| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೧೦. ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
೩೭೫. ಅನನ್ತರಸುತ್ತೇ ವುತ್ತಕರಣೀಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಪಾಸಾದೇ ವಾ ನಾಟಕೇಸು ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾದಂ ಅಲಭಮಾನೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಚರಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತಕರಣೀಯೇನ। ಅಪ್ಪದುಟ್ಠಪದೋಸೀನಞ್ಹಿ ಏವಂ ಹೋತೀತಿ।
375.Anantarasuttevuttakaraṇīyenevāti ‘‘pāsāde vā nāṭakesu vā cittassādaṃ alabhamāno tattha tattha vicarituṃ āraddho’’ti vuttakaraṇīyena. Appaduṭṭhapadosīnañhi evaṃ hotīti.
೩೭೬. ಪುಚ್ಛಿತೋತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ದೂತಂ ನಾಲತ್ಥು’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ। ಸೋತಿ ರಾಜಾ। ತಾಸಂ ವನ್ದನಾ ಸಚೇ ಉತ್ತರಕಾಲಂ, ಅತ್ತನೋ ಆಗಮನಕಾರಣಂ ಕಥೇಸ್ಸತಿ।
376.Pucchitoti ‘‘aññaṃ dūtaṃ nālatthu’’nti pucchito. Soti rājā. Tāsaṃ vandanā sace uttarakālaṃ, attano āgamanakāraṇaṃ kathessati.
೩೭೮. ಏಕಾವಜ್ಜನೇನಾತಿ ಏಕವೀಥಿಜವನೇನ। ತೇನ ಏಕಚಿತ್ತಂ ತಾವ ತಿಟ್ಠತು, ಏಕಚಿತ್ತವೀಥಿಯಾಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಅತೀತಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆವಜ್ಜತೋ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತೀತಂ ಜಾನಾತಿ, ನಿಯಮಿತೇ ಪನ ನಿಯಮಿತಮೇವಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಏಕೇನ ಹಿ…ಪೇ॰… ಏಕದೇಸಮೇವ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ। ತೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ‘‘ಅತೀತಂ ಸಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಚಿತ್ತೇನ। ಇತರೇಸೂತಿ ಅನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಸು। ಕಾರಣಜಾತಿಕನ್ತಿ ಯುತ್ತಿಸಭಾವಂ, ಯುತ್ತಿಯಾ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಪರಾಯಗುಣನ್ತಿ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸಂ।
378.Ekāvajjanenāti ekavīthijavanena. Tena ekacittaṃ tāva tiṭṭhatu, ekacittavīthiyāpi sabbaṃ jānituṃ na sakkāti dasseti. ‘‘Idaṃ nāma atītaṃ jānissāmī’’ti aniyametvā āvajjato yaṃ kiñci atītaṃ jānāti, niyamite pana niyamitamevāti āha – ‘‘ekena hi…pe… ekadesameva jānātī’’ti. Tena cittenāti ‘‘atītaṃ sabbaṃ jānissāmī’’ti evaṃ pavattacittena. Itaresūti anāgatapaccuppannesu. Kāraṇajātikanti yuttisabhāvaṃ, yuttiyā yuttanti attho. Samparāyaguṇanti samparāye katakammassa visesaṃ.
೩೭೯. ಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರಸುತ್ತೇ ವಿಯ ಲೋಕಿಯಾ ಚೇವ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಚ। ಯಥಾಲಾಭವಸೇನ ಚೇತ್ಥ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಂ ಲೋಕುತ್ತರಗ್ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಚ್ಚೇಕಂ ಏವ ನೇಸಞ್ಚ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗತಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ ಯಥಾ ‘‘ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಾ ಸನ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ’’ತಿ। ಲೋಕುತ್ತರಾನೇವಾತಿ ಚೇತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಪರತೋ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಪಧಾನನಾನತ್ತನ್ತಿ ಪದಹನನಾನತ್ತಂ, ಭಾವನಾನುಯೋಗವಿಸೇಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಙ್ಖಾರೇ ಪರಿಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಪಕ್ಖಧಮ್ಮೇ ಏಕದೇಸತೋ ಪಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಭಾವನಾನುಯೋಗೋ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅಪರಿಮದ್ದಿತಸಙ್ಖಾರಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೀನಪಟಿಪಕ್ಖಸ್ಸ ಭಾವನಾನುಯೋಗತೋ ಸುಖುಮೋ ವಿಸದೋವ ಹೋತಿ, ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮಯೇನ ಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಆಹಿತವಿಸೇಸತ್ತಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಅಞ್ಞಾದಿಸಮೇವ ಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಪಧಾನಂ, ಅಞ್ಞಾದಿಸಂ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಯಞ್ಚ ವಿಸೇಸೋ ನ ಕೇವಲಂ ಅನರಿಯಅರಿಯಪುಗ್ಗಲತೋ ಏವ, ಅಥ ಖೋ ಅರಿಯೇಸುಪಿ ಸೇಕ್ಖಾದಿವಿಸೇಸತೋಪಿ ಲಬ್ಭತಿ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಿಸೇಸತೋ ಅಭಿನೀಹಾರತೋ ಚ ಇಜ್ಝನತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಞ್ಞಾದಿಸಂ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಸಬ್ಬಥಾವ ಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ, ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಚ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಉಪರಿಮತೋ ಓಳಾರಿಕಂ, ಉಪರಿಮಞ್ಚ ಇತರತೋ ಸುಖುಮಂ ತೇನ ಪಹಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಸ್ಸ ಪಜಹನತೋ, ಇತಿ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬವಿಸೇಸೇನ ಚ ಅಧಿಗಮಪಟಿಪದಾಯ ಸಣ್ಹಸುಖುಮತಾ ತಿಕ್ಖವಿಸದತಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಪಧಾನಂ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಪಧಾನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿಆದಿ।
379.Lokuttaramissakāni kathitāni bodhirājakumārasutte viya lokiyā ceva lokuttarā ca. Yathālābhavasena cettha padhāniyaṅgānaṃ lokuttaraggahaṇaṃ veditabbaṃ. Paccekaṃ eva nesañca padhāniyaṅgatā daṭṭhabbā yathā ‘‘aṭṭhavimokkhā sandissanti lokuttaramissakā’’ti. Lokuttarānevāti cettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato āvi bhavissati. Padhānanānattanti padahananānattaṃ, bhāvanānuyogavisesanti attho. Saṅkhāre parimadditvā paṭipakkhadhamme ekadesato pajahitvā ṭhitassa bhāvanānuyogo sabbena sabbaṃ aparimadditasaṅkhārassa appahīnapaṭipakkhassa bhāvanānuyogato sukhumo visadova hoti, saccābhisamayena santānassa āhitavisesattāti āha – ‘‘aññādisameva hi puthujjanassa padhānaṃ, aññādisaṃ sotāpannassā’’tiādi. Ayañca viseso na kevalaṃ anariyaariyapuggalato eva, atha kho ariyesupi sekkhādivisesatopi labbhati abhisaṅkhāravisesato abhinīhārato ca ijjhanatoti dassento ‘‘aññādisaṃ sakadāgāmino’’tiādimāha. Na pāpuṇātīti yasmā puthujjano sabbathāva padhānaṃ padahanto sotāpattimaggaṃ adhigacchati, sotāpanno ca sakadāgāmimagganti heṭṭhimaṃ uparimato oḷārikaṃ, uparimañca itarato sukhumaṃ tena pahātuṃ asakkuṇeyyassa pajahanato, iti adhigantabbavisesena ca adhigamapaṭipadāya saṇhasukhumatā tikkhavisadatā ca viññāyatīti āha – ‘‘puthujjanassa padhānaṃ sotāpannassa padhānaṃ na pāpuṇātī’’tiādi.
ಅಕೂಟಕರಣನ್ತಿ ಅವಞ್ಚನಕಿರಿಯಂ। ಅನವಚ್ಛಿನ್ದನನ್ತಿ ಅತಿಯಾನಂ। ಅವಿಞ್ಛನಂ ನ ಆಕಡ್ಢನಂ, ನಿಯುತ್ತತಂ ವಿನಿವೇಠೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ವಿಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಮಧಾರಾಯ ಛಡ್ಡನಂ ವಾ। ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ತಂಕಾರಣಂ, ತಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ವಾ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ತಂ ಅಧಿಕಾರಂ। ದನ್ತೇಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬಭೂಮಿನ್ತಿ ದನ್ತೇಹಿ ಪತ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ, ಪತ್ತಬ್ಬವತ್ಥುಂ ವಾ। ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ ನಾಮ ಉಪರಿಮಉಪರಿಮಸದ್ಧಾಯ ಅಭಾವತೋ। ಯೇನ ಹಿ ಯಂ ಅಪ್ಪತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ನತ್ಥಿ। ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ…ಪೇ॰… ನತ್ಥಿ ಪಠಮಮಗ್ಗೇನೇವ ಮಾಯಾಸಾಠೇಯ್ಯಾನಂ ಪಹಾತಬ್ಬತ್ತಾ। ತೇನೇವಾತಿ ಸಮ್ಮದೇವ ವಿರುದ್ಧಪಕ್ಖಾನಂ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಥಂ ಮಿಸ್ಸಕಕಥಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸ್ಸಖಳುಙ್ಕಸುತ್ತನ್ತೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಚತ್ತಾರೋವ ಹೋನ್ತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾದಿವಸೇನ।
Akūṭakaraṇanti avañcanakiriyaṃ. Anavacchindananti atiyānaṃ. Aviñchanaṃ na ākaḍḍhanaṃ, niyuttataṃ viniveṭhetvā samantā viparivattitvā samadhārāya chaḍḍanaṃ vā. Tassa kāraṇaṃ taṃkāraṇaṃ, taṃ kāraṇanti vā taṃ kiriyaṃ taṃ adhikāraṃ. Dantehi gantabbabhūminti dantehi pattabbaṭṭhānaṃ, pattabbavatthuṃ vā. Cattāropi assaddhā nāma uparimauparimasaddhāya abhāvato. Yena hi yaṃ appattaṃ, tassa taṃ natthi. Ariyasāvakassa…pe… natthi paṭhamamaggeneva māyāsāṭheyyānaṃ pahātabbattā. Tenevāti sammadeva viruddhapakkhānaṃ saddhādīnaṃ idhādhippetattā. Yadi evaṃ kathaṃ missakakathāti āha ‘‘assakhaḷuṅkasuttante panā’’tiādi. Cattārova honti puthujjanādivasena.
ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನೇ ಅದನ್ತಹತ್ಥಿಆದಯೋ ವಿಯಾತಿಆದಿನಾ ಕಣ್ಹಪಕ್ಖೇ, ಯಥಾ ಪನ ದನ್ತಹತ್ಥಿಆದಯೋತಿಆದಿನಾ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ಚ ಸಾಧಾರಣತೋ ಏಕಜ್ಝಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ಅಸಾಧಾರಣತೋ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Opammasaṃsandane adantahatthiādayo viyātiādinā kaṇhapakkhe, yathā pana dantahatthiādayotiādinā sukkapakkhe ca sādhāraṇato ekajjhaṃ katvā vuttaṃ, asādhāraṇato bhinditvā dassetuṃ ‘‘idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādi vuttaṃ.
೩೮೦. ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ ನಿಬ್ಬಿಸಿಟ್ಠವೀರಿಯಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ನ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ವದಾಮಿ, ಯದಿದಂ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತಿ’’ನ್ತಿ। ನ ಹಿ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕತೇವಿಜ್ಜಛಳಭಿಞ್ಞಾನಂ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ನಾನಾಕರಣಂ ಅತ್ಥಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಂ ಏಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ। ಕಿಂ ತ್ವಂ ನ ಜಾನಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಆಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನವಸೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ನಾಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇದಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಇದಂ ಪುಚ್ಛಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ। ಅಪ್ಪಹೀನಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖಾ ಅನಧಿಗತಅನಾಗಾಮಿತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪಪತ್ತಿವಸೇನ ಆಗನ್ತಾರೋ’’ತಿ। ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನದುಕ್ಖಾತಿ ಸಮುಗ್ಘಾಟಿತಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖಾ।
380.Sammappadhānā nibbisiṭṭhavīriyā. Tenāha – ‘‘na kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi, yadidaṃ vimuttiyā vimutti’’nti. Na hi sukkhavipassakatevijjachaḷabhiññānaṃ vimuttiyā nānākaraṇaṃ atthi. Tena vuttaṃ ‘‘yaṃ ekassā’’tiādi. Kiṃ tvaṃ na jānāsīti sambandho. Āgacchantīti uppajjanavasena āgacchanti. Nāgacchantīti etthāpi eseva nayo. Idaṃ pucchantoti idaṃ pucchāmīti dassento. Appahīnacetasikadukkhā anadhigataanāgāmitā. Tenāha ‘‘upapattivasena āgantāro’’ti. Samucchinnadukkhāti samugghāṭitacetasikadukkhā.
೩೮೧. ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾತಿ ತತೋ ಯಥಾಧಿಗತಇಸ್ಸರಿಯಟ್ಠಾನತೋ। ಪುನ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾತಿ ತತೋ ದುಗ್ಗತಾ। ಸಮ್ಪನ್ನಕಾಮಗುಣನ್ತಿ ಉಳಾರಕಾಮಗುಣಸಮನ್ನಾಗತಂ।
381.Tamhā ṭhānāti tato yathādhigataissariyaṭṭhānato. Puna tamhā ṭhānāti tato duggatā. Sampannakāmaguṇanti uḷārakāmaguṇasamannāgataṃ.
ತತ್ಥಾತಿ ಕಾಮದೇವಲೋಕೇ। ಠಾನಭಾವತೋತಿ ಅರಹತ್ತಞ್ಚೇ ಅಧಿಗತಂ, ತಾವದೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ। ಉಪರಿದೇವೇ ಚಾತಿ ಉಪರೂಪರಿ ಭೂಮಿವಾಸೇ ದೇವೇ ಚ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣದಸ್ಸನೇನಪಿ ದಸ್ಸನಾಯ ನಪ್ಪಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
Tatthāti kāmadevaloke. Ṭhānabhāvatoti arahattañce adhigataṃ, tāvadeva parinibbānato. Uparidevecāti uparūpari bhūmivāse deve ca, cakkhuviññāṇadassanenapi dassanāya nappahontīti yojanā.
೩೮೨. ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ದೇವಪುಚ್ಛಾಯ ವುತ್ತೇನೇವ ನಯೇನ। ಸಾ ಕಿರ ಕಥಾತಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ, ಯೋ ಸಕಿದೇವ ಸಬ್ಬಂ ನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಕಥಾ। ತೇತಿ ವಿಟಟೂಭಸಞ್ಜಯಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮಿಗದಾಯೇಯೇವ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
382.Vuttanayenevāti devapucchāya vutteneva nayena. Sā kira kathāti ‘‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā, yo sakideva sabbaṃ neyya’’nti kathā. Teti viṭaṭūbhasañjayā. Imasmiṃyeva ṭhāneti imasmiṃ migadāyeyeva. Sesaṃ suviññeyyameva.
ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ರಾಜವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Niṭṭhitā ca rājavaggavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೧೦. ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಸುತ್ತಂ • 10. Kaṇṇakatthalasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
