Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
౮. కాసావవగ్గో
8. Kāsāvavaggo
[౨౨౧] ౧. కాసావజాతకవణ్ణనా
[221] 1. Kāsāvajātakavaṇṇanā
అనిక్కసావో కాసావన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో దేవదత్తం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు పన రాజగహే సముట్ఠితం. ఏకస్మిం సమయే ధమ్మసేనాపతి పఞ్చహి భిక్ఖుసతేహి సద్ధిం వేళువనే విహరతి. దేవదత్తోపి అత్తనో అనురూపాయ దుస్సీలపరిసాయ పరివుతో గయాసీసే విహరతి. తస్మిం సమయే రాజగహవాసినో ఛన్దకం సఙ్ఘరిత్వా దానం సజ్జయింసు. అథేకో వోహారత్థాయ ఆగతవాణిజో ఇమం సాటకం విస్సజ్జేత్వా ‘‘మమ్పి పత్తికం కరోథా’’తి మహగ్ఘం గన్ధకాసావం అదాసి. నాగరా మహాదానం పవత్తయింసు, సబ్బం ఛన్దకేన సఙ్కడ్ఢితం కహాపణేహేవ నిట్ఠాసి. సో సాటకో అతిరేకో అహోసి. మహాజనో సన్నిపతిత్వా ‘‘అయం గన్ధకాసావసాటకో అతిరేకో. కస్స నం దేమ, కిం సారిపుత్తత్థేరస్స, ఉదాహు దేవదత్తస్సా’’తి మన్తయింసు.
Anikkasāvokāsāvanti idaṃ satthā jetavane viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Vatthu pana rājagahe samuṭṭhitaṃ. Ekasmiṃ samaye dhammasenāpati pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ veḷuvane viharati. Devadattopi attano anurūpāya dussīlaparisāya parivuto gayāsīse viharati. Tasmiṃ samaye rājagahavāsino chandakaṃ saṅgharitvā dānaṃ sajjayiṃsu. Atheko vohāratthāya āgatavāṇijo imaṃ sāṭakaṃ vissajjetvā ‘‘mampi pattikaṃ karothā’’ti mahagghaṃ gandhakāsāvaṃ adāsi. Nāgarā mahādānaṃ pavattayiṃsu, sabbaṃ chandakena saṅkaḍḍhitaṃ kahāpaṇeheva niṭṭhāsi. So sāṭako atireko ahosi. Mahājano sannipatitvā ‘‘ayaṃ gandhakāsāvasāṭako atireko. Kassa naṃ dema, kiṃ sāriputtattherassa, udāhu devadattassā’’ti mantayiṃsu.
తత్థేకే ‘‘సారిపుత్తత్థేరస్సా’’తి ఆహంసు. అపరే ‘‘సారిపుత్తత్థేరో కతిపాహం వసిత్వా యథారుచి పక్కమిస్సతి , దేవదత్తత్థేరో పన నిబద్ధం అమ్హాకం నగరమేవ ఉపనిస్సాయ విహరతి, మఙ్గలామఙ్గలేసు అయమేవ అమ్హాకం అవస్సయో, దేవదత్తస్స దస్సామా’’తి ఆహంసు. సమ్బహులికం కరోన్తేసుపి ‘‘దేవదత్తస్స దస్సామా’’తి వత్తారో బహుతరా అహేసుం, అథ నం దేవదత్తస్స అదంసు. దేవదత్తో తస్స దసా ఛిన్దాపేత్వా ఓవట్టికం సిబ్బాపేత్వా రజాపేత్వా సువణ్ణపట్టవణ్ణం కత్వా పారుపి. తస్మిం కాలే తింసమత్తా భిక్ఖూ రాజగహా నిక్ఖమిత్వా సావత్థిం గన్త్వా సత్థారం వన్దిత్వా కతపటిసన్థారా తం పవత్తిం ఆరోచేత్వా ‘‘ఏవం, భన్తే, అత్తనో అననుచ్ఛవికం అరహద్ధజం పారుపీ’’తి ఆరోచేసుం. సత్థా ‘‘న, భిక్ఖవే, దేవదత్తో ఇదానేవ అత్తనో అననురూపం అరహద్ధజం పరిదహతి, పుబ్బేపి పరిదహియేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Tattheke ‘‘sāriputtattherassā’’ti āhaṃsu. Apare ‘‘sāriputtatthero katipāhaṃ vasitvā yathāruci pakkamissati , devadattatthero pana nibaddhaṃ amhākaṃ nagarameva upanissāya viharati, maṅgalāmaṅgalesu ayameva amhākaṃ avassayo, devadattassa dassāmā’’ti āhaṃsu. Sambahulikaṃ karontesupi ‘‘devadattassa dassāmā’’ti vattāro bahutarā ahesuṃ, atha naṃ devadattassa adaṃsu. Devadatto tassa dasā chindāpetvā ovaṭṭikaṃ sibbāpetvā rajāpetvā suvaṇṇapaṭṭavaṇṇaṃ katvā pārupi. Tasmiṃ kāle tiṃsamattā bhikkhū rājagahā nikkhamitvā sāvatthiṃ gantvā satthāraṃ vanditvā katapaṭisanthārā taṃ pavattiṃ ārocetvā ‘‘evaṃ, bhante, attano ananucchavikaṃ arahaddhajaṃ pārupī’’ti ārocesuṃ. Satthā ‘‘na, bhikkhave, devadatto idāneva attano ananurūpaṃ arahaddhajaṃ paridahati, pubbepi paridahiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో హిమవన్తపదేసే హత్థికులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో అసీతిసహస్సమత్తవారణపరివారో యూథపతి హుత్వా అరఞ్ఞాయతనే వసతి. అథేకో దుగ్గతమనుస్సో బారాణసియం విహరన్తో దన్తకారవీథియం దన్తకారే దన్తవలయాదీని కరోన్తే దిస్వా ‘‘హత్థిదన్తే లభిత్వా గణ్హిస్సథా’’తి పుచ్ఛి. తే ‘‘ఆమ గణ్హిస్సామా’’తి ఆహంసు. సో ఆవుధం ఆదాయ కాసావవత్థవసనో పచ్చేకబుద్ధవేసం గణ్హిత్వా పటిసీసకం పటిముఞ్చిత్వా హత్థివీథియం ఠత్వా ఆవుధేన హత్థిం మారేత్వా దన్తే ఆదాయ బారాణసియం విక్కిణన్తో జీవికం కప్పేసి. సో అపరభాగే బోధిసత్తస్స పరివారహత్థీనం సబ్బపచ్ఛిమం హత్థిం మారేతుం ఆరభి. హత్థినో దేవసికం హత్థీసు పరిహాయన్తేసు ‘‘కేన ను ఖో కారణేన హత్థినో పరిహాయన్తీ’’తి బోధిసత్తస్స ఆరోచేసుం.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese hatthikule nibbattitvā vayappatto asītisahassamattavāraṇaparivāro yūthapati hutvā araññāyatane vasati. Atheko duggatamanusso bārāṇasiyaṃ viharanto dantakāravīthiyaṃ dantakāre dantavalayādīni karonte disvā ‘‘hatthidante labhitvā gaṇhissathā’’ti pucchi. Te ‘‘āma gaṇhissāmā’’ti āhaṃsu. So āvudhaṃ ādāya kāsāvavatthavasano paccekabuddhavesaṃ gaṇhitvā paṭisīsakaṃ paṭimuñcitvā hatthivīthiyaṃ ṭhatvā āvudhena hatthiṃ māretvā dante ādāya bārāṇasiyaṃ vikkiṇanto jīvikaṃ kappesi. So aparabhāge bodhisattassa parivārahatthīnaṃ sabbapacchimaṃ hatthiṃ māretuṃ ārabhi. Hatthino devasikaṃ hatthīsu parihāyantesu ‘‘kena nu kho kāraṇena hatthino parihāyantī’’ti bodhisattassa ārocesuṃ.
బోధిసత్తో పరిగ్గణ్హన్తో ‘‘పచ్చేకబుద్ధవేసం గహేత్వా హత్థివీథిపరియన్తే ఏకో పురిసో తిట్ఠతి, కచ్చి ను ఖో సో మారేతి, పరిగ్గణ్హిస్సామి న’’న్తి ఏకదివసం హత్థీ పురతో కత్వా సయం పచ్ఛతో అహోసి. సో బోధిసత్తం దిస్వా ఆవుధం ఆదాయ పక్ఖన్ది. బోధిసత్తో నివత్తిత్వా ఠితో ‘‘భూమియం పోథేత్వా మారేస్సామి న’’న్తి సోణ్డం పసారేత్వా తేన పరిదహితాని కాసావాని దిస్వా ‘‘ఇమం అరహద్ధజం మయా గరుం కాతుం వట్టతీ’’తి సోణ్డం పటిసంహరిత్వా ‘‘అమ్భో పురిస, నను ఏస అరహద్ధజో అననుచ్ఛవికో తుయ్హం, కస్మా ఏతం పరిదహసీ’’తి ఇమా గాథా అవోచ –
Bodhisatto pariggaṇhanto ‘‘paccekabuddhavesaṃ gahetvā hatthivīthipariyante eko puriso tiṭṭhati, kacci nu kho so māreti, pariggaṇhissāmi na’’nti ekadivasaṃ hatthī purato katvā sayaṃ pacchato ahosi. So bodhisattaṃ disvā āvudhaṃ ādāya pakkhandi. Bodhisatto nivattitvā ṭhito ‘‘bhūmiyaṃ pothetvā māressāmi na’’nti soṇḍaṃ pasāretvā tena paridahitāni kāsāvāni disvā ‘‘imaṃ arahaddhajaṃ mayā garuṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti soṇḍaṃ paṭisaṃharitvā ‘‘ambho purisa, nanu esa arahaddhajo ananucchaviko tuyhaṃ, kasmā etaṃ paridahasī’’ti imā gāthā avoca –
౧౪౧.
141.
‘‘అనిక్కసావో కాసావం, యో వత్థం పరిదహిస్సతి;
‘‘Anikkasāvo kāsāvaṃ, yo vatthaṃ paridahissati;
అపేతో దమసచ్చేన, న సో కాసావమరహతి.
Apeto damasaccena, na so kāsāvamarahati.
౧౪౨.
142.
‘‘యో చ వన్తకసావస్స, సీలేసు సుసమాహితో;
‘‘Yo ca vantakasāvassa, sīlesu susamāhito;
ఉపేతో దమసచ్చేన, స వే కాసావమరహతీ’’తి.
Upeto damasaccena, sa ve kāsāvamarahatī’’ti.
తత్థ అనిక్కసావోతి కసావో వుచ్చతి రాగో దోసో మోహో మక్ఖో పళాసో ఇస్సా మచ్ఛరియం మాయా సాఠేయ్యం థమ్భో సారమ్భో మానో అతిమానో మదో పమాదో, సబ్బే అకుసలా ధమ్మా సబ్బే దుచ్చరితా సబ్బం భవగామికమ్మం దియడ్ఢకిలేససహస్సం, ఏసో కసావో నామ. సో యస్స పుగ్గలస్స అప్పహీనో సన్తానతో అనిస్సట్ఠో అనిక్ఖన్తో, సో అనిక్కసావో నామ. కాసావన్తి కసాయరసపీతం అరహద్ధజభూతం. యో వత్థం పరిదహిస్సతీతి యో ఏవరూపో హుత్వా ఏవరూపం వత్థం పరిదహిస్సతి నివాసేతి చేవ పారుపతి చ. అపేతో దమసచ్చేనాతి ఇన్ద్రియదమసఙ్ఖాతేన దమేన చ నిబ్బానసఙ్ఖాతేన చ పరమత్థసచ్చేన అపేతో పరివజ్జితో. నిస్సక్కత్థే వా కరణవచనం, ఏతస్మా దమసచ్చా అపేతోతి అత్థో. ‘‘సచ్చ’’న్తి చేత్థ వచీసచ్చం చతుసచ్చమ్పి వట్టతియేవ. న సో కాసావమరహతీతి సో పుగ్గలో అనిక్కసావత్తా అరహద్ధజం కాసావం న అరహతి అననుచ్ఛవికో ఏతస్స.
Tattha anikkasāvoti kasāvo vuccati rāgo doso moho makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādo, sabbe akusalā dhammā sabbe duccaritā sabbaṃ bhavagāmikammaṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ, eso kasāvo nāma. So yassa puggalassa appahīno santānato anissaṭṭho anikkhanto, so anikkasāvo nāma. Kāsāvanti kasāyarasapītaṃ arahaddhajabhūtaṃ. Yo vatthaṃ paridahissatīti yo evarūpo hutvā evarūpaṃ vatthaṃ paridahissati nivāseti ceva pārupati ca. Apeto damasaccenāti indriyadamasaṅkhātena damena ca nibbānasaṅkhātena ca paramatthasaccena apeto parivajjito. Nissakkatthe vā karaṇavacanaṃ, etasmā damasaccā apetoti attho. ‘‘Sacca’’nti cettha vacīsaccaṃ catusaccampi vaṭṭatiyeva. Na so kāsāvamarahatīti so puggalo anikkasāvattā arahaddhajaṃ kāsāvaṃ na arahati ananucchaviko etassa.
యో చ వన్తకసావస్సాతి యో పన పుగ్గలో యథావుత్తస్సేవ కసావస్స వన్తత్తా వన్తకసావో అస్స. సీలేసు సుసమాహితోతి మగ్గసీలేసు చేవ ఫలసీలేసు చ సమ్మా ఆహితో, ఆనేత్వా ఠపితో వియ తేసు పతిట్ఠితో. తేహి సీలేహి సమఙ్గీభూతస్సేతం అధివచనం. ఉపేతోతి సమన్నాగతో. దమసచ్చేనాతి వుత్తప్పకారేన దమేన చ సచ్చేన చ. స వే కాసావమరహతీతి సో ఏవరూపో పుగ్గలో ఇమం అరహద్ధజం కాసావం అరహతి.
Yo ca vantakasāvassāti yo pana puggalo yathāvuttasseva kasāvassa vantattā vantakasāvo assa. Sīlesu susamāhitoti maggasīlesu ceva phalasīlesu ca sammā āhito, ānetvā ṭhapito viya tesu patiṭṭhito. Tehi sīlehi samaṅgībhūtassetaṃ adhivacanaṃ. Upetoti samannāgato. Damasaccenāti vuttappakārena damena ca saccena ca. Sa ve kāsāvamarahatīti so evarūpo puggalo imaṃ arahaddhajaṃ kāsāvaṃ arahati.
ఏవం బోధిసత్తో తస్స పురిసస్స ఇమం కారణం కథేత్వా ‘‘ఇతో పట్ఠాయ మా ఇధ ఆగమి, ఆగచ్ఛసి చే, జీవితం తే నత్థీ’’’తి తజ్జేత్వా పలాపేసి.
Evaṃ bodhisatto tassa purisassa imaṃ kāraṇaṃ kathetvā ‘‘ito paṭṭhāya mā idha āgami, āgacchasi ce, jīvitaṃ te natthī’’’ti tajjetvā palāpesi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా హత్థిమారకపురిసో దేవదత్తో అహోసి, యూథపతి పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā hatthimārakapuriso devadatto ahosi, yūthapati pana ahameva ahosi’’nti.
కాసావజాతకవణ్ణనా పఠమా.
Kāsāvajātakavaṇṇanā paṭhamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౨౨౧. కాసావజాతకం • 221. Kāsāvajātakaṃ