Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൨൧൦] ൧൦. കന്ദഗലകജാതകവണ്ണനാ
[210] 10. Kandagalakajātakavaṇṇanā
അമ്ഭോ കോ നാമയം രുക്ഖോതി ഇദം സത്ഥാ വേളുവനേ വിഹരന്തോ സുഗതാലയം ആരബ്ഭ കഥേസി. തദാ ഹി സത്ഥാ ‘‘ദേവദത്തോ സുഗതാലയം അകാസീ’’തി സുത്വാ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഇദാനേവ ദേവദത്തോ മയ്ഹം അനുകിരിയം കരോന്തോ വിനാസം പത്തോ, പുബ്ബേപി പാപുണിയേവാ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Ambho ko nāmayaṃ rukkhoti idaṃ satthā veḷuvane viharanto sugatālayaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā ‘‘devadatto sugatālayaṃ akāsī’’ti sutvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva devadatto mayhaṃ anukiriyaṃ karonto vināsaṃ patto, pubbepi pāpuṇiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ ബാരാണസിയം ബ്രഹ്മദത്തേ രജ്ജം കാരേന്തേ ബോധിസത്തോ ഹിമവന്തപദേസേ രുക്ഖകോട്ടകസകുണയോനിയം നിബ്ബത്തി, ‘‘ഖദിരവനിയോ’’തിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ ഖദിരവനേയേവ ഗോചരം ഗണ്ഹി, തസ്സേകോ കന്ദഗലകോ നാമ സഹായോ അഹോസി, സോ സിമ്ബലിപാലിഭദ്ദകവനേ ഗോചരം ഗണ്ഹാതി. സോ ഏകദിവസം ഖദിരവനിയസ്സ സന്തികം അഗമാസി. ഖദിരവനിയോ ‘‘സഹായോ മേ ആഗതോ’’തി കന്ദഗലകം ഗഹേത്വാ ഖദിരവനം പവിസിത്വാ ഖദിരഖന്ധം തുണ്ഡേന പഹരിത്വാ രുക്ഖതോ പാണകേ നീഹരിത്വാ അദാസി. കന്ദഗലകോ ദിന്നേ ദിന്നേ മധുരപൂവേ വിയ ഛിന്ദിത്വാ ഛിന്ദിത്വാ ഖാദി. തസ്സ ഖാദന്തസ്സേവ മാനോ ഉപ്പജ്ജി – ‘‘അയമ്പി രുക്ഖകോട്ടകയോനിയം നിബ്ബത്തോ, അഹമ്പി, കിം മേ ഏതേന ദിന്നഗോചരേന, സയമേവ ഖദിരവനേ ഗോചരം ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി. സോ ഖദിരവനിയം ആഹ – ‘‘സമ്മ, മാ ത്വം ദുക്ഖം അനുഭവി, അഹമേവ ഖദിരവനേ ഗോചരം ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese rukkhakoṭṭakasakuṇayoniyaṃ nibbatti, ‘‘khadiravaniyo’’tissa nāmaṃ ahosi. So khadiravaneyeva gocaraṃ gaṇhi, tasseko kandagalako nāma sahāyo ahosi, so simbalipālibhaddakavane gocaraṃ gaṇhāti. So ekadivasaṃ khadiravaniyassa santikaṃ agamāsi. Khadiravaniyo ‘‘sahāyo me āgato’’ti kandagalakaṃ gahetvā khadiravanaṃ pavisitvā khadirakhandhaṃ tuṇḍena paharitvā rukkhato pāṇake nīharitvā adāsi. Kandagalako dinne dinne madhurapūve viya chinditvā chinditvā khādi. Tassa khādantasseva māno uppajji – ‘‘ayampi rukkhakoṭṭakayoniyaṃ nibbatto, ahampi, kiṃ me etena dinnagocarena, sayameva khadiravane gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti. So khadiravaniyaṃ āha – ‘‘samma, mā tvaṃ dukkhaṃ anubhavi, ahameva khadiravane gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti.
അഥ നം സോ ‘‘ഹന്ദ ത്വം സമ്മ, സിമ്ബലിപാലിഭദ്ദകാദിവനേ നിസ്സാരേ ഗോചരഗ്ഗഹണകുലേ ജാതോ, ഖദിരാ നാമ ജാതസാരാ ഥദ്ധാ, മാ തേ ഏതം രുച്ചീ’’തി ആഹ. കന്ദഗലകോ ‘‘കിം ദാനാഹം ന രുക്ഖകോട്ടകയോനിയം നിബ്ബത്തോ’’തി തസ്സ വചനം അനാദിയിത്വാ വേഗേന ഗന്ത്വാ ഖദിരരുക്ഖം തുണ്ഡേന പഹരി. താവദേവസ്സ തുണ്ഡം ഭിജ്ജി, അക്ഖീനി നിക്ഖമനാകാരപ്പത്താനി ജാതാനി, സീസം ഫലിതം. സോ ഖന്ധേ പതിട്ഠാതും അസക്കോന്തോ ഭൂമിയം പതിത്വാ പഠമം ഗാഥമാഹ –
Atha naṃ so ‘‘handa tvaṃ samma, simbalipālibhaddakādivane nissāre gocaraggahaṇakule jāto, khadirā nāma jātasārā thaddhā, mā te etaṃ ruccī’’ti āha. Kandagalako ‘‘kiṃ dānāhaṃ na rukkhakoṭṭakayoniyaṃ nibbatto’’ti tassa vacanaṃ anādiyitvā vegena gantvā khadirarukkhaṃ tuṇḍena pahari. Tāvadevassa tuṇḍaṃ bhijji, akkhīni nikkhamanākārappattāni jātāni, sīsaṃ phalitaṃ. So khandhe patiṭṭhātuṃ asakkonto bhūmiyaṃ patitvā paṭhamaṃ gāthamāha –
൧൧൯.
119.
‘‘അമ്ഭോ കോ നാമയം രുക്ഖോ, സിന്നപത്തോ സകണ്ടകോ;
‘‘Ambho ko nāmayaṃ rukkho, sinnapatto sakaṇṭako;
യത്ഥ ഏകപ്പഹാരേന, ഉത്തമങ്ഗം വിഭിജ്ജിത’’ന്തി.
Yattha ekappahārena, uttamaṅgaṃ vibhijjita’’nti.
തത്ഥ അമ്ഭോ കോ നാമയം രുക്ഖോതി, ഭോ ഖദിരവനിയ, കോ നാമ അയം രുക്ഖോ. ‘‘കോ നാമ സോ’’തിപി പാഠോ. സിന്നപത്തോതി സുഖുമപത്തോ. യത്ഥ ഏകപ്പഹാരേനാതി യസ്മിം രുക്ഖേ ഏകേനേവ പഹാരേന. ഉത്തമങ്ഗം വിഭിജ്ജിതന്തി സീസം ഭിന്നം, ന കേവലഞ്ച സീസം, തുണ്ഡമ്പി ഭിന്നം. സോ വേദനാപ്പത്തതായ ഖദിരരുക്ഖം ‘‘കിം രുക്ഖോ നാമേസോ’’തി ജാനിതും അസക്കോന്തോ വേദനാപ്പത്തോ ഹുത്വാ ഇമായ ഗാഥായ വിപ്പലപി.
Tattha ambho ko nāmayaṃ rukkhoti, bho khadiravaniya, ko nāma ayaṃ rukkho. ‘‘Ko nāma so’’tipi pāṭho. Sinnapattoti sukhumapatto. Yattha ekappahārenāti yasmiṃ rukkhe ekeneva pahārena. Uttamaṅgaṃ vibhijjitanti sīsaṃ bhinnaṃ, na kevalañca sīsaṃ, tuṇḍampi bhinnaṃ. So vedanāppattatāya khadirarukkhaṃ ‘‘kiṃ rukkho nāmeso’’ti jānituṃ asakkonto vedanāppatto hutvā imāya gāthāya vippalapi.
തം വചനം സുത്വാ ഖദിരവനിയോ ദുതിയം ഗാഥമാഹ –
Taṃ vacanaṃ sutvā khadiravaniyo dutiyaṃ gāthamāha –
൧൨൦.
120.
‘‘അചാരി വതായം വിതുദം വനാനി, കട്ഠങ്ഗരുക്ഖേസു അസാരകേസു;
‘‘Acāri vatāyaṃ vitudaṃ vanāni, kaṭṭhaṅgarukkhesu asārakesu;
അഥാസദാ ഖദിരം ജാതസാരം, യത്ഥബ്ഭിദാ ഗരുളോ ഉത്തമങ്ഗ’’ന്തി.
Athāsadā khadiraṃ jātasāraṃ, yatthabbhidā garuḷo uttamaṅga’’nti.
തത്ഥ അചാരി വതായന്തി അചരി വത അയം. വിതുദം വനാനീതി നിസ്സാരസിമ്ബലിപാലിഭദ്ദകവനാനി വിതുദന്തോ വിജ്ഝന്തോ. കട്ഠങ്ഗരുക്ഖേസൂതി വനകട്ഠകോട്ഠാസേസു രുക്ഖേസു. അസാരകേസൂതി നിസ്സാരേസു പാലിഭദ്ദകസിമ്ബലിആദീസു. അഥാസദാ ഖദിരം ജാതസാരന്തി അഥ പോതകകാലതോ പട്ഠായ ജാതസാരം ഖദിരം സമ്പാപുണി. യത്ഥബ്ഭിദാ ഗരുളോ ഉത്തമങ്ഗന്തി യത്ഥബ്ഭിദാതി യസ്മിം ഖദിരേ അഭിന്ദി പദാലയി. ഗരുളോതി സകുണോ. സബ്ബസകുണാനഞ്ഹേതം സഗാരവസപ്പതിസ്സ വചനം.
Tattha acāri vatāyanti acari vata ayaṃ. Vitudaṃ vanānīti nissārasimbalipālibhaddakavanāni vitudanto vijjhanto. Kaṭṭhaṅgarukkhesūti vanakaṭṭhakoṭṭhāsesu rukkhesu. Asārakesūti nissāresu pālibhaddakasimbaliādīsu. Athāsadā khadiraṃ jātasāranti atha potakakālato paṭṭhāya jātasāraṃ khadiraṃ sampāpuṇi. Yatthabbhidā garuḷo uttamaṅganti yatthabbhidāti yasmiṃ khadire abhindi padālayi. Garuḷoti sakuṇo. Sabbasakuṇānañhetaṃ sagāravasappatissa vacanaṃ.
ഇതി നം ഖദിരവനിയോ വത്വാ ‘‘ഭോ കന്ദഗലക, യത്ഥ ത്വം ഉത്തമങ്ഗം അഭിന്ദി, ഖദിരോ നാമേസോ സാരരുക്ഖോ’’തി ആഹ. സോ തത്ഥേവ ജീവിതക്ഖയം പാപുണി.
Iti naṃ khadiravaniyo vatvā ‘‘bho kandagalaka, yattha tvaṃ uttamaṅgaṃ abhindi, khadiro nāmeso sārarukkho’’ti āha. So tattheva jīvitakkhayaṃ pāpuṇi.
സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി – ‘‘തദാ കന്ദഗലകോ ദേവദത്തോ അഹോസി, ഖദിരവനിയോ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kandagalako devadatto ahosi, khadiravaniyo pana ahameva ahosi’’nti.
കന്ദഗലകജാതകവണ്ണനാ ദസമാ.
Kandagalakajātakavaṇṇanā dasamā.
നതംദള്ഹവഗ്ഗോ ഛട്ഠോ.
Nataṃdaḷhavaggo chaṭṭho.
തസ്സുദ്ദാനം –
Tassuddānaṃ –
ബന്ധനാഗാരം കേളിസീലം, ഖണ്ഡം വീരകഗങ്ഗേയ്യം;
Bandhanāgāraṃ keḷisīlaṃ, khaṇḍaṃ vīrakagaṅgeyyaṃ;
കുരുങ്ഗമസ്സകഞ്ചേവ, സുസുമാരഞ്ച കുക്കുടം;
Kuruṅgamassakañceva, susumārañca kukkuṭaṃ;
കന്ദഗലകന്തി തേ ദസ.
Kandagalakanti te dasa.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൨൧൦. കന്ദഗലകജാതകം • 210. Kandagalakajātakaṃ