Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၁၀. ကပ္ပဋကုရတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
10. Kappaṭakurattheragāthāvaṇṇanā
အယမိတိ ကပ္ပဋောတိ အာယသ္မတော ကပ္ပဋကုရတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ ဝိနတာယ နာမ နဒိယာ တီရေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော ကေတကပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဒုဂ္ဂတကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ယာဝ ဝယပ္ပတ္တိ, တာဝ အညံ ဥပာယံ အဇာနန္တော ကပ္ပဋခဏ္ဍနိဝာသနော သရာဝဟတ္ထော တတ္ထ တတ္ထ ကုရံ ပရိယေသန္တော ဝိစရိ, တေန ကပ္ပဋကုရောတ္ဝေဝ ပညာယိတ္ထ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တိဏံ ဝိက္ကိဏိတ္ဝာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော ဧကဒိဝသံ တိဏလာဝနတ္ထံ အရညံ ဂတော တတ္ထ အညတရံ ခီဏာသဝတ္ထေရံ ဒိသ္ဝာ တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ နိသီဒိ။ တသ္သ ထေရော ဓမ္မံ ကထေသိ။ သော ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ‘‘ကိံ မေ ဣမာယ ကိစ္ဆဇီဝိကာယာ’’တိ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အတ္တနော နိဝတ္ထကပ္ပဋစောဠံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိက္ခိပိ။ ယဒာ စသ္သ အနဘိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဒာ တံ ကပ္ပဋံ ဩလောကေန္တသ္သ အနဘိရတိ ဝိဂစ္ဆတိ, သံဝေဂံ ပဋိလဘိ။ ဧဝံ ကရောန္တော သတ္တက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဗ္ဗဇိ။ တသ္သ တံ ကာရဏံ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ အထေကဒိဝသံ ကပ္ပဋကုရော ဘိက္ခု ဓမ္မသဘာယံ ပရိသပရိယန္တေ နိသိန္နော နိဒ္ဒာယတိ, တံ ဘဂဝာ စောဒေန္တော –
Ayamitikappaṭoti āyasmato kappaṭakurattherassa gāthā. Kā uppatti. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ vinatāya nāma nadiyā tīre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā pasannamānaso ketakapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ duggatakule nibbattitvā yāva vayappatti, tāva aññaṃ upāyaṃ ajānanto kappaṭakhaṇḍanivāsano sarāvahattho tattha tattha kuraṃ pariyesanto vicari, tena kappaṭakurotveva paññāyittha. So vayappatto tiṇaṃ vikkiṇitvā jīvikaṃ kappento ekadivasaṃ tiṇalāvanatthaṃ araññaṃ gato tattha aññataraṃ khīṇāsavattheraṃ disvā taṃ upasaṅkamitvā vanditvā nisīdi. Tassa thero dhammaṃ kathesi. So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho ‘‘kiṃ me imāya kicchajīvikāyā’’ti pabbajitvā attano nivatthakappaṭacoḷaṃ ekasmiṃ ṭhāne nikkhipi. Yadā cassa anabhirati uppajjati, tadā taṃ kappaṭaṃ olokentassa anabhirati vigacchati, saṃvegaṃ paṭilabhi. Evaṃ karonto sattakkhattuṃ uppabbaji. Tassa taṃ kāraṇaṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Athekadivasaṃ kappaṭakuro bhikkhu dhammasabhāyaṃ parisapariyante nisinno niddāyati, taṃ bhagavā codento –
၁၉၉.
199.
‘‘အယမိတိ ကပ္ပဋော ကပ္ပဋကုရော၊ အစ္ဆာယ အတိဘရိတာယ။
‘‘Ayamiti kappaṭo kappaṭakuro, acchāya atibharitāya;
အမတဃဋိကာယံ ဓမ္မကဋမတ္တော၊ ကတပဒံ ဈာနာနိ ဩစေတုံ။
Amataghaṭikāyaṃ dhammakaṭamatto, katapadaṃ jhānāni ocetuṃ.
၂၀၀.
200.
‘‘မာ ခော တ္ဝံ ကပ္ပဋ ပစာလေသိ၊ မာ တ္ဝံ ဥပကဏ္ဏမ္ဟိ တာဠေသ္သံ။
‘‘Mā kho tvaṃ kappaṭa pacālesi, mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessaṃ;
န ဟိ တ္ဝံ ကပ္ပဋ မတ္တမညာသိ၊ သင္ဃမဇ္ဈမ္ဟိ ပစလာယမာနော’’တိ။ –
Na hi tvaṃ kappaṭa mattamaññāsi, saṅghamajjhamhi pacalāyamāno’’ti. –
ဂာထာဒ္ဝယံ အဘာသိ။
Gāthādvayaṃ abhāsi.
တတ္ထ အယမိတိ ကပ္ပဋော ကပ္ပဋကုရောတိ ကပ္ပဋကုရော ဘိက္ခု ‘‘အယံ မမ ကပ္ပဋော, ဣမံ ပရိဒဟိတ္ဝာ ယထာ တထာ ဇီဝာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမိစ္ဆာဝိတက္ကော အစ္ဆာယ အတိဘရိတာယ အမတဃဋိကာယံ မမ အမတဃဋေ တဟံ တဟံ ဝသ္သန္တေ ‘‘အမတမဓိဂတံ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ’’ (မဟာဝ. ၁၂; မ. နိ. ၁.၂၈၆; ၂.၃၄၂)။ ‘‘အန္ဓီဘူတသ္မိံ လောကသ္မိံ, အာဟဉ္ဆံ အမတဒုန္ဒုဘိ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ. ၁၁; မ. နိ. ၁.၂၈၅; ၂.၃၄၁) ဃောသေတ္ဝာ မယာ ဓမ္မာမတေ ပဝသ္သိယမာနေ ကတပဒံ ဈာနာနိ ဩစေတုံ လောကိယလောကုတ္တရဇ္ဈာနာနိ ဥပစေတုံ ဘာဝေတုံ ကတပဒံ ကဋမဂ္ဂဝိဟိတဘာဝနာမဂ္ဂံ ဣဒံ မမ သာသနံ, တထာပိ ဓမ္မကဋမတ္တော မမ သာသနဓမ္မတော ဥက္ကဏ္ဌစိတ္တော အပဂတမာနသော ကပ္ပဋကုရောတိ တံ စောဒေတ္ဝာ ပုနပိသ္သ သဟောဍ္ဎံ စောရံ ဂဏ္ဟန္တော ဝိယ ပမာဒဝိဟာရံ ဒသ္သေန္တော ‘‘မာ ခော တ္ဝံ, ကပ္ပဋ, ပစာလေသီ’’တိ ဂာထမာဟ။
Tattha ayamiti kappaṭo kappaṭakuroti kappaṭakuro bhikkhu ‘‘ayaṃ mama kappaṭo, imaṃ paridahitvā yathā tathā jīvāmī’’ti evaṃ uppannamicchāvitakko acchāya atibharitāya amataghaṭikāyaṃ mama amataghaṭe tahaṃ tahaṃ vassante ‘‘amatamadhigataṃ ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi’’ (mahāva. 12; ma. ni. 1.286; 2.342). ‘‘Andhībhūtasmiṃ lokasmiṃ, āhañchaṃ amatadundubhi’’ntiādinā (mahāva. 11; ma. ni. 1.285; 2.341) ghosetvā mayā dhammāmate pavassiyamāne katapadaṃ jhānāni ocetuṃ lokiyalokuttarajjhānāni upacetuṃ bhāvetuṃ katapadaṃ kaṭamaggavihitabhāvanāmaggaṃ idaṃ mama sāsanaṃ, tathāpi dhammakaṭamatto mama sāsanadhammato ukkaṇṭhacitto apagatamānaso kappaṭakuroti taṃ codetvā punapissa sahoḍḍhaṃ coraṃ gaṇhanto viya pamādavihāraṃ dassento ‘‘mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesī’’ti gāthamāha.
တတ္ထ မာ ခော တ္ဝံ, ကပ္ပဋ, ပစာလေသီတိ တ္ဝံ, ကပ္ပဋကုရ, ‘‘မမ ဓမ္မံ သုဏိသ္သာမီ’’တိ နိသီဒိတ္ဝာ မာ ခော ပစာလေသိ မာ ပစလာဟိ မာ နိဒ္ဒံ ဥပဂစ္ဆိ။ မာ တ္ဝံ ဥပကဏ္ဏမ္ဟိ တာဠေသ္သန္တိ တံ နိဒ္ဒာယမာနံ ဥပကဏ္ဏမ္ဟိ ကဏ္ဏသမီပေ ဒေသနာဟတ္ထေန အဟံ မာ ပတာဠေသ္သံ။ ယထာ ဣတော ပရံ ကိလေသပ္ပဟာနာယ အဟံ တံ န ဩဝဒေယ္ယံ, တထာ ပဋိပဇ္ဇာဟီတိ အတ္ထော။ န ဟိ တ္ဝံ, ကပ္ပဋ, မတ္တမညာသီတိ တ္ဝံ, ကပ္ပဋ, သင္ဃမဇ္ဈမ္ဟိ ပစလာယမာနော မတ္တံ ပမာဏံ န ဝာ မညသိ, ‘‘အယမတိဒုလ္လဘော ခဏော ပဋိလဒ္ဓော, သော မာ ဥပဇ္ဈဂာ’’တိ ဧတ္တကမ္ပိ န ဇာနာသိ, ပသ္သ ယာဝ စ တေ အပရဒ္ဓန္တိ စောဒေသိ။
Tattha mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesīti tvaṃ, kappaṭakura, ‘‘mama dhammaṃ suṇissāmī’’ti nisīditvā mā kho pacālesi mā pacalāhi mā niddaṃ upagacchi. Mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessanti taṃ niddāyamānaṃ upakaṇṇamhi kaṇṇasamīpe desanāhatthena ahaṃ mā patāḷessaṃ. Yathā ito paraṃ kilesappahānāya ahaṃ taṃ na ovadeyyaṃ, tathā paṭipajjāhīti attho. Na hi tvaṃ, kappaṭa, mattamaññāsīti tvaṃ, kappaṭa, saṅghamajjhamhi pacalāyamāno mattaṃ pamāṇaṃ na vā maññasi, ‘‘ayamatidullabho khaṇo paṭiladdho, so mā upajjhagā’’ti ettakampi na jānāsi, passa yāva ca te aparaddhanti codesi.
ဧဝံ ဘဂဝတာ ဒ္ဝီဟိ ဂာထာဟိ ဂာဠ္ဟံ တံ နိဂ္ဂယ္ဟ စောဒနာယ ကတာယ အဋ္ဌိဝေဓဝိဒ္ဓော ဝိယ စဏ္ဍဂဇော မဂ္ဂံ ဩတရန္တော ဝိယ စ သဉ္ဇာတသံဝေဂော ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ နစိရသ္သေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၅၂.၁၇-၂၂) –
Evaṃ bhagavatā dvīhi gāthāhi gāḷhaṃ taṃ niggayha codanāya katāya aṭṭhivedhaviddho viya caṇḍagajo maggaṃ otaranto viya ca sañjātasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.17-22) –
‘‘ဝိနတာနဒိယာ တီရေ၊ ဝိဟာသိ ပုရိသုတ္တမော။
‘‘Vinatānadiyā tīre, vihāsi purisuttamo;
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ။
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘မဓုဂန္ဓသ္သ ပုပ္ဖေန၊ ကေတကသ္သ အဟံ တဒာ။
‘‘Madhugandhassa pupphena, ketakassa ahaṃ tadā;
ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမပူဇယိံ။
Pasannacitto sumano, buddhaseṭṭhamapūjayiṃ.
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ။
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ သတ္ထာရာ ဝုတ္တဂာထာဒ္ဝယမေဝ အတ္တနော အရဟတ္တာဓိဂမနသ္သ အင္ကုသဘူတန္တိ ပစ္စုဒာဟာသိ။ တေနသ္သ တဒေဝ အညာဗ္ယာကရဏံ အဟောသီတိ။
Arahattaṃ pana patvā satthārā vuttagāthādvayameva attano arahattādhigamanassa aṅkusabhūtanti paccudāhāsi. Tenassa tadeva aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
ကပ္ပဋကုရတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Kappaṭakurattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Catutthavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၁၀. ကပ္ပဋကုရတ္ထေရဂာထာ • 10. Kappaṭakurattheragāthā