| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
९. कस्सकसुत्तवण्णना
9. Kassakasuttavaṇṇanā
१५५. निब्बानं अपदिसित्वाति निब्बानं निस्साय निब्बानगुणे आरब्भाति अत्थो। हटहटकेसोति इतो चितो च विकिण्णत्ता आकुलाकुलकेसो। चक्खुसम्फस्सविञ्ञाणायतनन्ति एत्थ यथा चक्खुग्गहणेन फस्सो विसेसितो, तेन एव विञ्ञाणायतनं। तथा सति चक्खुविञ्ञाणस्स च गहणं आपज्जेय्याति। ननु चेत्थ चक्खुग्गहणेन विसेसितत्ता चक्खुद्वारिकानं सब्बेसं विञ्ञाणानं गहणन्ति? सच्चमेतं, तञ्च खो पठमेन चक्खुग्गहणेनाति नायं दोसो। भवङ्गचित्तन्ति आवज्जनाय अनन्तरपच्चयभूतमेव अधिप्पेतन्ति नियमेत्वा दस्सेतुं ‘‘सावज्जनक’’न्ति वुत्तं, तस्मा तदारम्मणम्पीति जवनचित्तेन सह तदारम्मणचित्तम्पि। ‘‘विञ्ञाणायतन’’न्ति च वुत्ते निम्मलमेव।
155.Nibbānaṃ apadisitvāti nibbānaṃ nissāya nibbānaguṇe ārabbhāti attho. Haṭahaṭakesoti ito cito ca vikiṇṇattā ākulākulakeso. Cakkhusamphassaviññāṇāyatananti ettha yathā cakkhuggahaṇena phasso visesito, tena eva viññāṇāyatanaṃ. Tathā sati cakkhuviññāṇassa ca gahaṇaṃ āpajjeyyāti. Nanu cettha cakkhuggahaṇena visesitattā cakkhudvārikānaṃ sabbesaṃ viññāṇānaṃ gahaṇanti? Saccametaṃ, tañca kho paṭhamena cakkhuggahaṇenāti nāyaṃ doso. Bhavaṅgacittanti āvajjanāya anantarapaccayabhūtameva adhippetanti niyametvā dassetuṃ ‘‘sāvajjanaka’’nti vuttaṃ, tasmā tadārammaṇampīti javanacittena saha tadārammaṇacittampi. ‘‘Viññāṇāyatana’’nti ca vutte nimmalameva.
‘‘चक्खू’’ति अविसेसतो वुत्तत्ता पन मारस्स अयम्पि अत्थो आपन्नोति दस्सेतुं ‘‘यं लोके’’तिआदि वुत्तं। उपक्कविपक्कन्ति चक्खुपाकरोगेन उपरि हेट्ठा च सब्बसो पक्कं कुथितं। एसेव नयोति इमिना यं लोके कुट्ठकिलासगण्डकच्छुआदीहि उपद्दुतं वणपीळकादिवसेन पग्घरन्तं असुचिं अन्तमसो परमजेगुच्छरूपम्पि, सब्बं तं तवेव होतूति एवमादिं अपदिसति।
‘‘Cakkhū’’ti avisesato vuttattā pana mārassa ayampi attho āpannoti dassetuṃ ‘‘yaṃ loke’’tiādi vuttaṃ. Upakkavipakkanti cakkhupākarogena upari heṭṭhā ca sabbaso pakkaṃ kuthitaṃ. Eseva nayoti iminā yaṃ loke kuṭṭhakilāsagaṇḍakacchuādīhi upaddutaṃ vaṇapīḷakādivasena paggharantaṃ asuciṃ antamaso paramajeguccharūpampi, sabbaṃ taṃ taveva hotūti evamādiṃ apadisati.
यं भण्डकन्ति हिरञ्ञसुवण्णादिखेत्तवत्थादिउपकरणं गहट्ठा, पब्बजिता च यं पत्तचीवरादिं ‘‘मम इद’’न्ति अभिनिविसन्ताव वदन्ति, एतेसु परिग्गहत्थेसु च तेसं परिग्गाहकपुग्गलेसु च ते चित्तं यदि अत्थि, तानि आरब्भ तव चित्तं यदि भवति, एवं त्वं तत्थ बद्धो एव होसीति अत्थो। तेनाह ‘‘न मे समण मोक्खसी’’ति।
Yaṃ bhaṇḍakanti hiraññasuvaṇṇādikhettavatthādiupakaraṇaṃ gahaṭṭhā, pabbajitā ca yaṃ pattacīvarādiṃ ‘‘mama ida’’nti abhinivisantāva vadanti, etesu pariggahatthesu ca tesaṃ pariggāhakapuggalesu ca te cittaṃ yadi atthi, tāni ārabbha tava cittaṃ yadi bhavati, evaṃ tvaṃ tattha baddho eva hosīti attho. Tenāha ‘‘na me samaṇa mokkhasī’’ti.
यं भण्डकं वदन्तीति यथावुत्तं उपकरणं लोके बहुजना ‘‘मम इद’’न्ति वदन्ति। न तं मय्हन्ति तं मय्हं न होति, न तत्थ मम तण्हावसेन ममन्ति नत्थि। न ते अहन्ति ये पुग्गला एत्थ बद्धा, तेपि अहं न होमि, तत्थ मे दिट्ठिबद्धो नत्थि। न मे मग्गम्पि दक्खसीति एवं सब्बसो बद्धाभावेन मुत्तस्स मे गतमग्गम्पि मार त्वं न दक्खसि न पस्सिस्ससि, ये भवादयो तुय्हं विसया, तेसु भवयोनिगतिआदीसु मय्हं गतमग्गं न पस्सिस्ससि भवनिस्सट्ठत्ताति।
Yaṃ bhaṇḍakaṃ vadantīti yathāvuttaṃ upakaraṇaṃ loke bahujanā ‘‘mama ida’’nti vadanti. Na taṃ mayhanti taṃ mayhaṃ na hoti, na tattha mama taṇhāvasena mamanti natthi. Na te ahanti ye puggalā ettha baddhā, tepi ahaṃ na homi, tattha me diṭṭhibaddho natthi. Na me maggampi dakkhasīti evaṃ sabbaso baddhābhāvena muttassa me gatamaggampi māra tvaṃ na dakkhasi na passissasi, ye bhavādayo tuyhaṃ visayā, tesu bhavayonigatiādīsu mayhaṃ gatamaggaṃ na passissasi bhavanissaṭṭhattāti.
कस्सकसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Kassakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ९. कस्सकसुत्तं • 9. Kassakasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ९. कस्सकसुत्तवण्णना • 9. Kassakasuttavaṇṇanā
