| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
१०. कारण्डवसुत्तवण्णना
10. Kāraṇḍavasuttavaṇṇanā
१०. दसमे पटिचरतीति पटिच्छादनवसेन चरति पवत्तति। पटिच्छादनट्ठो एव वा चरति-सद्दो अनेकत्थत्ता धातूनन्ति आह ‘‘पटिच्छादेती’’ति। अञ्ञेनाञ्ञन्ति पन पटिच्छादनाकारदस्सनन्ति आह ‘‘अञ्ञेन कारणेना’’तिआदि। तत्थ अञ्ञं कारणं वचनं वाति यं चोदकेन चुदितकस्स दोसविभावनं कारणं, वचनं वा वुत्तं, तं ततो अञ्ञेनेव कारणेन, वचनेन वा पटिच्छादेति। कारणेनाति चोदनाय अमूलाय अमूलिकभावदीपनिया युत्तिया वा। वचनेनाति तदत्थबोधकेन वचनेन। ‘‘को आपन्नो’’तिआदिना चोदनं विस्सज्जेत्वाव विक्खेपापज्जनं अञ्ञेनाञ्ञं पटिचरणं। बहिद्धा कथापनामना नाम ‘‘इत्थन्नामं आपत्तिं आपन्नोसी’’ति वुत्ते – ‘‘पाटलिपुत्तं गतोम्ही’’तिआदिना चोदनं विस्सज्जेत्वाति अयमेव विसेसो। यो हि ‘‘आपत्तिं आपन्नोसी’’ति वुत्तो ‘‘को आपन्नो, किं आपन्नो, किस्मिं आपन्ना, कं भणथ, किं भणथा’’ति वा वदति, ‘‘एवरूपं किञ्चि तया दिट्ठ’’न्ति वुत्ते ‘‘न सुणामी’’ति सोतं वा उपनेति, अयं अञ्ञेनाञ्ञं पटिचरति नाम। यो पन ‘‘इत्थन्नामं नाम आपत्तिं आपन्नोसी’’ति पुट्ठो ‘‘पाटलिपुत्तं गतोम्ही’’ति वत्वा पुन ‘‘न तव पाटलिपुत्तगमनं पुच्छाम, आपत्तिं पुच्छामा’’ति वुत्ते ततो ‘‘राजगहं गतोम्हि। राजगहं वा याहि ब्राह्मणगहं वा, आपत्तिं आपन्नोसीति। तं तत्थ मे सूकरमंसं लद्ध’’न्तिआदीनि वदति, अयं बहिद्धा कथं अपनामेति नाम । समणकचवरोति समणवेसधारणेन समणप्पतिरूपकताय समणानं कचवरभूतं।
10. Dasame paṭicaratīti paṭicchādanavasena carati pavattati. Paṭicchādanaṭṭho eva vā carati-saddo anekatthattā dhātūnanti āha ‘‘paṭicchādetī’’ti. Aññenāññanti pana paṭicchādanākāradassananti āha ‘‘aññena kāraṇenā’’tiādi. Tattha aññaṃ kāraṇaṃ vacanaṃ vāti yaṃ codakena cuditakassa dosavibhāvanaṃ kāraṇaṃ, vacanaṃ vā vuttaṃ, taṃ tato aññeneva kāraṇena, vacanena vā paṭicchādeti. Kāraṇenāti codanāya amūlāya amūlikabhāvadīpaniyā yuttiyā vā. Vacanenāti tadatthabodhakena vacanena. ‘‘Ko āpanno’’tiādinā codanaṃ vissajjetvāva vikkhepāpajjanaṃ aññenāññaṃ paṭicaraṇaṃ. Bahiddhā kathāpanāmanā nāma ‘‘itthannāmaṃ āpattiṃ āpannosī’’ti vutte – ‘‘pāṭaliputtaṃ gatomhī’’tiādinā codanaṃ vissajjetvāti ayameva viseso. Yo hi ‘‘āpattiṃ āpannosī’’ti vutto ‘‘ko āpanno, kiṃ āpanno, kismiṃ āpannā, kaṃ bhaṇatha, kiṃ bhaṇathā’’ti vā vadati, ‘‘evarūpaṃ kiñci tayā diṭṭha’’nti vutte ‘‘na suṇāmī’’ti sotaṃ vā upaneti, ayaṃ aññenāññaṃ paṭicarati nāma. Yo pana ‘‘itthannāmaṃ nāma āpattiṃ āpannosī’’ti puṭṭho ‘‘pāṭaliputtaṃ gatomhī’’ti vatvā puna ‘‘na tava pāṭaliputtagamanaṃ pucchāma, āpattiṃ pucchāmā’’ti vutte tato ‘‘rājagahaṃ gatomhi. Rājagahaṃ vā yāhi brāhmaṇagahaṃ vā, āpattiṃ āpannosīti. Taṃ tattha me sūkaramaṃsaṃ laddha’’ntiādīni vadati, ayaṃ bahiddhā kathaṃ apanāmeti nāma . Samaṇakacavaroti samaṇavesadhāraṇena samaṇappatirūpakatāya samaṇānaṃ kacavarabhūtaṃ.
कारण्डवं (सु॰ नि॰ अट्ठ॰ २.२८३-२८४) निद्धमथाति विपन्नसीलताय कचवरभूतं पुग्गलं कचवरमिव अनपेक्खा अपनेथ। कसम्बुं अपकस्सथाति कसम्बुभूतञ्च नं खत्तियादीनं मज्झगतं पभिन्नपग्घरितकुट्ठं चण्डालं विय अपकड्ढथ। किं कारणं? सङ्घारामो नाम सीलवन्तानं कतो, न दुस्सीलानं। यतो एतदेव सन्धायाह ‘‘ततो पलापे वाहेथ, अस्समणे समणमानिने’’ति। यथा पलापा अन्तोसाररहिता अतण्डुला बहि थुसेन वीही विय दिस्सन्ति, एवं पापभिक्खू अन्तो सीलरहितापि बहि कासावादिपरिक्खारेन भिक्खू विय दिस्सन्ति, तस्मा ‘‘पलापा’’ति वुच्चन्ति। ते पलापे वाहेथ ओपुनथ विधमथ, परमत्थतो अस्समणे समणवेसमत्तेन समणमानिने। कप्पयव्होति कप्पेथ, करोथाति वुत्तं होति। पतिस्सताति सप्पतिस्सा। वट्टदुक्खस्स अन्तं करिस्सथ, परिनिब्बानं पापुणिस्सथाति अत्थो।
Kāraṇḍavaṃ (su. ni. aṭṭha. 2.283-284) niddhamathāti vipannasīlatāya kacavarabhūtaṃ puggalaṃ kacavaramiva anapekkhā apanetha. Kasambuṃ apakassathāti kasambubhūtañca naṃ khattiyādīnaṃ majjhagataṃ pabhinnapaggharitakuṭṭhaṃ caṇḍālaṃ viya apakaḍḍhatha. Kiṃ kāraṇaṃ? Saṅghārāmo nāma sīlavantānaṃ kato, na dussīlānaṃ. Yato etadeva sandhāyāha ‘‘tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānine’’ti. Yathā palāpā antosārarahitā ataṇḍulā bahi thusena vīhī viya dissanti, evaṃ pāpabhikkhū anto sīlarahitāpi bahi kāsāvādiparikkhārena bhikkhū viya dissanti, tasmā ‘‘palāpā’’ti vuccanti. Te palāpe vāhetha opunatha vidhamatha, paramatthato assamaṇe samaṇavesamattena samaṇamānine. Kappayavhoti kappetha, karothāti vuttaṃ hoti. Patissatāti sappatissā. Vaṭṭadukkhassa antaṃ karissatha, parinibbānaṃ pāpuṇissathāti attho.
कारण्डवसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Kāraṇḍavasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
मेत्तावग्गवण्णना निट्ठिता।
Mettāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १०. कारण्डवसुत्तं • 10. Kāraṇḍavasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / १०. कारण्डवसुत्तवण्णना • 10. Kāraṇḍavasuttavaṇṇanā
