| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationමජ්ඣිම නිකාය 90
The Middle-Length Suttas Collection 90
කණ්ණකත්ථලසුත්ත
At Kaṇṇakatthala
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා උරුඤ්ඤායං විහරති කණ්ණකත්ථලේ මිගදායේ.
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Ujuñña, in the deer park at Kaṇṇakatthala.
තේන ඛෝ පන සමයේන රාජා පසේනදි කෝසලෝ උරුඤ්ඤං අනුප්පත්තෝ හෝති කේනචිදේව කරණීයේන. අථ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ අඤ්ඤතරං පුරිසං ආමන්තේසි: “ඒහි ත්වං, අම්භෝ පුරිස, යේන භගවා තේනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා මම වචනේන භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දාහි, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡ: ‘රාජා, භන්තේ, පසේනදි කෝසලෝ භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දති, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡතී(අ)ති; ඒවඤ්ච වදේහි: ‘අජ්ජ කිර, භන්තේ, රාජා පසේනදි කෝසලෝ පච්ඡාභත්තං භුත්තපාතරාසෝ භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සතී(අ)”ති.
Now at that time King Pasenadi of Kosala had arrived at Ujuñña on some business. Then he addressed a man, “Please, mister, go to the Buddha, and in my name bow with your head to his feet. Ask him if he is healthy and well, nimble, strong, and living comfortably. And then say: ‘Sir, King Pasenadi of Kosala will come to see you today when he has finished breakfast.’”
“ඒවං, දේවා”ති ඛෝ සෝ පුරිසෝ රඤ්ඤෝ පසේනදිස්ස කෝසලස්ස පටිස්සුත්වා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ සෝ පුරිසෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “රාජා, භන්තේ, පසේනදි කෝසලෝ භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දති, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡති; ඒවඤ්ච වදේති: ‘අජ්ජ කිර, භන්තේ, රාජා පසේනදි කෝසලෝ පච්ඡාභත්තං භුත්තපාතරාසෝ භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සතී(අ)”ති.
“Yes, Your Majesty,” that man replied. He did as the king asked.
අස්සෝසුං ඛෝ සෝමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී: “අජ්ජ කිර රාජා පසේනදි කෝසලෝ පච්ඡාභත්තං භුත්තපාතරාසෝ භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සතී”ති. අථ ඛෝ සෝමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී රාජානං පසේනදිං කෝසලං භත්තාභිහාරේ උපසඞ්කමිත්වා ඒතදවෝචුං: “තේන හි, මහාරාජ, අම්හාකම්පි වචනේන භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දාහි, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡ: ‘සෝමා ච, භන්තේ, භගිනී සකුලා ච භගිනී භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දති, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡතී(අ)”ති.
The sisters Somā and Sakulā heard this. While the meal was being served, they approached the king and said, “Great king, since you are going to the Buddha, please bow in our name with your head to his feet. Ask him if he is healthy and well, nimble, strong, and living comfortably.”
අථ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ පච්ඡාභත්තං භුත්තපාතරාසෝ යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “සෝමා ච, භන්තේ, භගිනී සකුලා ච භගිනී භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දති, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡතී”ති.
When he had finished breakfast, King Pasenadi went to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him, “Sir, the sisters Somā and Sakulā bow with their heads to your feet. They ask if you are healthy and well, nimble, strong, and living comfortably.”
“කිං පන, මහාරාජ, සෝමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී අඤ්ඤං දූතං නාලත්ථුන්”ති?
“But, great king, couldn’t they get any other messenger?”
“අස්සෝසුං ඛෝ, භන්තේ, සෝමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී: ‘අජ්ජ කිර රාජා පසේනදි කෝසලෝ පච්ඡාභත්තං භුත්තපාතරාසෝ භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සතී(අ)ති. අථ ඛෝ, භන්තේ, සෝමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී මං භත්තාභිහාරේ උපසඞ්කමිත්වා ඒතදවෝචුං: ‘තේන හි, මහාරාජ, අම්හාකම්පි වචනේන භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දාහි, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡ—සෝමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දති, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡතී(අ)”ති. “සුඛිනියෝ හෝන්තු තා, මහාරාජ, සෝමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී”ති.
So Pasenadi explained the circumstances of the message. The Buddha said, “May the sisters Somā and Sakulā be happy, great king.”
අථ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “සුතං මේතං, භන්තේ, සමණෝ ගෝතමෝ ඒවමාහ: ‘නත්ථි සෝ සමණෝ වා බ්‍රාහ්මණෝ වා යෝ සබ්බඤ්ඤූ සබ්බදස්සාවී අපරිසේසං ඤාණදස්සනං පටිජානිස්සති, නේතං ඨානං විජ්ජතී(අ)ති. යේ තේ, භන්තේ, ඒවමාහංසු: ‘සමණෝ ගෝතමෝ ඒවමාහ—නත්ථි සෝ සමණෝ වා බ්‍රාහ්මණෝ වා යෝ සබ්බඤ්ඤූ සබ්බදස්සාවී අපරිසේසං ඤාණදස්සනං පටිජානිස්සති, නේතං ඨානං විජ්ජතී(අ)ති; කච්චි තේ, භන්තේ, භගවතෝ වුත්තවාදිනෝ, න ච භගවන්තං අභූතේන අබ්භාචික්ඛන්ති, ධම්මස්ස චානුධම්මං බ්‍යාකරෝන්ති, න ච කෝචි සහධම්මිකෝ වාදානුවාදෝ ගාරය්හං ඨානං ආගච්ඡතී”ති?
Then the king said to the Buddha, “I have heard, sir, that the ascetic Gotama says this: ‘There is no ascetic or brahmin who will claim to be all-knowing and all-seeing, to know and see everything without exception: that is not possible.’ Do those who say this repeat what the Buddha has said, and not misrepresent him with an untruth? Is their explanation in line with the teaching? Are there any legitimate grounds for rebuke and criticism?”
“යේ තේ, මහාරාජ, ඒවමාහංසු: ‘සමණෝ ගෝතමෝ ඒවමාහ—නත්ථි සෝ සමණෝ වා බ්‍රාහ්මණෝ වා යෝ සබ්බඤ්ඤූ සබ්බදස්සාවී අපරිසේසං ඤාණදස්සනං පටිජානිස්සති, නේතං ඨානං විජ්ජතී(අ)ති; න මේ තේ වුත්තවාදිනෝ, අබ්භාචික්ඛන්ති ච පන මං තේ අසතා අභූතේනා”ති.
“Great king, those who say this do not repeat what I have said. They misrepresent me with what is false and untrue.”
අථ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ විටටූභං සේනාපතිං ආමන්තේසි: “කෝ නු ඛෝ, සේනාපති, ඉමං කථාවත්ථුං රාජන්තේපුරේ අබ්භුදාහාසී”ති?
Then King Pasenadi addressed General Viḍūḍabha, “General, who introduced this topic of discussion to the royal compound?”
“සඤ්ජයෝ, මහාරාජ, බ්‍රාහ්මණෝ ආකාසගෝත්තෝ”ති.
“It was Sañjaya, great king, the brahmin of the Ākāsa clan.”
අථ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ අඤ්ඤතරං පුරිසං ආමන්තේසි: “ඒහි ත්වං, අම්භෝ පුරිස, මම වචනේන සඤ්ජයං බ්‍රාහ්මණං ආකාසගෝත්තං ආමන්තේහි: ‘රාජා තං, භන්තේ, පසේනදි කෝසලෝ ආමන්තේතී(අ)”ති.
Then the king addressed a man, “Please, mister, in my name tell Sañjaya that King Pasenadi summons him.”
“ඒවං, දේවා”ති ඛෝ සෝ පුරිසෝ රඤ්ඤෝ පසේනදිස්ස කෝසලස්ස පටිස්සුත්වා යේන සඤ්ජයෝ බ්‍රාහ්මණෝ ආකාසගෝත්තෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා සඤ්ජයං බ්‍රාහ්මණං ආකාසගෝත්තං ඒතදවෝච: “රාජා තං, භන්තේ, පසේනදි කෝසලෝ ආමන්තේතී”ති.
“Yes, Your Majesty,” that man replied. He did as the king asked.
අථ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “සියා නු ඛෝ, භන්තේ, භගවතා අඤ්ඤදේව කිඤ්චි සන්ධාය භාසිතං, තඤ්ච ජනෝ අඤ්ඤථාපි පච්චාගච්ඡේය්‍ය. යථා කථං පන, භන්තේ, භගවා අභිජානාති වාචං භාසිතා”ති?
Then the king said to the Buddha, “Sir, might the Buddha have spoken in reference to one thing, but that person believed it was something else? How then do you recall making this statement?”
“ඒවං ඛෝ අහං, මහාරාජ, අභිජානාමි වාචං භාසිතා: ‘නත්ථි සෝ සමණෝ වා බ්‍රාහ්මණෝ වා යෝ සකිදේව සබ්බං ඤස්සති, සබ්බං දක්ඛිති, නේතං ඨානං විජ්ජතී(අ)”ති.
“Great king, I recall making this statement: ‘There is no ascetic or brahmin who knows all and sees all simultaneously: that is not possible.’”
“හේතුරූපං, භන්තේ, භගවා ආහ; සහේතුරූපං, භන්තේ, භගවා ආහ: ‘නත්ථි සෝ සමණෝ වා බ්‍රාහ්මණෝ වා යෝ සකිදේව සබ්බං ඤස්සති, සබ්බං දක්ඛිති, නේතං ඨානං විජ්ජතී(අ)ති.
“What the Buddha says appears reasonable.
චත්තාරෝමේ, භන්තේ, වණ්ණා—ඛත්තියා, බ්‍රාහ්මණා, වේස්සා, සුද්දා. ඉමේසං නු ඛෝ, භන්තේ, චතුන්නං වණ්ණානං සියා විසේසෝ සියා නානාකරණන්”ති?
Sir, there are these four classes: aristocrats, brahmins, peasants, and menials. Is there any difference between them?”
“චත්තාරෝමේ, මහාරාජ, වණ්ණා—ඛත්තියා, බ්‍රාහ්මණා, වේස්සා, සුද්දා. ඉමේසං ඛෝ, මහාරාජ, චතුන්නං වණ්ණානං ද්වේ වණ්ණා අග්ගමක්ඛායන්ති—ඛත්තියා ච බ්‍රාහ්මණා ච—යදිදං අභිවාදනපච්චුට්ඨානඅඤ්ජලිකම්මසාමීචිකම්මානී”ති.
“Of the four classes, two are said to be preeminent—the aristocrats and the brahmins. That is, when it comes to bowing down, rising up, greeting with joined palms, and observing proper etiquette.”
“නාහං, භන්තේ, භගවන්තං දිට්ඨධම්මිකං පුච්ඡාමි; සම්පරායිකාහං, භන්තේ, භගවන්තං පුච්ඡාමි. චත්තාරෝමේ, භන්තේ, වණ්ණා—ඛත්තියා, බ්‍රාහ්මණා, වේස්සා, සුද්දා. ඉමේසං නු ඛෝ, භන්තේ, චතුන්නං වණ්ණානං සියා විසේසෝ සියා නානාකරණන්”ති?
“Sir, I am not asking you about the present life, but about the life to come.”
“පඤ්චිමානි, මහාරාජ, පධානියඞ්ගානි. කතමානි පඤ්ච? ඉධ, මහාරාජ, භික්ඛු සද්ධෝ හෝති, සද්දහති තථාගතස්ස බෝධිං: ‘ඉතිපි සෝ භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ විජ්ජාචරණසම්පන්නෝ සුගතෝ ලෝකවිදූ අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දේවමනුස්සානං බුද්ධෝ භගවා(අ)ති; අප්පාබාධෝ හෝති අප්පාතඞ්කෝ සමවේපාකිනියා ගහණියා සමන්නාගතෝ නාතිසීතාය නාච්චුණ්හාය මජ්ඣිමාය පධානක්ඛමාය; අසඨෝ හෝති අමායාවී යථාභූතං අත්තානං ආවිකත්තා සත්ථරි වා විඤ්ඤූසු වා සබ්‍රහ්මචාරීසු; ආරද්ධවීරියෝ විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමෝ අනික්ඛිත්තධුරෝ කුසලේසු ධම්මේසු; පඤ්ඤවා හෝති උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතෝ අරියාය නිබ්බේධිකාය සම්මාදුක්ඛක්ඛයගාමිනියා—ඉමානි ඛෝ, මහාරාජ, පඤ්ච පධානියඞ්ගානි. චත්තාරෝමේ, මහාරාජ, වණ්ණා—ඛත්තියා, බ්‍රාහ්මණා, වේස්සා, සුද්දා. තේ චස්සු ඉමේහි පඤ්චහි පධානියඞ්ගේහි සමන්නාගතා; ඒත්ථ පන නේසං අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා”ති.
“Great king, there are these five factors that support meditation. What five? It’s when a bhikkhu has faith in the Realized One’s awakening: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’ They are rarely ill or unwell. Their stomach digests well, being neither too hot nor too cold, but just right, and fit for meditation. They’re not devious or deceitful. They reveal themselves honestly to the Teacher or sensible spiritual companions. They live with energy roused up for giving up unskillful qualities and embracing skillful qualities. They’re strong, staunchly vigorous, not slacking off when it comes to developing skillful qualities. They’re wise. They have the wisdom of arising and passing away which is noble, penetrative, and leads to the complete ending of suffering. These are the five factors that support meditation. There are these four classes: aristocrats, brahmins, peasants, and menials. If they had these five factors that support meditation, that would be for their lasting welfare and happiness.”
“චත්තාරෝමේ, භන්තේ, වණ්ණා—ඛත්තියා, බ්‍රාහ්මණා, වේස්සා, සුද්දා. තේ චස්සු ඉමේහි පඤ්චහි පධානියඞ්ගේහි සමන්නාගතා; ඒත්ථ පන නේසං, භන්තේ, සියා විසේසෝ සියා නානාකරණන්”ති?
“Sir, there are these four classes: aristocrats, brahmins, peasants, and menials. If they had these five factors that support meditation, would there be any difference between them?”
“ඒත්ථ ඛෝ නේසාහං, මහාරාජ, පධානවේමත්තතං වදාමි. සේය්‍යථාපිස්සු, මහාරාජ, ද්වේ හත්ථිදම්මා වා අස්සදම්මා වා ගෝදම්මා වා සුදන්තා සුවිනීතා, ද්වේ හත්ථිදම්මා වා අස්සදම්මා වා ගෝදම්මා වා අදන්තා අවිනීතා. තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, යේ තේ ද්වේ හත්ථිදම්මා වා අස්සදම්මා වා ගෝදම්මා වා සුදන්තා සුවිනීතා, අපි නු තේ දන්තාව දන්තකාරණං ගච්ඡේය්‍යුං, දන්තාව දන්තභූමිං සම්පාපුණේය්‍යුන්”ති?
“In that case, I say it is the diversity of their efforts in meditation. Suppose there was a pair of elephants or horses or oxen in training who were well tamed and well trained. And there was a pair who were not tamed or trained. What do you think, great king? Wouldn’t the pair that was well tamed and well trained perform the tasks of the tamed, and reach the level of the tamed?”
“ඒවං, භන්තේ”.
“Yes, sir.”
“යේ පන තේ ද්වේ හත්ථිදම්මා වා අස්සදම්මා වා ගෝදම්මා වා අදන්තා අවිනීතා, අපි නු තේ අදන්තාව දන්තකාරණං ගච්ඡේය්‍යුං, අදන්තාව දන්තභූමිං සම්පාපුණේය්‍යුං, සේය්‍යථාපි තේ ද්වේ හත්ථිදම්මා වා අස්සදම්මා වා ගෝදම්මා වා සුදන්තා සුවිනීතා”ති?
“But would the pair that was not tamed and trained perform the tasks of the tamed and reach the level of the tamed, just like the tamed pair?”
“නෝ හේතං, භන්තේ”.
“No, sir.”
“ඒවමේව ඛෝ, මහාරාජ, යං තං සද්ධේන පත්තබ්බං අප්පාබාධේන අසඨේන අමායාවිනා ආරද්ධවීරියේන පඤ්ඤවතා, තං වත අස්සද්ධෝ බහ්වාබාධෝ සඨෝ මායාවී කුසීතෝ දුප්පඤ්ඤෝ පාපුණිස්සතීති—නේතං ඨානං විජ්ජතී”ති.
“In the same way, there are things that must be attained by someone with faith, health, integrity, energy, and wisdom. It’s not possible for a faithless, unhealthy, deceitful, lazy, witless person to attain them.”
“හේතුරූපං, භන්තේ, භගවා ආහ; සහේතුරූපං, භන්තේ, භගවා ආහ. චත්තාරෝමේ, භන්තේ, වණ්ණා—ඛත්තියා, බ්‍රාහ්මණා, වේස්සා, සුද්දා. තේ චස්සු ඉමේහි පඤ්චහි පධානියඞ්ගේහි සමන්නාගතා තේ චස්සු සම්මප්පධානා; ඒත්ථ පන නේසං, භන්තේ, සියා විසේසෝ සියා නානාකරණන්”ති?
“What the Buddha says appears reasonable. Sir, there are these four classes: aristocrats, brahmins, peasants, and workers. If they had these five factors that support meditation, and if they practiced rightly, would there be any difference between them?”
“ඒත්ථ ඛෝ නේසාහං, මහාරාජ, න කිඤ්චි නානාකරණං වදාමි—යදිදං විමුත්තියා විමුත්තිං. සේය්‍යථාපි, මහාරාජ, පුරිසෝ සුක්ඛං සාකකට්ඨං ආදාය අග්ගිං අභිනිබ්බත්තේය්‍ය, තේජෝ පාතුකරේය්‍ය; අථාපරෝ පුරිසෝ සුක්ඛං සාලකට්ඨං ආදාය අග්ගිං අභිනිබ්බත්තේය්‍ය, තේජෝ පාතුකරේය්‍ය; අථාපරෝ පුරිසෝ සුක්ඛං අම්බකට්ඨං ආදාය අග්ගිං අභිනිබ්බත්තේය්‍ය, තේජෝ පාතුකරේය්‍ය; අථාපරෝ පුරිසෝ සුක්ඛං උදුම්බරකට්ඨං ආදාය අග්ගිං අභිනිබ්බත්තේය්‍ය, තේජෝ පාතුකරේය්‍ය. තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, සියා නු ඛෝ තේසං අග්ගීනං නානාදාරුතෝ අභිනිබ්බත්තානං කිඤ්චි නානාකරණං අච්චියා වා අච්චිං, වණ්ණේන වා වණ්ණං, ආභාය වා ආභන්”ති?
“In that case, I say that there is no difference between the freedom of one and the freedom of the other. Suppose a person took dry teak wood and lit a fire and produced heat. Then another person did the same using sāl wood, another used mango wood, while another used wood of the cluster fig. What do you think, great king? Would there be any difference between the fires produced by these different kinds of wood, that is, in the flame, color, or light?”
“නෝ හේතං, භන්තේ”.
“No, sir.”
“ඒවමේව ඛෝ, මහාරාජ, යං තං තේජං වීරියා නිම්මථිතං පධානාභිනිබ්බත්තං, නාහං තත්ථ කිඤ්චි නානාකරණං වදාමි—යදිදං විමුත්තියා විමුත්තින්”ති.
“In the same way, when fire has been kindled by energy and produced by effort, I say that there is no difference between the freedom of one and the freedom of the other.”
“හේතුරූපං, භන්තේ, භගවා ආහ; සහේතුරූපං, භන්තේ, භගවා ආහ. කිං පන, භන්තේ, අත්ථි දේවා”ති?
“What the Buddha says appears reasonable. But sir, do gods survive?”
“කිං පන ත්වං, මහාරාජ, ඒවං වදේසි: ‘කිං පන, භන්තේ, අත්ථි දේවා(අ)”ති?
“But what exactly are you asking?”
“යදි වා තේ, භන්තේ, දේවා ආගන්තාරෝ ඉත්ථත්තං යදි වා අනාගන්තාරෝ ඉත්ථත්තං”?
“Whether those gods come back to this state of existence or not.”
“යේ තේ, මහාරාජ, දේවා සබ්‍යාබජ්ඣා තේ දේවා ආගන්තාරෝ ඉත්ථත්තං, යේ තේ දේවා අබ්‍යාබජ්ඣා තේ දේවා අනාගන්තාරෝ ඉත්ථත්තන්”ති.
“Those gods who are subject to affliction come back to this state of existence, but those free of affliction do not come back.”
ඒවං වුත්තේ, විටටූභෝ සේනාපති භගවන්තං ඒතදවෝච: “යේ තේ, භන්තේ, දේවා සබ්‍යාබජ්ඣා ආගන්තාරෝ ඉත්ථත්තං තේ දේවා, යේ තේ දේවා අබ්‍යාබජ්ඣා අනාගන්තාරෝ ඉත්ථත්තං තේ දේවේ තම්හා ඨානා චාවේස්සන්ති වා පබ්බාජේස්සන්ති වා”ති?
When he said this, General Viḍūḍabha said to the Buddha, “Sir, will the gods subject to affliction topple or expel from their place the gods who are free of affliction?”
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ ආනන්දස්ස ඒතදහෝසි: “අයං ඛෝ විටටූභෝ සේනාපති රඤ්ඤෝ පසේනදිස්ස කෝසලස්ස පුත්තෝ; අහං භගවතෝ පුත්තෝ. අයං ඛෝ කාලෝ යං පුත්තෝ පුත්තේන මන්තේය්‍යා”ති. අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ විටටූභං සේනාපතිං ආමන්තේසි: “තේන හි, සේනාපති, තඤ්ඤේවේත්ථ පටිපුච්ඡිස්සාමි; යථා තේ ඛමේය්‍ය තථා නං බ්‍යාකරේය්‍යාසි. තං කිං මඤ්ඤසි, සේනාපති, යාවතා රඤ්ඤෝ පසේනදිස්ස කෝසලස්ස විජිතං යත්ථ ච රාජා පසේනදි කෝසලෝ ඉස්සරියාධිපච්චං රජ්ජං කාරේති, පහෝති තත්ථ රාජා පසේනදි කෝසලෝ සමණං වා බ්‍රාහ්මණං වා පුඤ්ඤවන්තං වා අපුඤ්ඤවන්තං වා බ්‍රහ්මචරියවන්තං වා අබ්‍රහ්මචරියවන්තං වා තම්හා ඨානා චාවේතුං වා පබ්බාජේතුං වා”ති?
Then Venerable Ānanda thought, “This General Viḍūḍabha is King Pasenadi’s son, and I am the Buddha’s son. Now is the time for one son to confer with another.” So Ānanda addressed General Viḍūḍabha, “Well then, general, I’ll ask you about this in return, and you can answer as you like. What do you think, general? As far as the dominion of King Pasenadi of Kosala extends, where he rules as sovereign lord, can he topple or expel from that place any ascetic or brahmin, regardless of whether they are good or bad, or whether or not they are genuine spiritual practitioners?”
“යාවතා, භෝ, රඤ්ඤෝ පසේනදිස්ස කෝසලස්ස විජිතං යත්ථ ච රාජා පසේනදි කෝසලෝ ඉස්සරියාධිපච්චං රජ්ජං කාරේති, පහෝති තත්ථ රාජා පසේනදි කෝසලෝ සමණං වා බ්‍රාහ්මණං වා පුඤ්ඤවන්තං වා අපුඤ්ඤවන්තං වා බ්‍රහ්මචරියවන්තං වා අබ්‍රහ්මචරියවන්තං වා තම්හා ඨානා චාවේතුං වා පබ්බාජේතුං වා”ති.
“He can, mister.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, සේනාපති, යාවතා රඤ්ඤෝ පසේනදිස්ස කෝසලස්ස අවිජිතං යත්ථ ච රාජා පසේනදි කෝසලෝ න ඉස්සරියාධිපච්චං රජ්ජං කාරේති, තත්ථ පහෝති රාජා පසේනදි කෝසලෝ සමණං වා බ්‍රාහ්මණං වා පුඤ්ඤවන්තං වා අපුඤ්ඤවන්තං වා බ්‍රහ්මචරියවන්තං වා අබ්‍රහ්මචරියවන්තං වා තම්හා ඨානා චාවේතුං වා පබ්බාජේතුං වා”ති?
“What do you think, general? As far as the dominion of King Pasenadi does not extend, where he does not rule as sovereign lord, can he topple or expel from that place any ascetic or brahmin, regardless of whether they are good or bad, or whether or not they are genuine spiritual practitioners?”
“යාවතා, භෝ, රඤ්ඤෝ පසේනදිස්ස කෝසලස්ස අවිජිතං යත්ථ ච රාජා පසේනදි කෝසලෝ න ඉස්සරියාධිපච්චං රජ්ජං කාරේති, න තත්ථ පහෝති රාජා පසේනදි කෝසලෝ සමණං වා බ්‍රාහ්මණං වා පුඤ්ඤවන්තං වා අපුඤ්ඤවන්තං වා බ්‍රහ්මචරියවන්තං වා අබ්‍රහ්මචරියවන්තං වා තම්හා ඨානා චාවේතුං වා පබ්බාජේතුං වා”ති.
“He cannot, mister.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, සේනාපති, සුතා තේ දේවා තාවතිංසා”ති?
“What do you think, general? Have you heard of the gods of the Thirty-Three?”
“ඒවං, භෝ. සුතා මේ දේවා තාවතිංසා. ඉධාපි භෝතා රඤ්ඤා පසේනදිනා කෝසලේන සුතා දේවා තාවතිංසා”ති.
“Yes, mister, I’ve heard of them, and so has the good King Pasenadi.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, සේනාපති, පහෝති රාජා පසේනදි කෝසලෝ දේවේ තාවතිංසේ තම්හා ඨානා චාවේතුං වා පබ්බාජේතුං වා”ති?
“What do you think, general? Can King Pasenadi topple or expel from their place the gods of the Thirty-Three?”
“දස්සනම්පි, භෝ, රාජා පසේනදි කෝසලෝ දේවේ තාවතිංසේ නප්පහෝති, කුතෝ පන තම්හා ඨානා චාවේස්සති වා පබ්බාජේස්සති වා”ති?
“King Pasenadi can’t even see the gods of the Thirty-Three, so how could he possibly topple or expel them from their place?”
“ඒවමේව ඛෝ, සේනාපති, යේ තේ දේවා සබ්‍යාබජ්ඣා ආගන්තාරෝ ඉත්ථත්තං තේ දේවා, යේ තේ දේවා අබ්‍යාබජ්ඣා අනාගන්තාරෝ ඉත්ථත්තං තේ දේවේ දස්සනායපි නප්පහෝන්ති; කුතෝ පන තම්හා ඨානා චාවේස්සන්ති වා පබ්බාජේස්සන්ති වා”ති?
“In the same way, general, the gods subject to affliction can’t even see the gods who are free of affliction, so how could they possibly topple or expel them from their place?”
අථ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “කෝනාමෝ අයං, භන්තේ, භික්ඛූ”ති?
Then the king said to the Buddha, “Sir, what is this bhikkhu’s name?”
“ආනන්දෝ නාම, මහාරාජා”ති.
“Ānanda, great king.”
“ආනන්දෝ වත භෝ, ආනන්දරූපෝ වත භෝ. හේතුරූපං, භන්තේ, ආයස්මා ආනන්දෝ ආහ; සහේතුරූපං, භන්තේ, ආයස්මා ආනන්දෝ ආහ. කිං පන, භන්තේ, අත්ථි බ්‍රහ්මා”ති?
“A joy he is, and a joy he seems! What Venerable Ānanda says seems reasonable. But sir, does Brahmā survive?”
“කිං පන ත්වං, මහාරාජ, ඒවං වදේසි: ‘කිං පන, භන්තේ, අත්ථි බ්‍රහ්මා(අ)”ති?
“But what exactly are you asking?”
“යදි වා සෝ, භන්තේ, බ්‍රහ්මා ආගන්තා ඉත්ථත්තං, යදි වා අනාගන්තා ඉත්ථත්තන්”ති?
“Whether that Brahmā comes back to this state of existence or not.”
“යෝ සෝ, මහාරාජ, බ්‍රහ්මා සබ්‍යාබජ්ඣෝ සෝ බ්‍රහ්මා ආගන්තා ඉත්ථත්තං, යෝ සෝ බ්‍රහ්මා අබ්‍යාබජ්ඣෝ සෝ බ්‍රහ්මා අනාගන්තා ඉත්ථත්තන්”ති.
“Any Brahmā who is subject to affliction comes back to this state of existence, but those free of affliction do not come back.”
අථ ඛෝ අඤ්ඤතරෝ පුරිසෝ රාජානං පසේනදිං කෝසලං ඒතදවෝච: “සඤ්ජයෝ, මහාරාජ, බ්‍රාහ්මණෝ ආකාසගෝත්තෝ ආගතෝ”ති.
Then a certain man said to the king, “Great king, Sañjaya, the brahmin of the Ākāsa clan, has come.”
අථ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ සඤ්ජයං බ්‍රාහ්මණං ආකාසගෝත්තං ඒතදවෝච: “කෝ නු ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, ඉමං කථාවත්ථුං රාජන්තේපුරේ අබ්භුදාහාසී”ති?
Then King Pasenadi asked Sañjaya, “Brahmin, who introduced this topic of discussion to the royal compound?”
“විටටූභෝ, මහාරාජ, සේනාපතී”ති.
“It was General Viḍūḍabha, great king.”
විටටූභෝ සේනාපති ඒවමාහ: “සඤ්ජයෝ, මහාරාජ, බ්‍රාහ්මණෝ ආකාසගෝත්තෝ”ති.
But Viḍūḍabha said, “It was Sañjaya, great king, the brahmin of the Ākāsa clan.”
අථ ඛෝ අඤ්ඤතරෝ පුරිසෝ රාජානං පසේනදිං කෝසලං ඒතදවෝච: “යානකාලෝ, මහාරාජා”ති.
Then a certain man said to the king, “It’s time to depart, great king.”
අථ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “සබ්බඤ්ඤුතං මයං, භන්තේ, භගවන්තං අපුච්ඡිම්හා, සබ්බඤ්ඤුතං භගවා බ්‍යාකාසි; තඤ්ච පනම්හාකං රුච්චති චේව ඛමති ච, තේන චම්හා අත්තමනා. චාතුවණ්ණිසුද්ධිං මයං, භන්තේ, භගවන්තං අපුච්ඡිම්හා, චාතුවණ්ණිසුද්ධිං භගවා බ්‍යාකාසි; තඤ්ච පනම්හාකං රුච්චති චේව ඛමති ච, තේන චම්හා අත්තමනා. අධිදේවේ මයං, භන්තේ, භගවන්තං අපුච්ඡිම්හා, අධිදේවේ භගවා බ්‍යාකාසි; තඤ්ච පනම්හාකං රුච්චති චේව ඛමති ච, තේන චම්හා අත්තමනා. අධිබ්‍රහ්මානං මයං, භන්තේ, භගවන්තං අපුච්ඡිම්හා, අධිබ්‍රහ්මානං භගවා බ්‍යාකාසි; තඤ්ච පනම්හාකං රුච්චති චේව ඛමති ච, තේන චම්හා අත්තමනා. යං යදේව ච මයං භගවන්තං අපුච්ඡිම්හා තං තදේව භගවා බ්‍යාකාසි; තඤ්ච පනම්හාකං රුච්චති චේව ඛමති ච, තේන චම්හා අත්තමනා. හන්ද ච දානි මයං, භන්තේ, ගච්ඡාම; බහුකිච්චා මයං බහුකරණීයා”ති.
So the king said to the Buddha, “Sir, I asked you about omniscience, and you answered. I like and accept this, and am satisfied with it. I asked you about the four classes, about the gods, and about Brahmā, and you answered in each case. Whatever I asked the Buddha about, he answered. I like and accept this, and am satisfied with it. Well, now, sir, I must go. I have many duties, and much to do.”
“යස්සදානි ත්වං, මහාරාජ, කාලං මඤ්ඤසී”ති.
“Please, great king, go at your convenience.”
අථ ඛෝ රාජා පසේනදි කෝසලෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමීති.
Then King Pasenadi approved and agreed with what the Buddha said. Then he got up from his seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on his right, before leaving.
කණ්ණකත්ථලසුත්තං නිට්ඨිතං දසමං.
රාජවග්ගෝ නිට්ඨිතෝ චතුත්ථෝ.
තස්සුද්දානං
ඝටිකාරෝ රට්ඨපාලෝ, මඝදේවෝ මධුරියං; බෝධි අඞ්ගුලිමාලෝ ච, පියජාතං බාහිතිකං; ධම්මචේතියසුත්තඤ්ච, දසමං කණ්ණකත්ථලං.
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
