| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
६. करोतोसुत्तवण्णना
6. Karotosuttavaṇṇanā
२११. सहत्था करोन्तस्साति सहत्थेन करोन्तस्स। निस्सग्गियथावरादयोपि इध सहत्थकरणेनेव सङ्गहिता। हत्थादीनीति हत्थपादकण्णनासादीनि। पचनं दहनं विबाधनन्ति आह ‘‘दण्डेन पीळेन्तस्सा’’ति। पपञ्चसूदनियं ‘‘तज्जेन्तस्स चा’’ति अत्थो वुत्तो, इध पन सुमङ्गलविलासिनियं विय तज्जनं परिभासनं दण्डेनेव सङ्गहेत्वा ‘‘दण्डेन पीळेन्तस्स’’इच्चेव वुत्तं। सोकं सयं करोन्तस्साति परस्स सोककारणं सयं करोन्तस्स, सोकं वा उप्पादेन्तस्स। परेहि अत्तनो वचनकरेहि। सयम्पि फन्दतोति परस्स विबाधनप्पयोगेन सयम्पि फन्दतो। अतिपातयतोति पदं सुद्धकत्तुअत्थे हेतुकत्तुअत्थे च वत्ततीति आह – ‘‘हनन्तस्सपि हनापेन्तस्सपी’’ति। कारणवसेनाति कारापनवसेन।
211.Sahatthā karontassāti sahatthena karontassa. Nissaggiyathāvarādayopi idha sahatthakaraṇeneva saṅgahitā. Hatthādīnīti hatthapādakaṇṇanāsādīni. Pacanaṃ dahanaṃ vibādhananti āha ‘‘daṇḍena pīḷentassā’’ti. Papañcasūdaniyaṃ ‘‘tajjentassa cā’’ti attho vutto, idha pana sumaṅgalavilāsiniyaṃ viya tajjanaṃ paribhāsanaṃ daṇḍeneva saṅgahetvā ‘‘daṇḍena pīḷentassa’’icceva vuttaṃ. Sokaṃ sayaṃ karontassāti parassa sokakāraṇaṃ sayaṃ karontassa, sokaṃ vā uppādentassa. Parehi attano vacanakarehi. Sayampi phandatoti parassa vibādhanappayogena sayampi phandato. Atipātayatoti padaṃ suddhakattuatthe hetukattuatthe ca vattatīti āha – ‘‘hanantassapi hanāpentassapī’’ti. Kāraṇavasenāti kārāpanavasena.
घरस्स भित्ति अन्तो च बहि च सन्धिता हुत्वा ठिताव घरसन्धि। किञ्चिपि असेसेत्वा निरवसेसो लोपो निल्लोपो। एकागारे नियुत्तो विलोपो एकागारिको। परितो सब्बसो पन्थे हननं परिपन्थो। पापं न करीयति पुब्बे असतो उप्पादेतुं असक्कुणेय्यत्ता, तस्मा नत्थि पापं। यदि एवं कथं सत्ता पापे पवत्तन्तीति आह ‘‘सत्ता पन करोमाति एवंसञ्ञिनो होन्ती’’ति एवं किरस्स होति इमेसञ्हि सत्तानं हिंसादिकिरिया न अत्तानं फुसति तस्स निच्चताय निब्बिकारत्ता, सरीरं पन अचेतनं कट्ठकलिङ्गरूपमं, तस्मिं विकोपितेपि न किञ्चि पापन्ति। खुरनेमिनाति निसितखुरमयनेमिना, खुरसदिसनेमिनाति अत्थो।
Gharassa bhitti anto ca bahi ca sandhitā hutvā ṭhitāva gharasandhi. Kiñcipi asesetvā niravaseso lopo nillopo. Ekāgāre niyutto vilopo ekāgāriko. Parito sabbaso panthe hananaṃ paripantho. Pāpaṃ na karīyati pubbe asato uppādetuṃ asakkuṇeyyattā, tasmā natthi pāpaṃ. Yadi evaṃ kathaṃ sattā pāpe pavattantīti āha ‘‘sattā pana karomāti evaṃsaññino hontī’’ti evaṃ kirassa hoti imesañhi sattānaṃ hiṃsādikiriyā na attānaṃ phusati tassa niccatāya nibbikārattā, sarīraṃ pana acetanaṃ kaṭṭhakaliṅgarūpamaṃ, tasmiṃ vikopitepi na kiñci pāpanti. Khuranemināti nisitakhuramayaneminā, khurasadisanemināti attho.
गङ्गाय दक्खिणा दिसा अप्पतिरूपदेसो, उत्तरदिसा पतिरूपदेसोति अधिप्पायेन ‘‘दक्खिणञ्चेपी’’तिआदि वुत्तन्ति आह ‘‘दक्खिणतीरे मनुस्सा कक्खळा’’तिआदि। महायागन्ति महाविजितयञ्ञसदिसं महायागं। उपोसथकम्मेनाति उपोसथकम्मेन च। च-सद्दो हेत्थ लुत्तनिद्दिट्ठो। दमसद्दो हि इन्द्रियसंवरस्स उपोसथसीलस्स च वाचको इधाधिप्पेतो। केचि पन ‘‘उपोसथकम्मेना’’ति इदं इन्द्रियदमनस्स विसेसनं, तस्मा ‘‘उपोसथकम्मभूतेन इन्द्रियदमेना’’ति अत्थं वदन्ति। सीलसंयमेनाति सीलसंवरेन। सच्चवचनेनाति सच्चवाचाय। तस्सा विसुं वचनं लोके गरुतरपुञ्ञसम्मतभावतो। यथा हि पापधम्मेसु मुसावादो गरु, एवं पुञ्ञधम्मेसु सच्चवाचा। तेनाह भगवा – ‘‘एकं धम्मं अतीतस्सा’’तिआदि (इतिवु॰ २५)। पवत्तीति यो करोतीति वुच्चति, तस्स सन्ताने फलस्स निब्बत्तिया पच्चयभावेन पवत्ति। सब्बथाति ‘‘करोतो’’तिआदिना वुत्तेन सब्बप्पकारेन किरियमेव पटिक्खिपन्ति।
Gaṅgāya dakkhiṇā disā appatirūpadeso, uttaradisā patirūpadesoti adhippāyena ‘‘dakkhiṇañcepī’’tiādi vuttanti āha ‘‘dakkhiṇatīre manussā kakkhaḷā’’tiādi. Mahāyāganti mahāvijitayaññasadisaṃ mahāyāgaṃ. Uposathakammenāti uposathakammena ca. Ca-saddo hettha luttaniddiṭṭho. Damasaddo hi indriyasaṃvarassa uposathasīlassa ca vācako idhādhippeto. Keci pana ‘‘uposathakammenā’’ti idaṃ indriyadamanassa visesanaṃ, tasmā ‘‘uposathakammabhūtena indriyadamenā’’ti atthaṃ vadanti. Sīlasaṃyamenāti sīlasaṃvarena. Saccavacanenāti saccavācāya. Tassā visuṃ vacanaṃ loke garutarapuññasammatabhāvato. Yathā hi pāpadhammesu musāvādo garu, evaṃ puññadhammesu saccavācā. Tenāha bhagavā – ‘‘ekaṃ dhammaṃ atītassā’’tiādi (itivu. 25). Pavattīti yo karotīti vuccati, tassa santāne phalassa nibbattiyā paccayabhāvena pavatti. Sabbathāti ‘‘karoto’’tiādinā vuttena sabbappakārena kiriyameva paṭikkhipanti.
करोतोसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Karotosuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ६. करोतोसुत्तं • 6. Karotosuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ६. करोतोसुत्तवण्णना • 6. Karotosuttavaṇṇanā
