| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
१७९. कप्पियभूमिअनुजाननकथा
179. Kappiyabhūmianujānanakathā
२९५. बहारामकोट्ठकेति एत्थ समीपत्थे भुम्मवचनन्ति आह ‘‘बहारामकोट्ठकसमीपेति आरामकोट्ठकस्स बहि समीपेति अत्थो’’ति। अच्छन्तीति वसन्ति। एतन्ति ‘‘पच्चन्तिम’’न्ति एतं वचनं। धुरविहारोपीति पधानविहारोपि। तत्थ तत्थाति तस्मिं तस्मिं ठाने। अनुपगेयेवाति पातोयेव। ओरवसद्दन्ति उच्चरवसङ्खातं सद्दं। कपिलसुत्तपरियोसानेति सुत्तनिपाते (सु॰ नि॰ अट्ठ॰ २.कपिलसुत्तवण्णना) सङ्गहितस्स कपिलसुत्तस्स परियोसाने। पञ्चसतानं केवट्टपुरिसानन्ति सम्बन्धो।
295.Bahārāmakoṭṭhaketi ettha samīpatthe bhummavacananti āha ‘‘bahārāmakoṭṭhakasamīpeti ārāmakoṭṭhakassa bahi samīpeti attho’’ti. Acchantīti vasanti. Etanti ‘‘paccantima’’nti etaṃ vacanaṃ. Dhuravihāropīti padhānavihāropi. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne. Anupageyevāti pātoyeva. Oravasaddanti uccaravasaṅkhātaṃ saddaṃ. Kapilasuttapariyosāneti suttanipāte (su. ni. aṭṭha. 2.kapilasuttavaṇṇanā) saṅgahitassa kapilasuttassa pariyosāne. Pañcasatānaṃ kevaṭṭapurisānanti sambandho.
उस्सावनन्तिकादीसु एवं विनिच्छयो वेदितब्बोति योजना। यो विहारो करियतीति सम्बन्धो। भूमिया गति विय गति एतेसन्ति भूमिगतिका। पतिट्ठापेन्तेहि बहूहि भिक्खूहि पतिट्ठापेतब्बोति सम्बन्धो। निच्छारेन्तेहि भिक्खूहीति योजना। सयन्ति भिक्खु। तं पनाति ‘‘सङ्घस्स कप्पियकुटिं अधिट्ठामी’’ति वचनं पन। अवत्वापीति पिसद्दो तथा ‘‘वत्वापी’’ति अत्थं सम्पिण्डेति। अट्ठकथासूति महाअट्ठकथादीसु तीसु अट्ठकथासु। एत्थाति उस्सावनन्तिककुटियं। ‘‘समकालं वट्टती’’ति वचनं दळ्हीकरोन्तो आह ‘‘सचे ही’’तिआदि। वचनेति ‘‘कप्पियकुटिं करोमा’’ति वचने। तस्मिन्ति थम्भे। तेनेवाति अकतभावेनेव। हीति सच्चं। एत्थाति बहूसु।
Ussāvanantikādīsu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Yo vihāro kariyatīti sambandho. Bhūmiyā gati viya gati etesanti bhūmigatikā. Patiṭṭhāpentehi bahūhi bhikkhūhi patiṭṭhāpetabboti sambandho. Nicchārentehi bhikkhūhīti yojanā. Sayanti bhikkhu. Taṃ panāti ‘‘saṅghassa kappiyakuṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti vacanaṃ pana. Avatvāpīti pisaddo tathā ‘‘vatvāpī’’ti atthaṃ sampiṇḍeti. Aṭṭhakathāsūti mahāaṭṭhakathādīsu tīsu aṭṭhakathāsu. Etthāti ussāvanantikakuṭiyaṃ. ‘‘Samakālaṃ vaṭṭatī’’ti vacanaṃ daḷhīkaronto āha ‘‘sace hī’’tiādi. Vacaneti ‘‘kappiyakuṭiṃ karomā’’ti vacane. Tasminti thambhe. Tenevāti akatabhāveneva. Hīti saccaṃ. Etthāti bahūsu.
यतोति इट्ठकसिलामत्तिकापिण्डतो। वुत्तनयेनेवाति ‘‘बहूहि सम्परिवारेत्वा कप्पियकुटिं करोमा’’ति वुत्तनयेनेव। इट्ठकादयोति ‘‘कप्पियकुटिं करोमा’’ति अधिट्ठातब्बइट्ठकादयो। अन्धकट्ठकथायं वुत्तन्ति सम्बन्धो। तथाति यथा अन्धकट्ठकथायं वुत्तं, तथा। थम्भादीनि उक्खिपित्वा पतिट्ठापनञ्च ‘‘कप्पियकुटिं करोमा’’ति सावनञ्च अन्तं परियोसानमेतिस्साति उस्सावनन्तिका।
Yatoti iṭṭhakasilāmattikāpiṇḍato. Vuttanayenevāti ‘‘bahūhi samparivāretvā kappiyakuṭiṃ karomā’’ti vuttanayeneva. Iṭṭhakādayoti ‘‘kappiyakuṭiṃ karomā’’ti adhiṭṭhātabbaiṭṭhakādayo. Andhakaṭṭhakathāyaṃ vuttanti sambandho. Tathāti yathā andhakaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, tathā. Thambhādīni ukkhipitvā patiṭṭhāpanañca ‘‘kappiyakuṭiṃ karomā’’ti sāvanañca antaṃ pariyosānametissāti ussāvanantikā.
तासूति द्वीसु गोनिसादिकासु। यत्थाति कुटियं। नेव आरामो परिक्खित्तो होतीति सम्बन्धो। पुन यत्थाति कुटियं। अयन्ति कुटि। उभयत्थापीति आरामविहारगोनिसादिकासु द्वीसुपि। बहुतरं परिक्खित्तोपि परिक्खित्तोयेव नामाति योजना। एत्थाति उपड्ढपरिक्खित्तबहुतरपरिक्खित्तआरामे। गावो पविसित्वा यथासुखं निसीदन्ति एत्थाति गोनिसादा गोसाला। गोनिसादा वियाति गोनिसादिका कुटि।
Tāsūti dvīsu gonisādikāsu. Yatthāti kuṭiyaṃ. Neva ārāmo parikkhitto hotīti sambandho. Puna yatthāti kuṭiyaṃ. Ayanti kuṭi. Ubhayatthāpīti ārāmavihāragonisādikāsu dvīsupi. Bahutaraṃ parikkhittopi parikkhittoyeva nāmāti yojanā. Etthāti upaḍḍhaparikkhittabahutaraparikkhittaārāme. Gāvo pavisitvā yathāsukhaṃ nisīdanti etthāti gonisādā gosālā. Gonisādā viyāti gonisādikā kuṭi.
मनुस्सा वदन्तीति सम्बन्धो। एसाति कुटि। वुत्तेपीति पिसद्दे, ‘‘कप्पियकुटिं देमा’’ति वाक्यं अपेक्खति। अन्धकट्ठकथायं वुत्तन्ति सम्बन्धो। यस्मा वट्टति, तस्माति योजना। तेसन्ति सेससहधम्मिकदेवमनुस्सानं। तेहीति सेससहधम्मिकदेवमनुस्सेहि। पुनपि वुत्तं, किं वुत्तन्ति आह ‘‘भिक्खुस्स…पे॰… होती’’ति। अपीति तदञ्ञेसं। तन्ति वचनं। हीति सच्चं, यस्मा वा। सङ्घस्स सन्तकमेव वा भिक्खुस्स सन्तकमेव वाति योजना। इति तस्मा सुवुत्तन्ति सम्बन्धो। गहपतीनं सन्तकं गहपति कुटि। ‘‘कम्मवाचं सावेत्वा’’ति इदं उपलक्खणमत्तं कम्मवाचमवत्वा अपलोकनेनपि कप्पियत्ता। कम्मवाचाय वा अपलोकनेन वा सम्मनितब्बाति सम्मुति कुटि। इतिसद्दो परिसमापनत्थो।
Manussā vadantīti sambandho. Esāti kuṭi. Vuttepīti pisadde, ‘‘kappiyakuṭiṃ demā’’ti vākyaṃ apekkhati. Andhakaṭṭhakathāyaṃ vuttanti sambandho. Yasmā vaṭṭati, tasmāti yojanā. Tesanti sesasahadhammikadevamanussānaṃ. Tehīti sesasahadhammikadevamanussehi. Punapi vuttaṃ, kiṃ vuttanti āha ‘‘bhikkhussa…pe… hotī’’ti. Apīti tadaññesaṃ. Tanti vacanaṃ. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Saṅghassa santakameva vā bhikkhussa santakameva vāti yojanā. Iti tasmā suvuttanti sambandho. Gahapatīnaṃ santakaṃ gahapati kuṭi. ‘‘Kammavācaṃ sāvetvā’’ti idaṃ upalakkhaṇamattaṃ kammavācamavatvā apalokanenapi kappiyattā. Kammavācāya vā apalokanena vā sammanitabbāti sammuti kuṭi. Itisaddo parisamāpanattho.
यं आमिसं वुत्थं, सब्बं तं आमिसन्तियोजना। अकप्पियभूमियं सहसेय्यपहोनके गेहे वुत्थं ठपितन्ति सम्बन्धो। यं पन सङ्घिकं वा पुग्गलिकं वा अत्थीति योजना। तेसंयेवाति भिक्खुभिक्खुनीनमेव । एकरत्तम्पि ठपितं यं सन्तकं अत्थीति योजना। तन्ति सङ्घिकादि। तत्थाति अकप्पियभूमियं सहसेय्यपहोनकगेहे। एतन्ति अन्तोवुत्थअन्तोपक्कसङ्खातं यावयामकालिकं, ‘‘न कप्पती’’ति ब्यतिरेकस्स अन्वयं दस्सेन्तो आह ‘‘सत्ताहकालिकं पना’’तिआदि।
Yaṃ āmisaṃ vutthaṃ, sabbaṃ taṃ āmisantiyojanā. Akappiyabhūmiyaṃ sahaseyyapahonake gehe vutthaṃ ṭhapitanti sambandho. Yaṃ pana saṅghikaṃ vā puggalikaṃ vā atthīti yojanā. Tesaṃyevāti bhikkhubhikkhunīnameva . Ekarattampi ṭhapitaṃ yaṃ santakaṃ atthīti yojanā. Tanti saṅghikādi. Tatthāti akappiyabhūmiyaṃ sahaseyyapahonakagehe. Etanti antovutthaantopakkasaṅkhātaṃ yāvayāmakālikaṃ, ‘‘na kappatī’’ti byatirekassa anvayaṃ dassento āha ‘‘sattāhakālikaṃ panā’’tiādi.
तत्राति पुरिमवचनापेक्खं। तत्र वचनेति हि अत्थो। सामणेरो देतीति सम्बन्धो। यंकिञ्चि तण्डुलादिकं आमिसन्ति योजना। मुखसन्निधि नामाति आपत्तिया मुखो उपायो सन्निधि नामाति अत्थो। तत्थाति महापच्चरियं, मुखसन्निधिअन्तोवुत्थेसु वा। भिक्खु पचित्वा परिभुञ्जतीति सम्बन्धो। आमिससंसट्ठन्ति आमिसेन संसग्गं।
Tatrāti purimavacanāpekkhaṃ. Tatra vacaneti hi attho. Sāmaṇero detīti sambandho. Yaṃkiñci taṇḍulādikaṃ āmisanti yojanā. Mukhasannidhi nāmāti āpattiyā mukho upāyo sannidhi nāmāti attho. Tatthāti mahāpaccariyaṃ, mukhasannidhiantovutthesu vā. Bhikkhu pacitvā paribhuñjatīti sambandho. Āmisasaṃsaṭṭhanti āmisena saṃsaggaṃ.
जहितवत्थुकाति जहितं वत्थु एतासन्ति जहितवत्थुका। उस्सावनन्तिका कताति सम्बन्धो। साति उस्सावनन्तिका। यो योति थम्भो वा भित्तिपादो वा। इट्ठकादीहि कता उस्सावनन्तिकाति योजना। चयस्साति अधिट्ठानस्स। येहि पन इट्ठकादीहीतिआदिसद्देन थम्भसिलामत्तिकायो सङ्गण्हाति। तदञ्ञेसूति तेहि अधिट्ठितइट्ठकादीहि अञ्ञेसु।
Jahitavatthukāti jahitaṃ vatthu etāsanti jahitavatthukā. Ussāvanantikā katāti sambandho. Sāti ussāvanantikā. Yo yoti thambho vā bhittipādo vā. Iṭṭhakādīhi katā ussāvanantikāti yojanā. Cayassāti adhiṭṭhānassa. Yehi pana iṭṭhakādīhītiādisaddena thambhasilāmattikāyo saṅgaṇhāti. Tadaññesūti tehi adhiṭṭhitaiṭṭhakādīhi aññesu.
पाकारादिपरिक्खेपेति उपचारसीमापरिच्छिन्नस्स आरामस्स पाकारादिना परिक्खेपे कते। पाकारादीति आदिसद्देन वतिं सङ्गण्हाति। कप्पियकुटिं लद्धुं वट्टतीति गोनिसादिकाय अभावेन सेसासु तीसु कप्पियकुटीसु यंकिञ्चि कप्पियकुटिं लद्धुं वट्टतीति अत्थो। तत्थ तत्थाति तस्मिं तस्मिं ठाने। इतरा पनाति उस्सावनन्तिकगोनिसादिकाहि अञ्ञा। द्वेति उभो गहपतिसम्मुतियो, जहितवत्थुकाव होन्तीति सम्बन्धो। पक्खपासकमण्डलन्ति द्वे पक्खे अपतनत्थाय पसति बन्धतीति पक्खपासको, मण्डलन्ति छदनकोटिगोपानसीनं उपरि ठपितकट्ठविसेसो, पक्खपासको च मण्डलञ्च पक्खपासकमण्डलं।
Pākārādiparikkhepeti upacārasīmāparicchinnassa ārāmassa pākārādinā parikkhepe kate. Pākārādīti ādisaddena vatiṃ saṅgaṇhāti. Kappiyakuṭiṃ laddhuṃ vaṭṭatīti gonisādikāya abhāvena sesāsu tīsu kappiyakuṭīsu yaṃkiñci kappiyakuṭiṃ laddhuṃ vaṭṭatīti attho. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne. Itarā panāti ussāvanantikagonisādikāhi aññā. Dveti ubho gahapatisammutiyo, jahitavatthukāva hontīti sambandho. Pakkhapāsakamaṇḍalanti dve pakkhe apatanatthāya pasati bandhatīti pakkhapāsako, maṇḍalanti chadanakoṭigopānasīnaṃ upari ṭhapitakaṭṭhaviseso, pakkhapāsako ca maṇḍalañca pakkhapāsakamaṇḍalaṃ.
यत्राति यस्मिं ठाने। अनुपसम्पन्नस्स दत्वाति अनपेक्खविस्सज्जनेन अनुपसम्पन्नस्स दत्वा। चीवरविकप्पनं विय सापेक्खविस्सज्जनम्पि वट्टतीति वदन्ति। तत्राति पुरिमवचनापेक्खं। सोति करवीकतिस्सत्थेरो, पस्सित्वा पुच्छीति सम्बन्धो। थेरोति महासिवत्थेरो। लूखदिवसेति असिनिद्धदिवसे। ततोति ब्रवनतो, परन्ति सम्बन्धो। नन्ति महासिवत्थेरं। पमुखेति गब्भस्स पमुखे। तन्ति सब्बिकुम्भिं। बहीति विहारस्स बहि। सोति महासिवत्थेरो।
Yatrāti yasmiṃ ṭhāne. Anupasampannassa datvāti anapekkhavissajjanena anupasampannassa datvā. Cīvaravikappanaṃ viya sāpekkhavissajjanampi vaṭṭatīti vadanti. Tatrāti purimavacanāpekkhaṃ. Soti karavīkatissatthero, passitvā pucchīti sambandho. Theroti mahāsivatthero. Lūkhadivaseti asiniddhadivase. Tatoti bravanato, paranti sambandho. Nanti mahāsivattheraṃ. Pamukheti gabbhassa pamukhe. Tanti sabbikumbhiṃ. Bahīti vihārassa bahi. Soti mahāsivatthero.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १७९. कप्पियभूमिअनुजानना • 179. Kappiyabhūmianujānanā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / कप्पियभूमिअनुजाननकथा • Kappiyabhūmianujānanakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / कप्पियभूमिअनुजाननकथावण्णना • Kappiyabhūmianujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / कप्पियभूमिअनुजाननकथावण्णना • Kappiyabhūmianujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / कप्पियभूमिअनुजाननकथावण्णना • Kappiyabhūmianujānanakathāvaṇṇanā
