Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā

    [౨౯] ౯. కణ్హజాతకవణ్ణనా

    [29] 9. Kaṇhajātakavaṇṇanā

    యతో యతో గరు ధురన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో యమకపాటిహారియం ఆరబ్భ కథేసి. తం సద్ధిం దేవోరోహణేన తేరసకనిపాతే సరభమిగజాతకే (జా॰ ౧.౧౩.౧౩౪ ఆదయో) ఆవి భవిస్సతి. సమ్మాసమ్బుద్ధే పన యమకపాటిహారియం కత్వా దేవలోకే తేమాసం వసిత్వా మహాపవారణాయ సఙ్కస్సనగరద్వారే ఓరుయ్హ మహన్తేన పరివారేన జేతవనం పవిట్ఠే భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం సన్నిపతిత్వా ‘‘ఆవుసో, తథాగతో నామ అసమధురో, తథాగతేన వుళ్హధురం అఞ్ఞో వహితుం సమత్థో నామ నత్థి, ఛ సత్థారో ‘మయమేవ పాటిహారియం కరిస్సామ, మయమేవ పాటిహారియం కరిస్సామా’తి వత్వా ఏకమ్పి పాటిహారియం న అకంసు, అహో సత్థా అసమధురో’’తి సత్థు గుణకథం కథేన్తా నిసీదింసు. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘మయం, భన్తే, న అఞ్ఞాయ కథాయ, ఏవరూపాయ నామ తుమ్హాకమేవ గుణకథాయా’’తి. సత్థా ‘‘భిక్ఖవే, ఇదాని మయా వుళ్హధురం కో వహిస్సతి, పుబ్బే తిరచ్ఛానయోనియం నిబ్బత్తోపి అహం అత్తనా సమధురం కఞ్చి నాలత్థ’’న్తి వత్వా అతీతం ఆహరి.

    Yato yato garu dhuranti idaṃ satthā jetavane viharanto yamakapāṭihāriyaṃ ārabbha kathesi. Taṃ saddhiṃ devorohaṇena terasakanipāte sarabhamigajātake (jā. 1.13.134 ādayo) āvi bhavissati. Sammāsambuddhe pana yamakapāṭihāriyaṃ katvā devaloke temāsaṃ vasitvā mahāpavāraṇāya saṅkassanagaradvāre oruyha mahantena parivārena jetavanaṃ paviṭṭhe bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannipatitvā ‘‘āvuso, tathāgato nāma asamadhuro, tathāgatena vuḷhadhuraṃ añño vahituṃ samattho nāma natthi, cha satthāro ‘mayameva pāṭihāriyaṃ karissāma, mayameva pāṭihāriyaṃ karissāmā’ti vatvā ekampi pāṭihāriyaṃ na akaṃsu, aho satthā asamadhuro’’ti satthu guṇakathaṃ kathentā nisīdiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchi. ‘‘Mayaṃ, bhante, na aññāya kathāya, evarūpāya nāma tumhākameva guṇakathāyā’’ti. Satthā ‘‘bhikkhave, idāni mayā vuḷhadhuraṃ ko vahissati, pubbe tiracchānayoniyaṃ nibbattopi ahaṃ attanā samadhuraṃ kañci nālattha’’nti vatvā atītaṃ āhari.

    అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో గోయోనియం పటిసన్ధిం గణ్హి. అథ నం సామికా తరుణవచ్ఛకకాలేయేవ ఏకిస్సా మహల్లికాయ ఘరే వసిత్వా తస్సా నివాసవేతనతో పరిచ్ఛిన్దిత్వా అదంసు. సా తం యాగుభత్తాదీహి పటిజగ్గమానా పుత్తట్ఠానే ఠపేత్వా వడ్ఢేసి. సో ‘‘అయ్యికాకాళకో’’ త్వేవ నామం పఞ్ఞాయిత్థ. వయప్పత్తో చ అఞ్జనవణ్ణో హుత్వా గామగోణేహి సద్ధిం చరతి, సీలాచారసమ్పన్నో అహోసి. గామదారకా సిఙ్గేసుపి కణ్ణేసుపి గలేపి గహేత్వా ఓలమ్బన్తి, నఙ్గుట్ఠేపి గహేత్వా కీళన్తి, పిట్ఠియమ్పి నిసీదన్తి. సో ఏకదివసం చిన్తేసి ‘‘మయ్హం మాతా దుగ్గతా, మం పుత్తట్ఠానే ఠపేత్వా దుక్ఖేన పోసేసి, యంనూనాహం భతిం కత్వా ఇమం దుగ్గతభావతో మోచేయ్య’’న్తి. సో తతో పట్ఠాయ భతిం ఉపధారేన్తో చరతి.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto goyoniyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Atha naṃ sāmikā taruṇavacchakakāleyeva ekissā mahallikāya ghare vasitvā tassā nivāsavetanato paricchinditvā adaṃsu. Sā taṃ yāgubhattādīhi paṭijaggamānā puttaṭṭhāne ṭhapetvā vaḍḍhesi. So ‘‘ayyikākāḷako’’ tveva nāmaṃ paññāyittha. Vayappatto ca añjanavaṇṇo hutvā gāmagoṇehi saddhiṃ carati, sīlācārasampanno ahosi. Gāmadārakā siṅgesupi kaṇṇesupi galepi gahetvā olambanti, naṅguṭṭhepi gahetvā kīḷanti, piṭṭhiyampi nisīdanti. So ekadivasaṃ cintesi ‘‘mayhaṃ mātā duggatā, maṃ puttaṭṭhāne ṭhapetvā dukkhena posesi, yaṃnūnāhaṃ bhatiṃ katvā imaṃ duggatabhāvato moceyya’’nti. So tato paṭṭhāya bhatiṃ upadhārento carati.

    అథేకదివసం ఏకో సత్థవాహపుత్తో పఞ్చహి సకటసతేహి విసమతిత్థం సమ్పత్తో, తస్స గోణా సకటాని ఉత్తారేతుం న సక్కోన్తి, పఞ్చసు సకటసతేసు గోణా యుగపరమ్పరాయ యోజితా ఏకమ్పి సకటం ఉత్తారేతుం నాసక్ఖింసు. బోధిసత్తోపి గామగోణేహి సద్ధిం తత్థ సమీపే చరతి. సత్థవాహపుత్తోపి గోసుత్తవిత్తకో, సో ‘‘అత్థి ను ఖో ఏతేసం గున్నం అన్తరే ఇమాని సకటాని ఉత్తారేతుం సమత్థో ఉసభాజానీయో’’తి ఉపధారయమానో బోధిసత్తం దిస్వా ‘‘అయం ఆజానీయో సక్ఖిస్సతి మయ్హం సకటాని ఉత్తారేతుం, కో ను ఖో అస్స సామికో’’తి గోపాలకే పుచ్ఛి ‘‘కో ను ఖో భో ఇమస్స సామికో, అహం ఇమం సకటే యోజేత్వా సకటేసు ఉత్తారితేసు వేతనం దస్సామీ’’తి. తే ఆహంసు ‘‘గహేత్వా నం యోజేథ, నత్థి ఇమస్స ఇమస్మిం ఠానే సామికో’’తి. సో నం నాసాయ రజ్జుకేన బన్ధిత్వా ఆకడ్ఢేన్తో చాలేతుమ్పి నాసక్ఖి. బోధిసత్తో కిర ‘‘భతియా కథితాయ గమిస్సామీ’’తి న అగమాసి. సత్థవాహపుత్తో తస్సాధిప్పాయం ఞత్వా ‘‘సామి, తయా పఞ్చసు సకటసతేసు ఉత్తారితేసు ఏకేకస్స సకటస్స ద్వే ద్వే కహాపణే భతిం కత్వా సహస్సం దస్సామీ’’తి ఆహ. తదా బోధిసత్తో సయమేవ అగమాసి. అథ నం పురిసా పురిమసకటేసు యోజేసుం. అథ నం ఏకవేగేనేవ ఉక్ఖిపిత్వా థలే పతిట్ఠాపేసి. ఏతేనుపాయేన సబ్బసకటాని ఉత్తారేసి.

    Athekadivasaṃ eko satthavāhaputto pañcahi sakaṭasatehi visamatitthaṃ sampatto, tassa goṇā sakaṭāni uttāretuṃ na sakkonti, pañcasu sakaṭasatesu goṇā yugaparamparāya yojitā ekampi sakaṭaṃ uttāretuṃ nāsakkhiṃsu. Bodhisattopi gāmagoṇehi saddhiṃ tattha samīpe carati. Satthavāhaputtopi gosuttavittako, so ‘‘atthi nu kho etesaṃ gunnaṃ antare imāni sakaṭāni uttāretuṃ samattho usabhājānīyo’’ti upadhārayamāno bodhisattaṃ disvā ‘‘ayaṃ ājānīyo sakkhissati mayhaṃ sakaṭāni uttāretuṃ, ko nu kho assa sāmiko’’ti gopālake pucchi ‘‘ko nu kho bho imassa sāmiko, ahaṃ imaṃ sakaṭe yojetvā sakaṭesu uttāritesu vetanaṃ dassāmī’’ti. Te āhaṃsu ‘‘gahetvā naṃ yojetha, natthi imassa imasmiṃ ṭhāne sāmiko’’ti. So naṃ nāsāya rajjukena bandhitvā ākaḍḍhento cāletumpi nāsakkhi. Bodhisatto kira ‘‘bhatiyā kathitāya gamissāmī’’ti na agamāsi. Satthavāhaputto tassādhippāyaṃ ñatvā ‘‘sāmi, tayā pañcasu sakaṭasatesu uttāritesu ekekassa sakaṭassa dve dve kahāpaṇe bhatiṃ katvā sahassaṃ dassāmī’’ti āha. Tadā bodhisatto sayameva agamāsi. Atha naṃ purisā purimasakaṭesu yojesuṃ. Atha naṃ ekavegeneva ukkhipitvā thale patiṭṭhāpesi. Etenupāyena sabbasakaṭāni uttāresi.

    సత్థవాహపుత్తో ఏకేకస్స సకటస్స ఏకేకం కత్వా పఞ్చసతాని భణ్డికం కత్వా తస్స గలే బన్ధి. సో ‘‘అయం మయ్హం యథాపరిచ్ఛిన్నం భతిం న దేతి, న దానిస్స గన్తుం దస్సామీ’’తి గన్త్వా సబ్బపురిమసకటస్స పురతో మగ్గం నివారేత్వా అట్ఠాసి. అపనేతుం వాయమన్తాపి నం అపనేతుం నాసక్ఖింసు. సత్థవాహపుత్తో ‘‘జానాతి మఞ్ఞే ఏస అత్తనో భతియా ఊనభావ’’న్తి ఏకేకస్మిం సకటే ద్వే ద్వే కత్వా సహస్సభణ్డికం బన్ధిత్వా ‘‘అయం తే సకటుత్తరణభతీ’’తి గీవాయం లగ్గేసి. సో సహస్సభణ్డికం ఆదాయ మాతు సన్తికం అగమాసి. గామదారకా ‘‘కిం నామేతం అయ్యికాకాళకస్స గలే’’తి బోధిసత్తస్స సన్తికం ఆగచ్ఛన్తి. సో తే అనుబన్ధిత్వా దూరతోవ పలాపేన్తో మాతు సన్తికం గతో. పఞ్చన్నం పన సకటసతానం ఉత్తారితత్తా రత్తేహి అక్ఖీహి కిలన్తరూపో పఞ్ఞాయిత్థ. అయ్యికా తస్స గీవాయ సహస్సత్థవికం దిస్వా ‘‘తాత, అయం తే కహం లద్ధా’’తి గోపాలకదారకే పుచ్ఛిత్వా తమత్థం సుత్వా ‘‘తాత, కిం అహం తయా లద్ధభతియా జీవితుకామా, కింకారణా ఏవరూపం దుక్ఖం అనుభోసీ’’తి వత్వా బోధిసత్తం ఉణ్హోదకేన న్హాపేత్వా సకలసరీరం తేలేన మక్ఖేత్వా పానీయం పాయేత్వా సప్పాయం భోజనం భోజేత్వా జీవితపరియోసానే సద్ధిం బోధిసత్తేన యథాకమ్మం గతా.

    Satthavāhaputto ekekassa sakaṭassa ekekaṃ katvā pañcasatāni bhaṇḍikaṃ katvā tassa gale bandhi. So ‘‘ayaṃ mayhaṃ yathāparicchinnaṃ bhatiṃ na deti, na dānissa gantuṃ dassāmī’’ti gantvā sabbapurimasakaṭassa purato maggaṃ nivāretvā aṭṭhāsi. Apanetuṃ vāyamantāpi naṃ apanetuṃ nāsakkhiṃsu. Satthavāhaputto ‘‘jānāti maññe esa attano bhatiyā ūnabhāva’’nti ekekasmiṃ sakaṭe dve dve katvā sahassabhaṇḍikaṃ bandhitvā ‘‘ayaṃ te sakaṭuttaraṇabhatī’’ti gīvāyaṃ laggesi. So sahassabhaṇḍikaṃ ādāya mātu santikaṃ agamāsi. Gāmadārakā ‘‘kiṃ nāmetaṃ ayyikākāḷakassa gale’’ti bodhisattassa santikaṃ āgacchanti. So te anubandhitvā dūratova palāpento mātu santikaṃ gato. Pañcannaṃ pana sakaṭasatānaṃ uttāritattā rattehi akkhīhi kilantarūpo paññāyittha. Ayyikā tassa gīvāya sahassatthavikaṃ disvā ‘‘tāta, ayaṃ te kahaṃ laddhā’’ti gopālakadārake pucchitvā tamatthaṃ sutvā ‘‘tāta, kiṃ ahaṃ tayā laddhabhatiyā jīvitukāmā, kiṃkāraṇā evarūpaṃ dukkhaṃ anubhosī’’ti vatvā bodhisattaṃ uṇhodakena nhāpetvā sakalasarīraṃ telena makkhetvā pānīyaṃ pāyetvā sappāyaṃ bhojanaṃ bhojetvā jīvitapariyosāne saddhiṃ bodhisattena yathākammaṃ gatā.

    సత్థా ‘‘న, భిక్ఖవే, తథాగతో ఇదానేవ అసమధురో, పుబ్బేపి అసమధురోయేవా’’తి వత్వా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా అనుసన్ధిం ఘటేత్వా అభిసమ్బుద్ధో హుత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Satthā ‘‘na, bhikkhave, tathāgato idāneva asamadhuro, pubbepi asamadhuroyevā’’ti vatvā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā abhisambuddho hutvā imaṃ gāthamāha –

    ౨౯.

    29.

    ‘‘యతో యతో గరు ధురం, యతో గమ్భీరవత్తనీ;

    ‘‘Yato yato garu dhuraṃ, yato gambhīravattanī;

    తదాస్సు కణ్హం యుఞ్జన్తి, స్వాస్సు తం వహతే ధుర’’న్తి.

    Tadāssu kaṇhaṃ yuñjanti, svāssu taṃ vahate dhura’’nti.

    తత్థ యతో యతో గరు ధురన్తి యస్మిం యస్మిం ఠానే ధురం గరు భారియం హోతి, అఞ్ఞే బలిబద్దా ఉక్ఖిపితుం న సక్కోన్తి. యతో గమ్భీరవత్తనీతి వత్తన్తి ఏత్థాతి వత్తనీ, మగ్గస్సేతం నామం, యస్మిం ఠానే ఉదకచిక్ఖల్లమహన్తతాయ వా విసమచ్ఛిన్నతటభావేన వా మగ్గో గమ్భీరో హోతీతి అత్థో. తదాస్సు కణ్హం యుఞ్జన్తీతి ఏత్థ అస్సూతి నిపాతమత్తం, తదా కణ్హం యుఞ్జన్తీతి అత్థో. యదా ధురఞ్చ గరు హోతి మగ్గో చ గమ్భీరో, తదా అఞ్ఞే బలిబద్దే అపనేత్వా కణ్హమేవ యోజేన్తీతి వుత్తం హోతి. స్వాస్సు తం వహతే ధురన్తి ఏత్థాపి అస్సూతి నిపాతమత్తమేవ, సో తం ధురం వహతీతి అత్థో.

    Tattha yato yato garu dhuranti yasmiṃ yasmiṃ ṭhāne dhuraṃ garu bhāriyaṃ hoti, aññe balibaddā ukkhipituṃ na sakkonti. Yato gambhīravattanīti vattanti etthāti vattanī, maggassetaṃ nāmaṃ, yasmiṃ ṭhāne udakacikkhallamahantatāya vā visamacchinnataṭabhāvena vā maggo gambhīro hotīti attho. Tadāssu kaṇhaṃ yuñjantīti ettha assūti nipātamattaṃ, tadā kaṇhaṃ yuñjantīti attho. Yadā dhurañca garu hoti maggo ca gambhīro, tadā aññe balibadde apanetvā kaṇhameva yojentīti vuttaṃ hoti. Svāssu taṃ vahate dhuranti etthāpi assūti nipātamattameva, so taṃ dhuraṃ vahatīti attho.

    ఏవం భగవా ‘‘తదా, భిక్ఖవే, కణ్హోవ తం ధురం వహతీ’’తి దస్సేత్వా అనుసన్ధిం ఘటేత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా మహల్లికా ఉప్పలవణ్ణా అహోసి, అయ్యికాకాళకో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.

    Evaṃ bhagavā ‘‘tadā, bhikkhave, kaṇhova taṃ dhuraṃ vahatī’’ti dassetvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mahallikā uppalavaṇṇā ahosi, ayyikākāḷako pana ahameva ahosi’’nti.

    కణ్హజాతకవణ్ణనా నవమా.

    Kaṇhajātakavaṇṇanā navamā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౨౯. కణ్హజాతకం • 29. Kaṇhajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact