| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
10. කණ්‌ණකත්‌ථලසුත්‌තං
10. Kaṇṇakatthalasuttaṃ
375. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා උරුඤ්‌ඤායං 1 විහරති කණ්‌ණකත්‌ථලෙ මිගදායෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජා පසෙනදි කොසලො උරුඤ්‌ඤං අනුප්‌පත්‌තො හොති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො අඤ්‌ඤතරං පුරිසං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මම වචනෙන භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දාහි, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡ – ‘රාජා, භන්‌තෙ, පසෙනදි කොසලො භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දති, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡතී’ති. එවඤ්‌ච වදෙහි – ‘අජ්‌ජ කිර, භන්‌තෙ, රාජා පසෙනදි කොසලො පච්‌ඡාභත්‌තං භුත්‌තපාතරාසො භගවන්‌තං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සතී’’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො සො පුරිසො රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො සො පුරිසො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘රාජා, භන්‌තෙ, පසෙනදි කොසලො භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දති, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡති; එවඤ්‌ච වදෙති – ‘අජ්‌ජ කිර භන්‌තෙ, රාජා පසෙනදි කොසලො පච්‌ඡාභත්‌තං භුත්‌තපාතරාසො භගවන්‌තං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සතී’’’ති. අස්‌සොසුං ඛො සොමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී – ‘‘අජ්‌ජ කිර රාජා පසෙනදි කොසලො පච්‌ඡාභත්‌තං භුත්‌තපාතරාසො භගවන්‌තං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සතී’’ති. අථ ඛො සොමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී රාජානං පසෙනදිං කොසලං භත්‌තාභිහාරෙ උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතදවොචුං – ‘‘තෙන හි, මහාරාජ, අම්‌හාකම්‌පි වචනෙන භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දාහි, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡ – ‘සොමා ච, භන්‌තෙ, භගිනී සකුලා ච භගිනී භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දති, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡතී’’’ති.
375. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā uruññāyaṃ 2 viharati kaṇṇakatthale migadāye. Tena kho pana samayena rājā pasenadi kosalo uruññaṃ anuppatto hoti kenacideva karaṇīyena. Atha kho rājā pasenadi kosalo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘rājā, bhante, pasenadi kosalo bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti. Evañca vadehi – ‘ajja kira, bhante, rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so puriso rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so puriso bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘rājā, bhante, pasenadi kosalo bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati; evañca vadeti – ‘ajja kira bhante, rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti. Assosuṃ kho somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī – ‘‘ajja kira rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti. Atha kho somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhattābhihāre upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘‘tena hi, mahārāja, amhākampi vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘somā ca, bhante, bhaginī sakulā ca bhaginī bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’’’ti.
376. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො පච්‌ඡාභත්‌තං භුත්‌තපාතරාසො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සොමා ච, භන්‌තෙ, භගිනී සකුලා ච භගිනී භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දති 3, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡතී’’ති 4. ‘‘කිං පන, මහාරාජ, සොමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී අඤ්‌ඤං දූතං නාලත්‌ථු’’න්‌ති? ‘‘අස්‌සොසුං ඛො, භන්‌තෙ, සොමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී – ‘අජ්‌ජ කිර රාජා පසෙනදි කොසලො පච්‌ඡාභත්‌තං භුත්‌තපාතරාසො භගවන්‌තං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සතී’ති. අථ ඛො, භන්‌තෙ, සොමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී මං භත්‌තාභිහාරෙ උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතදවොචුං – ‘තෙන හි, මහාරාජ, අම්‌හාකම්‌පි වචනෙන භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දාහි, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡ – සොමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දති, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡතී’’’ති. ‘‘සුඛිනියො හොන්‌තු තා, මහාරාජ, සොමා ච භගිනී සකුලා ච භගිනී’’ති.
376. Atha kho rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘somā ca, bhante, bhaginī sakulā ca bhaginī bhagavato pāde sirasā vandati 5, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’’ti 6. ‘‘Kiṃ pana, mahārāja, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī aññaṃ dūtaṃ nālatthu’’nti? ‘‘Assosuṃ kho, bhante, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī – ‘ajja kira rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’ti. Atha kho, bhante, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī maṃ bhattābhihāre upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘tena hi, mahārāja, amhākampi vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’’’ti. ‘‘Sukhiniyo hontu tā, mahārāja, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī’’ti.
377. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භන්‌තෙ, සමණො ගොතමො එවමාහ – ‘නත්‌ථි සො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා යො සබ්‌බඤ්‌ඤූ සබ්‌බදස්‌සාවී අපරිසෙසං ඤාණදස්‌සනං පටිජානිස්‌සති, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති. යෙ තෙ, භන්‌තෙ, එවමාහංසු – ‘සමණො ගොතමො එවමාහ – නත්‌ථි සො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා යො සබ්‌බඤ්‌ඤූ සබ්‌බදස්‌සාවී අපරිසෙසං ඤාණදස්‌සනං පටිජානිස්‌සති, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති; කච්‌චි තෙ, භන්‌තෙ, භගවතො වුත්‌තවාදිනො, න ච භගවන්‌තං අභූතෙන අබ්‌භාචික්‌ඛන්‌ති, ධම්‌මස්‌ස චානුධම්‌මං බ්‍යාකරොන්‌ති, න ච කොචි සහධම්‌මිකො වාදානුවාදො ගාරය්‌හං ඨානං ආගච්‌ඡතී’’ති? ‘‘යෙ තෙ, මහාරාජ, එවමාහංසු – ‘සමණො ගොතමො එවමාහ – නත්‌ථි සො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා යො සබ්‌බඤ්‌ඤූ සබ්‌බදස්‌සාවී අපරිසෙසං ඤාණදස්‌සනං පටිජානිස්‌සති, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති; න මෙ තෙ වුත්‌තවාදිනො, අබ්‌භාචික්‌ඛන්‌ති ච පන මං තෙ අසතා අභූතෙනා’’ති.
377. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante, samaṇo gotamo evamāha – ‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānissati, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti. Ye te, bhante, evamāhaṃsu – ‘samaṇo gotamo evamāha – natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānissati, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti; kacci te, bhante, bhagavato vuttavādino, na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkhanti, dhammassa cānudhammaṃ byākaronti, na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchatī’’ti? ‘‘Ye te, mahārāja, evamāhaṃsu – ‘samaṇo gotamo evamāha – natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānissati, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti; na me te vuttavādino, abbhācikkhanti ca pana maṃ te asatā abhūtenā’’ti.
378. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො විටටූභං සෙනාපතිං ආමන්‌තෙසි – ‘‘කො නු ඛො, සෙනාපති, ඉමං කථාවත්‌ථුං රාජන්‌තෙපුරෙ අබ්‌භුදාහාසී’’ති? ‘‘සඤ්‌ජයො, මහාරාජ, බ්‍රාහ්‌මණො ආකාසගොත්‌තො’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො අඤ්‌ඤතරං පුරිසං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං , අම්‌භො පුරිස, මම වචනෙන සඤ්‌ජයං බ්‍රාහ්‌මණං ආකාසගොත්‌තං ආමන්‌තෙහි – ‘රාජා තං, භන්‌තෙ, පසෙනදි කොසලො ආමන්‌තෙතී’’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො සො පුරිසො රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන සඤ්‌ජයො බ්‍රාහ්‌මණො ආකාසගොත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා සඤ්‌ජයං බ්‍රාහ්‌මණං ආකාසගොත්‌තං එතදවොච – ‘‘රාජා තං, භන්‌තෙ, පසෙනදි කොසලො ආමන්‌තෙතී’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සියා නු ඛො, භන්‌තෙ, භගවතා අඤ්‌ඤදෙව කිඤ්‌චි සන්‌ධාය භාසිතං, තඤ්‌ච ජනො අඤ්‌ඤථාපි පච්‌චාගච්‌ඡෙය්‍ය 7. යථා කථං පන, භන්‌තෙ, භගවා අභිජානාති වාචං භාසිතා’’ති? ‘‘එවං ඛො අහං, මහාරාජ, අභිජානාමි වාචං භාසිතා – ‘නත්‌ථි සො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා යො සකිදෙව සබ්‌බං ඤස්‌සති, සබ්‌බං දක්‌ඛිති, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’’’ති. ‘‘හෙතුරූපං, භන්‌තෙ, භගවා ආහ; සහෙතුරූපං, භන්‌තෙ, භගවා ආහ – ‘නත්‌ථි සො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා යො සකිදෙව සබ්‌බං ඤස්‌සති, සබ්‌බං දක්‌ඛිති, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’’’ති. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භන්‌තෙ, වණ්‌ණා – ඛත්‌තියා, බ්‍රාහ්‌මණා, වෙස්‌සා, සුද්‌දා. ඉමෙසං නු ඛො, භන්‌තෙ, චතුන්‌නං වණ්‌ණානං සියා විසෙසො සියා නානාකරණ’’න්‌ති? ‘‘චත්‌තාරොමෙ, මහාරාජ, වණ්‌ණා – ඛත්‌තියා, බ්‍රාහ්‌මණා, වෙස්‌සා, සුද්‌දා. ඉමෙසං ඛො, මහාරාජ, චතුන්‌නං වණ්‌ණානං ද්‌වෙ වණ්‌ණා අග්‌ගමක්‌ඛායන්‌ති – ඛත්‌තියා ච බ්‍රාහ්‌මණා ච – යදිදං අභිවාදනපච්‌චුට්‌ඨානඅඤ්‌ජලිකම්‌මසාමීචිකම්‌මානී’’ති 8. ‘‘නාහං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං දිට්‌ඨධම්‌මිකං පුච්‌ඡාමි; සම්‌පරායිකාහං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං පුච්‌ඡාමි. චත්‌තාරොමෙ, භන්‌තෙ, වණ්‌ණා – ඛත්‌තියා, බ්‍රාහ්‌මණා, වෙස්‌සා, සුද්‌දා. ඉමෙසං නු ඛො, භන්‌තෙ, චතුන්‌නං වණ්‌ණානං සියා විසෙසො සියා නානාකරණ’’න්‌ති?
378. Atha kho rājā pasenadi kosalo viṭaṭūbhaṃ senāpatiṃ āmantesi – ‘‘ko nu kho, senāpati, imaṃ kathāvatthuṃ rājantepure abbhudāhāsī’’ti? ‘‘Sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo ākāsagotto’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ , ambho purisa, mama vacanena sañjayaṃ brāhmaṇaṃ ākāsagottaṃ āmantehi – ‘rājā taṃ, bhante, pasenadi kosalo āmantetī’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so puriso rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā yena sañjayo brāhmaṇo ākāsagotto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā sañjayaṃ brāhmaṇaṃ ākāsagottaṃ etadavoca – ‘‘rājā taṃ, bhante, pasenadi kosalo āmantetī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘siyā nu kho, bhante, bhagavatā aññadeva kiñci sandhāya bhāsitaṃ, tañca jano aññathāpi paccāgaccheyya 9. Yathā kathaṃ pana, bhante, bhagavā abhijānāti vācaṃ bhāsitā’’ti? ‘‘Evaṃ kho ahaṃ, mahārāja, abhijānāmi vācaṃ bhāsitā – ‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sakideva sabbaṃ ñassati, sabbaṃ dakkhiti, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’’ti. ‘‘Heturūpaṃ, bhante, bhagavā āha; saheturūpaṃ, bhante, bhagavā āha – ‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sakideva sabbaṃ ñassati, sabbaṃ dakkhiti, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’’ti. ‘‘Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Imesaṃ nu kho, bhante, catunnaṃ vaṇṇānaṃ siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Cattārome, mahārāja, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Imesaṃ kho, mahārāja, catunnaṃ vaṇṇānaṃ dve vaṇṇā aggamakkhāyanti – khattiyā ca brāhmaṇā ca – yadidaṃ abhivādanapaccuṭṭhānaañjalikammasāmīcikammānī’’ti 10. ‘‘Nāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ diṭṭhadhammikaṃ pucchāmi; samparāyikāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ pucchāmi. Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Imesaṃ nu kho, bhante, catunnaṃ vaṇṇānaṃ siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti?
379. ‘‘පඤ්‌චිමානි, මහාරාජ, පධානියඞ්‌ගානි. කතමානි පඤ්‌ච? ඉධ, මහාරාජ, භික්‌ඛු සද්‌ධො හොති, සද්‌දහති තථාගතස්‌ස බොධිං – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’ති; අප්‌පාබාධො හොති අප්‌පාතඞ්‌කො සමවෙපාකිනියා ගහණියා සමන්‌නාගතො නාතිසීතාය නාච්‌චුණ්‌හාය මජ්‌ඣිමාය පධානක්‌ඛමාය; අසඨො හොති අමායාවී යථාභූතං අත්‌තානං ආවිකත්‌තා සත්‌ථරි වා විඤ්‌ඤූසු වා සබ්‍රහ්‌මචාරීසු; ආරද්‌ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්‌මානං පහානාය, කුසලානං ධම්‌මානං උපසම්‌පදාය, ථාමවා දළ්‌හපරක්‌කමො අනික්‌ඛිත්‌තධුරො කුසලෙසු ධම්‌මෙසු; පඤ්‌ඤවා හොති උදයත්‌ථගාමිනියා පඤ්‌ඤාය සමන්‌නාගතො අරියාය නිබ්‌බෙධිකාය සම්‌මාදුක්‌ඛක්‌ඛයගාමිනියා – ඉමානි ඛො, මහාරාජ, පඤ්‌ච පධානියඞ්‌ගානි. චත්‌තාරොමෙ, මහාරාජ, වණ්‌ණා – ඛත්‌තියා, බ්‍රාහ්‌මණා, වෙස්‌සා, සුද්‌දා. තෙ චස්‌සු ඉමෙහි පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතා ; එත්‌ථ පන නෙසං අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’’ති. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භන්‌තෙ, වණ්‌ණා – ඛත්‌තියා, බ්‍රාහ්‌මණා, වෙස්‌සා, සුද්‌දා . තෙ චස්‌සු ඉමෙහි පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතා; එත්‌ථ පන නෙසං, භන්‌තෙ, සියා විසෙසො සියා නානාකරණ’’න්‌ති? ‘‘එත්‌ථ ඛො නෙසාහං, මහාරාජ, පධානවෙමත්‌තතං වදාමි. සෙය්‍යථාපිස්‌සු, මහාරාජ, ද්‌වෙ හත්‌ථිදම්‌මා වා අස්‌සදම්‌මා වා ගොදම්‌මා වා සුදන්‌තා සුවිනීතා, ද්‌වෙ හත්‌ථිදම්‌මා වා අස්‌සදම්‌මා වා ගොදම්‌මා වා අදන්‌තා අවිනීතා. තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, යෙ තෙ ද්‌වෙ හත්‌ථිදම්‌මා වා අස්‌සදම්‌මා වා ගොදම්‌මා වා සුදන්‌තා සුවිනීතා, අපි නු තෙ දන්‌තාව දන්‌තකාරණං ගච්‌ඡෙය්‍යුං, දන්‌තාව දන්‌තභූමිං සම්‌පාපුණෙය්‍යු’’න්‌ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’. ‘‘යෙ පන තෙ ද්‌වෙ හත්‌ථිදම්‌මා වා අස්‌සදම්‌මා වා ගොදම්‌මා වා අදන්‌තා අවිනීතා, අපි නු තෙ අදන්‌තාව දන්‌තකාරණං ගච්‌ඡෙය්‍යුං, අදන්‌තාව දන්‌තභූමිං සම්‌පාපුණෙය්‍යුං, සෙය්‍යථාපි තෙ ද්‌වෙ හත්‌ථිදම්‌මා වා අස්‌සදම්‌මා වා ගොදම්‌මා වා සුදන්‌තා සුවිනීතා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යං තං සද්‌ධෙන පත්‌තබ්‌බං අප්‌පාබාධෙන අසඨෙන අමායාවිනා ආරද්‌ධවීරියෙන පඤ්‌ඤවතා තං වත 11 අස්‌සද්‌ධො බහ්‌වාබාධො සඨො මායාවී කුසීතො දුප්‌පඤ්‌ඤො පාපුණිස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’’ති.
379. ‘‘Pañcimāni, mahārāja, padhāniyaṅgāni. Katamāni pañca? Idha, mahārāja, bhikkhu saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti; appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya; asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu; āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu; paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā – imāni kho, mahārāja, pañca padhāniyaṅgāni. Cattārome, mahārāja, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Te cassu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā ; ettha pana nesaṃ assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. ‘‘Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā . Te cassu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā; ettha pana nesaṃ, bhante, siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Ettha kho nesāhaṃ, mahārāja, padhānavemattataṃ vadāmi. Seyyathāpissu, mahārāja, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, ye te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, api nu te dantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ, dantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyu’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Ye pana te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā, api nu te adantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ, adantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyuṃ, seyyathāpi te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yaṃ taṃ saddhena pattabbaṃ appābādhena asaṭhena amāyāvinā āraddhavīriyena paññavatā taṃ vata 12 assaddho bahvābādho saṭho māyāvī kusīto duppañño pāpuṇissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
380. ‘‘හෙතුරූපං, භන්‌තෙ, භගවා ආහ; සහෙතුරූපං, භන්‌තෙ, භගවා ආහ. චත්‌තාරොමෙ, භන්‌තෙ, වණ්‌ණා – ඛත්‌තියා, බ්‍රාහ්‌මණා, වෙස්‌සා , සුද්‌දා. තෙ චස්‌සු ඉමෙහි පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතා තෙ චස්‌සු සම්‌මප්‌පධානා; එත්‌ථ පන නෙසං, භන්‌තෙ, සියා විසෙසො සියා නානාකරණ’’න්‌ති? ‘‘එත්‌ථ ඛො 13 නෙසාහං, මහාරාජ, න කිඤ්‌චි නානාකරණං වදාමි – යදිදං විමුත්‌තියා විමුත්‌තිං. සෙය්‍යථාපි, මහාරාජ, පුරිසො සුක්‌ඛං සාකකට්‌ඨං ආදාය අග්‌ගිං අභිනිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, තෙජො පාතුකරෙය්‍ය ; අථාපරො පුරිසො සුක්‌ඛං සාලකට්‌ඨං ආදාය අග්‌ගිං අභිනිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, තෙජො පාතුකරෙය්‍ය; අථාපරො පුරිසො සුක්‌ඛං අම්‌බකට්‌ඨං ආදාය අග්‌ගිං අභිනිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, තෙජො පාතුකරෙය්‍ය; අථාපරො පුරිසො සුක්‌ඛං උදුම්‌බරකට්‌ඨං ආදාය අග්‌ගිං අභිනිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, තෙජො පාතුකරෙය්‍ය. තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, සියා නු ඛො තෙසං අග්‌ගීනං නානාදාරුතො අභිනිබ්‌බත්‌තානං කිඤ්‌චි නානාකරණං අච්‌චියා වා අච්‌චිං, වණ්‌ණෙන වා වණ්‌ණං, ආභාය වා ආභ’’න්‌ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යං තං තෙජං වීරියා නිම්‌මථිතං පධානාභිනිබ්‌බත්‌තං 14, නාහං තත්‌ථ කිඤ්‌චි නානාකරණං වදාමි – යදිදං විමුත්‌තියා විමුත්‌ති’’න්‌ති. ‘‘හෙතුරූපං, භන්‌තෙ, භගවා ආහ; සහෙතුරූපං, භන්‌තෙ, භගවා ආහ. කිං පන, භන්‌තෙ, අත්‌ථි දෙවා’’ති? ‘‘කිං පන ත්‌වං, මහාරාජ, එවං වදෙසි – ‘කිං පන, භන්‌තෙ, අත්‌ථි දෙවා’’’ති? ‘‘යදි වා තෙ, භන්‌තෙ, දෙවා ආගන්‌තාරො ඉත්‌ථත්‌තං යදි වා අනාගන්‌තාරො ඉත්‌ථත්‌තං’’? ‘‘යෙ තෙ, මහාරාජ, දෙවා සබ්‍යාබජ්‌ඣා තෙ දෙවා ආගන්‌තාරො ඉත්‌ථත්‌තං, යෙ තෙ දෙවා අබ්‍යාබජ්‌ඣා තෙ දෙවා අනාගන්‌තාරො ඉත්‌ථත්‌ත’’න්‌ති.
380. ‘‘Heturūpaṃ, bhante, bhagavā āha; saheturūpaṃ, bhante, bhagavā āha. Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā , suddā. Te cassu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā te cassu sammappadhānā; ettha pana nesaṃ, bhante, siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Ettha kho 15 nesāhaṃ, mahārāja, na kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi – yadidaṃ vimuttiyā vimuttiṃ. Seyyathāpi, mahārāja, puriso sukkhaṃ sākakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya ; athāparo puriso sukkhaṃ sālakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya; athāparo puriso sukkhaṃ ambakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya; athāparo puriso sukkhaṃ udumbarakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, siyā nu kho tesaṃ aggīnaṃ nānādāruto abhinibbattānaṃ kiñci nānākaraṇaṃ acciyā vā acciṃ, vaṇṇena vā vaṇṇaṃ, ābhāya vā ābha’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yaṃ taṃ tejaṃ vīriyā nimmathitaṃ padhānābhinibbattaṃ 16, nāhaṃ tattha kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi – yadidaṃ vimuttiyā vimutti’’nti. ‘‘Heturūpaṃ, bhante, bhagavā āha; saheturūpaṃ, bhante, bhagavā āha. Kiṃ pana, bhante, atthi devā’’ti? ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, mahārāja, evaṃ vadesi – ‘kiṃ pana, bhante, atthi devā’’’ti? ‘‘Yadi vā te, bhante, devā āgantāro itthattaṃ yadi vā anāgantāro itthattaṃ’’? ‘‘Ye te, mahārāja, devā sabyābajjhā te devā āgantāro itthattaṃ, ye te devā abyābajjhā te devā anāgantāro itthatta’’nti.
381. එවං වුත්‌තෙ, විට්‌ටූභො සෙනාපති භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘යෙ තෙ, භන්‌තෙ, දෙවා සබ්‍යාබජ්‌ඣා ආගන්‌තාරො ඉත්‌ථත්‌තං තෙ දෙවා, යෙ තෙ දෙවා අබ්‍යාබජ්‌ඣා අනාගන්‌තාරො ඉත්‌ථත්‌තං තෙ දෙවෙ තම්‌හා ඨානා චාවෙස්‌සන්‌ති වා පබ්‌බාජෙස්‌සන්‌ති වා’’ති?
381. Evaṃ vutte, viṭṭūbho senāpati bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ye te, bhante, devā sabyābajjhā āgantāro itthattaṃ te devā, ye te devā abyābajjhā anāgantāro itthattaṃ te deve tamhā ṭhānā cāvessanti vā pabbājessanti vā’’ti?
අථ ඛො ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො විටටූභො සෙනාපති රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස පුත්‌තො; අහං භගවතො පුත්‌තො. අයං ඛො කාලො යං පුත්‌තො පුත්‌තෙන මන්‌තෙය්‍යා’’ති. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො විටටූභං සෙනාපතිං ආමන්‌තෙසි – ‘‘තෙන හි, සෙනාපති, තං යෙවෙත්‌ථ පටිපුච්‌ඡිස්‌සාමි; යථා තෙ ඛමෙය්‍ය තථා නං බ්‍යාකරෙය්‍යාසි. තං කිං මඤ්‌ඤසි, සෙනාපති, යාවතා රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස විජිතං යත්‌ථ ච රාජා පසෙනදි කොසලො ඉස්‌සරියාධිපච්‌චං රජ්‌ජං කාරෙති, පහොති තත්‌ථ රාජා පසෙනදි කොසලො සමණං වා බ්‍රාහ්‌මණං වා පුඤ්‌ඤවන්‌තං වා අපුඤ්‌ඤවන්‌තං වා බ්‍රහ්‌මචරියවන්‌තං වා අබ්‍රහ්‌මචරියවන්‌තං වා තම්‌හා ඨානා චාවෙතුං වා පබ්‌බාජෙතුං වා’’ති? ‘‘යාවතා, භො, රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස විජිතං යත්‌ථ ච රාජා පසෙනදි කොසලො ඉස්‌සරියාධිපච්‌චං රජ්‌ජං කාරෙති, පහොති තත්‌ථ රාජා පසෙනදි කොසලො සමණං වා බ්‍රාහ්‌මණං වා පුඤ්‌ඤවන්‌තං වා අපුඤ්‌ඤවන්‌තං වා බ්‍රහ්‌මචරියවන්‌තං වා අබ්‍රහ්‌මචරියවන්‌තං වා තම්‌හා ඨානා චාවෙතුං වා පබ්‌බාජෙතුං වා’’ති.
Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho viṭaṭūbho senāpati rañño pasenadissa kosalassa putto; ahaṃ bhagavato putto. Ayaṃ kho kālo yaṃ putto puttena manteyyā’’ti. Atha kho āyasmā ānando viṭaṭūbhaṃ senāpatiṃ āmantesi – ‘‘tena hi, senāpati, taṃ yevettha paṭipucchissāmi; yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, yāvatā rañño pasenadissa kosalassa vijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, pahoti tattha rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti? ‘‘Yāvatā, bho, rañño pasenadissa kosalassa vijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, pahoti tattha rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, සෙනාපති, යාවතා රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස අවිජිතං යත්‌ථ ච රාජා පසෙනදි කොසලො න ඉස්‌සරියාධිපච්‌චං රජ්‌ජං කාරෙති, තත්‌ථ පහොති රාජා පසෙනදි කොසලො සමණං වා බ්‍රාහ්‌මණං වා පුඤ්‌ඤවන්‌තං වා අපුඤ්‌ඤවන්‌තං වා බ්‍රහ්‌මචරියවන්‌තං වා අබ්‍රහ්‌මචරියවන්‌තං වා තම්‌හා ඨානා චාවෙතුං වා පබ්‌බාජෙතුං වා’’ති? ‘‘යාවතා, භො, රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස අවිජිතං යත්‌ථ ච රාජා පසෙනදි කොසලො න ඉස්‌සරියාධිපච්‌චං රජ්‌ජං කාරෙති, න තත්‌ථ පහොති රාජා පසෙනදි කොසලො සමණං වා බ්‍රාහ්‌මණං වා පුඤ්‌ඤවන්‌තං වා අපුඤ්‌ඤවන්‌තං වා බ්‍රහ්‌මචරියවන්‌තං වා අබ්‍රහ්‌මචරියවන්‌තං වා තම්‌හා ඨානා චාවෙතුං වා පබ්‌බාජෙතුං වා’’ති.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, yāvatā rañño pasenadissa kosalassa avijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo na issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, tattha pahoti rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti? ‘‘Yāvatā, bho, rañño pasenadissa kosalassa avijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo na issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, na tattha pahoti rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, සෙනාපති, සුතා තෙ දෙවා තාවතිංසා’’ති? ‘‘එවං, භො. සුතා මෙ දෙවා තාවතිංසා. ඉධාපි භොතා රඤ්‌ඤා පසෙනදිනා කොසලෙන සුතා දෙවා තාවතිංසා’’ති. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, සෙනාපති, පහොති රාජා පසෙනදි කොසලො දෙවෙ තාවතිංසෙ තම්‌හා ඨානා චාවෙතුං වා පබ්‌බාජෙතුං වා’’ති? ‘‘දස්‌සනම්‌පි, භො, රාජා පසෙනදි කොසලො දෙවෙ තාවතිංසෙ නප්‌පහොති, කුතො පන තම්‌හා ඨානා චාවෙස්‌සති වා පබ්‌බාජෙස්‌සති වා’’ති? ‘‘එවමෙව ඛො, සෙනාපති, යෙ තෙ දෙවා සබ්‍යාබජ්‌ඣා ආගන්‌තාරො ඉත්‌ථත්‌තං තෙ දෙවා, යෙ තෙ දෙවා අබ්‍යාබජ්‌ඣා අනාගන්‌තාරො ඉත්‌ථත්‌තං තෙ දෙවෙ දස්‌සනායපි නප්‌පහොන්‌ති; කුතො පන තම්‌හා ඨානා චාවෙස්‌සන්‌ති වා පබ්‌බාජෙස්‌සන්‌ති වා’’ති?
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, sutā te devā tāvatiṃsā’’ti? ‘‘Evaṃ, bho. Sutā me devā tāvatiṃsā. Idhāpi bhotā raññā pasenadinā kosalena sutā devā tāvatiṃsā’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, pahoti rājā pasenadi kosalo deve tāvatiṃse tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti? ‘‘Dassanampi, bho, rājā pasenadi kosalo deve tāvatiṃse nappahoti, kuto pana tamhā ṭhānā cāvessati vā pabbājessati vā’’ti? ‘‘Evameva kho, senāpati, ye te devā sabyābajjhā āgantāro itthattaṃ te devā, ye te devā abyābajjhā anāgantāro itthattaṃ te deve dassanāyapi nappahonti; kuto pana tamhā ṭhānā cāvessanti vā pabbājessanti vā’’ti?
382. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘කොනාමො අයං, භන්‌තෙ, භික්‌ඛූ’’ති? ‘‘ආනන්‌දො නාම, මහාරාජා’’ති. ‘‘ආනන්‌දො වත, භො, ආනන්‌දරූපො වත, භො! හෙතුරූපං, භන්‌තෙ , ආයස්‌මා ආනන්‌දො ආහ; සහෙතුරූපං, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො ආහ. කිං පන, භන්‌තෙ, අත්‌ථි බ්‍රහ්‌මා’’ති? ‘‘කිං පන ත්‌වං, මහාරාජ, එවං වදෙසි – ‘කිං පන, භන්‌තෙ, අත්‌ථි බ්‍රහ්‌මා’’’ති? ‘‘යදි වා සො, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා ආගන්‌තා ඉත්‌ථත්‌තං, යදි වා අනාගන්‌තා ඉත්‌ථත්‌ත’’න්‌ති? ‘‘යො සො, මහාරාජ, බ්‍රහ්‌මා සබ්‍යාබජ්‌ඣො සො බ්‍රහ්‌මා ආගන්‌තා ඉත්‌ථත්‌තං, යො සො බ්‍රහ්‌මා අබ්‍යාබජ්‌ඣො සො බ්‍රහ්‌මා අනාගන්‌තා ඉත්‌ථත්‌ත’’න්‌ති. අථ ඛො අඤ්‌ඤතරො පුරිසො රාජානං පසෙනදිං කොසලං එතදවොච – ‘‘සඤ්‌ජයො, මහාරාජ, බ්‍රාහ්‌මණො ආකාසගොත්‌තො ආගතො’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො සඤ්‌ජයං බ්‍රාහ්‌මණං ආකාසගොත්‌තං එතදවොච – ‘‘කො නු ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, ඉමං කථාවත්‌ථුං රාජන්‌තෙපුරෙ අබ්‌භුදාහාසී’’ති? ‘‘විටටූභො, මහාරාජ, සෙනාපතී’’ති. විටටූභො සෙනාපති එවමාහ – ‘‘සඤ්‌ජයො, මහාරාජ, බ්‍රාහ්‌මණො ආකාසගොත්‌තො’’ති. අථ ඛො අඤ්‌ඤතරො පුරිසො රාජානං පසෙනදිං කොසලං එතදවොච – ‘‘යානකාලො, මහාරාජා’’ති.
382. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘konāmo ayaṃ, bhante, bhikkhū’’ti? ‘‘Ānando nāma, mahārājā’’ti. ‘‘Ānando vata, bho, ānandarūpo vata, bho! Heturūpaṃ, bhante , āyasmā ānando āha; saheturūpaṃ, bhante, āyasmā ānando āha. Kiṃ pana, bhante, atthi brahmā’’ti? ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, mahārāja, evaṃ vadesi – ‘kiṃ pana, bhante, atthi brahmā’’’ti? ‘‘Yadi vā so, bhante, brahmā āgantā itthattaṃ, yadi vā anāgantā itthatta’’nti? ‘‘Yo so, mahārāja, brahmā sabyābajjho so brahmā āgantā itthattaṃ, yo so brahmā abyābajjho so brahmā anāgantā itthatta’’nti. Atha kho aññataro puriso rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca – ‘‘sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo ākāsagotto āgato’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo sañjayaṃ brāhmaṇaṃ ākāsagottaṃ etadavoca – ‘‘ko nu kho, brāhmaṇa, imaṃ kathāvatthuṃ rājantepure abbhudāhāsī’’ti? ‘‘Viṭaṭūbho, mahārāja, senāpatī’’ti. Viṭaṭūbho senāpati evamāha – ‘‘sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo ākāsagotto’’ti. Atha kho aññataro puriso rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca – ‘‘yānakālo, mahārājā’’ti.
අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සබ්‌බඤ්‌ඤුතං මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං අපුච්‌ඡිම්‌හා, සබ්‌බඤ්‌ඤුතං භගවා බ්‍යාකාසි; තඤ්‌ච පනම්‌හාකං රුච්‌චති චෙව ඛමති ච, තෙන චම්‌හා අත්‌තමනා. චාතුවණ්‌ණිසුද්‌ධිං මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං අපුච්‌ඡිම්‌හා, චාතුවණ්‌ණිසුද්‌ධිං භගවා බ්‍යාකාසි; තඤ්‌ච පනම්‌හාකං රුච්‌චති චෙව ඛමති ච, තෙන චම්‌හා අත්‌තමනා. අධිදෙවෙ මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං අපුච්‌ඡිම්‌හා, අධිදෙවෙ භගවා බ්‍යාකාසි; තඤ්‌ච පනම්‌හාකං රුච්‌චති චෙව ඛමති ච, තෙන චම්‌හා අත්‌තමනා. අධිබ්‍රහ්‌මානං මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං අපුච්‌ඡිම්‌හා, අධිබ්‍රහ්‌මානං භගවා බ්‍යාකාසි; තඤ්‌ච පනම්‌හාකං රුච්‌චති චෙව ඛමති ච, තෙන චම්‌හා අත්‌තමනා. යං යදෙව ච මයං භගවන්‌තං අපුච්‌ඡිම්‌හා තං තදෙව භගවා බ්‍යාකාසි; තඤ්‌ච පනම්‌හාකං රුච්‌චති චෙව ඛමති ච, තෙන චම්‌හා අත්‌තමනා. හන්‌ද, ච දානි මයං, භන්‌තෙ, ගච්‌ඡාම; බහුකිච්‌චා මයං බහුකරණීයා’’ති. ‘‘යස්‌සදානි ත්‌වං, මහාරාජ, කාලං මඤ්‌ඤසී’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දිත්‌වා අනුමොදිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා පක්‌කාමීති.
Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sabbaññutaṃ mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, sabbaññutaṃ bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Cātuvaṇṇisuddhiṃ mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, cātuvaṇṇisuddhiṃ bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Adhideve mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, adhideve bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Adhibrahmānaṃ mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, adhibrahmānaṃ bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Yaṃ yadeva ca mayaṃ bhagavantaṃ apucchimhā taṃ tadeva bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Handa, ca dāni mayaṃ, bhante, gacchāma; bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassadāni tvaṃ, mahārāja, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti.
කණ්‌ණකත්‌ථලසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං දසමං.
Kaṇṇakatthalasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
රාජවග්‌ගො නිට්‌ඨිතො චතුත්‌ථො.
Rājavaggo niṭṭhito catuttho.
තස්‌සුද්‌දානං –
Tassuddānaṃ –
ඝටිකාරො රට්‌ඨපාලො, මඝදෙවො මධුරියං;
Ghaṭikāro raṭṭhapālo, maghadevo madhuriyaṃ;
බොධි අඞ්‌ගුලිමාලො ච, පියජාතං බාහිතිකං;
Bodhi aṅgulimālo ca, piyajātaṃ bāhitikaṃ;
ධම්‌මචෙතියසුත්‌තඤ්‌ච, දසමං කණ්‌ණකත්‌ථලං.
Dhammacetiyasuttañca, dasamaṃ kaṇṇakatthalaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 10. කණ්‌ණකත්‌ථලසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 10. කණ්‌ණකත්‌ථලසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
