Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౪౨] ౨. కపోతజాతకవణ్ణనా
[42] 2. Kapotajātakavaṇṇanā
యో అత్థకామస్సాతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం లోలభిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి. తస్స లోలభావో నవకనిపాతే కాకజాతకే ఆవి భవిస్సతి. తదా పన తం భిక్ఖూ ‘‘అయం, భన్తే, భిక్ఖు లోలో’’తి సత్థు ఆరోచేసుం. అథ నం సత్థా ‘‘సచ్చం కిర త్వం భిక్ఖు లోలోసీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘ఆమ, భన్తే’’తి. సత్థా ‘‘పుబ్బేపి త్వం భిక్ఖు లోలో లోలకారణా జీవితక్ఖయం పత్తో, పణ్డితాపి తం నిస్సాయ అత్తనో వసనట్ఠానా పరిహీనా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Yo atthakāmassāti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ lolabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Tassa lolabhāvo navakanipāte kākajātake āvi bhavissati. Tadā pana taṃ bhikkhū ‘‘ayaṃ, bhante, bhikkhu lolo’’ti satthu ārocesuṃ. Atha naṃ satthā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu lolosī’’ti pucchi. ‘‘Āma, bhante’’ti. Satthā ‘‘pubbepi tvaṃ bhikkhu lolo lolakāraṇā jīvitakkhayaṃ patto, paṇḍitāpi taṃ nissāya attano vasanaṭṭhānā parihīnā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో పారావతయోనియం నిబ్బత్తి. తదా బారాణసివాసినో పుఞ్ఞకామతాయ తస్మిం తస్మిం ఠానే సకుణానం సుఖవసనత్థాయ థుసపచ్ఛియో ఓలమ్బేన్తి. బారాణసిసేట్ఠినోపి భత్తకారకో అత్తనో మహానసే ఏకం థుసపచ్ఛిం ఓలమ్బేత్వా ఠపేసి, బోధిసత్తో తత్థ వాసం కప్పేసి. సో పాతోవ నిక్ఖమిత్వా గోచరే చరిత్వా సాయం ఆగన్త్వా తత్థ వసన్తో కాలం ఖేపేసి. అథేకదివసం ఏకో కాకో మహానసమత్థకేన గచ్ఛన్తో అమ్బిలానమ్బిలమచ్ఛమంసానం ధూపనవాసం ఘాయిత్వా లోభం ఉప్పాదేత్వా ‘‘కం ను ఖో నిస్సాయ ఇమం మచ్ఛమంసం లభిస్సామీ’’తి అవిదూరే నిసీదిత్వా పరిగ్గణ్హన్తో సాయం బోధిసత్తం ఆగన్త్వా మహానసం పవిసన్తం దిస్వా ‘‘ఇమం పారావతం నిస్సాయ మచ్ఛమంసం లభిస్సామీ’’తి పునదివసే పాతోవ ఆగన్త్వా బోధిసత్తస్స నిక్ఖమిత్వా గోచరత్థాయ గమనకాలే పిట్ఠితో పిట్ఠితో అగమాసి. అథ నం బోధిసత్తో ‘‘కస్మా త్వం, సమ్మ, అమ్హేహి సద్ధిం చరసీ’’తి ఆహ. ‘‘సామి, తుమ్హాహం కిరియా మయ్హం రుచ్చతి, ఇతో పట్ఠాయ తుమ్హే ఉపట్ఠహిస్సామీ’’తి. ‘‘సమ్మ, తుమ్హే అఞ్ఞగోచరా, మయం అఞ్ఞగోచరా, తుమ్హేహి అమ్హాకం ఉపట్ఠానం దుక్కర’’న్తి. ‘‘సామి, తుమ్హాకం గోచరగ్గహణకాలే అహమ్పి గోచరం గహేత్వా తుమ్హేహి సద్ధింయేవ గమిస్సామీ’’తి. ‘‘సాధు, కేవలం తే అప్పమత్తేన భవితబ్బ’’న్తి ఏవం బోధిసత్తో కాకం ఓవదిత్వా గోచరం చరన్తో తిణబీజాదీని ఖాదతి. బోధిసత్తస్స పన గోచరగ్గహణకాలే కాకో గన్త్వా గోమయపిణ్డం అపనేత్వా పాణకే ఖాదిత్వా ఉదరం పూరేత్వా బోధిసత్తస్స సన్తికం ఆగన్త్వా ‘‘సామి, తుమ్హే అతివేలం చరథ, అతిబహుభక్ఖేన నామ భవితుం న వట్టతీ’’తి వత్వా బోధిసత్తేన గోచరం గహేత్వా సాయం ఆగచ్ఛన్తేన సద్ధింయేవ మహానసం పావిసి. భత్తకారకో ‘‘అమ్హాకం కపోతో అఞ్ఞమ్పి గహేత్వా ఆగతో’’తి కాకస్సపి పచ్ఛిం ఠపేసి. తతో పట్ఠాయ ద్వే జనా వసన్తి.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto pārāvatayoniyaṃ nibbatti. Tadā bārāṇasivāsino puññakāmatāya tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne sakuṇānaṃ sukhavasanatthāya thusapacchiyo olambenti. Bārāṇasiseṭṭhinopi bhattakārako attano mahānase ekaṃ thusapacchiṃ olambetvā ṭhapesi, bodhisatto tattha vāsaṃ kappesi. So pātova nikkhamitvā gocare caritvā sāyaṃ āgantvā tattha vasanto kālaṃ khepesi. Athekadivasaṃ eko kāko mahānasamatthakena gacchanto ambilānambilamacchamaṃsānaṃ dhūpanavāsaṃ ghāyitvā lobhaṃ uppādetvā ‘‘kaṃ nu kho nissāya imaṃ macchamaṃsaṃ labhissāmī’’ti avidūre nisīditvā pariggaṇhanto sāyaṃ bodhisattaṃ āgantvā mahānasaṃ pavisantaṃ disvā ‘‘imaṃ pārāvataṃ nissāya macchamaṃsaṃ labhissāmī’’ti punadivase pātova āgantvā bodhisattassa nikkhamitvā gocaratthāya gamanakāle piṭṭhito piṭṭhito agamāsi. Atha naṃ bodhisatto ‘‘kasmā tvaṃ, samma, amhehi saddhiṃ carasī’’ti āha. ‘‘Sāmi, tumhāhaṃ kiriyā mayhaṃ ruccati, ito paṭṭhāya tumhe upaṭṭhahissāmī’’ti. ‘‘Samma, tumhe aññagocarā, mayaṃ aññagocarā, tumhehi amhākaṃ upaṭṭhānaṃ dukkara’’nti. ‘‘Sāmi, tumhākaṃ gocaraggahaṇakāle ahampi gocaraṃ gahetvā tumhehi saddhiṃyeva gamissāmī’’ti. ‘‘Sādhu, kevalaṃ te appamattena bhavitabba’’nti evaṃ bodhisatto kākaṃ ovaditvā gocaraṃ caranto tiṇabījādīni khādati. Bodhisattassa pana gocaraggahaṇakāle kāko gantvā gomayapiṇḍaṃ apanetvā pāṇake khāditvā udaraṃ pūretvā bodhisattassa santikaṃ āgantvā ‘‘sāmi, tumhe ativelaṃ caratha, atibahubhakkhena nāma bhavituṃ na vaṭṭatī’’ti vatvā bodhisattena gocaraṃ gahetvā sāyaṃ āgacchantena saddhiṃyeva mahānasaṃ pāvisi. Bhattakārako ‘‘amhākaṃ kapoto aññampi gahetvā āgato’’ti kākassapi pacchiṃ ṭhapesi. Tato paṭṭhāya dve janā vasanti.
అథేకదివసం సేట్ఠిస్స బహుం మచ్ఛమంసం ఆహరింసు. తం ఆదాయ భత్తకారకో మహానసే తత్థ తత్థ ఓలమ్బేసి. కాకో తం దిస్వా లోభం ఉప్పాదేత్వా ‘‘స్వే గోచరభూమిం అగన్త్వా మయా ఇదమేవ ఖాదితబ్బ’’న్తి రత్తిం నిత్థునన్తో నిపజ్జి. పునదివసే బోధిసత్తో గోచరాయ గచ్ఛన్తో ‘‘ఏహి, సమ్మ, కాకా’’తి ఆహ. ‘‘సామి, తుమ్హే గచ్ఛథ, మయ్హం కుచ్ఛిరోగో అత్థీ’’తి. ‘‘సమ్మ, కాకానం కుచ్ఛిరోగో నామ న కదాచి భూతపుబ్బో, రత్తిం తీసు యామేసు ఏకేకస్మిం యామే ముచ్ఛితా హోన్తి, దీపవట్టిం గిలితకాలే పన నేసం ముహుత్తం తిత్తి హోతి, త్వం ఇమం మచ్ఛమంసం ఖాదితుకామో భవిస్ససి, ఏహి మనుస్సపరిభోగో నామ తుమ్హాకం దుప్పరిభుఞ్జియో, మా ఏవరూపం అకాసి, మయా సద్ధింయేవ గోచరాయ గచ్ఛాహీ’’తి. ‘‘న సక్కోమి, సామీ’’తి. ‘‘తేన హి పఞ్ఞాయిస్ససి సకేన కమ్మేన, లోభవసం అగన్త్వా అప్పమత్తో హోహీ’’తి తం ఓవదిత్వా బోధిసత్తో గోచరాయ గతో.
Athekadivasaṃ seṭṭhissa bahuṃ macchamaṃsaṃ āhariṃsu. Taṃ ādāya bhattakārako mahānase tattha tattha olambesi. Kāko taṃ disvā lobhaṃ uppādetvā ‘‘sve gocarabhūmiṃ agantvā mayā idameva khāditabba’’nti rattiṃ nitthunanto nipajji. Punadivase bodhisatto gocarāya gacchanto ‘‘ehi, samma, kākā’’ti āha. ‘‘Sāmi, tumhe gacchatha, mayhaṃ kucchirogo atthī’’ti. ‘‘Samma, kākānaṃ kucchirogo nāma na kadāci bhūtapubbo, rattiṃ tīsu yāmesu ekekasmiṃ yāme mucchitā honti, dīpavaṭṭiṃ gilitakāle pana nesaṃ muhuttaṃ titti hoti, tvaṃ imaṃ macchamaṃsaṃ khāditukāmo bhavissasi, ehi manussaparibhogo nāma tumhākaṃ dupparibhuñjiyo, mā evarūpaṃ akāsi, mayā saddhiṃyeva gocarāya gacchāhī’’ti. ‘‘Na sakkomi, sāmī’’ti. ‘‘Tena hi paññāyissasi sakena kammena, lobhavasaṃ agantvā appamatto hohī’’ti taṃ ovaditvā bodhisatto gocarāya gato.
భత్తకారకో నానప్పకారం మచ్ఛమంసవికతిం సమ్పాదేత్వా ఉసుమనిక్ఖమనత్థం భాజనాని థోకం వివరిత్వా రసపరిస్సావనకరోటిం భాజనమత్థకే ఠపేత్వా బహి నిక్ఖమిత్వా సేదం పుఞ్ఛమానో అట్ఠాసి. తస్మిం ఖణే కాకో పచ్ఛితో సీసం ఉక్ఖిపిత్వా భత్తగేహం ఓలోకేన్తో తస్స నిక్ఖన్తభావం ఞత్వా ‘‘అయందాని మయ్హం మనోరథం పూరేత్వా మంసం ఖాదితుం కాలో, కిం ను ఖో మహామంసం ఖాదామి, ఉదాహు చుణ్ణికమంస’’న్తి చిన్తేత్వా ‘‘చుణ్ణికమంసేన నామ ఖిప్పం కుచ్ఛిం పూరేతుం న సక్కా, మహన్తం మంసఖణ్డం ఆహరిత్వా పచ్ఛియం నిక్ఖిపిత్వా ఖాదమానో నిపజ్జిస్సామీ’’తి పచ్ఛితో ఉప్పతిత్వా రసకరోటియం నిలీయి. సా ‘‘కిరీ’’తి సద్దమకాసి. భత్తకారకో తం సద్దం సుత్వా ‘‘కిం ను ఖో ఏత’’న్తి పవిట్ఠో కాకం దిస్వా ‘‘అయం దుట్ఠకాకో మహాసేట్ఠినో పక్కమంసం ఖాదితుకామో, అహం ఖో పన సేట్ఠిం నిస్సాయ జీవామి, న ఇమం బాలం, కిం మే ఇమినా’’తి ద్వారం పిధాయ కాకం గహేత్వా సకలసరీరే పత్తాని లుఞ్చిత్వా అల్లసిఙ్గీవేరలోణజీరకాదయో కోట్టేత్వా అమ్బిలతక్కేన ఆలోళేత్వా తేనస్స సకలసరీరం మక్ఖేత్వా తం కాకం పచ్ఛియం ఖిపి. సో అధిమత్తవేదనాభిభూతో నిత్థునన్తో నిపజ్జి.
Bhattakārako nānappakāraṃ macchamaṃsavikatiṃ sampādetvā usumanikkhamanatthaṃ bhājanāni thokaṃ vivaritvā rasaparissāvanakaroṭiṃ bhājanamatthake ṭhapetvā bahi nikkhamitvā sedaṃ puñchamāno aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe kāko pacchito sīsaṃ ukkhipitvā bhattagehaṃ olokento tassa nikkhantabhāvaṃ ñatvā ‘‘ayaṃdāni mayhaṃ manorathaṃ pūretvā maṃsaṃ khādituṃ kālo, kiṃ nu kho mahāmaṃsaṃ khādāmi, udāhu cuṇṇikamaṃsa’’nti cintetvā ‘‘cuṇṇikamaṃsena nāma khippaṃ kucchiṃ pūretuṃ na sakkā, mahantaṃ maṃsakhaṇḍaṃ āharitvā pacchiyaṃ nikkhipitvā khādamāno nipajjissāmī’’ti pacchito uppatitvā rasakaroṭiyaṃ nilīyi. Sā ‘‘kirī’’ti saddamakāsi. Bhattakārako taṃ saddaṃ sutvā ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti paviṭṭho kākaṃ disvā ‘‘ayaṃ duṭṭhakāko mahāseṭṭhino pakkamaṃsaṃ khāditukāmo, ahaṃ kho pana seṭṭhiṃ nissāya jīvāmi, na imaṃ bālaṃ, kiṃ me iminā’’ti dvāraṃ pidhāya kākaṃ gahetvā sakalasarīre pattāni luñcitvā allasiṅgīveraloṇajīrakādayo koṭṭetvā ambilatakkena āloḷetvā tenassa sakalasarīraṃ makkhetvā taṃ kākaṃ pacchiyaṃ khipi. So adhimattavedanābhibhūto nitthunanto nipajji.
బోధిసత్తో సాయం ఆగన్త్వా తం బ్యసనప్పత్తం దిస్వా ‘‘లోలకాక, మమ వచనం అకత్వా తవ లోభం నిస్సాయ మహాదుక్ఖం పత్తోసీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –
Bodhisatto sāyaṃ āgantvā taṃ byasanappattaṃ disvā ‘‘lolakāka, mama vacanaṃ akatvā tava lobhaṃ nissāya mahādukkhaṃ pattosī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
౪౨.
42.
‘‘యో అత్థకామస్స హితానుకమ్పినో, ఓవజ్జమానో న కరోతి సాసనం;
‘‘Yo atthakāmassa hitānukampino, ovajjamāno na karoti sāsanaṃ;
కపోతకస్స వచనం అకత్వా, అమిత్తహత్థత్థగతోవ సేతీ’’తి.
Kapotakassa vacanaṃ akatvā, amittahatthatthagatova setī’’ti.
తత్థ కపోతకస్స వచనం అకత్వాతి పారావతస్స హితానుసాసనవచనం అకత్వా. అమిత్తహత్థత్థగతోవ సేతీతి అమిత్తానం అనత్థకారకానం దుక్ఖుప్పాదకపుగ్గలానం హత్థత్థం హత్థపథం గతో అయం కాకో వియ సో పుగ్గలో మహన్తం బ్యసనం పత్వా అనుసోచమానో సేతీతి.
Tattha kapotakassa vacanaṃ akatvāti pārāvatassa hitānusāsanavacanaṃ akatvā. Amittahatthatthagatova setīti amittānaṃ anatthakārakānaṃ dukkhuppādakapuggalānaṃ hatthatthaṃ hatthapathaṃ gato ayaṃ kāko viya so puggalo mahantaṃ byasanaṃ patvā anusocamāno setīti.
బోధిసత్తో ఇమం గాథం వత్వా ‘‘ఇదాని మయా చ ఇమస్మిం ఠానే న సక్కా వసితు’’న్తి అఞ్ఞత్థ గతో. కాకోపి తత్థేవ జీవితక్ఖయం పత్తో. అథ నం భత్తకారకో సద్ధిం పచ్ఛియా గహేత్వా సఙ్కారట్ఠానే ఛడ్డేసి.
Bodhisatto imaṃ gāthaṃ vatvā ‘‘idāni mayā ca imasmiṃ ṭhāne na sakkā vasitu’’nti aññattha gato. Kākopi tattheva jīvitakkhayaṃ patto. Atha naṃ bhattakārako saddhiṃ pacchiyā gahetvā saṅkāraṭṭhāne chaḍḍesi.
సత్థాపి ‘‘న త్వం భిక్ఖు ఇదానేవ లోలో, పుబ్బేపి లోలోయేవ, తఞ్చ పన తే లోల్యం నిస్సాయ పణ్డితాపి సకావాసా పరిహీనా’’తి ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా సచ్చాని పకాసేసి, సచ్చపరియోసానే సో భిక్ఖు అనాగామిఫలం పత్తో. సత్థా అనుసన్ధిం ఘటేత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా కాకో లోలభిక్ఖు అహోసి, పారావతో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthāpi ‘‘na tvaṃ bhikkhu idāneva lolo, pubbepi loloyeva, tañca pana te lolyaṃ nissāya paṇḍitāpi sakāvāsā parihīnā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsesi, saccapariyosāne so bhikkhu anāgāmiphalaṃ patto. Satthā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kāko lolabhikkhu ahosi, pārāvato pana ahameva ahosi’’nti.
కపోతజాతకవణ్ణనా దుతియా.
Kapotajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౨. కపోతజాతకం • 42. Kapotajātakaṃ