| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya |
೧೦. ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಸುತ್ತಂ
10. Kaṇṇakatthalasuttaṃ
೩೭೫. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಉರುಞ್ಞಾಯಂ 1 ವಿಹರತಿ ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲೇ ಮಿಗದಾಯೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಉರುಞ್ಞಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಪುರಿಸಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ, ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಮ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಾಹಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛ – ‘ರಾಜಾ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ವದೇಹಿ – ‘ಅಜ್ಜ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ರಾಜಾ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತಿ; ಏವಞ್ಚ ವದೇತಿ – ‘ಅಜ್ಜ ಕಿರ ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’’ತಿ। ಅಸ್ಸೋಸುಂ ಖೋ ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಕಿರ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಭತ್ತಾಭಿಹಾರೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಾಹಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛ – ‘ಸೋಮಾ ಚ, ಭನ್ತೇ, ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’’ತಿ।
375. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā uruññāyaṃ 2 viharati kaṇṇakatthale migadāye. Tena kho pana samayena rājā pasenadi kosalo uruññaṃ anuppatto hoti kenacideva karaṇīyena. Atha kho rājā pasenadi kosalo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘rājā, bhante, pasenadi kosalo bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti. Evañca vadehi – ‘ajja kira, bhante, rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so puriso rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so puriso bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘rājā, bhante, pasenadi kosalo bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati; evañca vadeti – ‘ajja kira bhante, rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti. Assosuṃ kho somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī – ‘‘ajja kira rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti. Atha kho somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhattābhihāre upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘‘tena hi, mahārāja, amhākampi vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘somā ca, bhante, bhaginī sakulā ca bhaginī bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’’’ti.
೩೭೬. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸೋಮಾ ಚ, ಭನ್ತೇ, ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ 3, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ 4। ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಮಹಾರಾಜ, ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಅಞ್ಞಂ ದೂತಂ ನಾಲತ್ಥು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಸ್ಸೋಸುಂ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ – ‘ಅಜ್ಜ ಕಿರ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಮಂ ಭತ್ತಾಭಿಹಾರೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಾಹಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛ – ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’’ತಿ। ‘‘ಸುಖಿನಿಯೋ ಹೋನ್ತು ತಾ, ಮಹಾರಾಜ, ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ’’ತಿ।
376. Atha kho rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘somā ca, bhante, bhaginī sakulā ca bhaginī bhagavato pāde sirasā vandati 5, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’’ti 6. ‘‘Kiṃ pana, mahārāja, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī aññaṃ dūtaṃ nālatthu’’nti? ‘‘Assosuṃ kho, bhante, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī – ‘ajja kira rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’ti. Atha kho, bhante, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī maṃ bhattābhihāre upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘tena hi, mahārāja, amhākampi vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’’’ti. ‘‘Sukhiniyo hontu tā, mahārāja, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī’’ti.
೩೭೭. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸುತಂ ಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಏವಮಾಹ – ‘ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಸಬ್ಬದಸ್ಸಾವೀ ಅಪರಿಸೇಸಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪಟಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’ತಿ। ಯೇ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಏವಮಾಹ – ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಸಬ್ಬದಸ್ಸಾವೀ ಅಪರಿಸೇಸಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪಟಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’ತಿ; ಕಚ್ಚಿ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೋ ವುತ್ತವಾದಿನೋ, ನ ಚ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭೂತೇನ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚಾನುಧಮ್ಮಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಿ, ನ ಚ ಕೋಚಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೋ ವಾದಾನುವಾದೋ ಗಾರಯ್ಹಂ ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ? ‘‘ಯೇ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಏವಮಾಹ – ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಸಬ್ಬದಸ್ಸಾವೀ ಅಪರಿಸೇಸಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪಟಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’ತಿ; ನ ಮೇ ತೇ ವುತ್ತವಾದಿನೋ, ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನ್ತಿ ಚ ಪನ ಮಂ ತೇ ಅಸತಾ ಅಭೂತೇನಾ’’ತಿ।
377. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante, samaṇo gotamo evamāha – ‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānissati, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti. Ye te, bhante, evamāhaṃsu – ‘samaṇo gotamo evamāha – natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānissati, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti; kacci te, bhante, bhagavato vuttavādino, na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkhanti, dhammassa cānudhammaṃ byākaronti, na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchatī’’ti? ‘‘Ye te, mahārāja, evamāhaṃsu – ‘samaṇo gotamo evamāha – natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānissati, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti; na me te vuttavādino, abbhācikkhanti ca pana maṃ te asatā abhūtenā’’ti.
೩೭೮. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ವಿಟಟೂಭಂ ಸೇನಾಪತಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಸೇನಾಪತಿ, ಇಮಂ ಕಥಾವತ್ಥುಂ ರಾಜನ್ತೇಪುರೇ ಅಬ್ಭುದಾಹಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಞ್ಜಯೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಕಾಸಗೋತ್ತೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಪುರಿಸಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ , ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ, ಮಮ ವಚನೇನ ಸಞ್ಜಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಕಾಸಗೋತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಹಿ – ‘ರಾಜಾ ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಮನ್ತೇತೀ’’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನ ಸಞ್ಜಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಕಾಸಗೋತ್ತೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಞ್ಜಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಕಾಸಗೋತ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ರಾಜಾ ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಮನ್ತೇತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಿಯಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಅಞ್ಞದೇವ ಕಿಞ್ಚಿ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ, ತಞ್ಚ ಜನೋ ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯ 7। ಯಥಾ ಕಥಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಅಭಿಜಾನಾತಿ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಭಿಜಾನಾಮಿ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾ – ‘ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯೋ ಸಕಿದೇವ ಸಬ್ಬಂ ಞಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬಂ ದಕ್ಖಿತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’’ತಿ। ‘‘ಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ; ಸಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ – ‘ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯೋ ಸಕಿದೇವ ಸಬ್ಬಂ ಞಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬಂ ದಕ್ಖಿತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’’ತಿ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ। ಇಮೇಸಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಚತುನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನಂ ಸಿಯಾ ವಿಸೇಸೋ ಸಿಯಾ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಮಹಾರಾಜ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ। ಇಮೇಸಂ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಚತುನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನಂ ದ್ವೇ ವಣ್ಣಾ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯನ್ತಿ – ಖತ್ತಿಯಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಚ – ಯದಿದಂ ಅಭಿವಾದನಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಾನೀ’’ತಿ 8। ‘‘ನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ; ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ। ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ। ಇಮೇಸಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಚತುನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನಂ ಸಿಯಾ ವಿಸೇಸೋ ಸಿಯಾ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ?
378. Atha kho rājā pasenadi kosalo viṭaṭūbhaṃ senāpatiṃ āmantesi – ‘‘ko nu kho, senāpati, imaṃ kathāvatthuṃ rājantepure abbhudāhāsī’’ti? ‘‘Sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo ākāsagotto’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ , ambho purisa, mama vacanena sañjayaṃ brāhmaṇaṃ ākāsagottaṃ āmantehi – ‘rājā taṃ, bhante, pasenadi kosalo āmantetī’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so puriso rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā yena sañjayo brāhmaṇo ākāsagotto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā sañjayaṃ brāhmaṇaṃ ākāsagottaṃ etadavoca – ‘‘rājā taṃ, bhante, pasenadi kosalo āmantetī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘siyā nu kho, bhante, bhagavatā aññadeva kiñci sandhāya bhāsitaṃ, tañca jano aññathāpi paccāgaccheyya 9. Yathā kathaṃ pana, bhante, bhagavā abhijānāti vācaṃ bhāsitā’’ti? ‘‘Evaṃ kho ahaṃ, mahārāja, abhijānāmi vācaṃ bhāsitā – ‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sakideva sabbaṃ ñassati, sabbaṃ dakkhiti, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’’ti. ‘‘Heturūpaṃ, bhante, bhagavā āha; saheturūpaṃ, bhante, bhagavā āha – ‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sakideva sabbaṃ ñassati, sabbaṃ dakkhiti, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’’ti. ‘‘Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Imesaṃ nu kho, bhante, catunnaṃ vaṇṇānaṃ siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Cattārome, mahārāja, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Imesaṃ kho, mahārāja, catunnaṃ vaṇṇānaṃ dve vaṇṇā aggamakkhāyanti – khattiyā ca brāhmaṇā ca – yadidaṃ abhivādanapaccuṭṭhānaañjalikammasāmīcikammānī’’ti 10. ‘‘Nāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ diṭṭhadhammikaṃ pucchāmi; samparāyikāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ pucchāmi. Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Imesaṃ nu kho, bhante, catunnaṃ vaṇṇānaṃ siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti?
೩೭೯. ‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ। ಕತಮಾನಿ ಪಞ್ಚ? ಇಧ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಿಕ್ಖು ಸದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಸದ್ದಹತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಬೋಧಿಂ – ‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವಿಜ್ಜಾಚರಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸುಗತೋ ಲೋಕವಿದೂ ಅನುತ್ತರೋ ಪುರಿಸದಮ್ಮಸಾರಥಿ ಸತ್ಥಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ’ತಿ; ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕೋ ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾ ಗಹಣಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾತಿಸೀತಾಯ ನಾಚ್ಚುಣ್ಹಾಯ ಮಜ್ಝಿಮಾಯ ಪಧಾನಕ್ಖಮಾಯ; ಅಸಠೋ ಹೋತಿ ಅಮಾಯಾವೀ ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಆವಿಕತ್ತಾ ಸತ್ಥರಿ ವಾ ವಿಞ್ಞೂಸು ವಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು; ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ವಿಹರತಿ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ, ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ, ಥಾಮವಾ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮೋ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರೋ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು; ಪಞ್ಞವಾ ಹೋತಿ ಉದಯತ್ಥಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅರಿಯಾಯ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾಯ ಸಮ್ಮಾದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾ – ಇಮಾನಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಞ್ಚ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ। ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಮಹಾರಾಜ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ। ತೇ ಚಸ್ಸು ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ; ಏತ್ಥ ಪನ ನೇಸಂ ಅಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ । ತೇ ಚಸ್ಸು ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ; ಏತ್ಥ ಪನ ನೇಸಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಿಯಾ ವಿಸೇಸೋ ಸಿಯಾ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏತ್ಥ ಖೋ ನೇಸಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಧಾನವೇಮತ್ತತಂ ವದಾಮಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿಸ್ಸು, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿದಮ್ಮಾ ವಾ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಾ ವಾ ಗೋದಮ್ಮಾ ವಾ ಸುದನ್ತಾ ಸುವಿನೀತಾ, ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿದಮ್ಮಾ ವಾ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಾ ವಾ ಗೋದಮ್ಮಾ ವಾ ಅದನ್ತಾ ಅವಿನೀತಾ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯೇ ತೇ ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿದಮ್ಮಾ ವಾ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಾ ವಾ ಗೋದಮ್ಮಾ ವಾ ಸುದನ್ತಾ ಸುವಿನೀತಾ, ಅಪಿ ನು ತೇ ದನ್ತಾವ ದನ್ತಕಾರಣಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ದನ್ತಾವ ದನ್ತಭೂಮಿಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಯೇ ಪನ ತೇ ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿದಮ್ಮಾ ವಾ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಾ ವಾ ಗೋದಮ್ಮಾ ವಾ ಅದನ್ತಾ ಅವಿನೀತಾ, ಅಪಿ ನು ತೇ ಅದನ್ತಾವ ದನ್ತಕಾರಣಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ಅದನ್ತಾವ ದನ್ತಭೂಮಿಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯುಂ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ತೇ ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿದಮ್ಮಾ ವಾ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಾ ವಾ ಗೋದಮ್ಮಾ ವಾ ಸುದನ್ತಾ ಸುವಿನೀತಾ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಯಂ ತಂ ಸದ್ಧೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಅಪ್ಪಾಬಾಧೇನ ಅಸಠೇನ ಅಮಾಯಾವಿನಾ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇನ ಪಞ್ಞವತಾ ತಂ ವತ 11 ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಬಹ್ವಾಬಾಧೋ ಸಠೋ ಮಾಯಾವೀ ಕುಸೀತೋ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತೀತಿ – ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ।
379. ‘‘Pañcimāni, mahārāja, padhāniyaṅgāni. Katamāni pañca? Idha, mahārāja, bhikkhu saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti; appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya; asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu; āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu; paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā – imāni kho, mahārāja, pañca padhāniyaṅgāni. Cattārome, mahārāja, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Te cassu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā ; ettha pana nesaṃ assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. ‘‘Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā . Te cassu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā; ettha pana nesaṃ, bhante, siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Ettha kho nesāhaṃ, mahārāja, padhānavemattataṃ vadāmi. Seyyathāpissu, mahārāja, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, ye te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, api nu te dantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ, dantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyu’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Ye pana te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā, api nu te adantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ, adantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyuṃ, seyyathāpi te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yaṃ taṃ saddhena pattabbaṃ appābādhena asaṭhena amāyāvinā āraddhavīriyena paññavatā taṃ vata 12 assaddho bahvābādho saṭho māyāvī kusīto duppañño pāpuṇissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
೩೮೦. ‘‘ಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ; ಸಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ। ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ , ಸುದ್ದಾ। ತೇ ಚಸ್ಸು ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ತೇ ಚಸ್ಸು ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ; ಏತ್ಥ ಪನ ನೇಸಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಿಯಾ ವಿಸೇಸೋ ಸಿಯಾ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏತ್ಥ ಖೋ 13 ನೇಸಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ವದಾಮಿ – ಯದಿದಂ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತಿಂ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುರಿಸೋ ಸುಕ್ಖಂ ಸಾಕಕಟ್ಠಂ ಆದಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯ ; ಅಥಾಪರೋ ಪುರಿಸೋ ಸುಕ್ಖಂ ಸಾಲಕಟ್ಠಂ ಆದಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯ; ಅಥಾಪರೋ ಪುರಿಸೋ ಸುಕ್ಖಂ ಅಮ್ಬಕಟ್ಠಂ ಆದಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯ; ಅಥಾಪರೋ ಪುರಿಸೋ ಸುಕ್ಖಂ ಉದುಮ್ಬರಕಟ್ಠಂ ಆದಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಿಯಾ ನು ಖೋ ತೇಸಂ ಅಗ್ಗೀನಂ ನಾನಾದಾರುತೋ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ಅಚ್ಚಿಯಾ ವಾ ಅಚ್ಚಿಂ, ವಣ್ಣೇನ ವಾ ವಣ್ಣಂ, ಆಭಾಯ ವಾ ಆಭ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಯಂ ತಂ ತೇಜಂ ವೀರಿಯಾ ನಿಮ್ಮಥಿತಂ ಪಧಾನಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಂ 14, ನಾಹಂ ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ವದಾಮಿ – ಯದಿದಂ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ; ಸಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ। ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ಥಿ ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ವದೇಸಿ – ‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ಥಿ ದೇವಾ’’’ತಿ? ‘‘ಯದಿ ವಾ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ದೇವಾ ಆಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ ಯದಿ ವಾ ಅನಾಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ’’? ‘‘ಯೇ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ದೇವಾ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ತೇ ದೇವಾ ಆಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ, ಯೇ ತೇ ದೇವಾ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ತೇ ದೇವಾ ಅನಾಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತ’’ನ್ತಿ।
380. ‘‘Heturūpaṃ, bhante, bhagavā āha; saheturūpaṃ, bhante, bhagavā āha. Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā , suddā. Te cassu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā te cassu sammappadhānā; ettha pana nesaṃ, bhante, siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Ettha kho 15 nesāhaṃ, mahārāja, na kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi – yadidaṃ vimuttiyā vimuttiṃ. Seyyathāpi, mahārāja, puriso sukkhaṃ sākakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya ; athāparo puriso sukkhaṃ sālakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya; athāparo puriso sukkhaṃ ambakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya; athāparo puriso sukkhaṃ udumbarakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, siyā nu kho tesaṃ aggīnaṃ nānādāruto abhinibbattānaṃ kiñci nānākaraṇaṃ acciyā vā acciṃ, vaṇṇena vā vaṇṇaṃ, ābhāya vā ābha’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yaṃ taṃ tejaṃ vīriyā nimmathitaṃ padhānābhinibbattaṃ 16, nāhaṃ tattha kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi – yadidaṃ vimuttiyā vimutti’’nti. ‘‘Heturūpaṃ, bhante, bhagavā āha; saheturūpaṃ, bhante, bhagavā āha. Kiṃ pana, bhante, atthi devā’’ti? ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, mahārāja, evaṃ vadesi – ‘kiṃ pana, bhante, atthi devā’’’ti? ‘‘Yadi vā te, bhante, devā āgantāro itthattaṃ yadi vā anāgantāro itthattaṃ’’? ‘‘Ye te, mahārāja, devā sabyābajjhā te devā āgantāro itthattaṃ, ye te devā abyābajjhā te devā anāgantāro itthatta’’nti.
೩೮೧. ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ವಿಟ್ಟೂಭೋ ಸೇನಾಪತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯೇ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ದೇವಾ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ಆಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ ತೇ ದೇವಾ, ಯೇ ತೇ ದೇವಾ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ಅನಾಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ ತೇ ದೇವೇ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ’’ತಿ?
381. Evaṃ vutte, viṭṭūbho senāpati bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ye te, bhante, devā sabyābajjhā āgantāro itthattaṃ te devā, ye te devā abyābajjhā anāgantāro itthattaṃ te deve tamhā ṭhānā cāvessanti vā pabbājessanti vā’’ti?
ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಖೋ ವಿಟಟೂಭೋ ಸೇನಾಪತಿ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ; ಅಹಂ ಭಗವತೋ ಪುತ್ತೋ। ಅಯಂ ಖೋ ಕಾಲೋ ಯಂ ಪುತ್ತೋ ಪುತ್ತೇನ ಮನ್ತೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ವಿಟಟೂಭಂ ಸೇನಾಪತಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸೇನಾಪತಿ, ತಂ ಯೇವೇತ್ಥ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ; ಯಥಾ ತೇ ಖಮೇಯ್ಯ ತಥಾ ನಂ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾಸಿ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಸೇನಾಪತಿ, ಯಾವತಾ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ವಿಜಿತಂ ಯತ್ಥ ಚ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ಪಹೋತಿ ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಅಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಾವತಾ, ಭೋ, ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ವಿಜಿತಂ ಯತ್ಥ ಚ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ಪಹೋತಿ ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಅಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಾ’’ತಿ।
Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho viṭaṭūbho senāpati rañño pasenadissa kosalassa putto; ahaṃ bhagavato putto. Ayaṃ kho kālo yaṃ putto puttena manteyyā’’ti. Atha kho āyasmā ānando viṭaṭūbhaṃ senāpatiṃ āmantesi – ‘‘tena hi, senāpati, taṃ yevettha paṭipucchissāmi; yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, yāvatā rañño pasenadissa kosalassa vijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, pahoti tattha rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti? ‘‘Yāvatā, bho, rañño pasenadissa kosalassa vijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, pahoti tattha rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti.
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಸೇನಾಪತಿ, ಯಾವತಾ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಅವಿಜಿತಂ ಯತ್ಥ ಚ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ನ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ತತ್ಥ ಪಹೋತಿ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಅಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಾವತಾ, ಭೋ, ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಅವಿಜಿತಂ ಯತ್ಥ ಚ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ನ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ನ ತತ್ಥ ಪಹೋತಿ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಅಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಾ’’ತಿ।
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, yāvatā rañño pasenadissa kosalassa avijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo na issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, tattha pahoti rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti? ‘‘Yāvatā, bho, rañño pasenadissa kosalassa avijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo na issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, na tattha pahoti rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti.
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಸೇನಾಪತಿ, ಸುತಾ ತೇ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭೋ। ಸುತಾ ಮೇ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ। ಇಧಾಪಿ ಭೋತಾ ರಞ್ಞಾ ಪಸೇನದಿನಾ ಕೋಸಲೇನ ಸುತಾ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಸೇನಾಪತಿ, ಪಹೋತಿ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ದೇವೇ ತಾವತಿಂಸೇ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ದಸ್ಸನಮ್ಪಿ, ಭೋ, ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ದೇವೇ ತಾವತಿಂಸೇ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಕುತೋ ಪನ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇಸ್ಸತಿ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸತಿ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಸೇನಾಪತಿ, ಯೇ ತೇ ದೇವಾ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ಆಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ ತೇ ದೇವಾ, ಯೇ ತೇ ದೇವಾ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ಅನಾಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ ತೇ ದೇವೇ ದಸ್ಸನಾಯಪಿ ನಪ್ಪಹೋನ್ತಿ; ಕುತೋ ಪನ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ’’ತಿ?
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, sutā te devā tāvatiṃsā’’ti? ‘‘Evaṃ, bho. Sutā me devā tāvatiṃsā. Idhāpi bhotā raññā pasenadinā kosalena sutā devā tāvatiṃsā’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, pahoti rājā pasenadi kosalo deve tāvatiṃse tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti? ‘‘Dassanampi, bho, rājā pasenadi kosalo deve tāvatiṃse nappahoti, kuto pana tamhā ṭhānā cāvessati vā pabbājessati vā’’ti? ‘‘Evameva kho, senāpati, ye te devā sabyābajjhā āgantāro itthattaṃ te devā, ye te devā abyābajjhā anāgantāro itthattaṃ te deve dassanāyapi nappahonti; kuto pana tamhā ṭhānā cāvessanti vā pabbājessanti vā’’ti?
೩೮೨. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕೋನಾಮೋ ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ? ‘‘ಆನನ್ದೋ ನಾಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಆನನ್ದೋ ವತ, ಭೋ, ಆನನ್ದರೂಪೋ ವತ, ಭೋ! ಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ , ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಆಹ; ಸಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಆಹ। ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ಥಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ವದೇಸಿ – ‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ಥಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ’’’ತಿ? ‘‘ಯದಿ ವಾ ಸೋ, ಭನ್ತೇ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಆಗನ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತಂ, ಯದಿ ವಾ ಅನಾಗನ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಯೋ ಸೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಆಗನ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತಂ, ಯೋ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಅನಾಗನ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರೋ ಪುರಿಸೋ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಞ್ಜಯೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಕಾಸಗೋತ್ತೋ ಆಗತೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸಞ್ಜಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಕಾಸಗೋತ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಇಮಂ ಕಥಾವತ್ಥುಂ ರಾಜನ್ತೇಪುರೇ ಅಬ್ಭುದಾಹಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ವಿಟಟೂಭೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಸೇನಾಪತೀ’’ತಿ। ವಿಟಟೂಭೋ ಸೇನಾಪತಿ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಞ್ಜಯೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಕಾಸಗೋತ್ತೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರೋ ಪುರಿಸೋ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯಾನಕಾಲೋ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ।
382. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘konāmo ayaṃ, bhante, bhikkhū’’ti? ‘‘Ānando nāma, mahārājā’’ti. ‘‘Ānando vata, bho, ānandarūpo vata, bho! Heturūpaṃ, bhante , āyasmā ānando āha; saheturūpaṃ, bhante, āyasmā ānando āha. Kiṃ pana, bhante, atthi brahmā’’ti? ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, mahārāja, evaṃ vadesi – ‘kiṃ pana, bhante, atthi brahmā’’’ti? ‘‘Yadi vā so, bhante, brahmā āgantā itthattaṃ, yadi vā anāgantā itthatta’’nti? ‘‘Yo so, mahārāja, brahmā sabyābajjho so brahmā āgantā itthattaṃ, yo so brahmā abyābajjho so brahmā anāgantā itthatta’’nti. Atha kho aññataro puriso rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca – ‘‘sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo ākāsagotto āgato’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo sañjayaṃ brāhmaṇaṃ ākāsagottaṃ etadavoca – ‘‘ko nu kho, brāhmaṇa, imaṃ kathāvatthuṃ rājantepure abbhudāhāsī’’ti? ‘‘Viṭaṭūbho, mahārāja, senāpatī’’ti. Viṭaṭūbho senāpati evamāha – ‘‘sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo ākāsagotto’’ti. Atha kho aññataro puriso rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca – ‘‘yānakālo, mahārājā’’ti.
ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ; ತಞ್ಚ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚೇವ ಖಮತಿ ಚ, ತೇನ ಚಮ್ಹಾ ಅತ್ತಮನಾ। ಚಾತುವಣ್ಣಿಸುದ್ಧಿಂ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಚಾತುವಣ್ಣಿಸುದ್ಧಿಂ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ; ತಞ್ಚ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚೇವ ಖಮತಿ ಚ, ತೇನ ಚಮ್ಹಾ ಅತ್ತಮನಾ। ಅಧಿದೇವೇ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಅಧಿದೇವೇ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ; ತಞ್ಚ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚೇವ ಖಮತಿ ಚ, ತೇನ ಚಮ್ಹಾ ಅತ್ತಮನಾ। ಅಧಿಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಅಧಿಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ; ತಞ್ಚ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚೇವ ಖಮತಿ ಚ, ತೇನ ಚಮ್ಹಾ ಅತ್ತಮನಾ। ಯಂ ಯದೇವ ಚ ಮಯಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ ತಂ ತದೇವ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ; ತಞ್ಚ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚೇವ ಖಮತಿ ಚ, ತೇನ ಚಮ್ಹಾ ಅತ್ತಮನಾ। ಹನ್ದ, ಚ ದಾನಿ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಗಚ್ಛಾಮ; ಬಹುಕಿಚ್ಚಾ ಮಯಂ ಬಹುಕರಣೀಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಯಸ್ಸದಾನಿ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ।
Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sabbaññutaṃ mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, sabbaññutaṃ bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Cātuvaṇṇisuddhiṃ mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, cātuvaṇṇisuddhiṃ bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Adhideve mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, adhideve bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Adhibrahmānaṃ mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, adhibrahmānaṃ bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Yaṃ yadeva ca mayaṃ bhagavantaṃ apucchimhā taṃ tadeva bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Handa, ca dāni mayaṃ, bhante, gacchāma; bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassadāni tvaṃ, mahārāja, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti.
ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ದಸಮಂ।
Kaṇṇakatthalasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
ರಾಜವಗ್ಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ ಚತುತ್ಥೋ।
Rājavaggo niṭṭhito catuttho.
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
Tassuddānaṃ –
ಘಟಿಕಾರೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ, ಮಘದೇವೋ ಮಧುರಿಯಂ।
Ghaṭikāro raṭṭhapālo, maghadevo madhuriyaṃ;
ಬೋಧಿ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಚ, ಪಿಯಜಾತಂ ಬಾಹಿತಿಕಂ।
Bodhi aṅgulimālo ca, piyajātaṃ bāhitikaṃ;
ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಸುತ್ತಞ್ಚ, ದಸಮಂ ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಂ॥
Dhammacetiyasuttañca, dasamaṃ kaṇṇakatthalaṃ.
Footnotes:
Related texts:
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೧೦. ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
