Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೧೦. ಕಪ್ಪಟಕುರತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
10. Kappaṭakurattheragāthāvaṇṇanā
ಅಯಮಿತಿ ಕಪ್ಪಟೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಕಪ್ಪಟಕುರತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಭಗವನ್ತಂ ವಿನತಾಯ ನಾಮ ನದಿಯಾ ತೀರೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಕೇತಕಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ದುಗ್ಗತಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಯಾವ ವಯಪ್ಪತ್ತಿ, ತಾವ ಅಞ್ಞಂ ಉಪಾಯಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಕಪ್ಪಟಖಣ್ಡನಿವಾಸನೋ ಸರಾವಹತ್ಥೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕುರಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ವಿಚರಿ, ತೇನ ಕಪ್ಪಟಕುರೋತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಿಣಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ತಿಣಲಾವನತ್ಥಂ ಅರಞ್ಞಂ ಗತೋ ತತ್ಥ ಅಞ್ಞತರಂ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಸ ಥೇರೋ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಾಯ ಕಿಚ್ಛಜೀವಿಕಾಯಾ’’ತಿ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವತ್ಥಕಪ್ಪಟಚೋಳಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿ। ಯದಾ ಚಸ್ಸ ಅನಭಿರತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ತಂ ಕಪ್ಪಟಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಭಿರತಿ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ಸಂವೇಗಂ ಪಟಿಲಭಿ। ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿ। ತಸ್ಸ ತಂ ಕಾರಣಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಕಪ್ಪಟಕುರೋ ಭಿಕ್ಖು ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ನಿದ್ದಾಯತಿ, ತಂ ಭಗವಾ ಚೋದೇನ್ತೋ –
Ayamitikappaṭoti āyasmato kappaṭakurattherassa gāthā. Kā uppatti. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ vinatāya nāma nadiyā tīre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā pasannamānaso ketakapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ duggatakule nibbattitvā yāva vayappatti, tāva aññaṃ upāyaṃ ajānanto kappaṭakhaṇḍanivāsano sarāvahattho tattha tattha kuraṃ pariyesanto vicari, tena kappaṭakurotveva paññāyittha. So vayappatto tiṇaṃ vikkiṇitvā jīvikaṃ kappento ekadivasaṃ tiṇalāvanatthaṃ araññaṃ gato tattha aññataraṃ khīṇāsavattheraṃ disvā taṃ upasaṅkamitvā vanditvā nisīdi. Tassa thero dhammaṃ kathesi. So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho ‘‘kiṃ me imāya kicchajīvikāyā’’ti pabbajitvā attano nivatthakappaṭacoḷaṃ ekasmiṃ ṭhāne nikkhipi. Yadā cassa anabhirati uppajjati, tadā taṃ kappaṭaṃ olokentassa anabhirati vigacchati, saṃvegaṃ paṭilabhi. Evaṃ karonto sattakkhattuṃ uppabbaji. Tassa taṃ kāraṇaṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Athekadivasaṃ kappaṭakuro bhikkhu dhammasabhāyaṃ parisapariyante nisinno niddāyati, taṃ bhagavā codento –
೧೯೯.
199.
‘‘ಅಯಮಿತಿ ಕಪ್ಪಟೋ ಕಪ್ಪಟಕುರೋ, ಅಚ್ಛಾಯ ಅತಿಭರಿತಾಯ।
‘‘Ayamiti kappaṭo kappaṭakuro, acchāya atibharitāya;
ಅಮತಘಟಿಕಾಯಂ ಧಮ್ಮಕಟಮತ್ತೋ, ಕತಪದಂ ಝಾನಾನಿ ಓಚೇತುಂ॥
Amataghaṭikāyaṃ dhammakaṭamatto, katapadaṃ jhānāni ocetuṃ.
೨೦೦.
200.
‘‘ಮಾ ಖೋ ತ್ವಂ ಕಪ್ಪಟ ಪಚಾಲೇಸಿ, ಮಾ ತ್ವಂ ಉಪಕಣ್ಣಮ್ಹಿ ತಾಳೇಸ್ಸಂ।
‘‘Mā kho tvaṃ kappaṭa pacālesi, mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessaṃ;
ನ ಹಿ ತ್ವಂ ಕಪ್ಪಟ ಮತ್ತಮಞ್ಞಾಸಿ, ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಹಿ ಪಚಲಾಯಮಾನೋ’’ತಿ॥ –
Na hi tvaṃ kappaṭa mattamaññāsi, saṅghamajjhamhi pacalāyamāno’’ti. –
ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಅಭಾಸಿ।
Gāthādvayaṃ abhāsi.
ತತ್ಥ ಅಯಮಿತಿ ಕಪ್ಪಟೋ ಕಪ್ಪಟಕುರೋತಿ ಕಪ್ಪಟಕುರೋ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಕಪ್ಪಟೋ, ಇಮಂ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ ಯಥಾ ತಥಾ ಜೀವಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕೋ ಅಚ್ಛಾಯ ಅತಿಭರಿತಾಯ ಅಮತಘಟಿಕಾಯಂ ಮಮ ಅಮತಘಟೇ ತಹಂ ತಹಂ ವಸ್ಸನ್ತೇ ‘‘ಅಮತಮಧಿಗತಂ ಅಹಮನುಸಾಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಮಿ’’ (ಮಹಾವ॰ ೧೨; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೬; ೨.೩೪೨)। ‘‘ಅನ್ಧೀಭೂತಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಆಹಞ್ಛಂ ಅಮತದುನ್ದುಭಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೧೧; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೫; ೨.೩೪೧) ಘೋಸೇತ್ವಾ ಮಯಾ ಧಮ್ಮಾಮತೇ ಪವಸ್ಸಿಯಮಾನೇ ಕತಪದಂ ಝಾನಾನಿ ಓಚೇತುಂ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಜ್ಝಾನಾನಿ ಉಪಚೇತುಂ ಭಾವೇತುಂ ಕತಪದಂ ಕಟಮಗ್ಗವಿಹಿತಭಾವನಾಮಗ್ಗಂ ಇದಂ ಮಮ ಸಾಸನಂ, ತಥಾಪಿ ಧಮ್ಮಕಟಮತ್ತೋ ಮಮ ಸಾಸನಧಮ್ಮತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಚಿತ್ತೋ ಅಪಗತಮಾನಸೋ ಕಪ್ಪಟಕುರೋತಿ ತಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ಪುನಪಿಸ್ಸ ಸಹೋಡ್ಢಂ ಚೋರಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಯ ಪಮಾದವಿಹಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಾ ಖೋ ತ್ವಂ, ಕಪ್ಪಟ, ಪಚಾಲೇಸೀ’’ತಿ ಗಾಥಮಾಹ।
Tattha ayamiti kappaṭo kappaṭakuroti kappaṭakuro bhikkhu ‘‘ayaṃ mama kappaṭo, imaṃ paridahitvā yathā tathā jīvāmī’’ti evaṃ uppannamicchāvitakko acchāya atibharitāya amataghaṭikāyaṃ mama amataghaṭe tahaṃ tahaṃ vassante ‘‘amatamadhigataṃ ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi’’ (mahāva. 12; ma. ni. 1.286; 2.342). ‘‘Andhībhūtasmiṃ lokasmiṃ, āhañchaṃ amatadundubhi’’ntiādinā (mahāva. 11; ma. ni. 1.285; 2.341) ghosetvā mayā dhammāmate pavassiyamāne katapadaṃ jhānāni ocetuṃ lokiyalokuttarajjhānāni upacetuṃ bhāvetuṃ katapadaṃ kaṭamaggavihitabhāvanāmaggaṃ idaṃ mama sāsanaṃ, tathāpi dhammakaṭamatto mama sāsanadhammato ukkaṇṭhacitto apagatamānaso kappaṭakuroti taṃ codetvā punapissa sahoḍḍhaṃ coraṃ gaṇhanto viya pamādavihāraṃ dassento ‘‘mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesī’’ti gāthamāha.
ತತ್ಥ ಮಾ ಖೋ ತ್ವಂ, ಕಪ್ಪಟ, ಪಚಾಲೇಸೀತಿ ತ್ವಂ, ಕಪ್ಪಟಕುರ, ‘‘ಮಮ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಾ ಖೋ ಪಚಾಲೇಸಿ ಮಾ ಪಚಲಾಹಿ ಮಾ ನಿದ್ದಂ ಉಪಗಚ್ಛಿ। ಮಾ ತ್ವಂ ಉಪಕಣ್ಣಮ್ಹಿ ತಾಳೇಸ್ಸನ್ತಿ ತಂ ನಿದ್ದಾಯಮಾನಂ ಉಪಕಣ್ಣಮ್ಹಿ ಕಣ್ಣಸಮೀಪೇ ದೇಸನಾಹತ್ಥೇನ ಅಹಂ ಮಾ ಪತಾಳೇಸ್ಸಂ। ಯಥಾ ಇತೋ ಪರಂ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಾಯ ಅಹಂ ತಂ ನ ಓವದೇಯ್ಯಂ, ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಹಿ ತ್ವಂ, ಕಪ್ಪಟ, ಮತ್ತಮಞ್ಞಾಸೀತಿ ತ್ವಂ, ಕಪ್ಪಟ, ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಹಿ ಪಚಲಾಯಮಾನೋ ಮತ್ತಂ ಪಮಾಣಂ ನ ವಾ ಮಞ್ಞಸಿ, ‘‘ಅಯಮತಿದುಲ್ಲಭೋ ಖಣೋ ಪಟಿಲದ್ಧೋ, ಸೋ ಮಾ ಉಪಜ್ಝಗಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಪಸ್ಸ ಯಾವ ಚ ತೇ ಅಪರದ್ಧನ್ತಿ ಚೋದೇಸಿ।
Tattha mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesīti tvaṃ, kappaṭakura, ‘‘mama dhammaṃ suṇissāmī’’ti nisīditvā mā kho pacālesi mā pacalāhi mā niddaṃ upagacchi. Mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessanti taṃ niddāyamānaṃ upakaṇṇamhi kaṇṇasamīpe desanāhatthena ahaṃ mā patāḷessaṃ. Yathā ito paraṃ kilesappahānāya ahaṃ taṃ na ovadeyyaṃ, tathā paṭipajjāhīti attho. Na hi tvaṃ, kappaṭa, mattamaññāsīti tvaṃ, kappaṭa, saṅghamajjhamhi pacalāyamāno mattaṃ pamāṇaṃ na vā maññasi, ‘‘ayamatidullabho khaṇo paṭiladdho, so mā upajjhagā’’ti ettakampi na jānāsi, passa yāva ca te aparaddhanti codesi.
ಏವಂ ಭಗವತಾ ದ್ವೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಗಾಳ್ಹಂ ತಂ ನಿಗ್ಗಯ್ಹ ಚೋದನಾಯ ಕತಾಯ ಅಟ್ಠಿವೇಧವಿದ್ಧೋ ವಿಯ ಚಣ್ಡಗಜೋ ಮಗ್ಗಂ ಓತರನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಸಞ್ಜಾತಸಂವೇಗೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೨.೧೭-೨೨) –
Evaṃ bhagavatā dvīhi gāthāhi gāḷhaṃ taṃ niggayha codanāya katāya aṭṭhivedhaviddho viya caṇḍagajo maggaṃ otaranto viya ca sañjātasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.17-22) –
‘‘ವಿನತಾನದಿಯಾ ತೀರೇ, ವಿಹಾಸಿ ಪುರಿಸುತ್ತಮೋ।
‘‘Vinatānadiyā tīre, vihāsi purisuttamo;
ಅದ್ದಸಂ ವಿರಜಂ ಬುದ್ಧಂ, ಏಕಗ್ಗಂ ಸುಸಮಾಹಿತಂ॥
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘ಮಧುಗನ್ಧಸ್ಸ ಪುಪ್ಫೇನ, ಕೇತಕಸ್ಸ ಅಹಂ ತದಾ।
‘‘Madhugandhassa pupphena, ketakassa ahaṃ tadā;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸುಮನೋ, ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಮಪೂಜಯಿಂ॥
Pasannacitto sumano, buddhaseṭṭhamapūjayiṃ.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಮಭಿಪೂಜಯಿಂ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ವುತ್ತಗಾಥಾದ್ವಯಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಅರಹತ್ತಾಧಿಗಮನಸ್ಸ ಅಙ್ಕುಸಭೂತನ್ತಿ ಪಚ್ಚುದಾಹಾಸಿ। ತೇನಸ್ಸ ತದೇವ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಂ ಅಹೋಸೀತಿ।
Arahattaṃ pana patvā satthārā vuttagāthādvayameva attano arahattādhigamanassa aṅkusabhūtanti paccudāhāsi. Tenassa tadeva aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
ಕಪ್ಪಟಕುರತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kappaṭakurattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ಚತುತ್ಥವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Catutthavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧೦. ಕಪ್ಪಟಕುರತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 10. Kappaṭakurattheragāthā