော။ ယတ္ထ ဧကပ္ပဟာရေနာတိ ယသ္မိံ ရုက္ခေ ဧကေနေဝ ပဟာရေန။ ဥတ္တမင္ဂံ ဝိဘိဇ္ဇိတန္တိ သီသံ ဘိန္နံ, န ကေဝလဉ္စ သီသံ, တုဏ္ဍမ္ပိ ဘိန္နံ။ သော ဝေဒနာပ္ပတ္တတာယ ခဒိရရုက္ခံ ‘‘ကိံ ရုက္ခော နာမေသော’’တိ ဇာနိတုံ အသက္ကောန္တော ဝေဒနာပ္ပတ္တော ဟုတ္ဝာ ဣမာယ ဂာထာယ ဝိပ္ပလပိ။

    Tattha ambho ko nāmayaṃ rukkhoti, bho khadiravaniya, ko nāma ayaṃ rukkho. ‘‘Ko nāma so’’tipi pāṭho. Sinnapattoti sukhumapatto. Yattha ekappahārenāti yasmiṃ rukkhe ekeneva pahārena. Uttamaṅgaṃ vibhijjitanti sīsaṃ bhinnaṃ, na kevalañca sīsaṃ, tuṇḍampi bhinnaṃ. So vedanāppattatāya khadirarukkhaṃ ‘‘kiṃ rukkho nāmeso’’ti jānituṃ asakkonto vedanāppatto hutvā imāya gāthāya vippalapi.

    တံ ဝစနံ သုတ္ဝာ ခဒိရဝနိယော ဒုတိယံ ဂာထမာဟ –

    Taṃ vacanaṃ sutvā khadiravaniyo dutiyaṃ gāthamāha –

    ၁၂၀.

    120.

    ‘‘အစာရိ ဝတာယံ ဝိတုဒံ ဝနာနိ၊ ကဋ္ဌင္ဂရုက္ခေသု အသာရကေသု။

    ‘‘Acāri vatāyaṃ vitudaṃ vanāni, kaṭṭhaṅgarukkhesu asārakesu;

    အထာသဒာ ခဒိရံ ဇာတသာရံ၊ ယတ္ထဗ္ဘိဒာ ဂရုဠော ဥတ္တမင္ဂ’’န္တိ။

    Athāsadā khadiraṃ jātasāraṃ, yatthabbhidā garuḷo uttamaṅga’’nti.

    တတ္ထ အစာရိ ဝတာယန္တိ အစရိ ဝတ အယံ။ ဝိတုဒံ ဝနာနီတိ နိသ္သာရသိမ္ဗလိပာလိဘဒ္ဒကဝနာနိ ဝိတုဒန္တော ဝိဇ္ဈန္တော။ ကဋ္ဌင္ဂရုက္ခေသူတိ ဝနကဋ္ဌကောဋ္ဌာသေသု ရုက္ခေသု။ အသာရကေသူတိ နိသ္သာရေသု ပာလိဘဒ္ဒကသိမ္ဗလိအာဒီသု။ အထာသဒာ ခဒိရံ ဇာတသာရန္တိ အထ ပောတကကာလတော ပဋ္ဌာယ ဇာတသာရံ ခဒိရံ သမ္ပာပုဏိ။ ယတ္ထဗ္ဘိဒာ ဂရုဠော ဥတ္တမင္ဂန္တိ ယတ္ထဗ္ဘိဒာတိ ယသ္မိံ ခဒိရေ အဘိန္ဒိ ပဒာလယိ။ ဂရုဠောတိ သကုဏော။ သဗ္ဗသကုဏာနဉ္ဟေတံ သဂာရဝသပ္ပတိသ္သ ဝစနံ။

    Tattha acāri vatāyanti acari vata ayaṃ. Vitudaṃ vanānīti nissārasimbalipālibhaddakavanāni vitudanto vijjhanto. Kaṭṭhaṅgarukkhesūti vanakaṭṭhakoṭṭhāsesu rukkhesu. Asārakesūti nissāresu pālibhaddakasimbaliādīsu. Athāsadā khadiraṃ jātasāranti atha potakakālato paṭṭhāya jātasāraṃ khadiraṃ sampāpuṇi. Yatthabbhidā garuḷo uttamaṅganti yatthabbhidāti yasmiṃ khadire abhindi padālayi. Garuḷoti sakuṇo. Sabbasakuṇānañhetaṃ sagāravasappatissa vacanaṃ.

    ဣတိ နံ ခဒိရဝနိယော ဝတ္ဝာ ‘‘ဘော ကန္ဒဂလက, ယတ္ထ တ္ဝံ ဥတ္တမင္ဂံ အဘိန္ဒိ, ခဒိရော နာမေသော သာရရုက္ခော’’တိ အာဟ။ သော တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပာပုဏိ။

    Iti naṃ khadiravaniyo vatvā ‘‘bho kandagalaka, yattha tvaṃ uttamaṅgaṃ abhindi, khadiro nāmeso sārarukkho’’ti āha. So tattheva jīvitakkhayaṃ pāpuṇi.

    သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ ကန္ဒဂလကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ, ခဒိရဝနိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kandagalako devadatto ahosi, khadiravaniyo pana ahameva ahosi’’nti.

    ကန္ဒဂလကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

    Kandagalakajātakavaṇṇanā dasamā.

    နတံဒဠ္ဟဝဂ္ဂော ဆဋ္ဌော။

    Nataṃdaḷhavaggo chaṭṭho.

    တသ္သုဒ္ဒာနံ –

    Tassuddānaṃ –

    ဗန္ဓနာဂာရံ ကေဠိသီလံ၊ ခဏ္ဍံ ဝီရကဂင္ဂေယ္ယံ။

    Bandhanāgāraṃ keḷisīlaṃ, khaṇḍaṃ vīrakagaṅgeyyaṃ;

    ကုရုင္ဂမသ္သကဉ္စေဝ၊ သုသုမာရဉ္စ ကုက္ကုဋံ။

    Kuruṅgamassakañceva, susumārañca kukkuṭaṃ;

    ကန္ဒဂလကန္တိ တေ ဒသ။

    Kandagalakanti te dasa.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၂၁၀. ကန္ဒဂလကဇာတကံ • 210. Kandagalakajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact