Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
10. කප්පටකුරත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
10. Kappaṭakurattheragāthāvaṇṇanā
අයමිති කප්පටොති ආයස්මතො කප්පටකුරත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො විපස්සිස්ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො එකදිවසං භගවන්තං විනතාය නාම නදියා තීරෙ අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ නිසින්නං දිස්වා පසන්නමානසො කෙතකපුප්ඵෙහි පූජං අකාසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ සාවත්ථියං දුග්ගතකුලෙ නිබ්බත්තිත්වා යාව වයප්පත්ති, තාව අඤ්ඤං උපායං අජානන්තො කප්පටඛණ්ඩනිවාසනො සරාවහත්ථො තත්ථ තත්ථ කුරං පරියෙසන්තො විචරි, තෙන කප්පටකුරොත්වෙව පඤ්ඤායිත්ථ. සො වයප්පත්තො තිණං වික්කිණිත්වා ජීවිකං කප්පෙන්තො එකදිවසං තිණලාවනත්ථං අරඤ්ඤං ගතො තත්ථ අඤ්ඤතරං ඛීණාසවත්ථෙරං දිස්වා තං උපසඞ්කමිත්වා වන්දිත්වා නිසීදි. තස්ස ථෙරො ධම්මං කථෙසි. සො ධම්මං සුත්වා පටිලද්ධසද්ධො ‘‘කිං මෙ ඉමාය කිච්ඡජීවිකායා’’ති පබ්බජිත්වා අත්තනො නිවත්ථකප්පටචොළං එකස්මිං ඨානෙ නික්ඛිපි. යදා චස්ස අනභිරති උප්පජ්ජති, තදා තං කප්පටං ඔලොකෙන්තස්ස අනභිරති විගච්ඡති, සංවෙගං පටිලභි. එවං කරොන්තො සත්තක්ඛත්තුං උප්පබ්බජි. තස්ස තං කාරණං භික්ඛූ භගවතො ආරොචෙසුං. අථෙකදිවසං කප්පටකුරො භික්ඛු ධම්මසභායං පරිසපරියන්තෙ නිසින්නො නිද්දායති, තං භගවා චොදෙන්තො –
Ayamitikappaṭoti āyasmato kappaṭakurattherassa gāthā. Kā uppatti. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ vinatāya nāma nadiyā tīre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā pasannamānaso ketakapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ duggatakule nibbattitvā yāva vayappatti, tāva aññaṃ upāyaṃ ajānanto kappaṭakhaṇḍanivāsano sarāvahattho tattha tattha kuraṃ pariyesanto vicari, tena kappaṭakurotveva paññāyittha. So vayappatto tiṇaṃ vikkiṇitvā jīvikaṃ kappento ekadivasaṃ tiṇalāvanatthaṃ araññaṃ gato tattha aññataraṃ khīṇāsavattheraṃ disvā taṃ upasaṅkamitvā vanditvā nisīdi. Tassa thero dhammaṃ kathesi. So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho ‘‘kiṃ me imāya kicchajīvikāyā’’ti pabbajitvā attano nivatthakappaṭacoḷaṃ ekasmiṃ ṭhāne nikkhipi. Yadā cassa anabhirati uppajjati, tadā taṃ kappaṭaṃ olokentassa anabhirati vigacchati, saṃvegaṃ paṭilabhi. Evaṃ karonto sattakkhattuṃ uppabbaji. Tassa taṃ kāraṇaṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Athekadivasaṃ kappaṭakuro bhikkhu dhammasabhāyaṃ parisapariyante nisinno niddāyati, taṃ bhagavā codento –
199.
199.
‘‘අයමිති කප්පටො කප්පටකුරො, අච්ඡාය අතිභරිතාය;
‘‘Ayamiti kappaṭo kappaṭakuro, acchāya atibharitāya;
අමතඝටිකායං ධම්මකටමත්තො, කතපදං ඣානානි ඔචෙතුං.
Amataghaṭikāyaṃ dhammakaṭamatto, katapadaṃ jhānāni ocetuṃ.
200.
200.
‘‘මා ඛො ත්වං කප්පට පචාලෙසි, මා ත්වං උපකණ්ණම්හි තාළෙස්සං;
‘‘Mā kho tvaṃ kappaṭa pacālesi, mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessaṃ;
න හි ත්වං කප්පට මත්තමඤ්ඤාසි, සඞ්ඝමජ්ඣම්හි පචලායමානො’’ති. –
Na hi tvaṃ kappaṭa mattamaññāsi, saṅghamajjhamhi pacalāyamāno’’ti. –
ගාථාද්වයං අභාසි.
Gāthādvayaṃ abhāsi.
තත්ථ අයමිති කප්පටො කප්පටකුරොති කප්පටකුරො භික්ඛු ‘‘අයං මම කප්පටො, ඉමං පරිදහිත්වා යථා තථා ජීවාමී’’ති එවං උප්පන්නමිච්ඡාවිතක්කො අච්ඡාය අතිභරිතාය අමතඝටිකායං මම අමතඝටෙ තහං තහං වස්සන්තෙ ‘‘අමතමධිගතං අහමනුසාසාමි, අහං ධම්මං දෙසෙමි’’ (මහාව. 12; ම. නි. 1.286; 2.342). ‘‘අන්ධීභූතස්මිං ලොකස්මිං, ආහඤ්ඡං අමතදුන්දුභි’’න්තිආදිනා (මහාව. 11; ම. නි. 1.285; 2.341) ඝොසෙත්වා මයා ධම්මාමතෙ පවස්සියමානෙ කතපදං ඣානානි ඔචෙතුං ලොකියලොකුත්තරජ්ඣානානි උපචෙතුං භාවෙතුං කතපදං කටමග්ගවිහිතභාවනාමග්ගං ඉදං මම සාසනං, තථාපි ධම්මකටමත්තො මම සාසනධම්මතො උක්කණ්ඨචිත්තො අපගතමානසො කප්පටකුරොති තං චොදෙත්වා පුනපිස්ස සහොඩ්ඪං චොරං ගණ්හන්තො විය පමාදවිහාරං දස්සෙන්තො ‘‘මා ඛො ත්වං, කප්පට, පචාලෙසී’’ති ගාථමාහ.
Tattha ayamiti kappaṭo kappaṭakuroti kappaṭakuro bhikkhu ‘‘ayaṃ mama kappaṭo, imaṃ paridahitvā yathā tathā jīvāmī’’ti evaṃ uppannamicchāvitakko acchāya atibharitāya amataghaṭikāyaṃ mama amataghaṭe tahaṃ tahaṃ vassante ‘‘amatamadhigataṃ ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi’’ (mahāva. 12; ma. ni. 1.286; 2.342). ‘‘Andhībhūtasmiṃ lokasmiṃ, āhañchaṃ amatadundubhi’’ntiādinā (mahāva. 11; ma. ni. 1.285; 2.341) ghosetvā mayā dhammāmate pavassiyamāne katapadaṃ jhānāni ocetuṃ lokiyalokuttarajjhānāni upacetuṃ bhāvetuṃ katapadaṃ kaṭamaggavihitabhāvanāmaggaṃ idaṃ mama sāsanaṃ, tathāpi dhammakaṭamatto mama sāsanadhammato ukkaṇṭhacitto apagatamānaso kappaṭakuroti taṃ codetvā punapissa sahoḍḍhaṃ coraṃ gaṇhanto viya pamādavihāraṃ dassento ‘‘mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesī’’ti gāthamāha.
තත්ථ මා ඛො ත්වං, කප්පට, පචාලෙසීති ත්වං, කප්පටකුර, ‘‘මම ධම්මං සුණිස්සාමී’’ති නිසීදිත්වා මා ඛො පචාලෙසි මා පචලාහි මා නිද්දං උපගච්ඡි. මා ත්වං උපකණ්ණම්හි තාළෙස්සන්ති තං නිද්දායමානං උපකණ්ණම්හි කණ්ණසමීපෙ දෙසනාහත්ථෙන අහං මා පතාළෙස්සං. යථා ඉතො පරං කිලෙසප්පහානාය අහං තං න ඔවදෙය්යං, තථා පටිපජ්ජාහීති අත්ථො. න හි ත්වං, කප්පට, මත්තමඤ්ඤාසීති ත්වං, කප්පට, සඞ්ඝමජ්ඣම්හි පචලායමානො මත්තං පමාණං න වා මඤ්ඤසි, ‘‘අයමතිදුල්ලභො ඛණො පටිලද්ධො, සො මා උපජ්ඣගා’’ති එත්තකම්පි න ජානාසි, පස්ස යාව ච තෙ අපරද්ධන්ති චොදෙසි.
Tattha mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesīti tvaṃ, kappaṭakura, ‘‘mama dhammaṃ suṇissāmī’’ti nisīditvā mā kho pacālesi mā pacalāhi mā niddaṃ upagacchi. Mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessanti taṃ niddāyamānaṃ upakaṇṇamhi kaṇṇasamīpe desanāhatthena ahaṃ mā patāḷessaṃ. Yathā ito paraṃ kilesappahānāya ahaṃ taṃ na ovadeyyaṃ, tathā paṭipajjāhīti attho. Na hi tvaṃ, kappaṭa, mattamaññāsīti tvaṃ, kappaṭa, saṅghamajjhamhi pacalāyamāno mattaṃ pamāṇaṃ na vā maññasi, ‘‘ayamatidullabho khaṇo paṭiladdho, so mā upajjhagā’’ti ettakampi na jānāsi, passa yāva ca te aparaddhanti codesi.
එවං භගවතා ද්වීහි ගාථාහි ගාළ්හං තං නිග්ගය්හ චොදනාය කතාය අට්ඨිවෙධවිද්ධො විය චණ්ඩගජො මග්ගං ඔතරන්තො විය ච සඤ්ජාතසංවෙගො විපස්සනං පට්ඨපෙත්වා නචිරස්සෙව අරහත්තං පාපුණි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.52.17-22) –
Evaṃ bhagavatā dvīhi gāthāhi gāḷhaṃ taṃ niggayha codanāya katāya aṭṭhivedhaviddho viya caṇḍagajo maggaṃ otaranto viya ca sañjātasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.17-22) –
‘‘විනතානදියා තීරෙ, විහාසි පුරිසුත්තමො;
‘‘Vinatānadiyā tīre, vihāsi purisuttamo;
අද්දසං විරජං බුද්ධං, එකග්ගං සුසමාහිතං.
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘මධුගන්ධස්ස පුප්ඵෙන, කෙතකස්ස අහං තදා;
‘‘Madhugandhassa pupphena, ketakassa ahaṃ tadā;
පසන්නචිත්තො සුමනො, බුද්ධසෙට්ඨමපූජයිං.
Pasannacitto sumano, buddhaseṭṭhamapūjayiṃ.
‘‘එකනවුතිතො කප්පෙ, යං පුප්ඵමභිපූජයිං;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
අරහත්තං පන පත්වා සත්ථාරා වුත්තගාථාද්වයමෙව අත්තනො අරහත්තාධිගමනස්ස අඞ්කුසභූතන්ති පච්චුදාහාසි. තෙනස්ස තදෙව අඤ්ඤාබ්යාකරණං අහොසීති.
Arahattaṃ pana patvā satthārā vuttagāthādvayameva attano arahattādhigamanassa aṅkusabhūtanti paccudāhāsi. Tenassa tadeva aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
කප්පටකුරත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Kappaṭakurattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
චතුත්ථවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Catutthavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 10. කප්පටකුරත්ථෙරගාථා • 10. Kappaṭakurattheragāthā