| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
10. කණ්‌ණකත්‌ථලසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
375. අනන්‌තරසුත්‌තෙ වුත්‌තකරණීයෙනෙවාති ‘‘පාසාදෙ වා නාටකෙසු වා චිත්‌තස්‌සාදං අලභමානො තත්‌ථ තත්‌ථ විචරිතුං ආරද්‌ධො’’ති වුත්‌තකරණීයෙන. අප්‌පදුට්‌ඨපදොසීනඤ්‌හි එවං හොතීති.
375.Anantarasuttevuttakaraṇīyenevāti ‘‘pāsāde vā nāṭakesu vā cittassādaṃ alabhamāno tattha tattha vicarituṃ āraddho’’ti vuttakaraṇīyena. Appaduṭṭhapadosīnañhi evaṃ hotīti.
376. පුච්‌ඡිතොති ‘‘අඤ්‌ඤං දූතං නාලත්‌ථු’’න්‌ති පුච්‌ඡිතො. සොති රාජා. තාසං වන්‌දනා සචෙ උත්‌තරකාලං, අත්‌තනො ආගමනකාරණං කථෙස්‌සති.
376.Pucchitoti ‘‘aññaṃ dūtaṃ nālatthu’’nti pucchito. Soti rājā. Tāsaṃ vandanā sace uttarakālaṃ, attano āgamanakāraṇaṃ kathessati.
378. එකාවජ්‌ජනෙනාති එකවීථිජවනෙන. තෙන එකචිත්‌තං තාව තිට්‌ඨතු, එකචිත්‌තවීථියාපි සබ්‌බං ජානිතුං න සක්‌කාති දස්‌සෙති. ‘‘ඉදං නාම අතීතං ජානිස්‌සාමී’’ති අනියමෙත්‌වා ආවජ්‌ජතො යං කිඤ්‌චි අතීතං ජානාති, නියමිතෙ පන නියමිතමෙවාති ආහ – ‘‘එකෙන හි…පෙ.… එකදෙසමෙව ජානාතී’’ති. තෙන චිත්‌තෙනාති ‘‘අතීතං සබ්‌බං ජානිස්‌සාමී’’ති එවං පවත්‌තචිත්‌තෙන. ඉතරෙසූති අනාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නෙසු. කාරණජාතිකන්‌ති යුත්‌තිසභාවං, යුත්‌තියා යුත්‌තන්‌ති අත්‌ථො. සම්‌පරායගුණන්‌ති සම්‌පරායෙ කතකම්‌මස්‌ස විසෙසං.
378.Ekāvajjanenāti ekavīthijavanena. Tena ekacittaṃ tāva tiṭṭhatu, ekacittavīthiyāpi sabbaṃ jānituṃ na sakkāti dasseti. ‘‘Idaṃ nāma atītaṃ jānissāmī’’ti aniyametvā āvajjato yaṃ kiñci atītaṃ jānāti, niyamite pana niyamitamevāti āha – ‘‘ekena hi…pe… ekadesameva jānātī’’ti. Tena cittenāti ‘‘atītaṃ sabbaṃ jānissāmī’’ti evaṃ pavattacittena. Itaresūti anāgatapaccuppannesu. Kāraṇajātikanti yuttisabhāvaṃ, yuttiyā yuttanti attho. Samparāyaguṇanti samparāye katakammassa visesaṃ.
379. ලොකුත්‌තරමිස්‌සකානි කථිතානි බොධිරාජකුමාරසුත්‌තෙ විය ලොකියා චෙව ලොකුත්‌තරා ච. යථාලාභවසෙන චෙත්‌ථ පධානියඞ්‌ගානං ලොකුත්‌තරග්‌ගහණං වෙදිතබ්‌බං. පච්‌චෙකං එව නෙසඤ්‌ච පධානියඞ්‌ගතා දට්‌ඨබ්‌බා යථා ‘‘අට්‌ඨවිමොක්‌ඛා සන්‌දිස්‌සන්‌ති ලොකුත්‌තරමිස්‌සකා’’ති. ලොකුත්‌තරානෙවාති චෙත්‌ථ යං වත්‌තබ්‌බං, තං පරතො ආවි භවිස්‌සති. පධානනානත්‌තන්‌ති පදහනනානත්‌තං, භාවනානුයොගවිසෙසන්‌ති අත්‌ථො. සඞ්‌ඛාරෙ පරිමද්‌දිත්‌වා පටිපක්‌ඛධම්‌මෙ එකදෙසතො පජහිත්‌වා ඨිතස්‌ස භාවනානුයොගො සබ්‌බෙන සබ්‌බං අපරිමද්‌දිතසඞ්‌ඛාරස්‌ස අප්‌පහීනපටිපක්‌ඛස්‌ස භාවනානුයොගතො සුඛුමො විසදොව හොති, සච්‌චාභිසමයෙන සන්‌තානස්‌ස ආහිතවිසෙසත්‌තාති ආහ – ‘‘අඤ්‌ඤාදිසමෙව හි පුථුජ්‌ජනස්‌ස පධානං, අඤ්‌ඤාදිසං සොතාපන්‌නස්‌සා’’තිආදි. අයඤ්‌ච විසෙසො න කෙවලං අනරියඅරියපුග්‌ගලතො එව, අථ ඛො අරියෙසුපි සෙක්‌ඛාදිවිසෙසතොපි ලබ්‌භති අභිසඞ්‌ඛාරවිසෙසතො අභිනීහාරතො ච ඉජ්‌ඣනතොති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අඤ්‌ඤාදිසං සකදාගාමිනො’’තිආදිමාහ. න පාපුණාතීති යස්‌මා පුථුජ්‌ජනො සබ්‌බථාව පධානං පදහන්‌තො සොතාපත්‌තිමග්‌ගං අධිගච්‌ඡති, සොතාපන්‌නො ච සකදාගාමිමග්‌ගන්‌ති හෙට්‌ඨිමං උපරිමතො ඔළාරිකං, උපරිමඤ්‌ච ඉතරතො සුඛුමං තෙන පහාතුං අසක්‌කුණෙය්‍යස්‌ස පජහනතො, ඉති අධිගන්‌තබ්‌බවිසෙසෙන ච අධිගමපටිපදාය සණ්‌හසුඛුමතා තික්‌ඛවිසදතා ච විඤ්‌ඤායතීති ආහ – ‘‘පුථුජ්‌ජනස්‌ස පධානං සොතාපන්‌නස්‌ස පධානං න පාපුණාතී’’තිආදි.
379.Lokuttaramissakāni kathitāni bodhirājakumārasutte viya lokiyā ceva lokuttarā ca. Yathālābhavasena cettha padhāniyaṅgānaṃ lokuttaraggahaṇaṃ veditabbaṃ. Paccekaṃ eva nesañca padhāniyaṅgatā daṭṭhabbā yathā ‘‘aṭṭhavimokkhā sandissanti lokuttaramissakā’’ti. Lokuttarānevāti cettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato āvi bhavissati. Padhānanānattanti padahananānattaṃ, bhāvanānuyogavisesanti attho. Saṅkhāre parimadditvā paṭipakkhadhamme ekadesato pajahitvā ṭhitassa bhāvanānuyogo sabbena sabbaṃ aparimadditasaṅkhārassa appahīnapaṭipakkhassa bhāvanānuyogato sukhumo visadova hoti, saccābhisamayena santānassa āhitavisesattāti āha – ‘‘aññādisameva hi puthujjanassa padhānaṃ, aññādisaṃ sotāpannassā’’tiādi. Ayañca viseso na kevalaṃ anariyaariyapuggalato eva, atha kho ariyesupi sekkhādivisesatopi labbhati abhisaṅkhāravisesato abhinīhārato ca ijjhanatoti dassento ‘‘aññādisaṃ sakadāgāmino’’tiādimāha. Na pāpuṇātīti yasmā puthujjano sabbathāva padhānaṃ padahanto sotāpattimaggaṃ adhigacchati, sotāpanno ca sakadāgāmimagganti heṭṭhimaṃ uparimato oḷārikaṃ, uparimañca itarato sukhumaṃ tena pahātuṃ asakkuṇeyyassa pajahanato, iti adhigantabbavisesena ca adhigamapaṭipadāya saṇhasukhumatā tikkhavisadatā ca viññāyatīti āha – ‘‘puthujjanassa padhānaṃ sotāpannassa padhānaṃ na pāpuṇātī’’tiādi.
අකූටකරණන්‌ති අවඤ්‌චනකිරියං. අනවච්‌ඡින්‌දනන්‌ති අතියානං. අවිඤ්‌ඡනං න ආකඩ්‌ඪනං, නියුත්‌තතං විනිවෙඨෙත්‌වා සමන්‌තා විපරිවත්‌තිත්‌වා සමධාරාය ඡඩ්‌ඩනං වා. තස්‌ස කාරණං තංකාරණං, තං කාරණන්‌ති වා තං කිරියං තං අධිකාරං. දන්‌තෙහි ගන්‌තබ්‌බභූමින්‌ති දන්‌තෙහි පත්‌තබ්‌බට්‌ඨානං, පත්‌තබ්‌බවත්‌ථුං වා. චත්‌තාරොපි අස්‌සද්‌ධා නාම උපරිමඋපරිමසද්‌ධාය අභාවතො. යෙන හි යං අප්‌පත්‌තං, තස්‌ස තං නත්‌ථි. අරියසාවකස්‌ස…පෙ.… නත්‌ථි පඨමමග්‌ගෙනෙව මායාසාඨෙය්‍යානං පහාතබ්‌බත්‌තා. තෙනෙවාති සම්‌මදෙව විරුද්‌ධපක්‌ඛානං සද්‌ධාදීනං ඉධාධිප්‌පෙතත්‌තා. යදි එවං කථං මිස්‌සකකථාති ආහ ‘‘අස්‌සඛළුඞ්‌කසුත්‌තන්‌තෙ පනා’’තිආදි. චත්‌තාරොව හොන්‌ති පුථුජ්‌ජනාදිවසෙන.
Akūṭakaraṇanti avañcanakiriyaṃ. Anavacchindananti atiyānaṃ. Aviñchanaṃ na ākaḍḍhanaṃ, niyuttataṃ viniveṭhetvā samantā viparivattitvā samadhārāya chaḍḍanaṃ vā. Tassa kāraṇaṃ taṃkāraṇaṃ, taṃ kāraṇanti vā taṃ kiriyaṃ taṃ adhikāraṃ. Dantehi gantabbabhūminti dantehi pattabbaṭṭhānaṃ, pattabbavatthuṃ vā. Cattāropi assaddhā nāma uparimauparimasaddhāya abhāvato. Yena hi yaṃ appattaṃ, tassa taṃ natthi. Ariyasāvakassa…pe… natthi paṭhamamaggeneva māyāsāṭheyyānaṃ pahātabbattā. Tenevāti sammadeva viruddhapakkhānaṃ saddhādīnaṃ idhādhippetattā. Yadi evaṃ kathaṃ missakakathāti āha ‘‘assakhaḷuṅkasuttante panā’’tiādi. Cattārova honti puthujjanādivasena.
ඔපම්‌මසංසන්‌දනෙ අදන්‌තහත්‌ථිආදයො වියාතිආදිනා කණ්‌හපක්‌ඛෙ, යථා පන දන්‌තහත්‌ථිආදයොතිආදිනා සුක්‌කපක්‌ඛෙ ච සාධාරණතො එකජ්‌ඣං කත්‌වා වුත්‌තං, අසාධාරණතො භින්‌දිත්‌වා දස්‌සෙතුං ‘‘ඉදං වුත්‌තං හොතී’’තිආදි වුත්‌තං.
Opammasaṃsandane adantahatthiādayo viyātiādinā kaṇhapakkhe, yathā pana dantahatthiādayotiādinā sukkapakkhe ca sādhāraṇato ekajjhaṃ katvā vuttaṃ, asādhāraṇato bhinditvā dassetuṃ ‘‘idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādi vuttaṃ.
380. සම්‌මප්‌පධානා නිබ්‌බිසිට්‌ඨවීරියා. තෙනාහ – ‘‘න කිඤ්‌චි නානාකරණං වදාමි, යදිදං විමුත්‌තියා විමුත්‌ති’’න්‌ති. න හි සුක්‌ඛවිපස්‌සකතෙවිජ්‌ජඡළභිඤ්‌ඤානං විමුත්‌තියා නානාකරණං අත්‌ථි. තෙන වුත්‌තං ‘‘යං එකස්‌සා’’තිආදි. කිං ත්‌වං න ජානාසීති සම්‌බන්‌ධො. ආගච්‌ඡන්‌තීති උප්‌පජ්‌ජනවසෙන ආගච්‌ඡන්‌ති. නාගච්‌ඡන්‌තීති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. ඉදං පුච්‌ඡන්‌තොති ඉදං පුච්‌ඡාමීති දස්‌සෙන්‌තො. අප්‌පහීනචෙතසිකදුක්‌ඛා අනධිගතඅනාගාමිතා. තෙනාහ ‘‘උපපත්‌තිවසෙන ආගන්‌තාරො’’ති. සමුච්‌ඡින්‌නදුක්‌ඛාති සමුග්‌ඝාටිතචෙතසිකදුක්‌ඛා.
380.Sammappadhānā nibbisiṭṭhavīriyā. Tenāha – ‘‘na kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi, yadidaṃ vimuttiyā vimutti’’nti. Na hi sukkhavipassakatevijjachaḷabhiññānaṃ vimuttiyā nānākaraṇaṃ atthi. Tena vuttaṃ ‘‘yaṃ ekassā’’tiādi. Kiṃ tvaṃ na jānāsīti sambandho. Āgacchantīti uppajjanavasena āgacchanti. Nāgacchantīti etthāpi eseva nayo. Idaṃ pucchantoti idaṃ pucchāmīti dassento. Appahīnacetasikadukkhā anadhigataanāgāmitā. Tenāha ‘‘upapattivasena āgantāro’’ti. Samucchinnadukkhāti samugghāṭitacetasikadukkhā.
381. තම්‌හා ඨානාති තතො යථාධිගතඉස්‌සරියට්‌ඨානතො. පුන තම්‌හා ඨානාති තතො දුග්‌ගතා. සම්‌පන්‌නකාමගුණන්‌ති උළාරකාමගුණසමන්‌නාගතං.
381.Tamhā ṭhānāti tato yathādhigataissariyaṭṭhānato. Puna tamhā ṭhānāti tato duggatā. Sampannakāmaguṇanti uḷārakāmaguṇasamannāgataṃ.
තත්‌ථාති කාමදෙවලොකෙ. ඨානභාවතොති අරහත්‌තඤ්‌චෙ අධිගතං, තාවදෙව පරිනිබ්‌බානතො. උපරිදෙවෙ චාති උපරූපරි භූමිවාසෙ දෙවෙ ච, චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණදස්‌සනෙනපි දස්‌සනාය නප්‌පහොන්‌තීති යොජනා.
Tatthāti kāmadevaloke. Ṭhānabhāvatoti arahattañce adhigataṃ, tāvadeva parinibbānato. Uparidevecāti uparūpari bhūmivāse deve ca, cakkhuviññāṇadassanenapi dassanāya nappahontīti yojanā.
382. වුත්‌තනයෙනෙවාති දෙවපුච්‌ඡාය වුත්‌තෙනෙව නයෙන. සා කිර කථාති ‘‘නත්‌ථි සො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා, යො සකිදෙව සබ්‌බං නෙය්‍ය’’න්‌ති කථා. තෙති විටටූභසඤ්‌ජයා. ඉමස්‌මිංයෙව ඨානෙති ඉමස්‌මිං මිගදායෙයෙව. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
382.Vuttanayenevāti devapucchāya vutteneva nayena. Sā kira kathāti ‘‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā, yo sakideva sabbaṃ neyya’’nti kathā. Teti viṭaṭūbhasañjayā. Imasmiṃyeva ṭhāneti imasmiṃ migadāyeyeva. Sesaṃ suviññeyyameva.
කණ්‌ණකත්‌ථලසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
නිට්‌ඨිතා ච රාජවග්‌ගවණ්‌ණනා.
Niṭṭhitā ca rājavaggavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 10. කණ්‌ණකත්‌ථලසුත්‌තං • 10. Kaṇṇakatthalasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 10. කණ්‌ණකත්‌ථලසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
