| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
៨. កាសាវវគ្គោ
8. Kāsāvavaggo
[២២១] ១. កាសាវជាតកវណ្ណនា
[221] 1. Kāsāvajātakavaṇṇanā
អនិក្កសាវោ កាសាវន្តិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ទេវទត្តំ អារព្ភ កថេសិ។ វត្ថុ បន រាជគហេ សមុដ្ឋិតំ។ ឯកស្មិំ សមយេ ធម្មសេនាបតិ បញ្ចហិ ភិក្ខុសតេហិ សទ្ធិំ វេឡុវនេ វិហរតិ។ ទេវទត្តោបិ អត្តនោ អនុរូបាយ ទុស្សីលបរិសាយ បរិវុតោ គយាសីសេ វិហរតិ។ តស្មិំ សមយេ រាជគហវាសិនោ ឆន្ទកំ សង្ឃរិត្វា ទានំ សជ្ជយិំសុ។ អថេកោ វោហារត្ថាយ អាគតវាណិជោ ឥមំ សាដកំ វិស្សជ្ជេត្វា ‘‘មម្បិ បត្តិកំ ករោថា’’តិ មហគ្ឃំ គន្ធកាសាវំ អទាសិ។ នាគរា មហាទានំ បវត្តយិំសុ, សព្ពំ ឆន្ទកេន សង្កឌ្ឍិតំ កហាបណេហេវ និដ្ឋាសិ។ សោ សាដកោ អតិរេកោ អហោសិ។ មហាជនោ សន្និបតិត្វា ‘‘អយំ គន្ធកាសាវសាដកោ អតិរេកោ។ កស្ស នំ ទេម, កិំ សារិបុត្តត្ថេរស្ស, ឧទាហុ ទេវទត្តស្សា’’តិ មន្តយិំសុ។
Anikkasāvokāsāvanti idaṃ satthā jetavane viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Vatthu pana rājagahe samuṭṭhitaṃ. Ekasmiṃ samaye dhammasenāpati pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ veḷuvane viharati. Devadattopi attano anurūpāya dussīlaparisāya parivuto gayāsīse viharati. Tasmiṃ samaye rājagahavāsino chandakaṃ saṅgharitvā dānaṃ sajjayiṃsu. Atheko vohāratthāya āgatavāṇijo imaṃ sāṭakaṃ vissajjetvā ‘‘mampi pattikaṃ karothā’’ti mahagghaṃ gandhakāsāvaṃ adāsi. Nāgarā mahādānaṃ pavattayiṃsu, sabbaṃ chandakena saṅkaḍḍhitaṃ kahāpaṇeheva niṭṭhāsi. So sāṭako atireko ahosi. Mahājano sannipatitvā ‘‘ayaṃ gandhakāsāvasāṭako atireko. Kassa naṃ dema, kiṃ sāriputtattherassa, udāhu devadattassā’’ti mantayiṃsu.
តត្ថេកេ ‘‘សារិបុត្តត្ថេរស្សា’’តិ អាហំសុ។ អបរេ ‘‘សារិបុត្តត្ថេរោ កតិបាហំ វសិត្វា យថារុចិ បក្កមិស្សតិ , ទេវទត្តត្ថេរោ បន និពទ្ធំ អម្ហាកំ នគរមេវ ឧបនិស្សាយ វិហរតិ, មង្គលាមង្គលេសុ អយមេវ អម្ហាកំ អវស្សយោ, ទេវទត្តស្ស ទស្សាមា’’តិ អាហំសុ។ សម្ពហុលិកំ ករោន្តេសុបិ ‘‘ទេវទត្តស្ស ទស្សាមា’’តិ វត្តារោ ពហុតរា អហេសុំ, អថ នំ ទេវទត្តស្ស អទំសុ។ ទេវទត្តោ តស្ស ទសា ឆិន្ទាបេត្វា ឱវដ្ដិកំ សិព្ពាបេត្វា រជាបេត្វា សុវណ្ណបដ្ដវណ្ណំ កត្វា បារុបិ។ តស្មិំ កាលេ តិំសមត្តា ភិក្ខូ រាជគហា និក្ខមិត្វា សាវត្ថិំ គន្ត្វា សត្ថារំ វន្ទិត្វា កតបដិសន្ថារា តំ បវត្តិំ អារោចេត្វា ‘‘ឯវំ, ភន្តេ, អត្តនោ អននុច្ឆវិកំ អរហទ្ធជំ បារុបី’’តិ អារោចេសុំ។ សត្ថា ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ទេវទត្តោ ឥទានេវ អត្តនោ អននុរូបំ អរហទ្ធជំ បរិទហតិ, បុព្ពេបិ បរិទហិយេវា’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Tattheke ‘‘sāriputtattherassā’’ti āhaṃsu. Apare ‘‘sāriputtatthero katipāhaṃ vasitvā yathāruci pakkamissati , devadattatthero pana nibaddhaṃ amhākaṃ nagarameva upanissāya viharati, maṅgalāmaṅgalesu ayameva amhākaṃ avassayo, devadattassa dassāmā’’ti āhaṃsu. Sambahulikaṃ karontesupi ‘‘devadattassa dassāmā’’ti vattāro bahutarā ahesuṃ, atha naṃ devadattassa adaṃsu. Devadatto tassa dasā chindāpetvā ovaṭṭikaṃ sibbāpetvā rajāpetvā suvaṇṇapaṭṭavaṇṇaṃ katvā pārupi. Tasmiṃ kāle tiṃsamattā bhikkhū rājagahā nikkhamitvā sāvatthiṃ gantvā satthāraṃ vanditvā katapaṭisanthārā taṃ pavattiṃ ārocetvā ‘‘evaṃ, bhante, attano ananucchavikaṃ arahaddhajaṃ pārupī’’ti ārocesuṃ. Satthā ‘‘na, bhikkhave, devadatto idāneva attano ananurūpaṃ arahaddhajaṃ paridahati, pubbepi paridahiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ ហិមវន្តបទេសេ ហត្ថិកុលេ និព្ពត្តិត្វា វយប្បត្តោ អសីតិសហស្សមត្តវារណបរិវារោ យូថបតិ ហុត្វា អរញ្ញាយតនេ វសតិ។ អថេកោ ទុគ្គតមនុស្សោ ពារាណសិយំ វិហរន្តោ ទន្តការវីថិយំ ទន្តការេ ទន្តវលយាទីនិ ករោន្តេ ទិស្វា ‘‘ហត្ថិទន្តេ លភិត្វា គណ្ហិស្សថា’’តិ បុច្ឆិ។ តេ ‘‘អាម គណ្ហិស្សាមា’’តិ អាហំសុ។ សោ អាវុធំ អាទាយ កាសាវវត្ថវសនោ បច្ចេកពុទ្ធវេសំ គណ្ហិត្វា បដិសីសកំ បដិមុញ្ចិត្វា ហត្ថិវីថិយំ ឋត្វា អាវុធេន ហត្ថិំ មារេត្វា ទន្តេ អាទាយ ពារាណសិយំ វិក្កិណន្តោ ជីវិកំ កប្បេសិ។ សោ អបរភាគេ ពោធិសត្តស្ស បរិវារហត្ថីនំ សព្ពបច្ឆិមំ ហត្ថិំ មារេតុំ អារភិ។ ហត្ថិនោ ទេវសិកំ ហត្ថីសុ បរិហាយន្តេសុ ‘‘កេន នុ ខោ ការណេន ហត្ថិនោ បរិហាយន្តី’’តិ ពោធិសត្តស្ស អារោចេសុំ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese hatthikule nibbattitvā vayappatto asītisahassamattavāraṇaparivāro yūthapati hutvā araññāyatane vasati. Atheko duggatamanusso bārāṇasiyaṃ viharanto dantakāravīthiyaṃ dantakāre dantavalayādīni karonte disvā ‘‘hatthidante labhitvā gaṇhissathā’’ti pucchi. Te ‘‘āma gaṇhissāmā’’ti āhaṃsu. So āvudhaṃ ādāya kāsāvavatthavasano paccekabuddhavesaṃ gaṇhitvā paṭisīsakaṃ paṭimuñcitvā hatthivīthiyaṃ ṭhatvā āvudhena hatthiṃ māretvā dante ādāya bārāṇasiyaṃ vikkiṇanto jīvikaṃ kappesi. So aparabhāge bodhisattassa parivārahatthīnaṃ sabbapacchimaṃ hatthiṃ māretuṃ ārabhi. Hatthino devasikaṃ hatthīsu parihāyantesu ‘‘kena nu kho kāraṇena hatthino parihāyantī’’ti bodhisattassa ārocesuṃ.
ពោធិសត្តោ បរិគ្គណ្ហន្តោ ‘‘បច្ចេកពុទ្ធវេសំ គហេត្វា ហត្ថិវីថិបរិយន្តេ ឯកោ បុរិសោ តិដ្ឋតិ, កច្ចិ នុ ខោ សោ មារេតិ, បរិគ្គណ្ហិស្សាមិ ន’’ន្តិ ឯកទិវសំ ហត្ថី បុរតោ កត្វា សយំ បច្ឆតោ អហោសិ។ សោ ពោធិសត្តំ ទិស្វា អាវុធំ អាទាយ បក្ខន្ទិ។ ពោធិសត្តោ និវត្តិត្វា ឋិតោ ‘‘ភូមិយំ បោថេត្វា មារេស្សាមិ ន’’ន្តិ សោណ្ឌំ បសារេត្វា តេន បរិទហិតានិ កាសាវានិ ទិស្វា ‘‘ឥមំ អរហទ្ធជំ មយា គរុំ កាតុំ វដ្ដតី’’តិ សោណ្ឌំ បដិសំហរិត្វា ‘‘អម្ភោ បុរិស, ននុ ឯស អរហទ្ធជោ អននុច្ឆវិកោ តុយ្ហំ, កស្មា ឯតំ បរិទហសី’’តិ ឥមា គាថា អវោច –
Bodhisatto pariggaṇhanto ‘‘paccekabuddhavesaṃ gahetvā hatthivīthipariyante eko puriso tiṭṭhati, kacci nu kho so māreti, pariggaṇhissāmi na’’nti ekadivasaṃ hatthī purato katvā sayaṃ pacchato ahosi. So bodhisattaṃ disvā āvudhaṃ ādāya pakkhandi. Bodhisatto nivattitvā ṭhito ‘‘bhūmiyaṃ pothetvā māressāmi na’’nti soṇḍaṃ pasāretvā tena paridahitāni kāsāvāni disvā ‘‘imaṃ arahaddhajaṃ mayā garuṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti soṇḍaṃ paṭisaṃharitvā ‘‘ambho purisa, nanu esa arahaddhajo ananucchaviko tuyhaṃ, kasmā etaṃ paridahasī’’ti imā gāthā avoca –
១៤១.
141.
‘‘អនិក្កសាវោ កាសាវំ, យោ វត្ថំ បរិទហិស្សតិ;
‘‘Anikkasāvo kāsāvaṃ, yo vatthaṃ paridahissati;
អបេតោ ទមសច្ចេន, ន សោ កាសាវមរហតិ។
Apeto damasaccena, na so kāsāvamarahati.
១៤២.
142.
‘‘យោ ច វន្តកសាវស្ស, សីលេសុ សុសមាហិតោ;
‘‘Yo ca vantakasāvassa, sīlesu susamāhito;
ឧបេតោ ទមសច្ចេន, ស វេ កាសាវមរហតី’’តិ។
Upeto damasaccena, sa ve kāsāvamarahatī’’ti.
តត្ថ អនិក្កសាវោតិ កសាវោ វុច្ចតិ រាគោ ទោសោ មោហោ មក្ខោ បឡាសោ ឥស្សា មច្ឆរិយំ មាយា សាឋេយ្យំ ថម្ភោ សារម្ភោ មានោ អតិមានោ មទោ បមាទោ, សព្ពេ អកុសលា ធម្មា សព្ពេ ទុច្ចរិតា សព្ពំ ភវគាមិកម្មំ ទិយឌ្ឍកិលេសសហស្សំ, ឯសោ កសាវោ នាម។ សោ យស្ស បុគ្គលស្ស អប្បហីនោ សន្តានតោ អនិស្សដ្ឋោ អនិក្ខន្តោ, សោ អនិក្កសាវោ នាម។ កាសាវន្តិ កសាយរសបីតំ អរហទ្ធជភូតំ។ យោ វត្ថំ បរិទហិស្សតីតិ យោ ឯវរូបោ ហុត្វា ឯវរូបំ វត្ថំ បរិទហិស្សតិ និវាសេតិ ចេវ បារុបតិ ច។ អបេតោ ទមសច្ចេនាតិ ឥន្ទ្រិយទមសង្ខាតេន ទមេន ច និព្ពានសង្ខាតេន ច បរមត្ថសច្ចេន អបេតោ បរិវជ្ជិតោ។ និស្សក្កត្ថេ វា ករណវចនំ, ឯតស្មា ទមសច្ចា អបេតោតិ អត្ថោ។ ‘‘សច្ច’’ន្តិ ចេត្ថ វចីសច្ចំ ចតុសច្ចម្បិ វដ្ដតិយេវ។ ន សោ កាសាវមរហតីតិ សោ បុគ្គលោ អនិក្កសាវត្តា អរហទ្ធជំ កាសាវំ ន អរហតិ អននុច្ឆវិកោ ឯតស្ស។
Tattha anikkasāvoti kasāvo vuccati rāgo doso moho makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādo, sabbe akusalā dhammā sabbe duccaritā sabbaṃ bhavagāmikammaṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ, eso kasāvo nāma. So yassa puggalassa appahīno santānato anissaṭṭho anikkhanto, so anikkasāvo nāma. Kāsāvanti kasāyarasapītaṃ arahaddhajabhūtaṃ. Yo vatthaṃ paridahissatīti yo evarūpo hutvā evarūpaṃ vatthaṃ paridahissati nivāseti ceva pārupati ca. Apeto damasaccenāti indriyadamasaṅkhātena damena ca nibbānasaṅkhātena ca paramatthasaccena apeto parivajjito. Nissakkatthe vā karaṇavacanaṃ, etasmā damasaccā apetoti attho. ‘‘Sacca’’nti cettha vacīsaccaṃ catusaccampi vaṭṭatiyeva. Na so kāsāvamarahatīti so puggalo anikkasāvattā arahaddhajaṃ kāsāvaṃ na arahati ananucchaviko etassa.
យោ ច វន្តកសាវស្សាតិ យោ បន បុគ្គលោ យថាវុត្តស្សេវ កសាវស្ស វន្តត្តា វន្តកសាវោ អស្ស។ សីលេសុ សុសមាហិតោតិ មគ្គសីលេសុ ចេវ ផលសីលេសុ ច សម្មា អាហិតោ, អានេត្វា ឋបិតោ វិយ តេសុ បតិដ្ឋិតោ។ តេហិ សីលេហិ សមង្គីភូតស្សេតំ អធិវចនំ។ ឧបេតោតិ សមន្នាគតោ។ ទមសច្ចេនាតិ វុត្តប្បការេន ទមេន ច សច្ចេន ច។ ស វេ កាសាវមរហតីតិ សោ ឯវរូបោ បុគ្គលោ ឥមំ អរហទ្ធជំ កាសាវំ អរហតិ។
Yo ca vantakasāvassāti yo pana puggalo yathāvuttasseva kasāvassa vantattā vantakasāvo assa. Sīlesu susamāhitoti maggasīlesu ceva phalasīlesu ca sammā āhito, ānetvā ṭhapito viya tesu patiṭṭhito. Tehi sīlehi samaṅgībhūtassetaṃ adhivacanaṃ. Upetoti samannāgato. Damasaccenāti vuttappakārena damena ca saccena ca. Sa ve kāsāvamarahatīti so evarūpo puggalo imaṃ arahaddhajaṃ kāsāvaṃ arahati.
ឯវំ ពោធិសត្តោ តស្ស បុរិសស្ស ឥមំ ការណំ កថេត្វា ‘‘ឥតោ បដ្ឋាយ មា ឥធ អាគមិ, អាគច្ឆសិ ចេ, ជីវិតំ តេ នត្ថី’’’តិ តជ្ជេត្វា បលាបេសិ។
Evaṃ bodhisatto tassa purisassa imaṃ kāraṇaṃ kathetvā ‘‘ito paṭṭhāya mā idha āgami, āgacchasi ce, jīvitaṃ te natthī’’’ti tajjetvā palāpesi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា ហត្ថិមារកបុរិសោ ទេវទត្តោ អហោសិ, យូថបតិ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā hatthimārakapuriso devadatto ahosi, yūthapati pana ahameva ahosi’’nti.
កាសាវជាតកវណ្ណនា បឋមា។
Kāsāvajātakavaṇṇanā paṭhamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ២២១. កាសាវជាតកំ • 221. Kāsāvajātakaṃ
