Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౩. కఙ్ఖారేవతత్థేరగాథావణ్ణనా
3. Kaṅkhārevatattheragāthāvaṇṇanā
పఞ్ఞం ఇమం పస్సాతి ఆయస్మతో కఙ్ఖారేవతస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి థేరో పదుముత్తరభగవతో కాలే హంసవతీనగరే బ్రాహ్మణమహాసాలకులే నిబ్బత్తో. ఏకదివసం బుద్ధానం ధమ్మదేసనాకాలే హేట్ఠా వుత్తనయేన మహాజనేన సద్ధిం విహారం గన్త్వా పరిసపరియన్తే ఠితో ధమ్మం సుణన్తో సత్థారం ఏకం భిక్ఖుం ఝానాభిరతానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా ‘‘మయాపి అనాగతే ఏవరూపేన భవితుం వట్టతీ’’తి చిన్తేత్వా దేసనావసానే సత్థారం నిమన్తేత్వా హేట్ఠా వుత్తనయేన మహాసక్కారం కత్వా భగవన్తం ఆహ – ‘‘భన్తే, అహం ఇమినా అధికారకమ్మేన అఞ్ఞం సమ్పత్తిం న పత్థేమి, యథా పన సో భిక్ఖు తుమ్హేహి ఇతో సత్తమదివసమత్థకే ఝాయీనం అగ్గట్ఠానే ఠపితో, ఏవం అహమ్పి అనాగతే ఏకస్స బుద్ధస్స సాసనే ఝాయీనం అగ్గో భవేయ్య’’న్తి పత్థనమకాసి. సత్థా అనాగతం ఓలోకేత్వా నిప్ఫజ్జనభావం దిస్వా ‘‘అనాగతే కప్పసతసహస్సావసానే గోతమో నామ బుద్ధో ఉప్పజ్జిస్సతి, తస్స సాసనే త్వం ఝాయీనం అగ్గో భవిస్ససీ’’తి బ్యాకరిత్వా పక్కామి.
Paññaṃ imaṃ passāti āyasmato kaṅkhārevatassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi thero padumuttarabhagavato kāle haṃsavatīnagare brāhmaṇamahāsālakule nibbatto. Ekadivasaṃ buddhānaṃ dhammadesanākāle heṭṭhā vuttanayena mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ jhānābhiratānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā desanāvasāne satthāraṃ nimantetvā heṭṭhā vuttanayena mahāsakkāraṃ katvā bhagavantaṃ āha – ‘‘bhante, ahaṃ iminā adhikārakammena aññaṃ sampattiṃ na patthemi, yathā pana so bhikkhu tumhehi ito sattamadivasamatthake jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapito, evaṃ ahampi anāgate ekassa buddhassa sāsane jhāyīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanamakāsi. Satthā anāgataṃ oloketvā nipphajjanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa sāsane tvaṃ jhāyīnaṃ aggo bhavissasī’’ti byākaritvā pakkāmi.
సో యావజీవం కల్యాణకమ్మం కత్వా కప్పసతసహస్సం దేవమనుస్సేసు సంసరిత్వా అమ్హాకం భగవతో కాలే సావత్థినగరే మహాభోగకులే నిబ్బత్తో పచ్ఛాభత్తం ధమ్మస్సవనత్థం గచ్ఛన్తేన మహాజనేన సద్ధిం విహారం గన్త్వా పరిసపరియన్తే ఠితో దసబలస్స ధమ్మకథం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా ఉపసమ్పదం లభిత్వా కమ్మట్ఠానం కథాపేత్వా ఝానపరికమ్మం కరోన్తో ఝానలాభీ హుత్వా ఝానం పాదకం కత్వా అరహత్తం పాపుణి. సో యేభుయ్యేన దసబలేన సమాపజ్జితబ్బసమాపత్తిం సమాపజ్జన్తో అహోరత్తం ఝానేసు చిణ్ణవసీ అహోసి. అథ నం సత్థా ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం ఝాయీనం యదిదం కఙ్ఖారేవతో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౧౯౮, ౨౦౪) ఝాయీనం అగ్గట్ఠానే ఠపేసి. వుత్తమ్పి చేతం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౫.౩౪-౫౩) –
So yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthinagare mahābhogakule nibbatto pacchābhattaṃ dhammassavanatthaṃ gacchantena mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dasabalassa dhammakathaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampadaṃ labhitvā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā jhānaparikammaṃ karonto jhānalābhī hutvā jhānaṃ pādakaṃ katvā arahattaṃ pāpuṇi. So yebhuyyena dasabalena samāpajjitabbasamāpattiṃ samāpajjanto ahorattaṃ jhānesu ciṇṇavasī ahosi. Atha naṃ satthā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ jhāyīnaṃ yadidaṃ kaṅkhārevato’’ti (a. ni. 1.198, 204) jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.55.34-53) –
‘‘పదుముత్తరో నామ జినో, సబ్బధమ్మేసు చక్ఖుమా;
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammesu cakkhumā;
ఇతో సతసహస్సమ్హి, కప్పే ఉప్పజ్జి నాయకో.
Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.
‘‘సీహహను బ్రహ్మగిరో, హంసదున్దుభినిస్సనో;
‘‘Sīhahanu brahmagiro, haṃsadundubhinissano;
నాగవిక్కన్తగమనో, చన్దసూరాధికప్పభో.
Nāgavikkantagamano, candasūrādhikappabho.
‘‘మహామతి మహావీరో, మహాఝాయీ మహాబలో;
‘‘Mahāmati mahāvīro, mahājhāyī mahābalo;
మహాకారుణికో నాథో, మహాతమపనూదనో.
Mahākāruṇiko nātho, mahātamapanūdano.
‘‘స కదాచి తిలోకగ్గో, వేనేయ్యం వినయం బహుం;
‘‘Sa kadāci tilokaggo, veneyyaṃ vinayaṃ bahuṃ;
ధమ్మం దేసేసి సమ్బుద్ధో, సత్తాసయవిదూ ముని.
Dhammaṃ desesi sambuddho, sattāsayavidū muni.
‘‘ఝాయిం ఝానరతం వీరం, ఉపసన్తం అనావిలం;
‘‘Jhāyiṃ jhānarataṃ vīraṃ, upasantaṃ anāvilaṃ;
వణ్ణయన్తో పరిసతిం, తోసేసి జనతం జినో.
Vaṇṇayanto parisatiṃ, tosesi janataṃ jino.
‘‘తదాహం హంసవతియం, బ్రాహ్మణో వేదపారగూ;
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, brāhmaṇo vedapāragū;
ధమ్మం సుత్వాన ముదితో, తం ఠానమభిపత్థయిం.
Dhammaṃ sutvāna mudito, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ.
‘‘తదా జినో వియాకాసి, సఙ్ఘమజ్ఝే వినాయకో;
‘‘Tadā jino viyākāsi, saṅghamajjhe vināyako;
ముదితో హోహి త్వం బ్రహ్మే, లచ్ఛసే తం మనోరథం.
Mudito hohi tvaṃ brahme, lacchase taṃ manorathaṃ.
‘‘సతసహస్సితో కప్పే, ఓక్కాకకులసమ్భవో;
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
గోతమో నామ గోత్తేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘తస్స ధమ్మేసు దాయాదో, ఓరసో ధమ్మనిమ్మితో;
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
రేవతో నామ నామేన, హేస్సతి సత్థు సావకో.
Revato nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘తేన కమ్మేన సుకతేన, చేతనాపణిధీహి చ;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘పచ్ఛిమే చ భవే దాని, జాతోహం కోలియే పురే;
‘‘Pacchime ca bhave dāni, jātohaṃ koliye pure;
ఖత్తియే కులసమ్పన్నే, ఇద్ధే ఫీతే మహద్ధనే.
Khattiye kulasampanne, iddhe phīte mahaddhane.
‘‘యదా కపిలవత్థుస్మిం, బుద్ధో ధమ్మమదేసయి;
‘‘Yadā kapilavatthusmiṃ, buddho dhammamadesayi;
తదా పసన్నో సుగతే, పబ్బజిం అనగారియం.
Tadā pasanno sugate, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
‘‘కఙ్ఖా మే బహులా ఆసి, కప్పాకప్పే తహిం తహిం;
‘‘Kaṅkhā me bahulā āsi, kappākappe tahiṃ tahiṃ;
సబ్బం తం వినయీ బుద్ధో, దేసేత్వా ధమ్మముత్తమం.
Sabbaṃ taṃ vinayī buddho, desetvā dhammamuttamaṃ.
‘‘తతోహం తిణ్ణసంసారో, తదా ఝానసుఖే రతో;
‘‘Tatohaṃ tiṇṇasaṃsāro, tadā jhānasukhe rato;
విహరామి తదా బుద్ధో, మం దిస్వా ఏతదబ్రవి.
Viharāmi tadā buddho, maṃ disvā etadabravi.
‘‘యా కాచి కఙ్ఖా ఇధ వా హురం వా, సవేదియా వా పరవేదియా వా;
‘‘Yā kāci kaṅkhā idha vā huraṃ vā, savediyā vā paravediyā vā;
యే ఝాయినో తా పజహన్తి సబ్బా, ఆతాపినో బ్రహ్మచరియం చరన్తా.
Ye jhāyino tā pajahanti sabbā, ātāpino brahmacariyaṃ carantā.
‘‘సతసహస్సే కతం కమ్మం, ఫలం దస్సేసి మే ఇధ;
‘‘Satasahasse kataṃ kammaṃ, phalaṃ dassesi me idha;
సుముత్తో సరవేగోవ, కిలేసే ఝాపయిం మమ.
Sumutto saravegova, kilese jhāpayiṃ mama.
‘‘తతో ఝానరత్తం దిస్వా, బుద్ధో లోకన్తగూ ముని;
‘‘Tato jhānarattaṃ disvā, buddho lokantagū muni;
ఝాయీనం భిక్ఖూనం అగ్గో, పఞ్ఞాపేసి మహామతి.
Jhāyīnaṃ bhikkhūnaṃ aggo, paññāpesi mahāmati.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం, భవా సబ్బే సమూహతా;
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
నాగోవ బన్ధనం ఛేత్వా, విహరామి అనాసవో.
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘స్వాగతం వత మే ఆసి, మమ బుద్ధస్స సన్తికే;
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, mama buddhassa santike;
తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘పటిసమ్భిదా చతస్సో, విమోక్ఖాపి చ అట్ఠిమే;
‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
ఛళభిఞ్ఞా సచ్ఛికతా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
తథా కతకిచ్చో పనాయం మహాథేరో పుబ్బే దీఘరత్తం అత్తనో కఙ్ఖాపకతచిత్తతం ఇదాని సబ్బసో విగతకఙ్ఖతఞ్చ పచ్చవేక్ఖిత్వా ‘‘అహో నూన మయ్హం సత్థునో దేసనానుభావో, తేనేతరహి ఏవం విగతకఙ్ఖో అజ్ఝత్తం వూపసన్తచిత్తో జాతో’’తి సఞ్జాతబహుమానో భగవతో పఞ్ఞం పసంసన్తో ‘‘పఞ్ఞం ఇమం పస్సా’’తి ఇమం గాథమాహ.
Tathā katakicco panāyaṃ mahāthero pubbe dīgharattaṃ attano kaṅkhāpakatacittataṃ idāni sabbaso vigatakaṅkhatañca paccavekkhitvā ‘‘aho nūna mayhaṃ satthuno desanānubhāvo, tenetarahi evaṃ vigatakaṅkho ajjhattaṃ vūpasantacitto jāto’’ti sañjātabahumāno bhagavato paññaṃ pasaṃsanto ‘‘paññaṃ imaṃ passā’’ti imaṃ gāthamāha.
౩. తత్థ పఞ్ఞన్తి పకారే జానాతి, పకారేహి ఞాపేతీతి చ పఞ్ఞా. వేనేయ్యానం ఆసయానుసయచరియాధిముత్తిఆదిప్పకారే ధమ్మానం కుసలాదికే ఖన్ధాదికే చ దేసేతబ్బప్పకారే జానాతి, యథాసభావతో పటివిజ్ఝతి, తేహి చ పకారేహి ఞాపేతీతి అత్థో. సత్థు దేసనాఞాణఞ్హి ఇధాధిప్పేతం, తేనాహ ‘‘ఇమ’’న్తి. తఞ్హి అత్తని సిద్ధేన దేసనాబలేన నయగ్గాహతో పచ్చక్ఖం వియ ఉపట్ఠితం గహేత్వా ‘‘ఇమ’’న్తి వుత్తం. యదగ్గేన వా సత్థు దేసనాఞాణం సావకేహి నయతో గయ్హతి, తదగ్గేన అత్తనో విసయే పటివేధఞాణమ్పి నయతో గయ్హతేవ. తేనాహ ఆయస్మా ధమ్మసేనాపతి – ‘‘అపిచ మే, భన్తే, ధమ్మన్వయో విదితో’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౧౪౬; ౩.౧౪౩). పస్సాతి విమ్హయప్పత్తో అనియమతో ఆలపతి అత్తనోయేవ వా చిత్తం, యథాహ భగవా ఉదానేన్తో – ‘‘లోకమిమం పస్స; పుథూ అవిజ్జాయ పరేతం భూతం భూతరతం భవా అపరిముత్త’’న్తి (ఉదా॰ ౩౦). తథాగతానన్తి తథా ఆగమనాదిఅత్థేన తథాగతానం. తథా ఆగతోతి హి తథాగతో, తథా గతోతి తథాగతో, తథలక్ఖణం ఆగతోతి తథాగతో, తథధమ్మే యాథావతో అభిసమ్బుద్ధోతి తథాగతో, తథదస్సితాయ తథాగతో, తథవాదితాయ తథాగతో, తథాకారితాయ తథాగతో, అభిభవనట్ఠేన తథాగతోతి ఏవం అట్ఠహి కారణేహి భగవా తథాగతో. తథాయ ఆగతోతి తథాగతో, తథాయ గతోతి తథాగతో, తథలక్ఖణం గతోతి తథాగతో, తథాని ఆగతోతి తథాగతో, తథావిధోతి తథాగతో, తథా పవత్తితోతి తథాగతో, తథేహి ఆగతోతి తథాగతో , తథా గతభావేన తథాగతోతి ఏవమ్పి అట్ఠహి కారణేహి భగవా తథాగతోతి అయమేత్థ సఙ్ఖేపో. విత్థారో పన పరమత్థదీపనియా ఉదానట్ఠకథాయ (ఉదా॰ అట్ఠ॰ ౧౮) ఇతివుత్తకట్ఠకథాయ (ఇతివు॰ అట్ఠ॰ ౩౮) చ వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో.
3. Tattha paññanti pakāre jānāti, pakārehi ñāpetīti ca paññā. Veneyyānaṃ āsayānusayacariyādhimuttiādippakāre dhammānaṃ kusalādike khandhādike ca desetabbappakāre jānāti, yathāsabhāvato paṭivijjhati, tehi ca pakārehi ñāpetīti attho. Satthu desanāñāṇañhi idhādhippetaṃ, tenāha ‘‘ima’’nti. Tañhi attani siddhena desanābalena nayaggāhato paccakkhaṃ viya upaṭṭhitaṃ gahetvā ‘‘ima’’nti vuttaṃ. Yadaggena vā satthu desanāñāṇaṃ sāvakehi nayato gayhati, tadaggena attano visaye paṭivedhañāṇampi nayato gayhateva. Tenāha āyasmā dhammasenāpati – ‘‘apica me, bhante, dhammanvayo vidito’’ti (dī. ni. 2.146; 3.143). Passāti vimhayappatto aniyamato ālapati attanoyeva vā cittaṃ, yathāha bhagavā udānento – ‘‘lokamimaṃ passa; puthū avijjāya paretaṃ bhūtaṃ bhūtarataṃ bhavā aparimutta’’nti (udā. 30). Tathāgatānanti tathā āgamanādiatthena tathāgatānaṃ. Tathā āgatoti hi tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathavāditāya tathāgato, tathākāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgatoti evaṃ aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato. Tathāya āgatoti tathāgato, tathāya gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ gatoti tathāgato, tathāni āgatoti tathāgato, tathāvidhoti tathāgato, tathā pavattitoti tathāgato, tathehi āgatoti tathāgato , tathā gatabhāvena tathāgatoti evampi aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgatoti ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana paramatthadīpaniyā udānaṭṭhakathāya (udā. aṭṭha. 18) itivuttakaṭṭhakathāya (itivu. aṭṭha. 38) ca vuttanayeneva veditabbo.
ఇదాని తస్సా పఞ్ఞాయ అసాధారణవిసేసం దస్సేతుం ‘‘అగ్గి యథా’’తిఆది వుత్తం. యథా అగ్గీతి ఉపమావచనం. యథాతి తస్స ఉపమాభావదస్సనం. పజ్జలితోతి ఉపమేయ్యేన సమ్బన్ధదస్సనం. నిసీథేతి కిచ్చకరణకాలదస్సనం. అయఞ్హేత్థ అత్థో – యథా నామ నిసీథే రత్తియం చతురఙ్గసమన్నాగతే అన్ధకారే వత్తమానే ఉన్నతే ఠానే పజ్జలితో అగ్గి తస్మిం పదేసే తయగతం విధమన్తం తిట్ఠతి, ఏవమేవ తథాగతానం ఇమం దేసనాఞాణసఙ్ఖాతం సబ్బసో వేనేయ్యానం సంసయతమం విధమన్తం పఞ్ఞం పస్సాతి. యతో దేసనావిలాసేన సత్తానం ఞాణమయం ఆలోకం దేన్తీతి ఆలోకదా. పఞ్ఞామయమేవ చక్ఖుం దదన్తీతి చక్ఖుదదా. తదుభయమ్పి కఙ్ఖావినయపదట్ఠానమేవ కత్వా దస్సేన్తో ‘‘యే ఆగతానం వినయన్తి కఙ్ఖ’’న్తి ఆహ, యే తథాగతా అత్తనో సన్తికం ఆగతానం ఉపగతానం వేనేయ్యానం ‘‘అహోసిం ను ఖో అహమతీతమద్ధాన’’న్తిఆదినయప్పవత్తం (మ॰ ని॰ ౧.౧౮; సం॰ ని॰ ౨.౨౦) సోళసవత్థుకం, ‘‘బుద్ధే కఙ్ఖతి ధమ్మే కఙ్ఖతీ’’తిఆదినయప్పవత్తం (ధ॰ స॰ ౧౦౦౮) అట్ఠవత్థుకఞ్చ కఙ్ఖం విచికిచ్ఛం వినయన్తి దేసనానుభావేన అనవసేసతో విధమన్తి విద్ధంసేన్తి. వినయకుక్కుచ్చసఙ్ఖాతా పన కఙ్ఖా తబ్బినయేనేవ వినీతా హోన్తీతి.
Idāni tassā paññāya asādhāraṇavisesaṃ dassetuṃ ‘‘aggi yathā’’tiādi vuttaṃ. Yathā aggīti upamāvacanaṃ. Yathāti tassa upamābhāvadassanaṃ. Pajjalitoti upameyyena sambandhadassanaṃ. Nisītheti kiccakaraṇakāladassanaṃ. Ayañhettha attho – yathā nāma nisīthe rattiyaṃ caturaṅgasamannāgate andhakāre vattamāne unnate ṭhāne pajjalito aggi tasmiṃ padese tayagataṃ vidhamantaṃ tiṭṭhati, evameva tathāgatānaṃ imaṃ desanāñāṇasaṅkhātaṃ sabbaso veneyyānaṃ saṃsayatamaṃ vidhamantaṃ paññaṃ passāti. Yato desanāvilāsena sattānaṃ ñāṇamayaṃ ālokaṃ dentīti ālokadā. Paññāmayameva cakkhuṃ dadantīti cakkhudadā. Tadubhayampi kaṅkhāvinayapadaṭṭhānameva katvā dassento ‘‘ye āgatānaṃ vinayanti kaṅkha’’nti āha, ye tathāgatā attano santikaṃ āgatānaṃ upagatānaṃ veneyyānaṃ ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhāna’’ntiādinayappavattaṃ (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) soḷasavatthukaṃ, ‘‘buddhe kaṅkhati dhamme kaṅkhatī’’tiādinayappavattaṃ (dha. sa. 1008) aṭṭhavatthukañca kaṅkhaṃ vicikicchaṃ vinayanti desanānubhāvena anavasesato vidhamanti viddhaṃsenti. Vinayakukkuccasaṅkhātā pana kaṅkhā tabbinayeneva vinītā hontīti.
అపరో నయో – యథా అగ్గి నిసీథే రత్తిభాగే పజ్జలితో పటుతరజాలో సముజ్జలం ఉచ్చాసనే ఠితానం ఓభాసదానమత్తేన అన్ధకారం విధమిత్వా సమవిసమం విభావేన్తో ఆలోకదదో హోతి. అచ్చాసన్నే పన ఠితానం తం సుపాకటం కరోన్తో చక్ఖుకిచ్చకరణతో చక్ఖుదదో నామ హోతి, ఏవమేవ తథాగతో అత్తనో ధమ్మకాయస్స దూరే ఠితానం అకతాధికారానం పఞ్ఞాపజ్జోతేన మోహన్ధకారం విధమిత్వా కాయవిసమాదిసమవిసమం విభావేన్తో ఆలోకదా భవన్తి, ఆసన్నే ఠితానం పన కతాధికారానం ధమ్మచక్ఖుం ఉప్పాదేన్తో చక్ఖుదదా భవన్తి. యే ఏవంభూతా అత్తనో వచీగోచరం ఆగతానం మాదిసానమ్పి కఙ్ఖాబహులానం కఙ్ఖం వినయన్తి అరియమగ్గసముప్పాదనేన విధమన్తి, తేసం తథాగతానం పఞ్ఞం ఞాణాతిసయం పస్సాతి యోజనా. ఏవమయం థేరస్స అత్తనో కఙ్ఖావితరణప్పకాసనేన అఞ్ఞాబ్యాకరణగాథాపి హోతి. అయఞ్హి థేరో పుథుజ్జనకాలే కప్పియేపి కుక్కుచ్చకో హుత్వా కఙ్ఖాబహులతాయ ‘‘కఙ్ఖారేవతో’’తి పఞ్ఞాతో, పచ్ఛా ఖీణాసవకాలేపి తథేవ వోహరయిత్థ. తేనాహ – ‘‘ఇత్థం సుదం ఆయస్మా కఙ్ఖారేవతో గాథం అభాసిత్థా’’తి. తం వుత్తత్థమేవ.
Aparo nayo – yathā aggi nisīthe rattibhāge pajjalito paṭutarajālo samujjalaṃ uccāsane ṭhitānaṃ obhāsadānamattena andhakāraṃ vidhamitvā samavisamaṃ vibhāvento ālokadado hoti. Accāsanne pana ṭhitānaṃ taṃ supākaṭaṃ karonto cakkhukiccakaraṇato cakkhudado nāma hoti, evameva tathāgato attano dhammakāyassa dūre ṭhitānaṃ akatādhikārānaṃ paññāpajjotena mohandhakāraṃ vidhamitvā kāyavisamādisamavisamaṃ vibhāvento ālokadā bhavanti, āsanne ṭhitānaṃ pana katādhikārānaṃ dhammacakkhuṃ uppādento cakkhudadā bhavanti. Ye evaṃbhūtā attano vacīgocaraṃ āgatānaṃ mādisānampi kaṅkhābahulānaṃ kaṅkhaṃ vinayanti ariyamaggasamuppādanena vidhamanti, tesaṃ tathāgatānaṃ paññaṃ ñāṇātisayaṃ passāti yojanā. Evamayaṃ therassa attano kaṅkhāvitaraṇappakāsanena aññābyākaraṇagāthāpi hoti. Ayañhi thero puthujjanakāle kappiyepi kukkuccako hutvā kaṅkhābahulatāya ‘‘kaṅkhārevato’’ti paññāto, pacchā khīṇāsavakālepi tatheva voharayittha. Tenāha – ‘‘itthaṃ sudaṃ āyasmā kaṅkhārevato gāthaṃ abhāsitthā’’ti. Taṃ vuttatthameva.
కఙ్ఖారేవతత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Kaṅkhārevatattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౩. కఙ్ఖారేవతత్థేరగాథా • 3. Kaṅkhārevatattheragāthā