Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പേതവത്ഥു-അട്ഠകഥാ • Petavatthu-aṭṭhakathā

    ൧൨. കണ്ണമുണ്ഡപേതിവത്ഥുവണ്ണനാ

    12. Kaṇṇamuṇḍapetivatthuvaṇṇanā

    സോണ്ണസോപാനഫലകാതി ഇദം സത്ഥരി സാവത്ഥിയം വിഹരന്തേ കണ്ണമുണ്ഡപേതിം ആരബ്ഭ വുത്തം. അതീതേ കിര കസ്സപബുദ്ധകാലേ കിമിലനഗരേ അഞ്ഞതരോ ഉപാസകോ സോതാപന്നോ പഞ്ചഹി ഉപാസകസതേഹി സദ്ധിം സമാനച്ഛന്ദോ ഹുത്വാ ആരാമരോപനസേതുബന്ധനചങ്കമനകരണാദീസു പുഞ്ഞകമ്മേസു പസുതോ ഹുത്വാ വിഹരന്തോ സങ്ഘസ്സ വിഹാരം കാരേത്വാ തേഹി സദ്ധിം കാലേന കാലം വിഹാരം ഗച്ഛതി. തേസം ഭരിയായോപി ഉപാസികാ ഹുത്വാ അഞ്ഞമഞ്ഞം സമഗ്ഗാ മാലാഗന്ധവിലേപനാദിഹത്ഥാ കാലേന കാലം വിഹാരം ഗച്ഛന്തിയോ അന്തരാമഗ്ഗേ ആരാമസഭാദീസു വിസ്സമിത്വാ ഗച്ഛന്തി.

    Soṇṇasopānaphalakāti idaṃ satthari sāvatthiyaṃ viharante kaṇṇamuṇḍapetiṃ ārabbha vuttaṃ. Atīte kira kassapabuddhakāle kimilanagare aññataro upāsako sotāpanno pañcahi upāsakasatehi saddhiṃ samānacchando hutvā ārāmaropanasetubandhanacaṅkamanakaraṇādīsu puññakammesu pasuto hutvā viharanto saṅghassa vihāraṃ kāretvā tehi saddhiṃ kālena kālaṃ vihāraṃ gacchati. Tesaṃ bhariyāyopi upāsikā hutvā aññamaññaṃ samaggā mālāgandhavilepanādihatthā kālena kālaṃ vihāraṃ gacchantiyo antarāmagge ārāmasabhādīsu vissamitvā gacchanti.

    അഥേകദിവസം കതിപയാ ധുത്താ ഏകിസ്സാ സഭായ സന്നിസിന്നാ താസു തത്ഥ വിസ്സമിത്വാ ഗതാസു താസം രൂപസമ്പത്തിം ദിസ്വാ പടിബദ്ധചിത്താ ഹുത്വാ താസം സീലാചാരഗുണസമ്പന്നതം ഞത്വാ കഥം സമുട്ഠാപേസും ‘‘കോ ഏതാസു ഏകിസ്സാപി സീലഭേദം കാതും സമത്ഥോ’’തി. തത്ഥ അഞ്ഞതരോ ‘‘അഹം സമത്ഥോ’’തി ആഹ. തേ തേന ‘‘സഹസ്സേന അബ്ഭുതം കരോമാ’’തി അബ്ഭുതം അകംസു. സോ അനേകേഹി ഉപായേഹി വായമമാനോ താസു സഭം ആഗതാസു സുമുഞ്ചിതം സത്തതന്തിം മധുരസ്സരം വീണം വാദേന്തോ മധുരേനേവ സരേന കാമപടിസംയുത്തഗീതാനി ഗായന്തോ ഗീതസദ്ദേന താസു അഞ്ഞതരം ഇത്ഥിം സീലഭേദം പാപേന്തോ അതിചാരിനിം കത്വാ തേ ധുത്തേ സഹസ്സം പരാജേസി. തേ സഹസ്സപരാജിതാ തസ്സാ സാമികസ്സ ആരോചേസും. സാമികോ തം പുച്ഛി – ‘‘കിം ത്വം ഏവരൂപാ, യഥാ തേ പുരിസാ അവോചു’’ന്തി. സാ ‘‘നാഹം ഈദിസം ജാനാമീ’’തി പടിക്ഖിപിത്വാ തസ്മിം അസദ്ദഹന്തേ സമീപേ ഠിതം സുനഖം ദസ്സേത്വാ സപഥം അകാസി ‘‘സചേ മയാ താദിസം പാപകമ്മം കതം, അയം ഛിന്നകണ്ണോ കാളസുനഖോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ ജാതം മം ഖാദതൂ’’തി. ഇതരാപി പഞ്ചസതാ ഇത്ഥിയോ തം ഇത്ഥിം അതിചാരിനിം ജാനന്തീ കിം അയം തഥാരൂപം പാപം അകാസി, ഉദാഹു നാകാസീ’’തി ചോദിതാ ‘‘ന മയം ഏവരൂപം ജാനാമാ’’തി മുസാ വത്വാ ‘‘സചേ മയം ജാനാമ, ഭവേ ഭവേ ഏതിസ്സായേവ ദാസിയോ ഭവേയ്യാമാ’’തി സപഥം അകംസു.

    Athekadivasaṃ katipayā dhuttā ekissā sabhāya sannisinnā tāsu tattha vissamitvā gatāsu tāsaṃ rūpasampattiṃ disvā paṭibaddhacittā hutvā tāsaṃ sīlācāraguṇasampannataṃ ñatvā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘ko etāsu ekissāpi sīlabhedaṃ kātuṃ samattho’’ti. Tattha aññataro ‘‘ahaṃ samattho’’ti āha. Te tena ‘‘sahassena abbhutaṃ karomā’’ti abbhutaṃ akaṃsu. So anekehi upāyehi vāyamamāno tāsu sabhaṃ āgatāsu sumuñcitaṃ sattatantiṃ madhurassaraṃ vīṇaṃ vādento madhureneva sarena kāmapaṭisaṃyuttagītāni gāyanto gītasaddena tāsu aññataraṃ itthiṃ sīlabhedaṃ pāpento aticāriniṃ katvā te dhutte sahassaṃ parājesi. Te sahassaparājitā tassā sāmikassa ārocesuṃ. Sāmiko taṃ pucchi – ‘‘kiṃ tvaṃ evarūpā, yathā te purisā avocu’’nti. Sā ‘‘nāhaṃ īdisaṃ jānāmī’’ti paṭikkhipitvā tasmiṃ asaddahante samīpe ṭhitaṃ sunakhaṃ dassetvā sapathaṃ akāsi ‘‘sace mayā tādisaṃ pāpakammaṃ kataṃ, ayaṃ chinnakaṇṇo kāḷasunakho tattha tattha bhave jātaṃ maṃ khādatū’’ti. Itarāpi pañcasatā itthiyo taṃ itthiṃ aticāriniṃ jānantī kiṃ ayaṃ tathārūpaṃ pāpaṃ akāsi, udāhu nākāsī’’ti coditā ‘‘na mayaṃ evarūpaṃ jānāmā’’ti musā vatvā ‘‘sace mayaṃ jānāma, bhave bhave etissāyeva dāsiyo bhaveyyāmā’’ti sapathaṃ akaṃsu.

    അഥ സാ അതിചാരിനീ ഇത്ഥീ തേനേവ വിപ്പടിസാരേന ഡയ്ഹമാനഹദയാ സുസ്സിത്വാ ന ചിരേനേവ കാലം കത്വാ ഹിമവതി പബ്ബതരാജേ സത്തന്നം മഹാസരാനം അഞ്ഞതരസ്സ കണ്ണമുണ്ഡദഹസ്സ തീരേ വിമാനപേതീ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി. വിമാനസാമന്താ ചസ്സാ കമ്മവിപാകാനുഭവനയോഗ്ഗാ ഏകാ പോക്ഖരണീ നിബ്ബത്തി. സേസാ ച പഞ്ചസതാ ഇത്ഥിയോ കാലം കത്വാ സപഥകമ്മവസേന തസ്സായേവ ദാസിയോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തിംസു. സാ തത്ഥ പുബ്ബേ കതസ്സ പുഞ്ഞകമ്മസ്സ ഫലേന ദിവസഭാഗം ദിബ്ബസമ്പത്തിം അനുഭവിത്വാ അഡ്ഢരത്തേ പാപകമ്മബലസഞ്ചോദിതാ സയനതോ ഉട്ഠഹിത്വാ പോക്ഖരണിതീരം ഗച്ഛതി. തത്ഥ ഗതം ഗജപോതകപ്പമാണോ ഏകോ കാളസുനഖോ ഭേരവരൂപോ ഛിന്നകണ്ണോ തിഖിണായതകഥിനദാഠോ സുവിപ്ഫുലിതഖദിരങ്ഗാരപുഞ്ജസദിസനയനോ നിരന്തരപ്പവത്തവിജ്ജുലതാസങ്ഘാതസദിസജിവ്ഹോ കഥിനതിഖിണനഖോ ഖരായതദുബ്ബണ്ണലോമോ തതോ ആഗന്ത്വാ തം ഭൂമിയം നിപാതേത്വാ അതിസയജിഘച്ഛാഭിഭൂതോ വിയ പസയ്ഹ ഖാദന്തോ അട്ഠിസങ്ഖലികമത്തം കത്വാ ദന്തേഹി ഗഹേത്വാ പോക്ഖരണിയം ഖിപിത്വാ അന്തരധായതി. സാ ച തത്ഥ പക്ഖിത്തസമനന്തരമേവ പകതിരൂപധാരിനീ ഹുത്വാ വിമാനം അഭിരുയ്ഹ സയനേ നിപജ്ജതി. ഇതരാ പന തസ്സാ ദാസബ്യമേവ ദുക്ഖം അനുഭവന്തി. ഏവം താസം തത്ഥ വസന്തീനം പഞ്ഞാസാധികാനി പഞ്ച വസ്സസതാനി വീതിവത്താനി.

    Atha sā aticārinī itthī teneva vippaṭisārena ḍayhamānahadayā sussitvā na cireneva kālaṃ katvā himavati pabbatarāje sattannaṃ mahāsarānaṃ aññatarassa kaṇṇamuṇḍadahassa tīre vimānapetī hutvā nibbatti. Vimānasāmantā cassā kammavipākānubhavanayoggā ekā pokkharaṇī nibbatti. Sesā ca pañcasatā itthiyo kālaṃ katvā sapathakammavasena tassāyeva dāsiyo hutvā nibbattiṃsu. Sā tattha pubbe katassa puññakammassa phalena divasabhāgaṃ dibbasampattiṃ anubhavitvā aḍḍharatte pāpakammabalasañcoditā sayanato uṭṭhahitvā pokkharaṇitīraṃ gacchati. Tattha gataṃ gajapotakappamāṇo eko kāḷasunakho bheravarūpo chinnakaṇṇo tikhiṇāyatakathinadāṭho suvipphulitakhadiraṅgārapuñjasadisanayano nirantarappavattavijjulatāsaṅghātasadisajivho kathinatikhiṇanakho kharāyatadubbaṇṇalomo tato āgantvā taṃ bhūmiyaṃ nipātetvā atisayajighacchābhibhūto viya pasayha khādanto aṭṭhisaṅkhalikamattaṃ katvā dantehi gahetvā pokkharaṇiyaṃ khipitvā antaradhāyati. Sā ca tattha pakkhittasamanantarameva pakatirūpadhārinī hutvā vimānaṃ abhiruyha sayane nipajjati. Itarā pana tassā dāsabyameva dukkhaṃ anubhavanti. Evaṃ tāsaṃ tattha vasantīnaṃ paññāsādhikāni pañca vassasatāni vītivattāni.

    അഥ താസം പുരിസേഹി വിനാ ദിബ്ബസമ്പത്തിം അനുഭവന്തീനം ഉക്കണ്ഠാ അഹേസും. തത്ഥ ച കണ്ണമുണ്ഡദഹതോ നിഗ്ഗതാ പബ്ബതവിവരേന ആഗന്ത്വാ ഗങ്ഗം നദിം അനുപവിട്ഠാ ഏകാ നദീ അത്ഥി. താസഞ്ച വസനട്ഠാനസമീപേ ഏകോ ദിബ്ബഫലേഹി അമ്ബരുക്ഖേഹി പനസലബുജാദീഹി ച ഉപസോഭിതോ ആരാമസദിസോ അരഞ്ഞപ്പദേസോ അത്ഥി. താ ഏവം സമചിന്തേസും – ‘‘ഹന്ദ, മയം ഇമാനി അമ്ബഫലാനി ഇമിസ്സാ നദിയാ പക്ഖിപിസ്സാമ, അപ്പേവ നാമ ഇമം ഫലം ദിസ്വാ ഫലലോഭേന കോചിദേവ പുരിസോ ഇധാഗച്ഛേയ്യ, തേന സദ്ധിം രമിസ്സാമാതി. താ തഥാ അകംസു. താഹി പന പക്ഖിത്താനി അമ്ബഫലാനി കാനിചി താപസാ ഗണ്ഹിംസു, കാനിചി വനചരകാ, കാനിചി കാകാ വിലുജ്ജിംസു, കാനിചി തീരേ ലഗ്ഗിംസു. ഏകം പന ഗങ്ഗായ സോതം പത്വാ അനുക്കമേന ബാരാണസിം സമ്പാപുണി.

    Atha tāsaṃ purisehi vinā dibbasampattiṃ anubhavantīnaṃ ukkaṇṭhā ahesuṃ. Tattha ca kaṇṇamuṇḍadahato niggatā pabbatavivarena āgantvā gaṅgaṃ nadiṃ anupaviṭṭhā ekā nadī atthi. Tāsañca vasanaṭṭhānasamīpe eko dibbaphalehi ambarukkhehi panasalabujādīhi ca upasobhito ārāmasadiso araññappadeso atthi. Tā evaṃ samacintesuṃ – ‘‘handa, mayaṃ imāni ambaphalāni imissā nadiyā pakkhipissāma, appeva nāma imaṃ phalaṃ disvā phalalobhena kocideva puriso idhāgaccheyya, tena saddhiṃ ramissāmāti. Tā tathā akaṃsu. Tāhi pana pakkhittāni ambaphalāni kānici tāpasā gaṇhiṃsu, kānici vanacarakā, kānici kākā vilujjiṃsu, kānici tīre laggiṃsu. Ekaṃ pana gaṅgāya sotaṃ patvā anukkamena bārāṇasiṃ sampāpuṇi.

    തേന ച സമയേന ബാരാണസിരാജാ ലോഹജാലപരിക്ഖിത്തേ ഗങ്ഗാജലേ ന്ഹായതി. അഥ തം ഫലം നദിസോതേന വുയ്ഹമാനം അനുക്കമേന ആഗന്ത്വാ ലോഹജാലേ ലഗ്ഗി. തം വണ്ണഗന്ധരസസമ്പന്നം മഹന്തം ദിബ്ബം അമ്ബഫലം ദിസ്വാ രാജപുരിസാ രഞ്ഞോ ഉപനേസും. രാജാ തസ്സ ഏകദേസം ഗഹേത്വാ വീമംസനത്ഥായ ഏകസ്സ ബന്ധനാഗാരേ ഠപിതസ്സ വജ്ഝചോരസ്സ ഖാദിതും അദാസി. സോ തം ഖാദിത്വാ ‘‘ദേവ, മയാ ഏവരൂപം ന ഖാദിതപുബ്ബം, ദിബ്ബമിദം മഞ്ഞേ അമ്ബഫല’’ന്തി ആഹ. രാജാ പുനപി തസ്സ ഏകം ഖണ്ഡം അദാസി. സോ തം ഖാദിത്വാ വിഗതവലിതപലിതോ അതിവിയ മനോഹരരൂപോ യോബ്ബനേ ഠിതോ വിയ അഹോസി. തം ദിസ്വാ രാജാ അച്ഛരിയബ്ഭുതജാതോ തം അമ്ബഫലം പരിഭുഞ്ജിത്വാ സരീരേ വിസേസം ലഭിത്വാ മനുസ്സേ പുച്ഛി – ‘‘കത്ഥ ഏവരൂപാനി ദിബ്ബഅമ്ബഫലാനി സംവിജ്ജന്തീ’’തി? മനുസ്സാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഹിമവന്തേ കിര, ദേവ, പബ്ബതരാജേ’’തി. ‘‘സക്കാ പന താനി ആനേതു’’ന്തി? ‘‘വനചരകാ, ദേവ, ജാനന്തീ’’തി.

    Tena ca samayena bārāṇasirājā lohajālaparikkhitte gaṅgājale nhāyati. Atha taṃ phalaṃ nadisotena vuyhamānaṃ anukkamena āgantvā lohajāle laggi. Taṃ vaṇṇagandharasasampannaṃ mahantaṃ dibbaṃ ambaphalaṃ disvā rājapurisā rañño upanesuṃ. Rājā tassa ekadesaṃ gahetvā vīmaṃsanatthāya ekassa bandhanāgāre ṭhapitassa vajjhacorassa khādituṃ adāsi. So taṃ khāditvā ‘‘deva, mayā evarūpaṃ na khāditapubbaṃ, dibbamidaṃ maññe ambaphala’’nti āha. Rājā punapi tassa ekaṃ khaṇḍaṃ adāsi. So taṃ khāditvā vigatavalitapalito ativiya manohararūpo yobbane ṭhito viya ahosi. Taṃ disvā rājā acchariyabbhutajāto taṃ ambaphalaṃ paribhuñjitvā sarīre visesaṃ labhitvā manusse pucchi – ‘‘kattha evarūpāni dibbaambaphalāni saṃvijjantī’’ti? Manussā evamāhaṃsu – ‘‘himavante kira, deva, pabbatarāje’’ti. ‘‘Sakkā pana tāni ānetu’’nti? ‘‘Vanacarakā, deva, jānantī’’ti.

    രാജാ വനചരകേ പക്കോസാപേത്വാ തേസം തമത്ഥം ആചിക്ഖിത്വാ തേഹി സമ്മന്തേത്വാ ദിന്നസ്സ ഏകസ്സ വനചരകസ്സ സഹസ്സം ദത്വാ തം വിസ്സജ്ജേസി – ‘‘ഗച്ഛ , സീഘം തം മേ അമ്ബഫലം ആനേഹീ’’തി. സോ തം കഹാപണസഹസ്സം പുത്തദാരസ്സ ദത്വാ പാഥേയ്യം ഗഹേത്വാ പടിഗങ്ഗം കണ്ണമുണ്ഡദഹാഭിമുഖോ ഗന്ത്വാ മനുസ്സപഥം അതിക്കമിത്വാ കണ്ണമുണ്ഡദഹതോ ഓരം സട്ഠിയോജനപ്പമാണേ പദേസേ ഏകം താപസം ദിസ്വാ തേന ആചിക്ഖിതമഗ്ഗേന ഗച്ഛന്തോ പുന തിംസയോജനപ്പമാണേ പദേസേ ഏകം താപസം ദിസ്വാ, തേന ആചിക്ഖിതമഗ്ഗേന ഗച്ഛന്തോ പുന പന്നരസയോജനപ്പമാണേ ഠാനേ അഞ്ഞം താപസം ദിസ്വാ, തസ്സ അത്തനോ ആഗമനകാരണം കഥേസി. താപസോ തം അനുസാസി – ‘‘ഇതോ പട്ഠായ ഇമം മഹാഗങ്ഗം പഹായ ഇമം ഖുദ്ദകനദിം നിസ്സായ പടിസോതം ഗച്ഛന്തോ യദാ പബ്ബതവിവരം പസ്സസി, തദാ രത്തിയം ഉക്കം ഗഹേത്വാ പവിസേയ്യാസി. അയഞ്ച നദീ രത്തിയം നപ്പവത്തതി, തേന തേ ഗമനയോഗ്ഗാ ഹോതി, കതിപയയോജനാതിക്കമേന തേ അമ്ബേ പസ്സിസ്സസീ’’തി. സോ തഥാ കത്വാ ഉദയന്തേ സൂരിയേ വിവിധരതനരംസിജാലപജ്ജോതിതഭൂമിഭാഗം ഫലഭാരാവനതസാഖാവിതാനതരുഗണോപസോഭിതം നാനാവിധവിഹങ്ഗഗണൂപകൂജിതം അതിവിയ മനോഹരം അമ്ബവനം സമ്പാപുണി.

    Rājā vanacarake pakkosāpetvā tesaṃ tamatthaṃ ācikkhitvā tehi sammantetvā dinnassa ekassa vanacarakassa sahassaṃ datvā taṃ vissajjesi – ‘‘gaccha , sīghaṃ taṃ me ambaphalaṃ ānehī’’ti. So taṃ kahāpaṇasahassaṃ puttadārassa datvā pātheyyaṃ gahetvā paṭigaṅgaṃ kaṇṇamuṇḍadahābhimukho gantvā manussapathaṃ atikkamitvā kaṇṇamuṇḍadahato oraṃ saṭṭhiyojanappamāṇe padese ekaṃ tāpasaṃ disvā tena ācikkhitamaggena gacchanto puna tiṃsayojanappamāṇe padese ekaṃ tāpasaṃ disvā, tena ācikkhitamaggena gacchanto puna pannarasayojanappamāṇe ṭhāne aññaṃ tāpasaṃ disvā, tassa attano āgamanakāraṇaṃ kathesi. Tāpaso taṃ anusāsi – ‘‘ito paṭṭhāya imaṃ mahāgaṅgaṃ pahāya imaṃ khuddakanadiṃ nissāya paṭisotaṃ gacchanto yadā pabbatavivaraṃ passasi, tadā rattiyaṃ ukkaṃ gahetvā paviseyyāsi. Ayañca nadī rattiyaṃ nappavattati, tena te gamanayoggā hoti, katipayayojanātikkamena te ambe passissasī’’ti. So tathā katvā udayante sūriye vividharatanaraṃsijālapajjotitabhūmibhāgaṃ phalabhārāvanatasākhāvitānatarugaṇopasobhitaṃ nānāvidhavihaṅgagaṇūpakūjitaṃ ativiya manoharaṃ ambavanaṃ sampāpuṇi.

    അഥ നം താ അമനുസ്സിത്ഥിയോ ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം ദിസ്വാ ‘‘ഏസ മമ പരിഗ്ഗഹോ, ഏസ മമ പരിഗ്ഗഹോ’’തി ഉപധാവിംസു. സോ പന താഹി സദ്ധിം തത്ഥ ദിബ്ബസമ്പത്തിം അനുഭവിതും യോഗ്ഗസ്സ പുഞ്ഞകമ്മസ്സ അകതത്താ താ ദിസ്വാവ ഭീതോ വിരവന്തോ പലായിത്വാ അനുക്കമേന ബാരാണസിം പത്വാ തം പവത്തിം രഞ്ഞോ ആരോചേസി. രാജാ തം സുത്വാ താ ഇത്ഥിയോ ദട്ഠും അമ്ബഫലാനി ച പരിഭുഞ്ജിതും സഞ്ജാതാഭിലാസോ രജ്ജഭാരം അമച്ചേസു ആരോപേത്വാ മിഗവാപദേസേന സന്നദ്ധധനുകലാപോ ഖഗ്ഗം ബന്ധിത്വാ കതിപയമനുസ്സപരിവാരോ തേനേവ വനചരകേന ദസ്സിതമഗ്ഗേന ഗന്ത്വാ കതിപയയോജനന്തരേ ഠാനേ മനുസ്സേപി ഠപേത്വാ വനചരകമേവ ഗഹേത്വാ അനുക്കമേന ഗന്ത്വാ തമ്പി തതോ നിവത്താപേത്വാ ഉദയന്തേ ദിവാകരേ അമ്ബവനം പാവിസി. അഥ നം താ ഇത്ഥിയോ അഭിനവഉപ്പന്നമിവ ദേവപുത്തം ദിസ്വാ പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ ‘‘രാജാ’’തി ഞത്വാ സഞ്ജാതസിനേഹബഹുമാനാ സക്കച്ചം ന്ഹാപേത്വാ ദിബ്ബേഹി വത്ഥാലങ്കാരമാലാഗന്ധവിലേപനേഹി സുമണ്ഡിതപസാധിതം കത്വാ വിമാനം ആരോപേത്വാ നാനഗ്ഗരസം ദിബ്ബഭോജനം ഭോജേത്വാ തസ്സ ഇച്ഛാനുരൂപം പയിരുപാസിംസു.

    Atha naṃ tā amanussitthiyo dūratova āgacchantaṃ disvā ‘‘esa mama pariggaho, esa mama pariggaho’’ti upadhāviṃsu. So pana tāhi saddhiṃ tattha dibbasampattiṃ anubhavituṃ yoggassa puññakammassa akatattā tā disvāva bhīto viravanto palāyitvā anukkamena bārāṇasiṃ patvā taṃ pavattiṃ rañño ārocesi. Rājā taṃ sutvā tā itthiyo daṭṭhuṃ ambaphalāni ca paribhuñjituṃ sañjātābhilāso rajjabhāraṃ amaccesu āropetvā migavāpadesena sannaddhadhanukalāpo khaggaṃ bandhitvā katipayamanussaparivāro teneva vanacarakena dassitamaggena gantvā katipayayojanantare ṭhāne manussepi ṭhapetvā vanacarakameva gahetvā anukkamena gantvā tampi tato nivattāpetvā udayante divākare ambavanaṃ pāvisi. Atha naṃ tā itthiyo abhinavauppannamiva devaputtaṃ disvā paccuggantvā ‘‘rājā’’ti ñatvā sañjātasinehabahumānā sakkaccaṃ nhāpetvā dibbehi vatthālaṅkāramālāgandhavilepanehi sumaṇḍitapasādhitaṃ katvā vimānaṃ āropetvā nānaggarasaṃ dibbabhojanaṃ bhojetvā tassa icchānurūpaṃ payirupāsiṃsu.

    അഥ ദിയഡ്ഢവസ്സസതേ അതിക്കന്തേ രാജാ അഡ്ഢരത്തിസമയേ ഉട്ഠഹിത്വാ നിസിന്നോ തം അതിചാരിനിം പേതിം പോക്ഖരണിതീരം ഗച്ഛന്തിം ദിസ്വാ ‘‘കിം നു ഖോ ഏസാ ഇമായ വേലായ ഗച്ഛതീ’’തി വീമംസിതുകാമോ അനുബന്ധി. അഥ നം തത്ഥ ഗതം സുനഖേന ഖജ്ജമാനം ദിസ്വാ ‘‘കിം നു ഖോ ഇദ’’ന്തി അജാനന്തോ തയോ ച ദിവസേ വീമംസിത്വാ ‘‘ഏസോ ഏതിസ്സാ പച്ചാമിത്തോ ഭവിസ്സതീ’’തി നിസിതേന ഉസുനാ വിജ്ഝിത്വാ ജീവിതാ വോരോപേത്വാ തഞ്ച ഇത്ഥിം പോഥേത്വാ പോക്ഖരണിം ഓതാരേത്വാ പടിലദ്ധപുരിമരൂപം ദിസ്വാ –

    Atha diyaḍḍhavassasate atikkante rājā aḍḍharattisamaye uṭṭhahitvā nisinno taṃ aticāriniṃ petiṃ pokkharaṇitīraṃ gacchantiṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho esā imāya velāya gacchatī’’ti vīmaṃsitukāmo anubandhi. Atha naṃ tattha gataṃ sunakhena khajjamānaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho ida’’nti ajānanto tayo ca divase vīmaṃsitvā ‘‘eso etissā paccāmitto bhavissatī’’ti nisitena usunā vijjhitvā jīvitā voropetvā tañca itthiṃ pothetvā pokkharaṇiṃ otāretvā paṭiladdhapurimarūpaṃ disvā –

    ൩൪൮.

    348.

    ‘‘സോണ്ണസോപാനഫലകാ , സോണ്ണവാലുകസന്ഥതാ;

    ‘‘Soṇṇasopānaphalakā , soṇṇavālukasanthatā;

    തത്ഥ സോഗന്ധിയാ വഗ്ഗൂ, സുചിഗന്ധാ മനോരമാ.

    Tattha sogandhiyā vaggū, sucigandhā manoramā.

    ൩൪൯.

    349.

    ‘‘നാനാരുക്ഖേഹി സഞ്ഛന്നാ, നാനാഗന്ധസമേരിതാ;

    ‘‘Nānārukkhehi sañchannā, nānāgandhasameritā;

    നാനാപദുമസഞ്ഛന്നാ, പുണ്ഡരീകസമോതതാ.

    Nānāpadumasañchannā, puṇḍarīkasamotatā.

    ൩൫൦.

    350.

    ‘‘സുരഭിം സമ്പവായന്തി, മനുഞ്ഞാ മാലുതേരിതാ;

    ‘‘Surabhiṃ sampavāyanti, manuññā māluteritā;

    ഹംസകോഞ്ചാഭിരുദാ ച, ചക്കവക്കാഭികൂജിതാ.

    Haṃsakoñcābhirudā ca, cakkavakkābhikūjitā.

    ൩൫൧.

    351.

    ‘‘നാനാദിജഗണാകിണ്ണാ, നാനാസരഗണായുതാ;

    ‘‘Nānādijagaṇākiṇṇā, nānāsaragaṇāyutā;

    നാനാഫലധരാ രുക്ഖാ, നാനാപുപ്ഫധരാ വനാ.

    Nānāphaladharā rukkhā, nānāpupphadharā vanā.

    ൩൫൨.

    352.

    ‘‘ന മനുസ്സേസു ഈദിസം, നഗരം യാദിസം ഇദം;

    ‘‘Na manussesu īdisaṃ, nagaraṃ yādisaṃ idaṃ;

    പാസാദാ ബഹുകാ തുയ്ഹം, സോവണ്ണരൂപിയാമയാ;

    Pāsādā bahukā tuyhaṃ, sovaṇṇarūpiyāmayā;

    ദദ്ദല്ലമാനാ ആഭേന്തി, സമന്താ ചതുരോ ദിസാ.

    Daddallamānā ābhenti, samantā caturo disā.

    ൩൫൩.

    353.

    ‘‘പഞ്ച ദാസിസതാ തുയ്ഹം, യാ തേമാ പരിചാരികാ;

    ‘‘Pañca dāsisatā tuyhaṃ, yā temā paricārikā;

    താ കമ്ബുകായൂരധരാ, കഞ്ചനാവേളഭൂസിതാ.

    Tā kambukāyūradharā, kañcanāveḷabhūsitā.

    ൩൫൪.

    354.

    ‘‘പല്ലങ്കാ ബഹുകാ തുയ്ഹം, സോവണ്ണരൂപിയാമയാ;

    ‘‘Pallaṅkā bahukā tuyhaṃ, sovaṇṇarūpiyāmayā;

    കദലിമിഗസഞ്ഛന്നാ, സജ്ജാ ഗോനകസന്ഥതാ.

    Kadalimigasañchannā, sajjā gonakasanthatā.

    ൩൫൫.

    355.

    ‘‘യത്ഥ തുവം വാസൂപഗതാ, സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ;

    ‘‘Yattha tuvaṃ vāsūpagatā, sabbakāmasamiddhinī;

    സമ്പത്തായഡ്ഢരത്തായ, തതോ ഉട്ഠായ ഗച്ഛസി.

    Sampattāyaḍḍharattāya, tato uṭṭhāya gacchasi.

    ൩൫൬.

    356.

    ‘‘ഉയ്യാനഭൂമിം ഗന്ത്വാന, പോക്ഖരഞ്ഞാ സമന്തതോ;

    ‘‘Uyyānabhūmiṃ gantvāna, pokkharaññā samantato;

    തസ്സാ തീരേ തുവം ഠാസി, ഹരിതേ സദ്ദലേ സുഭേ.

    Tassā tīre tuvaṃ ṭhāsi, harite saddale subhe.

    ൩൫൭.

    357.

    ‘‘തതോ തേ കണ്ണമുണ്ഡോ സുനഖോ, അങ്ഗമങ്ഗാനി ഖാദതി;

    ‘‘Tato te kaṇṇamuṇḍo sunakho, aṅgamaṅgāni khādati;

    യദാ ച ഖായിതാ ആസി, അട്ഠിസങ്ഖലികാ കതാ;

    Yadā ca khāyitā āsi, aṭṭhisaṅkhalikā katā;

    ഓഗാഹസി പോക്ഖരണിം, ഹോതി കായോ യഥാ പുരേ.

    Ogāhasi pokkharaṇiṃ, hoti kāyo yathā pure.

    ൩൫൮.

    358.

    ‘‘തതോ ത്വം അങ്ഗപച്ചങ്ഗീ, സുചാരു പിയദസ്സനാ;

    ‘‘Tato tvaṃ aṅgapaccaṅgī, sucāru piyadassanā;

    വത്ഥേന പാരുപിത്വാന, ആയാസി മമ സന്തികം.

    Vatthena pārupitvāna, āyāsi mama santikaṃ.

    ൩൫൯.

    359.

    ‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

    ‘‘Kiṃ nu kāyena vācāya, manasā dukkaṭaṃ kataṃ;

    കിസ്സകമ്മവിപാകേന, കണ്ണമുണ്ഡോ സുനഖോ തവ;

    Kissakammavipākena, kaṇṇamuṇḍo sunakho tava;

    അങ്ഗമങ്ഗാനി ഖാദതീ’’തി. –

    Aṅgamaṅgāni khādatī’’ti. –

    ദ്വാദസഹി ഗാഥാഹി തം തസ്സ പവത്തിം പടിപുച്ഛി.

    Dvādasahi gāthāhi taṃ tassa pavattiṃ paṭipucchi.

    ൩൪൮. തത്ഥ സോണ്ണസോപാനഫലകാതി സുവണ്ണമയസോപാനഫലകാ. സോണ്ണവാലുകസന്ഥതാതി സമന്തതോ സുവണ്ണമയാഹി വാലുകാഹി സന്ഥതാ. തത്ഥാതി പോക്ഖരണിയം. സോഗന്ധിയാതി സോഗന്ധികാ. വഗ്ഗൂതി സുന്ദരാ രുചിരാ. സുചിഗന്ധാതി മനുഞ്ഞഗന്ധാ.

    348. Tattha soṇṇasopānaphalakāti suvaṇṇamayasopānaphalakā. Soṇṇavālukasanthatāti samantato suvaṇṇamayāhi vālukāhi santhatā. Tatthāti pokkharaṇiyaṃ. Sogandhiyāti sogandhikā. Vaggūti sundarā rucirā. Sucigandhāti manuññagandhā.

    ൩൪൯. നാനാഗന്ധസമേരിതാതി നാനാവിധസുരഭിഗന്ധവസേന ഗന്ധവായുനാ സമന്തതോ ഏരിതാ. നാനാപദുമസഞ്ഛന്നാതി നാനാവിധരത്തപദുമസഞ്ഛാദിതസലിലതലാ. പുണ്ഡരീകസമോതതാതി സേതപദുമേഹി ച സമോകിണ്ണാ.

    349.Nānāgandhasameritāti nānāvidhasurabhigandhavasena gandhavāyunā samantato eritā. Nānāpadumasañchannāti nānāvidharattapadumasañchāditasalilatalā. Puṇḍarīkasamotatāti setapadumehi ca samokiṇṇā.

    ൩൫൦. സുരഭിം സമ്പവായന്തീതി സമ്മദേവ സുഗന്ധം വായതി പോക്ഖരണീതി അധിപ്പായോ. ഹംസകോഞ്ചാഭിരുദാതി ഹംസേഹി ച കോഞ്ചേഹി ച അഭിനാദിതാ.

    350.Surabhiṃ sampavāyantīti sammadeva sugandhaṃ vāyati pokkharaṇīti adhippāyo. Haṃsakoñcābhirudāti haṃsehi ca koñcehi ca abhināditā.

    ൩൫൧. നാനാദിജഗണാകിണ്ണാതി നാനാദിജഗണാകിണ്ണാ. നാനാസരഗണായുതാതി നാനാവിധവിഹങ്ഗമാഭിരുദസമൂഹയുത്താ. നാനാഫലധരാതി നാനാവിധഫലധാരിനോ സബ്ബകാലം വിവിധഫലഭാരനമിതസാഖത്താ. നാനാപുപ്ഫധരാ വനാതി നാനാവിധസുരഭികുസുമദായികാനി വനാനീതി അത്ഥോ. ലിങ്ഗവിപല്ലാസേന ഹി ‘‘വനാ’’തി വുത്തം.

    351.Nānādijagaṇākiṇṇāti nānādijagaṇākiṇṇā. Nānāsaragaṇāyutāti nānāvidhavihaṅgamābhirudasamūhayuttā. Nānāphaladharāti nānāvidhaphaladhārino sabbakālaṃ vividhaphalabhāranamitasākhattā. Nānāpupphadharā vanāti nānāvidhasurabhikusumadāyikāni vanānīti attho. Liṅgavipallāsena hi ‘‘vanā’’ti vuttaṃ.

    ൩൫൨. ന മനുസ്സേസു ഈദിസം നഗരന്തി യാദിസം തവ ഇദം നഗരം, ഈദിസം മനുസ്സേസു നത്ഥി, മനുസ്സലോകേ ന ഉപലബ്ഭതീതി അത്ഥോ. രൂപിയമയാതി രജതമയാ. ദദ്ദല്ലമാനാതി അതിവിയ വിരോചമാനാ. ആഭേന്തീതി സോഭയന്തി. സമന്താ ചതുരോ ദിസാതി സമന്തതോ ചതസ്സോപി ദിസായോ.

    352.Na manussesu īdisaṃ nagaranti yādisaṃ tava idaṃ nagaraṃ, īdisaṃ manussesu natthi, manussaloke na upalabbhatīti attho. Rūpiyamayāti rajatamayā. Daddallamānāti ativiya virocamānā. Ābhentīti sobhayanti. Samantā caturo disāti samantato catassopi disāyo.

    ൩൫൩. യാ തേമാതി യാ തേ ഇമാ. പരിചാരികാതി വേയ്യാവച്ചകാരിനിയോ. താതി താ പരിചാരികായോ. കമ്ബുകായൂരധരാതി സങ്ഖവലയകായൂരവിഭൂസിതാ. കഞ്ചനാവേളഭൂസിതാതി സുവണ്ണവടംസകസമലങ്കതകേസഹത്ഥാ.

    353.Yā temāti yā te imā. Paricārikāti veyyāvaccakāriniyo. ti tā paricārikāyo. Kambukāyūradharāti saṅkhavalayakāyūravibhūsitā. Kañcanāveḷabhūsitāti suvaṇṇavaṭaṃsakasamalaṅkatakesahatthā.

    ൩൫൪. കദലിമിഗസഞ്ഛന്നാതി കദലിമിഗചമ്മപച്ചത്ഥരണത്ഥതാ. സജ്ജാതി സജ്ജിതാ സയിതും യുത്തരൂപാ. ഗോനകസന്ഥതാതി ദീഘലോമകേന കോജവേന സന്ഥതാ.

    354.Kadalimigasañchannāti kadalimigacammapaccattharaṇatthatā. Sajjāti sajjitā sayituṃ yuttarūpā. Gonakasanthatāti dīghalomakena kojavena santhatā.

    ൩൫൫. യത്ഥാതി യസ്മിം പല്ലങ്കേ. വാസൂപഗതാതി വാസം ഉപഗതാ, സയിതാതി അത്ഥോ. സമ്പത്തായഡ്ഢരത്തായാതി അഡ്ഢരത്തിയാ ഉപഗതായ. തതോതി പല്ലങ്കതോ.

    355.Yatthāti yasmiṃ pallaṅke. Vāsūpagatāti vāsaṃ upagatā, sayitāti attho. Sampattāyaḍḍharattāyāti aḍḍharattiyā upagatāya. Tatoti pallaṅkato.

    ൩൫൬. പോക്ഖരഞ്ഞാതി പോക്ഖരണിയാ. ഹരിതേതി നീലേ. സദ്ദലേതി തരുണതിണസഞ്ഛന്നേ. സുഭേതി സുദ്ധേ. സുഭേതി വാ തസ്സാ ആലപനം. ഭദ്ദേ, സമന്തതോ ഹരിതേ സദ്ദലേ തസ്സാ പോക്ഖരണിയാ തീരേ ത്വം ഗന്ത്വാന ഠാസി തിട്ഠസീതി യോജനാ.

    356.Pokkharaññāti pokkharaṇiyā. Hariteti nīle. Saddaleti taruṇatiṇasañchanne. Subheti suddhe. Subheti vā tassā ālapanaṃ. Bhadde, samantato harite saddale tassā pokkharaṇiyā tīre tvaṃ gantvāna ṭhāsi tiṭṭhasīti yojanā.

    ൩൫൭. കണ്ണമുണ്ഡോതി ഖണ്ഡിതകണ്ണോ ഛിന്നകണ്ണോ. ഖായിതാ ആസീതി ഖാദിതാ അഹോസി. അട്ഠിസങ്ഖലികാ കതാതി അട്ഠിസങ്ഖലികമത്താ കതാ. യഥാ പുരേതി സുനഖേന ഖാദനതോ പുബ്ബേ വിയ.

    357.Kaṇṇamuṇḍoti khaṇḍitakaṇṇo chinnakaṇṇo. Khāyitā āsīti khāditā ahosi. Aṭṭhisaṅkhalikā katāti aṭṭhisaṅkhalikamattā katā. Yathā pureti sunakhena khādanato pubbe viya.

    ൩൫൮. തതോതി പോക്ഖരണിം ഓഗാഹനതോ പച്ഛാ. അങ്ഗപച്ചങ്ഗീതി പരിപുണ്ണസബ്ബങ്ഗപച്ചങ്ഗവതീ. സുചാരൂതി സുട്ഠു മനോരമാ. പിയദസ്സനാതി ദസ്സനീയാ. ആയാസീതി ആഗച്ഛസി.

    358.Tatoti pokkharaṇiṃ ogāhanato pacchā. Aṅgapaccaṅgīti paripuṇṇasabbaṅgapaccaṅgavatī. Sucārūti suṭṭhu manoramā. Piyadassanāti dassanīyā. Āyāsīti āgacchasi.

    ഏവം തേന രഞ്ഞാ പുച്ഛിതാ സാ പേതീ ആദിതോ പട്ഠായ അത്തനോ പവത്തിം തസ്സ കഥേന്തീ –

    Evaṃ tena raññā pucchitā sā petī ādito paṭṭhāya attano pavattiṃ tassa kathentī –

    ൩൬൦.

    360.

    ‘‘കിമിലായം ഗഹപതി, സദ്ധോ ആസി ഉപാസകോ;

    ‘‘Kimilāyaṃ gahapati, saddho āsi upāsako;

    തസ്സാഹം ഭരിയാ ആസിം, ദുസ്സീലാ അതിചാരിനീ.

    Tassāhaṃ bhariyā āsiṃ, dussīlā aticārinī.

    ൩൬൧.

    361.

    ‘‘സോ മം അതിചരമാനായ, സാമികോ ഏതദബ്രവി;

    ‘‘So maṃ aticaramānāya, sāmiko etadabravi;

    ‘നേതം തം ഛന്നം പതിരൂപം, യം ത്വം അതിചരാസി മം’.

    ‘Netaṃ taṃ channaṃ patirūpaṃ, yaṃ tvaṃ aticarāsi maṃ’.

    ൩൬൨.

    362.

    ‘‘സാഹം ഘോരഞ്ച സപഥം, മുസാവാദഞ്ച ഭാസിസം;

    ‘‘Sāhaṃ ghorañca sapathaṃ, musāvādañca bhāsisaṃ;

    ‘നാഹം തം അതിചരാമി, കായേന ഉദ ചേതസാ.

    ‘Nāhaṃ taṃ aticarāmi, kāyena uda cetasā.

    ൩൬൩.

    363.

    ‘‘‘സചാഹം തം അതിചരാമി, കായേന ഉദ ചേതസാ;

    ‘‘‘Sacāhaṃ taṃ aticarāmi, kāyena uda cetasā;

    കണ്ണമുണ്ഡോയം സുനഖോ, അങ്ഗമങ്ഗാനി ഖാദതു’.

    Kaṇṇamuṇḍoyaṃ sunakho, aṅgamaṅgāni khādatu’.

    ൩൬൪.

    364.

    ‘‘തസ്സ കമ്മസ്സ വിപാകം, മുസാവാദസ്സ ചൂഭയം;

    ‘‘Tassa kammassa vipākaṃ, musāvādassa cūbhayaṃ;

    സത്തേവ വസ്സസതാനി, അനുഭൂതം യതോ ഹി മേ;

    Satteva vassasatāni, anubhūtaṃ yato hi me;

    കണ്ണമുണ്ഡോ ച സുനഖോ, അങ്ഗമങ്ഗാനി ഖാദതീ’’തി. – പഞ്ച ഗാഥാ ആഹ;

    Kaṇṇamuṇḍo ca sunakho, aṅgamaṅgāni khādatī’’ti. – pañca gāthā āha;

    ൩൬൦-൧. തത്ഥ കിമിലായന്തി ഏവംനാമകേ നഗരേ. അതിചാരിനീതി ഭരിയാ ഹി പതിം അതിക്കമ്മ ചരണതോ ‘‘അതിചാരിനീ’’തി വുച്ചതി. അതിചരമാനായ മയി സോ സാമികോ മം ഏതദബ്രവീതി യോജനാ. നേതം ഛന്നന്തിആദി വുത്താകാരദസ്സനം. തത്ഥ നേതം ഛന്നന്തി ന ഏതം യുത്തം. ന പതിരൂപന്തി തസ്സേവ വേവചനം. ന്തി കിരിയാപരാമസനം. അതിചരാസീതി അതിചരസി, അയമേവ വാ പാഠോ. യം മം ത്വം അതിചരസി, തത്ഥ യം അതിചരണം, നേതം ഛന്നം നേതം പതിരൂപന്തി അത്ഥോ.

    360-1. Tattha kimilāyanti evaṃnāmake nagare. Aticārinīti bhariyā hi patiṃ atikkamma caraṇato ‘‘aticārinī’’ti vuccati. Aticaramānāya mayi so sāmiko maṃ etadabravīti yojanā. Netaṃ channantiādi vuttākāradassanaṃ. Tattha netaṃ channanti na etaṃ yuttaṃ. Na patirūpanti tasseva vevacanaṃ. Yanti kiriyāparāmasanaṃ. Aticarāsīti aticarasi, ayameva vā pāṭho. Yaṃ maṃ tvaṃ aticarasi, tattha yaṃ aticaraṇaṃ, netaṃ channaṃ netaṃ patirūpanti attho.

    ൩൬൨-൪. ഘോരന്തി ദാരുണം. സപഥന്തി സപനം. ഭാസിസന്തി അഭാസിം. സചാഹന്തി സചേ അഹം. ന്തി ത്വം. തസ്സ കമ്മസ്സാതി തസ്സ പാപകമ്മസ്സ ദുസ്സീല്യകമ്മസ്സ. മുസാവാദസ്സ ചാതി ‘‘നാഹം തം അതിചരാമീ’’തി വുത്തമുസാവാദസ്സ ച. ഉഭയന്തി ഉഭയസ്സ വിപാകം. അനുഭൂതന്തി അനുഭൂയമാനം മയാതി അത്ഥോ. യതോതി യതോ പാപകമ്മതോ.

    362-4.Ghoranti dāruṇaṃ. Sapathanti sapanaṃ. Bhāsisanti abhāsiṃ. Sacāhanti sace ahaṃ. Tanti tvaṃ. Tassa kammassāti tassa pāpakammassa dussīlyakammassa. Musāvādassa cāti ‘‘nāhaṃ taṃ aticarāmī’’ti vuttamusāvādassa ca. Ubhayanti ubhayassa vipākaṃ. Anubhūtanti anubhūyamānaṃ mayāti attho. Yatoti yato pāpakammato.

    ഏവഞ്ച പന വത്വാ തേന അത്തനോ കതം ഉപകാരം കിത്തേന്തീ –

    Evañca pana vatvā tena attano kataṃ upakāraṃ kittentī –

    ൩൬൫.

    365.

    ‘‘ത്വഞ്ച ദേവ ബഹുകാരോ, അത്ഥായ മേ ഇധാഗതോ;

    ‘‘Tvañca deva bahukāro, atthāya me idhāgato;

    സുമുത്താഹം കണ്ണമുണ്ഡസ്സ, അസോകാ അകുതോഭയാ.

    Sumuttāhaṃ kaṇṇamuṇḍassa, asokā akutobhayā.

    ൩൬൬.

    366.

    ‘‘താഹം ദേവ നമസ്സാമി, യാചാമി പഞ്ജലീകതാ;

    ‘‘Tāhaṃ deva namassāmi, yācāmi pañjalīkatā;

    ഭുഞ്ജ അമാനുസേ കാമേ, രമ ദേവ മയാ സഹാ’’തി. –

    Bhuñja amānuse kāme, rama deva mayā sahā’’ti. –

    ദ്വേ ഗാഥാ ആഹ. തത്ഥ ദേവാതി രാജാനം ആലപതി. കണ്ണമുണ്ഡസ്സാതി കണ്ണമുണ്ഡതോ. നിസ്സക്കേ ഹി ഇദം സാമിവചനം. അഥ രാജാ തത്ഥ വാസേന നിബ്ബിന്നമാനസോ ഗമനജ്ഝാസയം പകാസേസി. തം സുത്വാ പേതീ രഞ്ഞോ പടിബദ്ധചിത്താ തത്ഥേവസ്സ വാസം യാചന്തീ ‘‘താഹം, ദേവ, നമസ്സാമീ’’തി ഗാഥമാഹ.

    Dve gāthā āha. Tattha devāti rājānaṃ ālapati. Kaṇṇamuṇḍassāti kaṇṇamuṇḍato. Nissakke hi idaṃ sāmivacanaṃ. Atha rājā tattha vāsena nibbinnamānaso gamanajjhāsayaṃ pakāsesi. Taṃ sutvā petī rañño paṭibaddhacittā tatthevassa vāsaṃ yācantī ‘‘tāhaṃ, deva, namassāmī’’ti gāthamāha.

    പുന രാജാ ഏകംസേന നഗരം ഗന്തുകാമോവ ഹുത്വാ അത്തനോ അജ്ഝാസയം പവേദേന്തോ –

    Puna rājā ekaṃsena nagaraṃ gantukāmova hutvā attano ajjhāsayaṃ pavedento –

    ൩൬൭.

    367.

    ‘‘ഭുത്താ അമാനുസാ കാമാ, രമിതോമ്ഹി തയാ സഹ;

    ‘‘Bhuttā amānusā kāmā, ramitomhi tayā saha;

    താഹം സുഭഗേ യാചാമി, ഖിപ്പം പടിനയാഹി മ’’ന്തി. –

    Tāhaṃ subhage yācāmi, khippaṃ paṭinayāhi ma’’nti. –

    ഓസാനഗാഥമാഹ. തത്ഥ താഹന്തി തം അഹം. സുഭഗേതി സുഭഗയുത്തേ. പടിനയാഹി മന്തി മയ്ഹം നഗരമേവ മം പടിനേഹി. സേസം സബ്ബത്ഥ പാകടമേവ.

    Osānagāthamāha. Tattha tāhanti taṃ ahaṃ. Subhageti subhagayutte. Paṭinayāhi manti mayhaṃ nagarameva maṃ paṭinehi. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.

    അഥ സാ വിമാനപേതീ രഞ്ഞോ വചനം സുത്വാ വിയോഗം അസഹമാനാ സോകാതുരതായ ബ്യാകുലഹദയാ വേധമാനസരീരാ നാനാവിധേഹി ഉപായേഹി ആയാചിത്വാപി തം തത്ഥ വാസേതും അസക്കോന്തീ ബഹൂഹി മഹാരഹേഹി രതനേഹി സദ്ധിം രാജാനം നഗരം നേത്വാ പാസാദം ആരോപേത്വാ കന്ദിത്വാ പരിദേവിത്വാ അത്തനോ വസനട്ഠാനമേവ ഗതാ. രാജാ പന തം ദിസ്വാ സഞ്ജാതസംവേഗോ ദാനാദീനി പുഞ്ഞകമ്മാനി കത്വാ സഗ്ഗപരായണോ അഹോസി. അഥ അമ്ഹാകം ഭഗവതി ലോകേ ഉപ്പജ്ജിത്വാ പവത്തിതവരധമ്മചക്കേ അനുക്കമേന സാവത്ഥിയം വിഹരന്തേ ഏകദിവസം ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ പബ്ബതചാരികം ചരമാനോ തം ഇത്ഥിം സപരിവാരം ദിസ്വാ തായ കതകമ്മം പുച്ഛി. സാ ആദിതോ പട്ഠായ സബ്ബം ഥേരസ്സ കഥേസി. ഥേരോ താസം ധമ്മം ദേസേസി. തം പവത്തിം ഥേരോ ഭഗവതോ ആരോചേസി. ഭഗവാ തമത്ഥം അട്ഠുപ്പത്തിം കത്വാ സമ്പത്തപരിസായ ധമ്മം ദേസേസി. മഹാജനോ പടിലദ്ധസംവേഗോ പാപതോ ഓരമിത്വാ ദാനാദീനി പുഞ്ഞകമ്മാനി കത്വാ സഗ്ഗപരായണോ അഹോസീതി.

    Atha sā vimānapetī rañño vacanaṃ sutvā viyogaṃ asahamānā sokāturatāya byākulahadayā vedhamānasarīrā nānāvidhehi upāyehi āyācitvāpi taṃ tattha vāsetuṃ asakkontī bahūhi mahārahehi ratanehi saddhiṃ rājānaṃ nagaraṃ netvā pāsādaṃ āropetvā kanditvā paridevitvā attano vasanaṭṭhānameva gatā. Rājā pana taṃ disvā sañjātasaṃvego dānādīni puññakammāni katvā saggaparāyaṇo ahosi. Atha amhākaṃ bhagavati loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakke anukkamena sāvatthiyaṃ viharante ekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno pabbatacārikaṃ caramāno taṃ itthiṃ saparivāraṃ disvā tāya katakammaṃ pucchi. Sā ādito paṭṭhāya sabbaṃ therassa kathesi. Thero tāsaṃ dhammaṃ desesi. Taṃ pavattiṃ thero bhagavato ārocesi. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi. Mahājano paṭiladdhasaṃvego pāpato oramitvā dānādīni puññakammāni katvā saggaparāyaṇo ahosīti.

    കണ്ണമുണ്ഡപേതിവത്ഥുവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Kaṇṇamuṇḍapetivatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പേതവത്ഥുപാളി • Petavatthupāḷi / ൧൨. കണ്ണമുണ്ഡപേതിവത്ഥു • 12. Kaṇṇamuṇḍapetivatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact