| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๙. กสฺสกสุตฺตวณฺณนา
9. Kassakasuttavaṇṇanā
๑๕๕. นิพฺพานํ อปทิสิตฺวาติ นิพฺพานํ นิสฺสาย นิพฺพานคุเณ อารพฺภาติ อโตฺถฯ หฎหฎเกโสติ อิโต จิโต จ วิกิณฺณตฺตา อากุลากุลเกโสฯ จกฺขุสมฺผสฺสวิญฺญาณายตนนฺติ เอตฺถ ยถา จกฺขุคฺคหเณน ผโสฺส วิเสสิโต, เตน เอว วิญฺญาณายตนํฯ ตถา สติ จกฺขุวิญฺญาณสฺส จ คหณํ อาปเชฺชยฺยาติฯ นนุ เจตฺถ จกฺขุคฺคหเณน วิเสสิตตฺตา จกฺขุทฺวาริกานํ สเพฺพสํ วิญฺญาณานํ คหณนฺติ? สจฺจเมตํ, ตญฺจ โข ปฐเมน จกฺขุคฺคหเณนาติ นายํ โทโสฯ ภวงฺคจิตฺตนฺติ อาวชฺชนาย อนนฺตรปจฺจยภูตเมว อธิเปฺปตนฺติ นิยเมตฺวา ทเสฺสตุํ ‘‘สาวชฺชนก’’นฺติ วุตฺตํ, ตสฺมา ตทารมฺมณมฺปีติ ชวนจิเตฺตน สห ตทารมฺมณจิตฺตมฺปิฯ ‘‘วิญฺญาณายตน’’นฺติ จ วุเตฺต นิมฺมลเมวฯ
155.Nibbānaṃ apadisitvāti nibbānaṃ nissāya nibbānaguṇe ārabbhāti attho. Haṭahaṭakesoti ito cito ca vikiṇṇattā ākulākulakeso. Cakkhusamphassaviññāṇāyatananti ettha yathā cakkhuggahaṇena phasso visesito, tena eva viññāṇāyatanaṃ. Tathā sati cakkhuviññāṇassa ca gahaṇaṃ āpajjeyyāti. Nanu cettha cakkhuggahaṇena visesitattā cakkhudvārikānaṃ sabbesaṃ viññāṇānaṃ gahaṇanti? Saccametaṃ, tañca kho paṭhamena cakkhuggahaṇenāti nāyaṃ doso. Bhavaṅgacittanti āvajjanāya anantarapaccayabhūtameva adhippetanti niyametvā dassetuṃ ‘‘sāvajjanaka’’nti vuttaṃ, tasmā tadārammaṇampīti javanacittena saha tadārammaṇacittampi. ‘‘Viññāṇāyatana’’nti ca vutte nimmalameva.
‘‘จกฺขู’’ติ อวิเสสโต วุตฺตตฺตา ปน มารสฺส อยมฺปิ อโตฺถ อาปโนฺนติ ทเสฺสตุํ ‘‘ยํ โลเก’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อุปกฺกวิปกฺกนฺติ จกฺขุปากโรเคน อุปริ เหฎฺฐา จ สพฺพโส ปกฺกํ กุถิตํฯ เอเสว นโยติ อิมินา ยํ โลเก กุฎฺฐกิลาสคณฺฑกจฺฉุอาทีหิ อุปทฺทุตํ วณปีฬกาทิวเสน ปคฺฆรนฺตํ อสุจิํ อนฺตมโส ปรมเชคุจฺฉรูปมฺปิ, สพฺพํ ตํ ตเวว โหตูติ เอวมาทิํ อปทิสติฯ
‘‘Cakkhū’’ti avisesato vuttattā pana mārassa ayampi attho āpannoti dassetuṃ ‘‘yaṃ loke’’tiādi vuttaṃ. Upakkavipakkanti cakkhupākarogena upari heṭṭhā ca sabbaso pakkaṃ kuthitaṃ. Eseva nayoti iminā yaṃ loke kuṭṭhakilāsagaṇḍakacchuādīhi upaddutaṃ vaṇapīḷakādivasena paggharantaṃ asuciṃ antamaso paramajeguccharūpampi, sabbaṃ taṃ taveva hotūti evamādiṃ apadisati.
ยํ ภณฺฑกนฺติ หิรญฺญสุวณฺณาทิเขตฺตวตฺถาทิอุปกรณํ คหฎฺฐา, ปพฺพชิตา จ ยํ ปตฺตจีวราทิํ ‘‘มม อิท’’นฺติ อภินิวิสนฺตาว วทนฺติ, เอเตสุ ปริคฺคหเตฺถสุ จ เตสํ ปริคฺคาหกปุคฺคเลสุ จ เต จิตฺตํ ยทิ อตฺถิ, ตานิ อารพฺภ ตว จิตฺตํ ยทิ ภวติ, เอวํ ตฺวํ ตตฺถ พโทฺธ เอว โหสีติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘น เม สมณ โมกฺขสี’’ติฯ
Yaṃ bhaṇḍakanti hiraññasuvaṇṇādikhettavatthādiupakaraṇaṃ gahaṭṭhā, pabbajitā ca yaṃ pattacīvarādiṃ ‘‘mama ida’’nti abhinivisantāva vadanti, etesu pariggahatthesu ca tesaṃ pariggāhakapuggalesu ca te cittaṃ yadi atthi, tāni ārabbha tava cittaṃ yadi bhavati, evaṃ tvaṃ tattha baddho eva hosīti attho. Tenāha ‘‘na me samaṇa mokkhasī’’ti.
ยํ ภณฺฑกํ วทนฺตีติ ยถาวุตฺตํ อุปกรณํ โลเก พหุชนา ‘‘มม อิท’’นฺติ วทนฺติฯ น ตํ มยฺหนฺติ ตํ มยฺหํ น โหติ, น ตตฺถ มม ตณฺหาวเสน มมนฺติ นตฺถิฯ น เต อหนฺติ เย ปุคฺคลา เอตฺถ พทฺธา, เตปิ อหํ น โหมิ, ตตฺถ เม ทิฎฺฐิพโทฺธ นตฺถิฯ น เม มคฺคมฺปิ ทกฺขสีติ เอวํ สพฺพโส พทฺธาภาเวน มุตฺตสฺส เม คตมคฺคมฺปิ มาร ตฺวํ น ทกฺขสิ น ปสฺสิสฺสสิ, เย ภวาทโย ตุยฺหํ วิสยา, เตสุ ภวโยนิคติอาทีสุ มยฺหํ คตมคฺคํ น ปสฺสิสฺสสิ ภวนิสฺสฎฺฐตฺตาติฯ
Yaṃ bhaṇḍakaṃ vadantīti yathāvuttaṃ upakaraṇaṃ loke bahujanā ‘‘mama ida’’nti vadanti. Na taṃ mayhanti taṃ mayhaṃ na hoti, na tattha mama taṇhāvasena mamanti natthi. Na te ahanti ye puggalā ettha baddhā, tepi ahaṃ na homi, tattha me diṭṭhibaddho natthi. Na me maggampi dakkhasīti evaṃ sabbaso baddhābhāvena muttassa me gatamaggampi māra tvaṃ na dakkhasi na passissasi, ye bhavādayo tuyhaṃ visayā, tesu bhavayonigatiādīsu mayhaṃ gatamaggaṃ na passissasi bhavanissaṭṭhattāti.
กสฺสกสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Kassakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๙. กสฺสกสุตฺตํ • 9. Kassakasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๙. กสฺสกสุตฺตวณฺณนา • 9. Kassakasuttavaṇṇanā
