Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੧੦. ਕਪ੍ਪਟਕੁਰਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
10. Kappaṭakurattheragāthāvaṇṇanā
ਅਯਮਿਤਿ ਕਪ੍ਪਟੋਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਕਪ੍ਪਟਕੁਰਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਿਨਤਾਯ ਨਾਮ ਨਦਿਯਾ ਤੀਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਕੇਤਕਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਯਾવ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਤਾવ ਅਞ੍ਞਂ ਉਪਾਯਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਕਪ੍ਪਟਖਣ੍ਡਨਿવਾਸਨੋ ਸਰਾવਹਤ੍ਥੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਕੁਰਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ વਿਚਰਿ, ਤੇਨ ਕਪ੍ਪਟਕੁਰੋਤ੍વੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਸੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਿਣਂ વਿਕ੍ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਤਿਣਲਾવਨਤ੍ਥਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਗਤੋ ਤਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਖੀਣਾਸવਤ੍ਥੇਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਸ੍ਸ ਥੇਰੋ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਇਮਾਯ ਕਿਚ੍ਛਜੀવਿਕਾਯਾ’’ਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવਤ੍ਥਕਪ੍ਪਟਚੋਲ਼ਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿ। ਯਦਾ ਚਸ੍ਸ ਅਨਭਿਰਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਦਾ ਤਂ ਕਪ੍ਪਟਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਭਿਰਤਿ વਿਗਚ੍ਛਤਿ, ਸਂવੇਗਂ ਪਟਿਲਭਿ। ਏવਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਉਪ੍ਪਬ੍ਬਜਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਕਪ੍ਪਟਕੁਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਪਰਿਸਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਨਿਦ੍ਦਾਯਤਿ, ਤਂ ਭਗવਾ ਚੋਦੇਨ੍ਤੋ –
Ayamitikappaṭoti āyasmato kappaṭakurattherassa gāthā. Kā uppatti. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ vinatāya nāma nadiyā tīre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā pasannamānaso ketakapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ duggatakule nibbattitvā yāva vayappatti, tāva aññaṃ upāyaṃ ajānanto kappaṭakhaṇḍanivāsano sarāvahattho tattha tattha kuraṃ pariyesanto vicari, tena kappaṭakurotveva paññāyittha. So vayappatto tiṇaṃ vikkiṇitvā jīvikaṃ kappento ekadivasaṃ tiṇalāvanatthaṃ araññaṃ gato tattha aññataraṃ khīṇāsavattheraṃ disvā taṃ upasaṅkamitvā vanditvā nisīdi. Tassa thero dhammaṃ kathesi. So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho ‘‘kiṃ me imāya kicchajīvikāyā’’ti pabbajitvā attano nivatthakappaṭacoḷaṃ ekasmiṃ ṭhāne nikkhipi. Yadā cassa anabhirati uppajjati, tadā taṃ kappaṭaṃ olokentassa anabhirati vigacchati, saṃvegaṃ paṭilabhi. Evaṃ karonto sattakkhattuṃ uppabbaji. Tassa taṃ kāraṇaṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Athekadivasaṃ kappaṭakuro bhikkhu dhammasabhāyaṃ parisapariyante nisinno niddāyati, taṃ bhagavā codento –
੧੯੯.
199.
‘‘ਅਯਮਿਤਿ ਕਪ੍ਪਟੋ ਕਪ੍ਪਟਕੁਰੋ, ਅਚ੍ਛਾਯ ਅਤਿਭਰਿਤਾਯ।
‘‘Ayamiti kappaṭo kappaṭakuro, acchāya atibharitāya;
ਅਮਤਘਟਿਕਾਯਂ ਧਮ੍ਮਕਟਮਤ੍ਤੋ, ਕਤਪਦਂ ਝਾਨਾਨਿ ਓਚੇਤੁਂ॥
Amataghaṭikāyaṃ dhammakaṭamatto, katapadaṃ jhānāni ocetuṃ.
੨੦੦.
200.
‘‘ਮਾ ਖੋ ਤ੍વਂ ਕਪ੍ਪਟ ਪਚਾਲੇਸਿ, ਮਾ ਤ੍વਂ ਉਪਕਣ੍ਣਮ੍ਹਿ ਤਾਲ਼ੇਸ੍ਸਂ।
‘‘Mā kho tvaṃ kappaṭa pacālesi, mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessaṃ;
ਨ ਹਿ ਤ੍વਂ ਕਪ੍ਪਟ ਮਤ੍ਤਮਞ੍ਞਾਸਿ, ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝਮ੍ਹਿ ਪਚਲਾਯਮਾਨੋ’’ਤਿ॥ –
Na hi tvaṃ kappaṭa mattamaññāsi, saṅghamajjhamhi pacalāyamāno’’ti. –
ਗਾਥਾਦ੍વਯਂ ਅਭਾਸਿ।
Gāthādvayaṃ abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਅਯਮਿਤਿ ਕਪ੍ਪਟੋ ਕਪ੍ਪਟਕੁਰੋਤਿ ਕਪ੍ਪਟਕੁਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ‘‘ਅਯਂ ਮਮ ਕਪ੍ਪਟੋ, ਇਮਂ ਪਰਿਦਹਿਤ੍વਾ ਯਥਾ ਤਥਾ ਜੀવਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਿਚ੍ਛਾવਿਤਕ੍ਕੋ ਅਚ੍ਛਾਯ ਅਤਿਭਰਿਤਾਯ ਅਮਤਘਟਿਕਾਯਂ ਮਮ ਅਮਤਘਟੇ ਤਹਂ ਤਹਂ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ‘‘ਅਮਤਮਧਿਗਤਂ ਅਹਮਨੁਸਾਸਾਮਿ, ਅਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ’’ (ਮਹਾવ॰ ੧੨; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੮੬; ੨.੩੪੨)। ‘‘ਅਨ੍ਧੀਭੂਤਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਆਹਞ੍ਛਂ ਅਮਤਦੁਨ੍ਦੁਭਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮਹਾવ॰ ੧੧; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੮੫; ੨.੩੪੧) ਘੋਸੇਤ੍વਾ ਮਯਾ ਧਮ੍ਮਾਮਤੇ ਪવਸ੍ਸਿਯਮਾਨੇ ਕਤਪਦਂ ਝਾਨਾਨਿ ਓਚੇਤੁਂ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਜ੍ਝਾਨਾਨਿ ਉਪਚੇਤੁਂ ਭਾવੇਤੁਂ ਕਤਪਦਂ ਕਟਮਗ੍ਗવਿਹਿਤਭਾવਨਾਮਗ੍ਗਂ ਇਦਂ ਮਮ ਸਾਸਨਂ, ਤਥਾਪਿ ਧਮ੍ਮਕਟਮਤ੍ਤੋ ਮਮ ਸਾਸਨਧਮ੍ਮਤੋ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ ਅਪਗਤਮਾਨਸੋ ਕਪ੍ਪਟਕੁਰੋਤਿ ਤਂ ਚੋਦੇਤ੍વਾ ਪੁਨਪਿਸ੍ਸ ਸਹੋਡ੍ਢਂ ਚੋਰਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪਮਾਦવਿਹਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਾ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਕਪ੍ਪਟ, ਪਚਾਲੇਸੀ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ।
Tattha ayamiti kappaṭo kappaṭakuroti kappaṭakuro bhikkhu ‘‘ayaṃ mama kappaṭo, imaṃ paridahitvā yathā tathā jīvāmī’’ti evaṃ uppannamicchāvitakko acchāya atibharitāya amataghaṭikāyaṃ mama amataghaṭe tahaṃ tahaṃ vassante ‘‘amatamadhigataṃ ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi’’ (mahāva. 12; ma. ni. 1.286; 2.342). ‘‘Andhībhūtasmiṃ lokasmiṃ, āhañchaṃ amatadundubhi’’ntiādinā (mahāva. 11; ma. ni. 1.285; 2.341) ghosetvā mayā dhammāmate pavassiyamāne katapadaṃ jhānāni ocetuṃ lokiyalokuttarajjhānāni upacetuṃ bhāvetuṃ katapadaṃ kaṭamaggavihitabhāvanāmaggaṃ idaṃ mama sāsanaṃ, tathāpi dhammakaṭamatto mama sāsanadhammato ukkaṇṭhacitto apagatamānaso kappaṭakuroti taṃ codetvā punapissa sahoḍḍhaṃ coraṃ gaṇhanto viya pamādavihāraṃ dassento ‘‘mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesī’’ti gāthamāha.
ਤਤ੍ਥ ਮਾ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਕਪ੍ਪਟ, ਪਚਾਲੇਸੀਤਿ ਤ੍વਂ, ਕਪ੍ਪਟਕੁਰ, ‘‘ਮਮ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਮਾ ਖੋ ਪਚਾਲੇਸਿ ਮਾ ਪਚਲਾਹਿ ਮਾ ਨਿਦ੍ਦਂ ਉਪਗਚ੍ਛਿ। ਮਾ ਤ੍વਂ ਉਪਕਣ੍ਣਮ੍ਹਿ ਤਾਲ਼ੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਾਯਮਾਨਂ ਉਪਕਣ੍ਣਮ੍ਹਿ ਕਣ੍ਣਸਮੀਪੇ ਦੇਸਨਾਹਤ੍ਥੇਨ ਅਹਂ ਮਾ ਪਤਾਲ਼ੇਸ੍ਸਂ। ਯਥਾ ਇਤੋ ਪਰਂ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਾਯ ਅਹਂ ਤਂ ਨ ਓવਦੇਯ੍ਯਂ, ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਹਿ ਤ੍વਂ, ਕਪ੍ਪਟ, ਮਤ੍ਤਮਞ੍ਞਾਸੀਤਿ ਤ੍વਂ, ਕਪ੍ਪਟ, ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝਮ੍ਹਿ ਪਚਲਾਯਮਾਨੋ ਮਤ੍ਤਂ ਪਮਾਣਂ ਨ વਾ ਮਞ੍ਞਸਿ, ‘‘ਅਯਮਤਿਦੁਲ੍ਲਭੋ ਖਣੋ ਪਟਿਲਦ੍ਧੋ, ਸੋ ਮਾ ਉਪਜ੍ਝਗਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਾਸਿ, ਪਸ੍ਸ ਯਾવ ਚ ਤੇ ਅਪਰਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਚੋਦੇਸਿ।
Tattha mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesīti tvaṃ, kappaṭakura, ‘‘mama dhammaṃ suṇissāmī’’ti nisīditvā mā kho pacālesi mā pacalāhi mā niddaṃ upagacchi. Mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessanti taṃ niddāyamānaṃ upakaṇṇamhi kaṇṇasamīpe desanāhatthena ahaṃ mā patāḷessaṃ. Yathā ito paraṃ kilesappahānāya ahaṃ taṃ na ovadeyyaṃ, tathā paṭipajjāhīti attho. Na hi tvaṃ, kappaṭa, mattamaññāsīti tvaṃ, kappaṭa, saṅghamajjhamhi pacalāyamāno mattaṃ pamāṇaṃ na vā maññasi, ‘‘ayamatidullabho khaṇo paṭiladdho, so mā upajjhagā’’ti ettakampi na jānāsi, passa yāva ca te aparaddhanti codesi.
ਏવਂ ਭਗવਤਾ ਦ੍વੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਗਾਲ਼੍ਹਂ ਤਂ ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਚੋਦਨਾਯ ਕਤਾਯ ਅਟ੍ਠਿવੇਧવਿਦ੍ਧੋ વਿਯ ਚਣ੍ਡਗਜੋ ਮਗ੍ਗਂ ਓਤਰਨ੍ਤੋ વਿਯ ਚ ਸਞ੍ਜਾਤਸਂવੇਗੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੨.੧੭-੨੨) –
Evaṃ bhagavatā dvīhi gāthāhi gāḷhaṃ taṃ niggayha codanāya katāya aṭṭhivedhaviddho viya caṇḍagajo maggaṃ otaranto viya ca sañjātasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.17-22) –
‘‘વਿਨਤਾਨਦਿਯਾ ਤੀਰੇ, વਿਹਾਸਿ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮੋ।
‘‘Vinatānadiyā tīre, vihāsi purisuttamo;
ਅਦ੍ਦਸਂ વਿਰਜਂ ਬੁਦ੍ਧਂ, ਏਕਗ੍ਗਂ ਸੁਸਮਾਹਿਤਂ॥
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘ਮਧੁਗਨ੍ਧਸ੍ਸ ਪੁਪ੍ਫੇਨ, ਕੇਤਕਸ੍ਸ ਅਹਂ ਤਦਾ।
‘‘Madhugandhassa pupphena, ketakassa ahaṃ tadā;
ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ, ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਮਪੂਜਯਿਂ॥
Pasannacitto sumano, buddhaseṭṭhamapūjayiṃ.
‘‘ਏਕਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਪੁਪ੍ਫਮਭਿਪੂਜਯਿਂ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ વੁਤ੍ਤਗਾਥਾਦ੍વਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਰਹਤ੍ਤਾਧਿਗਮਨਸ੍ਸ ਅਙ੍ਕੁਸਭੂਤਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚੁਦਾਹਾਸਿ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਤਦੇવ ਅਞ੍ਞਾਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਅਹੋਸੀਤਿ।
Arahattaṃ pana patvā satthārā vuttagāthādvayameva attano arahattādhigamanassa aṅkusabhūtanti paccudāhāsi. Tenassa tadeva aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
ਕਪ੍ਪਟਕੁਰਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kappaṭakurattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ਚਤੁਤ੍ਥવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Catutthavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੧੦. ਕਪ੍ਪਟਕੁਰਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 10. Kappaṭakurattheragāthā