ปาจิตฺยาทิโยชนา

Pācityādiyojanā

ปริวารวคฺคโยชนา

Parivāravaggayojanā

จูฬวคฺคขนฺธกเสฺสวํ , กตฺวาน โยชนานยํ;

Cūḷavaggakhandhakassevaṃ , katvāna yojanānayaṃ;

อธุนา ปริวารสฺส, กริสฺสํ โยชนานยํฯ

Adhunā parivārassa, karissaṃ yojanānayaṃ.

โสฬสมหาวาโร

Soḷasamahāvāro

ปญฺญตฺติวารโยชนา

Paññattivārayojanā

เอวํ ทฺวาวีสติขนฺธกานํ สํวณฺณนํ กตฺวา อิทานิ ‘‘ปริวาโร’’ติ สงฺคหมารูฬฺหสฺส วินยสฺส สํวณฺณนํ กโรโนฺต อยมาจริโย ปฐมํ ตาว อนุสนฺธิทสฺสนมุเขน ปฎิญฺญํ กาตุกาโม อาห ‘‘วิสุทฺธปริวารสฺสา’’ติอาทิฯ ตตฺถ วิสุทฺธปริวารสฺสาติ วิสุทฺธาย จตุปริสาย ปริวาริตสฺส, อถวา วิสุเทฺธน จตุปริสสงฺขาเตน ปริวาเรน สมนฺนาคตสฺส ภควโตติ สมฺพโนฺธฯ ปริวาเร หิ วิสุเทฺธ เตน ปริวาริโต, ตํปริวาริโต วา ภควาปิ วิสุโทฺธเยว นาม โหติฯ อิมินา สํวณฺณิยมานสฺส ‘‘ปริวาโร’’ติ สงฺคหมารูฬฺหสฺส เทเสตพฺพธมฺมสฺส อนุรูเปน เทสกภูตสฺส ภควโต โถมนํ กตํ โหติฯ ธมฺมกฺขนฺธสรีรสฺสาติ สีลาทิธมฺมกฺขนฺธสงฺขาเตน สรีเรน สมนฺนาคตสฺส, อิมินา สํวณฺณิตานํ ขนฺธกานมนุรูเปน ภควโต โถมนํ กตํ โหติฯ ปกติ เหสาจริยานํ ยทิทํ เทเสตพฺพธมฺมานุรูเปน เทสกสฺส โถมนา (สารตฺถ. ฎี. ๑.คนฺถารมฺภกถา; วิสุทฺธิ. มหาฎี. ๑.๑)ฯ อนนฺตราติ อนนฺตเร กาเลฯ

Evaṃ dvāvīsatikhandhakānaṃ saṃvaṇṇanaṃ katvā idāni ‘‘parivāro’’ti saṅgahamārūḷhassa vinayassa saṃvaṇṇanaṃ karonto ayamācariyo paṭhamaṃ tāva anusandhidassanamukhena paṭiññaṃ kātukāmo āha ‘‘visuddhaparivārassā’’tiādi. Tattha visuddhaparivārassāti visuddhāya catuparisāya parivāritassa, athavā visuddhena catuparisasaṅkhātena parivārena samannāgatassa bhagavatoti sambandho. Parivāre hi visuddhe tena parivārito, taṃparivārito vā bhagavāpi visuddhoyeva nāma hoti. Iminā saṃvaṇṇiyamānassa ‘‘parivāro’’ti saṅgahamārūḷhassa desetabbadhammassa anurūpena desakabhūtassa bhagavato thomanaṃ kataṃ hoti. Dhammakkhandhasarīrassāti sīlādidhammakkhandhasaṅkhātena sarīrena samannāgatassa, iminā saṃvaṇṇitānaṃ khandhakānamanurūpena bhagavato thomanaṃ kataṃ hoti. Pakati hesācariyānaṃ yadidaṃ desetabbadhammānurūpena desakassa thomanā (sārattha. ṭī. 1.ganthārambhakathā; visuddhi. mahāṭī. 1.1). Anantarāti anantare kāle.

โยติ วินโยฯ ปุพฺพาคตนฺติ ปุเพฺพ วุเตฺตสุ วิภงฺคขนฺธเกสุ อาคตํฯ นยนฺติ สทฺทอตฺถวินิจฺฉยนยสงฺขาตํ สพฺพํ นยํฯ หิตฺวาติ จชิตฺวาฯ อนุตฺตานตฺถวณฺณนนฺติ อนุตฺตานานํ ปทานมตฺถวณฺณนํฯ อยํ ปเนตฺถ โยชนา – วิสุทฺธปริวารสฺส ธมฺมกฺขนฺธสรีรสฺส ภควโต สาสเน ขนฺธกานมนนฺตรา ‘‘ปริวาโร’’ติ โย วินโย สงฺคหํ สมารูโฬฺห, ตสฺส วินยสฺส ปุพฺพาคตํ นยํ หิตฺวา อิทานิ อนุตฺตานตฺถวณฺณนํ กริสฺสามีติฯ

Yoti vinayo. Pubbāgatanti pubbe vuttesu vibhaṅgakhandhakesu āgataṃ. Nayanti saddaatthavinicchayanayasaṅkhātaṃ sabbaṃ nayaṃ. Hitvāti cajitvā. Anuttānatthavaṇṇananti anuttānānaṃ padānamatthavaṇṇanaṃ. Ayaṃ panettha yojanā – visuddhaparivārassa dhammakkhandhasarīrassa bhagavato sāsane khandhakānamanantarā ‘‘parivāro’’ti yo vinayo saṅgahaṃ samārūḷho, tassa vinayassa pubbāgataṃ nayaṃ hitvā idāni anuttānatthavaṇṇanaṃ karissāmīti.

๑. ตตฺถ ตตฺถาติ ‘‘ตสฺส อนุตฺตานตฺถวณฺณนํ กริสฺสามี’’ติ โย ปริวารสงฺขาโต วินโย สํวเณฺณตพฺพภาเวน วุโตฺต, ตตฺถฯ สเงฺขปโตฺถติ สมาสโตฺถฯ ยํ เตนาติ เอตฺถ ตสทฺทสฺส อนิยมนิเทฺทสภาวํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘โย โส’’ติฯ ตตฺถ โยติ อนิยม นิเทฺทโส, ตสฺส ‘‘เตนา’’ติ นิยมนํ ทฎฺฐพฺพํฯ โสติ ปทาลงฺกาโรฯ ทฺวีสุ หิ สพฺพนาเมสุ เยภุเยฺยน ปุพฺพเมว ปธานํ, ปจฺฉิมํ ปน วจนาลงฺการํฯ โย โส ภควา ปญฺญเปสีติ สมฺพโนฺธฯ จิรฎฺฐิติกตฺถนฺติ จิรํ ปญฺจวสฺสสหสฺสกาลํ ฐิติกตฺถาย, ‘‘ยาจิโต’’ติ จ ‘‘ปญฺญเปสี’’ติ จ สมฺพโนฺธฯ ธมฺมเสนาปตินา ยาจิโตติ สมฺพโนฺธฯ ยาจิโต หุตฺวา ปญฺญเปสีติ โยชนาฯ เตน ภควตา ปญฺญตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘ชานตา ปสฺสตา’’ติ ทฺวินฺนํ ปทานํ กมฺมเมว ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ตสฺส ตสฺสา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘ปญฺญตฺติกาล’’นฺติ อิมินา ‘‘ชานตา’’ติ ปทสฺส กมฺมํ ทเสฺสติ, ‘‘ทส อตฺถวเส’’ติ อิมินา ‘‘ปสฺสตา’’ติ ปทสฺส กมฺมํฯ

1. Tattha tatthāti ‘‘tassa anuttānatthavaṇṇanaṃ karissāmī’’ti yo parivārasaṅkhāto vinayo saṃvaṇṇetabbabhāvena vutto, tattha. Saṅkhepatthoti samāsattho. Yaṃ tenāti ettha tasaddassa aniyamaniddesabhāvaṃ dassento āha ‘‘yo so’’ti. Tattha yoti aniyama niddeso, tassa ‘‘tenā’’ti niyamanaṃ daṭṭhabbaṃ. Soti padālaṅkāro. Dvīsu hi sabbanāmesu yebhuyyena pubbameva padhānaṃ, pacchimaṃ pana vacanālaṅkāraṃ. Yo so bhagavā paññapesīti sambandho. Ciraṭṭhitikatthanti ciraṃ pañcavassasahassakālaṃ ṭhitikatthāya, ‘‘yācito’’ti ca ‘‘paññapesī’’ti ca sambandho. Dhammasenāpatinā yācitoti sambandho. Yācito hutvā paññapesīti yojanā. Tena bhagavatā paññattanti sambandho. ‘‘Jānatā passatā’’ti dvinnaṃ padānaṃ kammameva dassento āha ‘‘tassa tassā’’tiādi. Tattha ‘‘paññattikāla’’nti iminā ‘‘jānatā’’ti padassa kammaṃ dasseti, ‘‘dasa atthavase’’ti iminā ‘‘passatā’’ti padassa kammaṃ.

เอวํ กมฺมทสฺสเนน โยชนานยํ ทเสฺสตฺวา อิทานิ กรณทสฺสเนน อปรมฺปิ โยชนานยํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อปิจา’’ติอาทิฯ ‘‘ปุเพฺพนิวาสาทีหี’’ติอาทิสเทฺทน ทิพฺพจกฺขุสฺส วิสุํ คเหตพฺพตฺตา อิทฺธิวิธทิพฺพโสตปรจิตฺตวิชานนานิ คเหตพฺพานิฯ อิเมหิ ปเทหิ ‘‘ชานตา, ปสฺสตา’’ติ ทฺวินฺนํ ปทานํ ปญฺจนฺนํ โลกิยอภิญฺญานเมว กรณภาวํ ทเสฺสติฯ ตีหิ วิชฺชาหีติ ปุเพฺพนิวาสทิพฺพจกฺขุอาสวกฺขยญาณสงฺขาตาหิ ตีหิ วิชฺชาหิฯ ฉหิ วา ปน อภิญฺญาหีติ สห อาสวกฺขยญาเณน ปญฺจโลกิยาภิญฺญาสงฺขาตาหิ ฉหิ อภิญฺญาหิฯ สพฺพตฺถาติ สเพฺพสุ ตีสุ กาเลสุ, ปญฺจสุปิ เญยฺยธเมฺมสุฯ สมนฺตจกฺขุนาติ อนาวรณสพฺพญฺญุตญฺญาณสงฺขาเตน สมนฺตจกฺขุนาฯ ปญฺญายาติ สพฺพญฺญุตปญฺญายฯ ติโรกุฎฺฎาทีติ อาทิสเทฺทน ติโรปพฺพตาทโย สงฺคณฺหาติฯ มํสจกฺขุนาติ ปสาทจกฺขุนาฯ ปฎิเวธปญฺญายาติ มคฺคปญฺญายฯ เทสนาปญฺญายาติ สพฺพญฺญุตปญฺญายฯ สพฺพญฺญุตปญฺญาเยว หิ อตฺถโต เทสนาปญฺญา นามฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ตสฺสา ปญฺญาย เตชสาฯ อภิธมฺมกถามคฺคํ, เทวานํ สมฺปวตฺตยีติ (ธ. ส. อฎฺฐ. คนฺถารมฺภกถา ๕)ฯ อิเมหิ ปเทหิ อวตฺถาวเสน วิสุํ วิสุํ ทฺวินฺนํ ปทานํ กรณสมฺภวํ ทเสฺสติฯ อรหตาติ อรีนํ อรานญฺจ หตตฺตา, ปจฺจยาทีนญฺจ อรหตฺตา อรหตาฯ สมฺมาสมฺพุเทฺธนาติ สมฺมา สามญฺจ สพฺพธมฺมานํ พุทฺธตฺตา สมฺมาสมฺพุเทฺธน, เตน ภควตาติ สมฺพโนฺธฯ เกนาภตนฺติ ตํ ปฐมํ ปาราชิกํ เกน อาภตํ, อิติ สเงฺขปโตฺถติ โยชนาฯ

Evaṃ kammadassanena yojanānayaṃ dassetvā idāni karaṇadassanena aparampi yojanānayaṃ dassento āha ‘‘apicā’’tiādi. ‘‘Pubbenivāsādīhī’’tiādisaddena dibbacakkhussa visuṃ gahetabbattā iddhividhadibbasotaparacittavijānanāni gahetabbāni. Imehi padehi ‘‘jānatā, passatā’’ti dvinnaṃ padānaṃ pañcannaṃ lokiyaabhiññānameva karaṇabhāvaṃ dasseti. Tīhi vijjāhīti pubbenivāsadibbacakkhuāsavakkhayañāṇasaṅkhātāhi tīhi vijjāhi. Chahi vā pana abhiññāhīti saha āsavakkhayañāṇena pañcalokiyābhiññāsaṅkhātāhi chahi abhiññāhi. Sabbatthāti sabbesu tīsu kālesu, pañcasupi ñeyyadhammesu. Samantacakkhunāti anāvaraṇasabbaññutaññāṇasaṅkhātena samantacakkhunā. Paññāyāti sabbaññutapaññāya. Tirokuṭṭādīti ādisaddena tiropabbatādayo saṅgaṇhāti. Maṃsacakkhunāti pasādacakkhunā. Paṭivedhapaññāyāti maggapaññāya. Desanāpaññāyāti sabbaññutapaññāya. Sabbaññutapaññāyeva hi atthato desanāpaññā nāma. Tena vuttaṃ ‘‘tassā paññāya tejasā. Abhidhammakathāmaggaṃ, devānaṃ sampavattayīti (dha. sa. aṭṭha. ganthārambhakathā 5). Imehi padehi avatthāvasena visuṃ visuṃ dvinnaṃ padānaṃ karaṇasambhavaṃ dasseti. Arahatāti arīnaṃ arānañca hatattā, paccayādīnañca arahattā arahatā. Sammāsambuddhenāti sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddhena, tena bhagavatāti sambandho. Kenābhatanti taṃ paṭhamaṃ pārājikaṃ kena ābhataṃ, iti saṅkhepatthoti yojanā.

๒. ปุจฺฉาวิสชฺชเน ปน เอวมโตฺถ เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ ยํ เตน…เป.… ปาราชิกนฺติ อิทํ ปทํ ปจฺจุทฺธรณมตฺตเมวาติ สมฺพโนฺธฯ ปติอุทฺธรณมตฺตเมว, น อตฺถทสฺสนนฺติ อโตฺถฯ เอตฺถาติ เอเตสุ ปเทสุฯ เอกา ปญฺญตฺตีติ เอกา ปฐมปญฺญตฺติฯ อนุปญฺญตฺติโยติ ปจฺฉา ฐปิตา ปญฺญตฺติโยฯ

2. Pucchāvisajjane pana evamattho veditabboti yojanā. Yaṃ tena…pe… pārājikanti idaṃ padaṃ paccuddharaṇamattamevāti sambandho. Patiuddharaṇamattameva, na atthadassananti attho. Etthāti etesu padesu. Ekā paññattīti ekā paṭhamapaññatti. Anupaññattiyoti pacchā ṭhapitā paññattiyo.

เอตฺตาวตาติ เอตฺตเกน ‘‘เอกา ปญฺญตฺติ, เทฺว อนุปญฺญตฺติโย’’ติ วจนมเตฺตน วิสฺสชฺชิตา โหนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ตติยํ ปุจฺฉนฺติ สมฺพโนฺธฯ กสฺมา อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติ ตสฺมิํ นตฺถีติ อาห ‘‘อยํ หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ หิ ยสฺมา อญฺญตฺร นตฺถิ, ตสฺมา นตฺถีติ โยชนาฯ ‘‘อนุปฺปเนฺน โทเส ปญฺญตฺตา’’ติ อิมินา อนุปฺปเนฺน โทเส ปญฺญเปตพฺพาติ อนุปฺปนฺนปญฺญตฺตีติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ สาติ อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อญฺญตฺร นตฺถิ, ตสฺมาฯ สพฺพตฺถปญฺญตฺตีติ เอตฺถ สพฺพสฺมิํ ปเทเส ปญฺญตฺติ สพฺพตฺถปญฺญตฺตีติ อลุตฺตสมาสํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘มชฺฌิมเทเส เจวา’’ติอาทิฯ ‘‘มชฺฌิมเทเส เจว ปจฺจนฺติมชนปเทสุ จา’’ติ อิมินา ‘‘สพฺพตฺถา’’ติ ปทสฺส สรูปํ ทเสฺสติฯ ปเทสปญฺญตฺติํ อปเนตฺวา สพฺพตฺถปญฺญตฺติํ ปาริเสสนเยน ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วินยธรปญฺจเมนา’’ติอาทิ ฯ ตตฺถ วินยธรปญฺจเมนาติ อนุสฺสาวนาจริยปญฺจเมนฯ เอเตฺถวาติ มชฺฌิมเทเสเยวฯ เอเตหีติ จตูหิ สิกฺขาปเทหิฯ เสสานีติ จตูหิ สิกฺขาปเทหิ เสสานิฯ

Ettāvatāti ettakena ‘‘ekā paññatti, dve anupaññattiyo’’ti vacanamattena vissajjitā hontīti sambandho. Tatiyaṃ pucchanti sambandho. Kasmā anuppannapaññatti tasmiṃ natthīti āha ‘‘ayaṃ hī’’tiādi. Tattha hi yasmā aññatra natthi, tasmā natthīti yojanā. ‘‘Anuppanne dose paññattā’’ti iminā anuppanne dose paññapetabbāti anuppannapaññattīti vacanatthaṃ dasseti. Sāti anuppannapaññatti. Tasmāti yasmā aññatra natthi, tasmā. Sabbatthapaññattīti ettha sabbasmiṃ padese paññatti sabbatthapaññattīti aluttasamāsaṃ dassento āha ‘‘majjhimadese cevā’’tiādi. ‘‘Majjhimadese ceva paccantimajanapadesu cā’’ti iminā ‘‘sabbatthā’’ti padassa sarūpaṃ dasseti. Padesapaññattiṃ apanetvā sabbatthapaññattiṃ pārisesanayena dassento āha ‘‘vinayadharapañcamenā’’tiādi . Tattha vinayadharapañcamenāti anussāvanācariyapañcamena. Etthevāti majjhimadeseyeva. Etehīti catūhi sikkhāpadehi. Sesānīti catūhi sikkhāpadehi sesāni.

สาธารณปญฺญตฺตีติ เอตฺถ สาธารณา นาม ภิกฺขุภิกฺขุนีนเมวาติ อาห ‘‘ภิกฺขูนเญฺจว ภิกฺขุนีนญฺจา’’ติฯ อิทํ ปนาติ ปฐมปาราชิกํ ปน, ปญฺญตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ วินีตกถามตฺตเมวาติ วินีตวตฺถุปกาสกํ กถามตฺตเมวฯ ตาสนฺติ ภิกฺขุนีนํฯ พฺยญฺชนมตฺตเมวาติ ‘‘สาธารณา’’ติ จ ‘‘อุภโต’’ติ จ พฺยญฺชนมตฺตเมวฯ เอตฺถาติ สาธารณปญฺญตฺติอุภโตปญฺญตฺติปเทฯ

Sādhāraṇapaññattīti ettha sādhāraṇā nāma bhikkhubhikkhunīnamevāti āha ‘‘bhikkhūnañceva bhikkhunīnañcā’’ti. Idaṃ panāti paṭhamapārājikaṃ pana, paññattanti sambandho. Vinītakathāmattamevāti vinītavatthupakāsakaṃ kathāmattameva. Tāsanti bhikkhunīnaṃ. Byañjanamattamevāti ‘‘sādhāraṇā’’ti ca ‘‘ubhato’’ti ca byañjanamattameva. Etthāti sādhāraṇapaññattiubhatopaññattipade.

‘‘นิทาเน อนุปวิฎฺฐ’’นฺติ อิมินา ‘‘นิทาโนคธ’’นฺติ ปทสฺส สตฺตมีสมาสญฺจ โอคธสทฺทสฺส อนุปวิฎฺฐตฺถญฺจ ทเสฺสติฯ โอคาโฬฺห หุตฺวา ธรติ ติฎฺฐตีติ โอคธํฯ นนุ นิทาโนคเธ สติ ‘‘ปฐเมน อุเทฺทเสนา’’ติ วตฺตพฺพํ, กสฺมา ‘‘ทุติเยน อุเทฺทเสนา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘นิทาโนคธ’’นฺติฯ นิทานปริยาปนฺนมฺปิ สมานนฺติ นิทานปริยาปนฺนํ สมานมฺปีติ โยชนาฯ ปิสโทฺท ครหโตฺถ, ปเคว ทุติเย อุเทฺทเส ปริยาปเนฺนติ ทเสฺสติฯ ‘‘สีลวิปตฺติอาทีน’’นฺติ วจนํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘ปฐมา หี’’ติอาทิฯ

‘‘Nidāne anupaviṭṭha’’nti iminā ‘‘nidānogadha’’nti padassa sattamīsamāsañca ogadhasaddassa anupaviṭṭhatthañca dasseti. Ogāḷho hutvā dharati tiṭṭhatīti ogadhaṃ. Nanu nidānogadhe sati ‘‘paṭhamena uddesenā’’ti vattabbaṃ, kasmā ‘‘dutiyena uddesenā’’ti vuttanti āha ‘‘nidānogadha’’nti. Nidānapariyāpannampi samānanti nidānapariyāpannaṃ samānampīti yojanā. Pisaddo garahattho, pageva dutiye uddese pariyāpanneti dasseti. ‘‘Sīlavipattiādīna’’nti vacanaṃ vitthārento āha ‘‘paṭhamā hī’’tiādi.

ทฺวงฺคิเกนาติ กายจิตฺตสงฺขาเตน ทฺวงฺคิเกนฯ นนุ ‘‘เอเกน สมุฎฺฐาเนนา’’ติ วุตฺตตฺตา ‘‘กายโตเยวา’’ติ วตฺตพฺพํ, อถ กสฺมา ‘‘กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฎฺฐาตี’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘เอตฺถ หี’’ติอาทิฯ เอตฺถาติ ‘‘เอเกน สมุฎฺฐาเนนา’’ติ วจเนฯ จิตฺตนฺติ เสวนจิตฺตํฯ อาปโนฺนสีติ ตฺวํ อาปโนฺน อสีติ โยชนาฯ อาม อาปโนฺนมฺหีติ อาม อหํ อาปโนฺน อมฺหีติ โยชนาฯ ตาวเทวาติ ตสฺมิํ ปฎิชานกฺขเณเยวฯ ตํ ปุคฺคลนฺติ ปาราชิกมาปนฺนํ ตํ ปุคฺคลํฯ ตปฺปจฺจยาติ ตสฺส ปาราชิกมาปนฺนสฺส การณาฯ ‘‘น กตเมน สมเถน สมฺมตี’’ติ ยํ ปน วจนํ วุตฺตนฺติ โยชนาฯ ตนฺติ วจนํ, วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ

Dvaṅgikenāti kāyacittasaṅkhātena dvaṅgikena. Nanu ‘‘ekena samuṭṭhānenā’’ti vuttattā ‘‘kāyatoyevā’’ti vattabbaṃ, atha kasmā ‘‘kāyato ca cittato ca samuṭṭhātī’’ti vuttanti āha ‘‘ettha hī’’tiādi. Etthāti ‘‘ekena samuṭṭhānenā’’ti vacane. Cittanti sevanacittaṃ. Āpannosīti tvaṃ āpanno asīti yojanā. Āma āpannomhīti āma ahaṃ āpanno amhīti yojanā. Tāvadevāti tasmiṃ paṭijānakkhaṇeyeva. Taṃ puggalanti pārājikamāpannaṃ taṃ puggalaṃ. Tappaccayāti tassa pārājikamāpannassa kāraṇā. ‘‘Na katamena samathena sammatī’’ti yaṃ pana vacanaṃ vuttanti yojanā. Tanti vacanaṃ, vuttanti sambandho.

วุตฺตมาติกา ปญฺญตฺตีติ วุตฺตมาติกาสงฺขาตา ปญฺญตฺติ วินโย นามาติ โยชนาฯ มาติกา หิ ยสฺมา ปญฺญปียติ สเงฺขเปน ฐปียติ, ปการํ ชานาเปติ วา, ตสฺมา ปญฺญตฺตีติ วุจฺจติฯ ‘‘ปทภาชนํ วุจฺจตี’’ติ อิมินา วิตฺถาเรน ภาชิยติ เอตายาติ วิภตฺตีติ ทเสฺสติฯ วีติกฺกโมติ กายวาจาวีติกฺกโมฯ โส หิ น สํวรติ กายวาจํ น ปิทหตีติ อสํวโรติ วุจฺจติฯ เยสํ วตฺตตีติ เอตฺถ วตฺตติกิริยาย กตฺตารํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วินยปิฎกญฺจ อฎฺฐกถา จา’’ติฯ ปคุณาติ วาจุคฺคตาฯ เตติ เต ปุคฺคลา, ธาเรนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เอตสฺสาติ ปฐมปาราชิกสฺสฯ เกนาภตนฺติ เอตฺถ ภรธาตุยา ธารณโปสนเตฺถสุ (ปาณินี ๑๐๘ ธาตุปาเฐ) ธารณตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘เกน อานีต’’นฺติ ฯ ‘‘ปรมฺปราย อานีต’’นฺติ อิมินา ปรมฺปราภตนฺติ ปทสฺส ตติยาสมาสํ ทเสฺสติฯ อถวา ‘‘เกนาภต’’นฺติ ปุจฺฉาย อนุรูปํ ยการโลปวเสน วากฺยนฺติ ทเสฺสติฯ

Vuttamātikā paññattīti vuttamātikāsaṅkhātā paññatti vinayo nāmāti yojanā. Mātikā hi yasmā paññapīyati saṅkhepena ṭhapīyati, pakāraṃ jānāpeti vā, tasmā paññattīti vuccati. ‘‘Padabhājanaṃ vuccatī’’ti iminā vitthārena bhājiyati etāyāti vibhattīti dasseti. Vītikkamoti kāyavācāvītikkamo. So hi na saṃvarati kāyavācaṃ na pidahatīti asaṃvaroti vuccati. Yesaṃ vattatīti ettha vattatikiriyāya kattāraṃ dassento āha ‘‘vinayapiṭakañca aṭṭhakathā cā’’ti. Paguṇāti vācuggatā. Teti te puggalā, dhārentīti sambandho. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Etassāti paṭhamapārājikassa. Kenābhatanti ettha bharadhātuyā dhāraṇaposanatthesu (pāṇinī 108 dhātupāṭhe) dhāraṇatthaṃ dassento āha ‘‘kena ānīta’’nti . ‘‘Paramparāya ānīta’’nti iminā paramparābhatanti padassa tatiyāsamāsaṃ dasseti. Athavā ‘‘kenābhata’’nti pucchāya anurūpaṃ yakāralopavasena vākyanti dasseti.

๓. อุปาลิ ทาสโก เจวาติอาทิกา คาถาโย กิมตฺถํ เกหิ ฐปิตาติ อาห ‘‘อิทานี’’ติอาทิฯ ตนฺติ ปรํ ปรํฯ ตตฺถาติ ตาสุ คาถาสุฯ ยนฺติ วจนํฯ อิมินา นเยนาติ ปฐมปาราชิกสฺส ปุจฺฉาวิสชฺชเน วุเตฺตน อิมินา นเยนฯ

3.Upāli dāsako cevātiādikā gāthāyo kimatthaṃ kehi ṭhapitāti āha ‘‘idānī’’tiādi. Tanti paraṃ paraṃ. Tatthāti tāsu gāthāsu. Yanti vacanaṃ. Iminā nayenāti paṭhamapārājikassa pucchāvisajjane vuttena iminā nayena.

อิติ มหาวิภเงฺค ปญฺญตฺติวารวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

Iti mahāvibhaṅge paññattivāravaṇṇanāya yojanā samattā.

กตาปตฺติวาราทิวณฺณนา

Katāpattivārādivaṇṇanā

๑๕๗. อิโตติ ปญฺญตฺติวารโต, ปรํ วุตฺตา สตฺต วารา อุตฺตานตฺถา เอวาติ โยชนาฯ กตาปตฺติวาโรติ ‘‘กตาปตฺตี’’ติ ปเทน ลกฺขิโต วาโรฯ เอเสว นโย เสเสสุปิฯ ตทนนฺตโรติ เตสํ สตฺตนฺนํ วารานํ อนนฺตเร วุโตฺตฯ สมุจฺจยวาโรติ สํ เอกโต อาปตฺติวิปตฺติอาทโย อุจิยนฺติ สมฺปิณฺฑิยนฺติ เอตฺถาติ สมุจฺจโย, โสเยว วาโร สมุจฺจยวาโรฯ

157.Itoti paññattivārato, paraṃ vuttā satta vārā uttānatthā evāti yojanā. Katāpattivāroti ‘‘katāpattī’’ti padena lakkhito vāro. Eseva nayo sesesupi. Tadanantaroti tesaṃ sattannaṃ vārānaṃ anantare vutto. Samuccayavāroti saṃ ekato āpattivipattiādayo uciyanti sampiṇḍiyanti etthāti samuccayo, soyeva vāro samuccayavāro.

๑๘๘. ตโตติ เตหิ อฎฺฐหิ วาเรหิ, ปรํ วุตฺตาติ สมฺพโนฺธฯ ปจฺจยวเสน วุโตฺต เอโก ปญฺญตฺติวาโรติ โยชนาฯ ปจฺจยวเสนาติ ปจฺจยสทฺทสฺส วเสนฯ ตสฺสาติ ปจฺจยสฺสฯ เตปีติ อฎฺฐ วาราปิฯ อิตีติอาทิ นิคมนํฯ ตโตติ มหาวิภงฺคโต, ปรํ อาคตาติ สมฺพโนฺธฯ เอวํ อิเม ทฺวตฺติํส วาราติ โยชนาฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เอตฺถาติ ทฺวตฺติํสวาเรสุฯ

188.Tatoti tehi aṭṭhahi vārehi, paraṃ vuttāti sambandho. Paccayavasena vutto eko paññattivāroti yojanā. Paccayavasenāti paccayasaddassa vasena. Tassāti paccayassa. Tepīti aṭṭha vārāpi. Itītiādi nigamanaṃ. Tatoti mahāvibhaṅgato, paraṃ āgatāti sambandho. Evaṃ ime dvattiṃsa vārāti yojanā. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Etthāti dvattiṃsavāresu.

Next: สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā

Related texts:

ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi
๑. ปาราชิกกณฺฑํ • 1. Pārājikakaṇḍaṃ
๑. ปาราชิกกณฺฑํ • 1. Pārājikakaṇḍaṃ
๑. ปาราชิกกณฺฑํ • 1. Pārājikakaṇḍaṃ

อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā
ปญฺญตฺติวารวณฺณนา • Paññattivāravaṇṇanā
กตาปตฺติวาราทิวณฺณนา • Katāpattivārādivaṇṇanā

ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ปญฺญตฺติวารวณฺณนา • Paññattivāravaṇṇanā

ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ปญฺญตฺติวารวณฺณนา • Paññattivāravaṇṇanā

ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ปญฺญตฺติวารวณฺณนา • Paññattivāravaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact