| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៩-១០. កថាវត្ថុសុត្តទ្វយវណ្ណនា
9-10. Kathāvatthusuttadvayavaṇṇanā
៦៩-៧០. នវមេ តិរច្ឆានកថន្តិ អនិយ្យានិកត្តា សគ្គមោក្ខមគ្គានំ តិរច្ឆានភូតំ កថំ។ តត្ថ រាជានំ អារព្ភ ‘‘មហាសម្មតោ មន្ធាតា ធម្មាសោកោ ឯវំមហានុភាវោ’’តិអាទិនា នយេន បវត្តកថា រាជកថា។ ឯស នយោ ចោរកថាទីសុ។ តេសុ ‘‘អសុកោ រាជា អភិរូបោ ទស្សនីយោ’’តិអាទិនា គេហសិតកថាវ តិរច្ឆានកថា ហោតិ, ‘‘សោបិ នាម ឯវំមហានុភាវោ ខយំ គតោ’’តិ ឯវំ បវត្តា បន កម្មដ្ឋានភាវេ តិដ្ឋតិ។ ចោរេសុបិ ‘‘មូលទេវោ ឯវំមហានុភាវោ, មេឃទេវោ ឯវំមហានុភាវោ’’តិ តេសំ កម្មំ បដិច្ច ‘‘អហោ សូរា’’តិ គេហសិតកថាវ តិរច្ឆានកថា។ យុទ្ធេសុបិ ភារតយុទ្ធាទីសុ ‘‘អសុកេន អសុកោ ឯវំ មារិតោ ឯវំ វិទ្ធោ’’តិ កម្មស្សាទវសេនេវ កថា តិរច្ឆានកថា, ‘‘តេបិ នាម ខយំ គតា’’តិ ឯវំ បវត្តា បន សព្ពត្ថ កម្មដ្ឋានមេវ ហោតិ។ អបិច អន្នាទីសុ ‘‘ឯវំ វណ្ណវន្តំ រសវន្តំ ផស្សសម្បន្នំ ខាទិម្ហ ភុញ្ជិម្ហ បិវិម្ហ បរិភុញ្ជិម្ហា’’តិ កាមរសស្សាទវសេន កថេតុំ ន វដ្ដតិ, សាត្ថកំ បន កត្វា ‘‘បុព្ពេ ឯវំ វណ្ណាទិសម្បន្នំ អន្នំ បានំ វត្ថំ យានំ មាលំ គន្ធំ សីលវន្តានំ អទម្ហ, ចេតិយំ បូជិម្ហា’’តិ កថេតុំ វដ្ដតិ។
69-70. Navame tiracchānakathanti aniyyānikattā saggamokkhamaggānaṃ tiracchānabhūtaṃ kathaṃ. Tattha rājānaṃ ārabbha ‘‘mahāsammato mandhātā dhammāsoko evaṃmahānubhāvo’’tiādinā nayena pavattakathā rājakathā. Esa nayo corakathādīsu. Tesu ‘‘asuko rājā abhirūpo dassanīyo’’tiādinā gehasitakathāva tiracchānakathā hoti, ‘‘sopi nāma evaṃmahānubhāvo khayaṃ gato’’ti evaṃ pavattā pana kammaṭṭhānabhāve tiṭṭhati. Coresupi ‘‘mūladevo evaṃmahānubhāvo, meghadevo evaṃmahānubhāvo’’ti tesaṃ kammaṃ paṭicca ‘‘aho sūrā’’ti gehasitakathāva tiracchānakathā. Yuddhesupi bhāratayuddhādīsu ‘‘asukena asuko evaṃ mārito evaṃ viddho’’ti kammassādavaseneva kathā tiracchānakathā, ‘‘tepi nāma khayaṃ gatā’’ti evaṃ pavattā pana sabbattha kammaṭṭhānameva hoti. Apica annādīsu ‘‘evaṃ vaṇṇavantaṃ rasavantaṃ phassasampannaṃ khādimha bhuñjimha pivimha paribhuñjimhā’’ti kāmarasassādavasena kathetuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘pubbe evaṃ vaṇṇādisampannaṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālaṃ gandhaṃ sīlavantānaṃ adamha, cetiyaṃ pūjimhā’’ti kathetuṃ vaṭṭati.
ញាតិកថាទីសុបិ ‘‘អម្ហាកំ ញាតកា សូរា សមត្ថា’’តិ វា ‘‘បុព្ពេ មយំ ឯវំ វិចិត្រេហិ យានេហិ វិចរិម្ហា’’តិ វា អស្សាទវសេន វត្តុំ ន វដ្ដតិ , សាត្ថកំ បន កត្វា ‘‘តេបិ នោ ញាតកា ខយំ គតា’’តិ វា ‘‘បុព្ពេ មយំ ឯវរូបា ឧបាហនា សង្ឃស្ស អទម្ហា’’តិ វា កថេតព្ពំ។ គាមកថាបិ សុនិវិដ្ឋទុន្និវិដ្ឋសុភិក្ខទុព្ភិក្ខាទិវសេន វា ‘‘អសុកគាមវាសិនោ សូរា សមត្ថា’’តិ វា ឯវំ អស្សាទវសេនេវ ន វដ្ដតិ, សាត្ថកំ បន កត្វា ‘‘សទ្ធា បសន្នា’’តិ វា ‘‘ខយវយំ គតា’’តិ វា វត្តុំ វដ្ដតិ។ និគមនគរជនបទកថាសុបិ ឯសេវ នយោ។
Ñātikathādīsupi ‘‘amhākaṃ ñātakā sūrā samatthā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evaṃ vicitrehi yānehi vicarimhā’’ti vā assādavasena vattuṃ na vaṭṭati , sātthakaṃ pana katvā ‘‘tepi no ñātakā khayaṃ gatā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evarūpā upāhanā saṅghassa adamhā’’ti vā kathetabbaṃ. Gāmakathāpi suniviṭṭhadunniviṭṭhasubhikkhadubbhikkhādivasena vā ‘‘asukagāmavāsino sūrā samatthā’’ti vā evaṃ assādavaseneva na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘saddhā pasannā’’ti vā ‘‘khayavayaṃ gatā’’ti vā vattuṃ vaṭṭati. Nigamanagarajanapadakathāsupi eseva nayo.
ឥត្ថិកថាបិ វណ្ណសណ្ឋានាទីនិ បដិច្ច អស្សាទវសេន ន វដ្ដតិ, ‘‘សទ្ធា បសន្នា ខយំ គតា’’តិ ឯវមេវ វដ្ដតិ។ សូរកថាបិ ‘‘នន្ទិមិត្តោ នាម យោធោ សូរោ អហោសី’’តិ អស្សាទវសេនេវ ន វដ្ដតិ, ‘‘សទ្ធោ អហោសិ ខយំ គតោ’’តិ ឯវមេវ វដ្ដតិ។ សុរាកថន្តិ បាឡិយំ បន អនេកវិធំ មជ្ជកថំ អស្សាទវសេន កថេតុំ ន វដ្ដតិ, អាទីនវវសេនេវ វត្តុំ វដ្ដតិ។ វិសិខាកថាបិ ‘‘អសុកវិសិខា សុនិវិដ្ឋា ទុន្និវិដ្ឋា សូរា សមត្ថា’’តិ អស្សាទវសេនេវ ន វដ្ដតិ, ‘‘សទ្ធា បសន្នា ខយំ គតា’’តិ វដ្ដតិ។ កុម្ភដ្ឋានកថា នាម កូដដ្ឋានកថា ឧទកតិត្ថកថា វុច្ចតិ (ទី. និ. អដ្ឋ. ១.១៧; ម. និ. អដ្ឋ. ២.២២៣; សំ. និ. អដ្ឋ. ៣.៥.១០៨០)។ កុម្ភទាសិកថា វា។ សាបិ ‘‘បាសាទិកា នច្ចិតុំ គាយិតុំ ឆេកា’’តិ អស្សាទវសេន ន វដ្ដតិ, ‘‘សទ្ធា បសន្នា’’តិអាទិនា នយេនេវ វដ្ដតិ។
Itthikathāpi vaṇṇasaṇṭhānādīni paṭicca assādavasena na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā khayaṃ gatā’’ti evameva vaṭṭati. Sūrakathāpi ‘‘nandimitto nāma yodho sūro ahosī’’ti assādavaseneva na vaṭṭati, ‘‘saddho ahosi khayaṃ gato’’ti evameva vaṭṭati. Surākathanti pāḷiyaṃ pana anekavidhaṃ majjakathaṃ assādavasena kathetuṃ na vaṭṭati, ādīnavavaseneva vattuṃ vaṭṭati. Visikhākathāpi ‘‘asukavisikhā suniviṭṭhā dunniviṭṭhā sūrā samatthā’’ti assādavaseneva na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā khayaṃ gatā’’ti vaṭṭati. Kumbhaṭṭhānakathā nāma kūṭaṭṭhānakathā udakatitthakathā vuccati (dī. ni. aṭṭha. 1.17; ma. ni. aṭṭha. 2.223; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.1080). Kumbhadāsikathā vā. Sāpi ‘‘pāsādikā naccituṃ gāyituṃ chekā’’ti assādavasena na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā’’tiādinā nayeneva vaṭṭati.
បុព្ពបេតកថា នាម អតីតញាតិកថា។ តត្ថ វត្តមានញាតិកថាសទិសោវ វិនិច្ឆយោ។ នានត្តកថា នាម បុរិមបច្ឆិមកថាវិមុត្តា អវសេសា នានាសភាវា តិរច្ឆានកថា។ លោកក្ខាយិកា នាម ‘‘អយំ លោកោ កេន និម្មិតោ? អសុកេន នាម និម្មិតោ។ កាកោ សេតោ អដ្ឋីនំ សេតត្តា, ពលាកា រត្តា លោហិតស្ស រត្តត្តា’’តិឯវមាទិកា លោកាយតវិតណ្ឌសល្លាបកថា។ សមុទ្ទក្ខាយិកា នាម កស្មា សមុទ្ទោ សាគរោតិ។ សាគរទេវេន ខតត្តា សាគរោ, ខតោ មេតិ ហត្ថមុទ្ទាយ និវេទិតត្តា សមុទ្ទោតិឯវមាទិកា និរត្ថកា សមុទ្ទក្ខាយនកថា។ ភវោតិ វុទ្ធិ, អភវោតិ ហានិ។ ឥតិ ភវោ ឥតិ អភវោតិ យំ វា តំ វា និរត្ថកការណំ វត្វា បវត្តិតកថា ឥតិភវាភវកថា នាម។
Pubbapetakathā nāma atītañātikathā. Tattha vattamānañātikathāsadisova vinicchayo. Nānattakathā nāma purimapacchimakathāvimuttā avasesā nānāsabhāvā tiracchānakathā. Lokakkhāyikā nāma ‘‘ayaṃ loko kena nimmito? Asukena nāma nimmito. Kāko seto aṭṭhīnaṃ setattā, balākā rattā lohitassa rattattā’’tievamādikā lokāyatavitaṇḍasallāpakathā. Samuddakkhāyikā nāma kasmā samuddo sāgaroti. Sāgaradevena khatattā sāgaro, khato meti hatthamuddāya niveditattā samuddotievamādikā niratthakā samuddakkhāyanakathā. Bhavoti vuddhi, abhavoti hāni. Iti bhavo iti abhavoti yaṃ vā taṃ vā niratthakakāraṇaṃ vatvā pavattitakathā itibhavābhavakathā nāma.
តេជសា តេជន្តិ អត្តនោ តេជសា តេសំ តេជំ។ បរិយាទិយេយ្យាថាតិ ខេបេត្វា គហេត្វា អភិភវេយ្យាថ។ តត្រិទំ វត្ថុ – ឯកោ បិណ្ឌបាតិកោ មហាថេរំ បុច្ឆិ – ‘‘ភន្តេ, តេជសា តេជំ បរិយាទិយមានា ភិក្ខូ កិំ ករោន្តី’’តិ។ ថេរោ អាហ – អាវុសោ, កិញ្ចិទេវ អាតបេ ឋបេត្វា យថា ឆាយា ហេដ្ឋា ន ឱតរតិ, ឧទ្ធំយេវ គច្ឆតិ តថា ករោន្តិ។ ទសមេ បាសំសានិ ឋានានីតិ បសំសាវហានិ ការណានិ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។
Tejasā tejanti attano tejasā tesaṃ tejaṃ. Pariyādiyeyyāthāti khepetvā gahetvā abhibhaveyyātha. Tatridaṃ vatthu – eko piṇḍapātiko mahātheraṃ pucchi – ‘‘bhante, tejasā tejaṃ pariyādiyamānā bhikkhū kiṃ karontī’’ti. Thero āha – āvuso, kiñcideva ātape ṭhapetvā yathā chāyā heṭṭhā na otarati, uddhaṃyeva gacchati tathā karonti. Dasame pāsaṃsāni ṭhānānīti pasaṃsāvahāni kāraṇāni. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
យមកវគ្គោ ទុតិយោ។
Yamakavaggo dutiyo.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya
៩. បឋមកថាវត្ថុសុត្តំ • 9. Paṭhamakathāvatthusuttaṃ
១០. ទុតិយកថាវត្ថុសុត្តំ • 10. Dutiyakathāvatthusuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៩-១០. បឋមកថាវត្ថុសុត្តាទិវណ្ណនា • 9-10. Paṭhamakathāvatthusuttādivaṇṇanā
