Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / उदान-अट्ठकथा • Udāna-aṭṭhakathā

    ७. कङ्खारेवतसुत्तवण्णना

    7. Kaṅkhārevatasuttavaṇṇanā

    ४७. सत्तमे कङ्खारेवतोति तस्स थेरस्स नामं। सो हि सासने पब्बजित्वा लद्धूपसम्पदो सीलवा कल्याणधम्मो विहरति, ‘‘अकप्पिया मुग्गा, न कप्पन्ति मुग्गा परिभुञ्‍जितुं, अकप्पियो गुळो’’ति (महाव॰ २७२) च आदिना विनयकुक्‍कुच्‍चसङ्खातकङ्खाबहुलो पन होति। तेन कङ्खारेवतोति पञ्‍ञायित्थ। सो अपरभागे सत्थु सन्तिके कम्मट्ठानं गहेत्वा घटेन्तो वायमन्तो छळभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा झानसुखेन फलसुखेन वीतिनामेति, येभुय्येन पन अत्तना अधिगतं अरियमग्गं गरुं कत्वा पच्‍चवेक्खति। तेन वुत्तं – ‘‘अत्तनो कङ्खावितरणविसुद्धिं पच्‍चवेक्खमानो’’ति। मग्गपञ्‍ञा हि ‘‘अहोसिं नु खो अहं अतीतमद्धान’’न्तिआदिनयपवत्ताय (म॰ नि॰ १.१८; सं॰ नि॰ २.२०) सोळसवत्थुकाय, ‘‘बुद्धे कङ्खति…पे॰… पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु कङ्खती’’ति (ध॰ स॰ १००८) एवं वुत्ताय अट्ठवत्थुकाय, पगेव इतरासन्ति अनवसेसतो सब्बकङ्खानं वितरणतो समतिक्‍कमनतो, अञ्‍ञेहि च अत्तना पहातब्बकिलेसेहि अच्‍चन्तविसुज्झनतो ‘‘कङ्खावितरणविसुद्धी’’ति इधाधिप्पेता। तञ्हि अयमायस्मा दीघरत्तं कङ्खापकतत्ता ‘‘इमं मग्गधम्मं अधिगम्म इमा मे कङ्खा अनवसेसा पहीना’’ति गरुं कत्वा पच्‍चवेक्खमानो निसीदि, न सप्पच्‍चयनामरूपदस्सनं अनिच्‍चन्तिकत्ता तस्स कङ्खावितरणस्स।

    47. Sattame kaṅkhārevatoti tassa therassa nāmaṃ. So hi sāsane pabbajitvā laddhūpasampado sīlavā kalyāṇadhammo viharati, ‘‘akappiyā muggā, na kappanti muggā paribhuñjituṃ, akappiyo guḷo’’ti (mahāva. 272) ca ādinā vinayakukkuccasaṅkhātakaṅkhābahulo pana hoti. Tena kaṅkhārevatoti paññāyittha. So aparabhāge satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā ghaṭento vāyamanto chaḷabhiññā sacchikatvā jhānasukhena phalasukhena vītināmeti, yebhuyyena pana attanā adhigataṃ ariyamaggaṃ garuṃ katvā paccavekkhati. Tena vuttaṃ – ‘‘attano kaṅkhāvitaraṇavisuddhiṃ paccavekkhamāno’’ti. Maggapaññā hi ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādinayapavattāya (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) soḷasavatthukāya, ‘‘buddhe kaṅkhati…pe… paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhatī’’ti (dha. sa. 1008) evaṃ vuttāya aṭṭhavatthukāya, pageva itarāsanti anavasesato sabbakaṅkhānaṃ vitaraṇato samatikkamanato, aññehi ca attanā pahātabbakilesehi accantavisujjhanato ‘‘kaṅkhāvitaraṇavisuddhī’’ti idhādhippetā. Tañhi ayamāyasmā dīgharattaṃ kaṅkhāpakatattā ‘‘imaṃ maggadhammaṃ adhigamma imā me kaṅkhā anavasesā pahīnā’’ti garuṃ katvā paccavekkhamāno nisīdi, na sappaccayanāmarūpadassanaṃ aniccantikattā tassa kaṅkhāvitaraṇassa.

    एतमत्थं विदित्वाति एतं अरियमग्गस्स अनवसेसकङ्खावितरणसङ्खातं अत्थं विदित्वा तदत्थदीपकं इमं उदानं उदानेसि

    Etamatthaṃ viditvāti etaṃ ariyamaggassa anavasesakaṅkhāvitaraṇasaṅkhātaṃ atthaṃ viditvā tadatthadīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

    तत्थ या काचि कङ्खा इध वा हुरं वाति इध इमस्मिं पच्‍चुप्पन्‍ने अत्तभावे ‘‘अहं नु खोस्मि नो नु खोस्मी’’तिआदिना हुरं वा, अतीतानागतेसु अत्तभावेसु ‘‘अहोसिं नु खो अहं अतीतमद्धान’’न्तिआदिना उप्पज्‍जनका कङ्खा। सकवेदिया वा परवेदिया वाति ता एवं वुत्तनयेनेव सकअत्तभावे आरम्मणवसेन पटिलभितब्बाय पवत्तिया सकवेदिया वा परस्स अत्तभावे पटिलभितब्बाय ‘‘बुद्धो नु खो, नो नु खो’’तिआदिना वा परस्मिं पधाने उत्तमे पटिलभितब्बाय पवत्तिया परवेदिया वा या काचि कङ्खा विचिकिच्छा। ये झायिनो ता पजहन्ति सब्बा, आतापिनो ब्रह्मचरियं चरन्ताति ये आरम्मणूपनिज्झानेन लक्खणूपनिज्झानेन झायिनो विपस्सनं उस्सुक्‍कापेत्वा चतुब्बिधसम्मप्पधानपारिपूरिया आतापिनो मग्गब्रह्मचरियं चरन्ता अधिगच्छन्ता सद्धानुसारीआदिप्पभेदा पठममग्गट्ठा पुग्गला, ता सब्बा कङ्खा पजहन्ति समुच्छिन्दन्ति मग्गक्खणे। ततो परं पन ता पहीना नाम होन्ति, तस्मा इतो अञ्‍ञं तासं अच्‍चन्तप्पहानं नाम नत्थीति अधिप्पायो।

    Tattha yā kāci kaṅkhā idha vā huraṃ vāti idha imasmiṃ paccuppanne attabhāve ‘‘ahaṃ nu khosmi no nu khosmī’’tiādinā huraṃ vā, atītānāgatesu attabhāvesu ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādinā uppajjanakā kaṅkhā. Sakavediyā vā paravediyā vāti tā evaṃ vuttanayeneva sakaattabhāve ārammaṇavasena paṭilabhitabbāya pavattiyā sakavediyā vā parassa attabhāve paṭilabhitabbāya ‘‘buddho nu kho, no nu kho’’tiādinā vā parasmiṃ padhāne uttame paṭilabhitabbāya pavattiyā paravediyā vā yā kāci kaṅkhā vicikicchā. Ye jhāyino tā pajahanti sabbā, ātāpino brahmacariyaṃ carantāti ye ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena jhāyino vipassanaṃ ussukkāpetvā catubbidhasammappadhānapāripūriyā ātāpino maggabrahmacariyaṃ carantā adhigacchantā saddhānusārīādippabhedā paṭhamamaggaṭṭhā puggalā, tā sabbā kaṅkhā pajahanti samucchindanti maggakkhaṇe. Tato paraṃ pana tā pahīnā nāma honti, tasmā ito aññaṃ tāsaṃ accantappahānaṃ nāma natthīti adhippāyo.

    इति भगवा झानमुखेन आयस्मतो कङ्खारेवतस्स झानसीसेन अरियमग्गाधिगमं थोमेन्तो थोमनावसेन उदानं उदानेसि। तेनेव च नं ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं झायीनं यदिदं कङ्खारेवतो’’ति (अ॰ नि॰ १.२०४) झायीभावेन एतदग्गे ठपेसीति।

    Iti bhagavā jhānamukhena āyasmato kaṅkhārevatassa jhānasīsena ariyamaggādhigamaṃ thomento thomanāvasena udānaṃ udānesi. Teneva ca naṃ ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ jhāyīnaṃ yadidaṃ kaṅkhārevato’’ti (a. ni. 1.204) jhāyībhāvena etadagge ṭhapesīti.

    सत्तमसुत्तवण्णना निट्ठिता।

    Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / उदानपाळि • Udānapāḷi / ७. कङ्खारेवतसुत्तं • 7. Kaṅkhārevatasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact