Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
੫. ਕਞ੍ਜਿਕਦਾਯਿਕਾવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ
5. Kañjikadāyikāvimānavaṇṇanā
ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨ વਣ੍ਣੇਨਾਤਿ ਕਞ੍ਜਿਕਦਾਯਿਕਾવਿਮਾਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਾ ਅਨ੍ਧਕવਿਨ੍ਦੇ વਿਹਰਤਿ। ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਤੋ ਕੁਚ੍ਛਿਯਂ વਾਤਰੋਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ ਆਨਨ੍ਦ, ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਭੇਸਜ੍ਜਤ੍ਥਂ ਕਞ੍ਜਿਕਂ ਆਹਰਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਮਹਾਰਾਜਦਤ੍ਤਿਯਂ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕવੇਜ੍ਜਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨਦ੍વਾਰੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ વੇਜ੍ਜਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਥੇਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਕੀਦਿਸੇਨ વੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭੇਸਜ੍ਜੇਨ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਸਾ ਕਿਰ ਬੁਦ੍ਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ‘‘ਭੇਸਜ੍ਜੇਨ ਪਯੋਜਨੇ ਸਤਿ ਥੇਰੋ ਇਧਾਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਭਿਕ੍ਖਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸਿ। ‘‘ਕਞ੍ਜਿਕੇਨਾ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨ ਯਿਦਂ ਭੇਸਜ੍ਜਂ ਮਯ੍ਹਂ ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਹੇਸ ਭਗવਤੋ ਪਤ੍ਤੋ, ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਕਞ੍ਜਿਕਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਮੀ’’ਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤਾ ਸਞ੍ਜਾਤਬਹੁਮਾਨਾ ਬਦਰਯੂਸੇਨ ਯਾਗੁਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿવਾਰਭਾવੇਨ ਅਞ੍ਞਞ੍ਚ ਭੋਜਨਂ ਪਟਿਯਾਦੇਤ੍વਾ ਪੇਸੇਸਿ। ਤਂ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਭਗવਤੋ ਸੋ ਆਬਾਧੋ વੂਪਸਮਿ। ਸਾ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਮਹਤਿਂ ਦਿਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੀ ਮੋਦਤਿ। ਅਥਾਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਦੇવਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਤਂ ਅਚ੍ਛਰਾਸਹਸ੍ਸਪਰਿવਾਰੇਨ વਿਚਰਨ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਾਯ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪੁਚ੍ਛਿ –
Abhikkantenavaṇṇenāti kañjikadāyikāvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā andhakavinde viharati. Tena ca samayena bhagavato kucchiyaṃ vātarogo uppajji. Bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi ‘‘gaccha tvaṃ ānanda, piṇḍāya caritvā mayhaṃ bhesajjatthaṃ kañjikaṃ āharā’’ti. ‘‘Evaṃ bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissuṇitvā mahārājadattiyaṃ pattaṃ gahetvā attano upaṭṭhākavejjassa nivesanadvāre aṭṭhāsi. Taṃ disvā vejjassa bhariyā paccuggantvā vanditvā pattaṃ gahetvā theraṃ pucchi ‘‘kīdisena vo, bhante, bhesajjena attho’’ti. Sā kira buddhisampannā ‘‘bhesajjena payojane sati thero idhāgacchati, na bhikkhattha’’nti sallakkhesi. ‘‘Kañjikenā’’ti ca vutte ‘‘na yidaṃ bhesajjaṃ mayhaṃ ayyassa, tathā hesa bhagavato patto, handāhaṃ lokanāthassa anucchavikaṃ kañjikaṃ sampādemī’’ti somanassajātā sañjātabahumānā badarayūsena yāguṃ sampādetvā pattaṃ pūretvā tassa parivārabhāvena aññañca bhojanaṃ paṭiyādetvā pesesi. Taṃ paribhuttamattasseva bhagavato so ābādho vūpasami. Sā aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppajjitvā mahatiṃ dibbasampattiṃ anubhavantī modati. Athāyasmā mahāmoggallāno devacārikaṃ caranto taṃ accharāsahassaparivārena vicarantiṃ disvā tāya katakammaṃ imāhi gāthāhi pucchi –
੭੧੯.
719.
‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨ વਣ੍ਣੇਨ …ਪੇ॰… વਣ੍ਣੋ ਚ ਤੇ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾ ਪਭਾਸਤੀ’’ਤਿ॥ –
‘‘Abhikkantena vaṇṇena …pe… vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
ਸਾਪਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।
Sāpi byākāsi.
੭੨੧.
721.
‘‘ਸਾ ਦੇવਤਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ…ਪੇ॰… ਯਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ’’॥
‘‘Sā devatā attamanā…pe… yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
੭੨੩.
723.
‘‘ਅਹਂ ਅਨ੍ਧਕવਿਨ੍ਦਮ੍ਹਿ, ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਨੋ।
‘‘Ahaṃ andhakavindamhi, buddhassādiccabandhuno;
ਅਦਾਸਿਂ ਕੋਲਸਮ੍ਪਾਕਂ, ਕਞ੍ਜਿਕਂ ਤੇਲਧੂਪਿਤਂ॥
Adāsiṃ kolasampākaṃ, kañjikaṃ teladhūpitaṃ.
੭੨੪.
724.
‘‘ਪਿਪ੍ਫਲ੍ਯਾ ਲਸੁਣੇਨ ਚ, ਮਿਸ੍ਸਂ ਲਾਮਞ੍ਜਕੇਨ ਚ।
‘‘Pipphalyā lasuṇena ca, missaṃ lāmañjakena ca;
ਅਦਾਸਿਂ ਉਜੁਭੂਤਸ੍ਮਿਂ, વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੇਨ ਚੇਤਸਾ॥
Adāsiṃ ujubhūtasmiṃ, vippasannena cetasā.
੭੨੫.
725.
‘‘ਯਾ ਮਹੇਸਿਤ੍ਤਂ ਕਾਰੇਯ੍ਯ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਰਾਜਿਨੋ।
‘‘Yā mahesittaṃ kāreyya, cakkavattissa rājino;
ਨਾਰੀ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਕਲ੍ਯਾਣੀ, ਭਤ੍ਤੁ ਚਾਨੋਮਦਸ੍ਸਿਕਾ।
Nārī sabbaṅgakalyāṇī, bhattu cānomadassikā;
ਏਕਸ੍ਸ ਕਞ੍ਜਿਕਦਾਨਸ੍ਸ, ਕਲਂ ਨਾਗ੍ਘਤਿ ਸੋਲ਼ਸਿਂ॥
Ekassa kañjikadānassa, kalaṃ nāgghati soḷasiṃ.
੭੨੬.
726.
‘‘ਸਤਂ ਨਿਕ੍ਖਾ ਸਤਂ ਅਸ੍ਸਾ, ਸਤਂ ਅਸ੍ਸਤਰੀਰਥਾ।
‘‘Sataṃ nikkhā sataṃ assā, sataṃ assatarīrathā;
ਸਤਂ ਕਞ੍ਞਾਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਆਮੁਤ੍ਤਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲਾ।
Sataṃ kaññāsahassāni, āmuttamaṇikuṇḍalā;
ਏਕਸ੍ਸ ਕਞ੍ਜਿਕਦਾਨਸ੍ਸ, ਕਲਂ ਨਾਗ੍ਘਨ੍ਤਿ ਸੋਲ਼ਸਿਂ॥
Ekassa kañjikadānassa, kalaṃ nāgghanti soḷasiṃ.
੭੨੭.
727.
‘‘ਸਤਂ ਹੇਮવਤਾ ਨਾਗਾ, ਈਸਾਦਨ੍ਤਾ ਉਰੂਲ਼੍ਹવਾ।
‘‘Sataṃ hemavatā nāgā, īsādantā urūḷhavā;
ਸੁવਣ੍ਣਕਚ੍ਛਾ ਮਾਤਙ੍ਗਾ, ਹੇਮਕਪ੍ਪਨવਾਸਸਾ,
Suvaṇṇakacchā mātaṅgā, hemakappanavāsasā,
ਏਕਸ੍ਸ ਕਞ੍ਜਿਕਦਾਨਸ੍ਸ, ਕਲਂ ਨਾਗ੍ਘਨ੍ਤਿ ਸੋਲ਼ਸਿਂ॥
Ekassa kañjikadānassa, kalaṃ nāgghanti soḷasiṃ.
੭੨੮.
728.
‘‘ਚਤੁਨ੍ਨਮਪਿ ਦੀਪਾਨਂ, ਇਸ੍ਸਰਂ ਯੋਧ ਕਾਰਯੇ।
‘‘Catunnamapi dīpānaṃ, issaraṃ yodha kāraye;
ਏਕਸ੍ਸ ਕਞ੍ਜਿਕਦਾਨਸ੍ਸ, ਕਲਂ ਨਾਗ੍ਘਤਿ ਸੋਲ਼ਸਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
Ekassa kañjikadānassa, kalaṃ nāgghati soḷasi’’nti.
੭੨੩-੪. ਤਤ੍ਥ ਅਦਾਸਿਂ ਕੋਲਸਮ੍ਪਾਪਕਂ, ਕਞ੍ਜਿਕਂ ਤੇਲਧੂਪਿਤਨ੍ਤਿ ਬਦਰਮੋਦਕਕਸਾવੇ ਚਤੁਗੁਣੋਦਕਸਮੋਦਿਤੇ ਪਾਕੇਨ ਚਤੁਤ੍ਥਭਾਗਾવਸਿਟ੍ਠਂ ਯਾਗੁਂ ਪਚਿਤ੍વਾ ਤਂ ਤਿਕਟੁਕਅਜਮੋਦਹਿਙ੍ਗੁਜੀਰਕਲਸੁਣਾਦੀਹਿ ਕਟੁਕਭਣ੍ਡੇਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਸੁਧੂਪਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਲਾਮਞ੍ਜਗਨ੍ਧਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੇਨ ਭਗવਤੋ ਪਤ੍ਤੇ ਆਕਿਰਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿਂ, ਥੇਰਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਸਿਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ –
723-4. Tattha adāsiṃ kolasampāpakaṃ, kañjikaṃ teladhūpitanti badaramodakakasāve catuguṇodakasamodite pākena catutthabhāgāvasiṭṭhaṃ yāguṃ pacitvā taṃ tikaṭukaajamodahiṅgujīrakalasuṇādīhi kaṭukabhaṇḍehi abhisaṅkharitvā sudhūpitaṃ katvā lāmañjagandhaṃ gāhāpetvā pasannacittena bhagavato patte ākiritvā satthāraṃ uddisitvā adāsiṃ, therassa hatthe patiṭṭhapesinti dasseti. Tenāha –
‘‘ਪਿਪ੍ਫਲ੍ਯਾ ਲਸੁਣੇਨ ਚ, ਮਿਸ੍ਸਂ ਲਾਮਞ੍ਜਕੇਨ ਚ।
‘‘Pipphalyālasuṇena ca, missaṃ lāmañjakena ca;
ਅਦਾਸਿਂ ਉਜੁਭੂਤਸ੍ਮਿਂ, વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੇਨ ਚੇਤਸਾ’’ਤਿ॥
Adāsiṃ ujubhūtasmiṃ, vippasannena cetasā’’ti.
ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Sesaṃ vuttanayameva.
ਏવਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਤਾਯ ਦੇવਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮੁਪਚਿਤਸੁਚਰਿਤਕਮ੍ਮੇ ਆવਿਕਤੇ ਸਪਰਿવਾਰਾਯ ਤਸ੍ਸਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਭਗવਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਚਤੁਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਸਾ ਦੇਸਨਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
Evaṃ āyasmā mahāmoggallāno tāya devatāya attanā samupacitasucaritakamme āvikate saparivārāya tassā dhammaṃ desetvā manussalokaṃ āgantvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā catuparisamajjhe dhammaṃ desesi. Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
ਕਞ੍ਜਿਕਦਾਯਿਕਾવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kañjikadāyikāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁਪਾਲ਼ਿ • Vimānavatthupāḷi / ੫. ਕਞ੍ਜਿਕਦਾਯਿਕਾવਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ • 5. Kañjikadāyikāvimānavatthu