| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๔. การณปาลีสุตฺตวณฺณนา
4. Kāraṇapālīsuttavaṇṇanā
๑๙๔. จตุเตฺถ ปณฺฑิโต มเญฺญติ เอตฺถ มเญฺญติ อิทํ ‘‘มญฺญตี’’ติ อิมินา สมานตฺถํ นิปาตปทํฯ ตสฺส อิติ-สทฺทํ อาเนตฺวา อตฺถํ ทเสฺสโนฺต ‘‘ปณฺฑิโตติ มญฺญตี’’ติ อาหฯ อนุมติปุจฺฉาวเสน เจตํ วุตฺตํฯ เตเนวาห ‘‘อุทาหุ โน’’ติฯ ‘‘ตํ กิํ มญฺญติ ภวํ ปิงฺคิยานี สมณสฺส โคตมสฺส ปญฺญาเวยฺยตฺติย’’นฺติ วุตฺตเมวตฺถํ ปุน คณฺหโนฺต ‘‘ปณฺฑิโต มเญฺญ’’ติ อาห, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ภวํ ปิงฺคิยานี สมณํ โคตมํ ปณฺฑิโตติ มญฺญติ อุทาหุ โน’’ติ, ยถา เต ขเมยฺย, ตถา นํ กเถหีติ อธิปฺปาโยฯ อหํ โก นาม, มม อวิสโย เอโสติ ทเสฺสติฯ โก จาติ เหตุนิสฺสเกฺก ปจฺจตฺตวจนนฺติ อาห ‘‘กุโต จา’’ติฯ ตถา จาห ‘‘เกน การเณน ชานิสฺสามี’’ติ, เยน การเณน สมณสฺส โคตมสฺส ปญฺญาเวยฺยตฺติยํ ชาเนยฺยํ , ตํ การณํ มยิ นตฺถีติ อธิปฺปาโยฯ พุโทฺธเยว ภเวยฺย อพุทฺธสฺส สพฺพถา พุทฺธญาณานุภาวํ ชานิตุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตาติฯ วุตฺตเญฺหตํ – ‘‘อปฺปมตฺตกํ ปเนตํ, ภิกฺขเว, โอรมตฺตกํ สีลมตฺตกํ, เยน ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย (ที. นิ. ๑.๗)ฯ อตฺถิ, ภิกฺขเว, อเญฺญว ธมฺมา คมฺภีรา ทุทฺทสา ทุรนุโพธา…เป.… เยหิ ตถาคตสฺส ยถาภูตํ วณฺณํ สมฺมา วทมาโน วเทยฺยา’’ติ (ที. นิ. ๑.๒๘) จฯ เอตฺถาติ ‘‘โสปิ นูนสฺส ตาทิโส’’ติ เอตสฺมิํ ปเทฯ
194. Catutthe paṇḍito maññeti ettha maññeti idaṃ ‘‘maññatī’’ti iminā samānatthaṃ nipātapadaṃ. Tassa iti-saddaṃ ānetvā atthaṃ dassento ‘‘paṇḍitoti maññatī’’ti āha. Anumatipucchāvasena cetaṃ vuttaṃ. Tenevāha ‘‘udāhu no’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññati bhavaṃ piṅgiyānī samaṇassa gotamassa paññāveyyattiya’’nti vuttamevatthaṃ puna gaṇhanto ‘‘paṇḍito maññe’’ti āha, tasmā vuttaṃ ‘‘bhavaṃ piṅgiyānī samaṇaṃ gotamaṃ paṇḍitoti maññati udāhu no’’ti, yathā te khameyya, tathā naṃ kathehīti adhippāyo. Ahaṃ ko nāma, mama avisayo esoti dasseti. Ko cāti hetunissakke paccattavacananti āha ‘‘kuto cā’’ti. Tathā cāha ‘‘kena kāraṇena jānissāmī’’ti, yena kāraṇena samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jāneyyaṃ , taṃ kāraṇaṃ mayi natthīti adhippāyo. Buddhoyeva bhaveyya abuddhassa sabbathā buddhañāṇānubhāvaṃ jānituṃ asakkuṇeyyattāti. Vuttañhetaṃ – ‘‘appamattakaṃ panetaṃ, bhikkhave, oramattakaṃ sīlamattakaṃ, yena puthujjano tathāgatassa vaṇṇaṃ vadamāno vadeyya (dī. ni. 1.7). Atthi, bhikkhave, aññeva dhammā gambhīrā duddasā duranubodhā…pe… yehi tathāgatassa yathābhūtaṃ vaṇṇaṃ sammā vadamāno vadeyyā’’ti (dī. ni. 1.28) ca. Etthāti ‘‘sopi nūnassa tādiso’’ti etasmiṃ pade.
ปสตฺถปฺปสโตฺถติ ปสเตฺถหิ ปาสํเสหิ อตฺตโน คุเณเหว โส ปสโตฺถ, น ตสฺส กิตฺตินา, ปสํสาสภาเวเนว ปาสํโสติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘สพฺพคุณาน’’นฺติอาทิฯ มณิรตนนฺติ จกฺกวตฺติโน มณิรตนํฯ
Pasatthappasatthoti pasatthehi pāsaṃsehi attano guṇeheva so pasattho, na tassa kittinā, pasaṃsāsabhāveneva pāsaṃsoti attho. Tenāha ‘‘sabbaguṇāna’’ntiādi. Maṇiratananti cakkavattino maṇiratanaṃ.
สเทวเก ปาสํสานมฺปิ ปาสํโสติ ทเสฺสตุํ ‘‘ปสเตฺถหิ วา’’ติ ทุติยวิกโปฺป คหิโตฯ อรณียโต อโตฺถ, โส เอว วสตีติ วโสติ อตฺถวโสฯ ตสฺส ตสฺส ปโยคสฺส อานิสํสภูตํ ผลนฺติ อาห ‘‘อตฺถวสนฺติ อตฺถานิสํส’’นฺติฯ อโตฺถ วา ผลํ ตทธีนวุตฺติตาย วโส เอตสฺสาติ อตฺถวโส, การณํฯ
Sadevake pāsaṃsānampi pāsaṃsoti dassetuṃ ‘‘pasatthehi vā’’ti dutiyavikappo gahito. Araṇīyato attho, so eva vasatīti vasoti atthavaso. Tassa tassa payogassa ānisaṃsabhūtaṃ phalanti āha ‘‘atthavasanti atthānisaṃsa’’nti. Attho vā phalaṃ tadadhīnavuttitāya vaso etassāti atthavaso, kāraṇaṃ.
ขุทฺทกมธูติ ขุทฺทกมกฺขิกาหิ กตทณฺฑกมธุฯ อเนฬกนฺติ นิโทฺทสํ อปคตมกฺขิกณฺฑกํฯ
Khuddakamadhūti khuddakamakkhikāhi katadaṇḍakamadhu. Aneḷakanti niddosaṃ apagatamakkhikaṇḍakaṃ.
อุทาหรียติ อุเพฺพคปีติวเสนาติ อุทานํ, ตถา วา อุทาหรณํ อุทานํฯ เตนาห ‘‘อุทาหารํ อุทาหรี’’ติฯ ยถา ปน ตํ วจนํ อุทานนฺติ วุจฺจติ, ตํ ทเสฺสตุํ ‘‘ยถา หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
Udāharīyati ubbegapītivasenāti udānaṃ, tathā vā udāharaṇaṃ udānaṃ. Tenāha ‘‘udāhāraṃ udāharī’’ti. Yathā pana taṃ vacanaṃ udānanti vuccati, taṃ dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
การณปาลีสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Kāraṇapālīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๔. การณปาลีสุตฺตํ • 4. Kāraṇapālīsuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๔. การณปาลีสุตฺตวณฺณนา • 4. Kāraṇapālīsuttavaṇṇanā
