| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៧. កថាវត្ថុសុត្តវណ្ណនា
7. Kathāvatthusuttavaṇṇanā
៦៨. សត្តមេ កថាវត្ថូនីតិ កថាយ បវត្តិដ្ឋានានិ។ យស្មា តេហិ វិនា កថា ន បវត្តតិ, តស្មា ‘‘កថាការណានី’’តិ វុត្តំ។ អតតិ សតតិ សតតំ គច្ឆតិ បវត្តតីតិ អទ្ធា, កាលោតិ អាហ ‘‘អតីតមទ្ធានំ នាម កាលោបិ វត្តតី’’តិ។ ធម្មប្បវត្តិមត្តតាយ ហិ បរមត្ថតោ អវិជ្ជមានោបិ កាលោ តស្សេវ ធម្មស្ស បវត្តិអវត្ថាវិសេសំ ឧបាទាយ តេនេវ វោហារេន អតីតោតិអាទិនា វោហរីយតិ, អតីតាទិភេទោ ច នាមាយំ និប្បរិយាយតោ ធម្មានំយេវ ហោតិ, ន កាលស្សាតិ អាហ ‘‘ខន្ធាបិ វត្តន្តី’’តិ។ យថាវុត្តមត្ថំ ឥតរេសុ ទ្វីសុ អតិទិសតិ ‘‘អនាគតបច្ចុប្បន្នេសុបិ ឯសេវ នយោ’’តិ។ អតីតមទ្ធានន្តិអាទីសុ ច ទ្វេ បរិយាយា សុត្តន្តបរិយាយោ, អភិធម្មបរិយាយោ ច។ សុត្តន្តបរិយាយេន បដិសន្ធិតោ បុព្ពេ អតីតោ អទ្ធា នាម, ចុតិតោ បច្ឆា អនាគតោ អទ្ធា នាម, សហ ចុតិបដិសន្ធីតិ តទន្តរំ បច្ចុប្បន្នោ អទ្ធា នាម។ អភិធម្មបរិយាយេន តីសុ ខណេសុ ឧប្បាទតោ បុព្ពេ អតីតោ អទ្ធា នាម, ឧប្បាទតោ ឧទ្ធំ អនាគតោ អទ្ធា នាម, ខណត្តយំ បច្ចុប្បន្នោ អទ្ធា នាម។ តត្ថាយំ សុត្តន្តទេសនាតិ សុត្តន្តបរិយាយេនេវ អតីតាទិវិសយំ កថំ ទស្សេន្តោ ‘‘អតីតេ កស្សបោ នាមា’’តិអាទិមាហ។
68. Sattame kathāvatthūnīti kathāya pavattiṭṭhānāni. Yasmā tehi vinā kathā na pavattati, tasmā ‘‘kathākāraṇānī’’ti vuttaṃ. Atati satati satataṃ gacchati pavattatīti addhā, kāloti āha ‘‘atītamaddhānaṃ nāma kālopi vattatī’’ti. Dhammappavattimattatāya hi paramatthato avijjamānopi kālo tasseva dhammassa pavattiavatthāvisesaṃ upādāya teneva vohārena atītotiādinā voharīyati, atītādibhedo ca nāmāyaṃ nippariyāyato dhammānaṃyeva hoti, na kālassāti āha ‘‘khandhāpi vattantī’’ti. Yathāvuttamatthaṃ itaresu dvīsu atidisati ‘‘anāgatapaccuppannesupi eseva nayo’’ti. Atītamaddhānantiādīsu ca dve pariyāyā suttantapariyāyo, abhidhammapariyāyo ca. Suttantapariyāyena paṭisandhito pubbe atīto addhā nāma, cutito pacchā anāgato addhā nāma, saha cutipaṭisandhīti tadantaraṃ paccuppanno addhā nāma. Abhidhammapariyāyena tīsu khaṇesu uppādato pubbe atīto addhā nāma, uppādato uddhaṃ anāgato addhā nāma, khaṇattayaṃ paccuppanno addhā nāma. Tatthāyaṃ suttantadesanāti suttantapariyāyeneva atītādivisayaṃ kathaṃ dassento ‘‘atīte kassapo nāmā’’tiādimāha.
ឯកំសេនេវ ព្យាកាតព្ពោ វិស្សជ្ជេតព្ពោតិ ឯកំសព្យាករណីយោ។ ‘‘ចក្ខុ អនិច្ច’’ន្តិ បញ្ហេ ឧត្តរបទាវធារណំ សន្ធាយ ‘‘ឯកំសេនេវ ព្យាកាតព្ព’’ន្តិ វុត្តំ និច្ចតាយ លេសស្សបិ តត្ថ អភាវតោ, បុរិមបទាវធារណេ បន វិភជ្ជព្យាករណីយតាយ។ តេនាហ ‘‘អនិច្ចំ នាម ចក្ខូតិ បុដ្ឋេន បនា’’តិអាទិ។ ចក្ខុសោតេ វិសេសត្ថសាមញ្ញត្ថានំ អសាធារណភាវតោ ទ្វិន្នំ តេសំ សទិសចោទនា បដិច្ឆន្នមុខេនេវ ព្យាករណីយា បដិក្ខេបវសេន អនុញ្ញាតវសេន ច វិស្សជ្ជិតព្ពតោតិ អាហ ‘‘យថា ចក្ខុ, តថា សោតំ…បេ.… អយំ បដិបុច្ឆាព្យាករណីយោ បញ្ហោ’’តិ។ តំ ជីវំ តំ សរីរន្តិ ជីវសរីរានំ អនញ្ញតាបញ្ហេ យស្ស យេន អនញ្ញតា ចោទិតា, សោ ឯវ បរមត្ថតោ នុបលព្ភតីតិ ច ឈានត្តយស្ស មេត្តេយ្យតាកិត្តនសទិសោតិ អព្យាកាតព្ពតាយ ឋបនីយោ វុត្តោ។ ឯវរូបោ ហិ បញ្ហោ តិធា អវិស្សជ្ជនីយត្តា ព្យាករណំ អកត្វា ឋបេតព្ពោ។
Ekaṃseneva byākātabbo vissajjetabboti ekaṃsabyākaraṇīyo. ‘‘Cakkhu anicca’’nti pañhe uttarapadāvadhāraṇaṃ sandhāya ‘‘ekaṃseneva byākātabba’’nti vuttaṃ niccatāya lesassapi tattha abhāvato, purimapadāvadhāraṇe pana vibhajjabyākaraṇīyatāya. Tenāha ‘‘aniccaṃ nāma cakkhūti puṭṭhena panā’’tiādi. Cakkhusote visesatthasāmaññatthānaṃ asādhāraṇabhāvato dvinnaṃ tesaṃ sadisacodanā paṭicchannamukheneva byākaraṇīyā paṭikkhepavasena anuññātavasena ca vissajjitabbatoti āha ‘‘yathā cakkhu, tathā sotaṃ…pe… ayaṃ paṭipucchābyākaraṇīyo pañho’’ti. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti jīvasarīrānaṃ anaññatāpañhe yassa yena anaññatā coditā, so eva paramatthato nupalabbhatīti ca jhānattayassa metteyyatākittanasadisoti abyākātabbatāya ṭhapanīyo vutto. Evarūpo hi pañho tidhā avissajjanīyattā byākaraṇaṃ akatvā ṭhapetabbo.
តិដ្ឋតិ ឯត្ថ ផលំ តទាយត្តវុត្តិតាយាតិ ឋានំ, ការណន្តិ អាហ ‘‘ការណាការណេ’’តិ។ យុត្តេន ការណេនាតិ អនុរូបេន ការណេន។ បហោតីតិ និគ្គណ្ហិតុំ សមត្ថោ ហោតិ។ សស្សតវាទិភាវមេវ ទីបេតីតិ អត្តនា គហិតេ ឧច្ឆេទវាទេ ទោសំ ទិស្វា អត្តនោបិ សស្សតវាទិភាវមេវ ទីបេតិ។ បុគ្គលវាទិម្ហីតិ ឥមិនា វច្ឆកុត្តិយវាទិំ ទស្សេតិ។ បញ្ហំ បុច្ឆន្តេហិ បដិបជ្ជិតព្ពា បដិបទា បញ្ហបុច្ឆនកានំ វត្តំ។
Tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ṭhānaṃ, kāraṇanti āha ‘‘kāraṇākāraṇe’’ti. Yuttena kāraṇenāti anurūpena kāraṇena. Pahotīti niggaṇhituṃ samattho hoti. Sassatavādibhāvameva dīpetīti attanā gahite ucchedavāde dosaṃ disvā attanopi sassatavādibhāvameva dīpeti. Puggalavādimhīti iminā vacchakuttiyavādiṃ dasseti. Pañhaṃ pucchantehi paṭipajjitabbā paṭipadā pañhapucchanakānaṃ vattaṃ.
បដិចរតីតិ បដិច្ឆាទនវសេន ចរតិ បវត្តតិ។ បដិច្ឆាទនត្ថោ ឯវ វា ចរតិសទ្ទោ អនេកត្ថត្តា ធាតូនន្តិ អាហ ‘‘បដិច្ឆាទេតី’’តិ។ អញ្ញេនញ្ញន្តិ បន បដិច្ឆាទនាការទស្សនន្តិ អាហ ‘‘អញ្ញេន វចនេនា’’តិអាទិ។ តត្ថ អញ្ញេន វចនេនាតិ យំ ចោទកេន ចុទិតកស្ស ទោសវិភាវនំ វចនំ វុត្តំ, តំ តតោ អញ្ញេន វចនេន បដិច្ឆាទេតិ។ យោ ហិ ‘‘អាបត្តិំ អាបន្នោសី’’តិ វុត្តេ ‘‘កោ អាបន្នោ, កិំ អាបន្នោ, កិស្មិំ អាបន្នោ, កំ ភណថ, កិំ ភណថា’’តិ វទតិ។ ‘‘ឯវរូបំ កិញ្ចិ តយា ទិដ្ឋ’’ន្តិ វុត្តេ ‘‘ន សុណាមី’’តិ សោតំ វា ឧបនេតិ, អយំ អញ្ញេនញ្ញំ បដិចរតិ នាម។ ‘‘កោ អាបន្នោ’’តិអាទិនា ហិ ចោទនំ អវិស្សជ្ជេត្វាវ វិក្ខេបាបជ្ជនំ អញ្ញេនញ្ញំ បដិចរណំ, ពហិទ្ធា កថាបនាមនំ វិស្សជ្ជេត្វាតិ អយមេតេសំ វិសេសោ។ តេនេវាហ ‘‘អាគន្តុកកថំ ឱតារេន្តោ’’តិអាទិ។ តត្ថ អបនាមេតីតិ វិក្ខេបេតិ។ តត្រាតិ តស្មិំ ពហិទ្ធាកថាយ អបនាមនេ។
Paṭicaratīti paṭicchādanavasena carati pavattati. Paṭicchādanattho eva vā caratisaddo anekatthattā dhātūnanti āha ‘‘paṭicchādetī’’ti. Aññenaññanti pana paṭicchādanākāradassananti āha ‘‘aññena vacanenā’’tiādi. Tattha aññena vacanenāti yaṃ codakena cuditakassa dosavibhāvanaṃ vacanaṃ vuttaṃ, taṃ tato aññena vacanena paṭicchādeti. Yo hi ‘‘āpattiṃ āpannosī’’ti vutte ‘‘ko āpanno, kiṃ āpanno, kismiṃ āpanno, kaṃ bhaṇatha, kiṃ bhaṇathā’’ti vadati. ‘‘Evarūpaṃ kiñci tayā diṭṭha’’nti vutte ‘‘na suṇāmī’’ti sotaṃ vā upaneti, ayaṃ aññenaññaṃ paṭicarati nāma. ‘‘Ko āpanno’’tiādinā hi codanaṃ avissajjetvāva vikkhepāpajjanaṃ aññenaññaṃ paṭicaraṇaṃ, bahiddhā kathāpanāmanaṃ vissajjetvāti ayametesaṃ viseso. Tenevāha ‘‘āgantukakathaṃ otārento’’tiādi. Tattha apanāmetīti vikkhepeti. Tatrāti tasmiṃ bahiddhākathāya apanāmane.
ឧបនិសីទតិ ផលំ ឯត្ថាតិ ការណំ ឧបនិសា, ឧបេច្ច និស្សយតីតិ វា ឧបនិសា, សហ ឧបនិសាយាតិ សឧបនិសោតិ អាហ ‘‘សឧបនិស្សយោ សបច្ចយោ’’តិ។
Upanisīdati phalaṃ etthāti kāraṇaṃ upanisā, upecca nissayatīti vā upanisā, saha upanisāyāti saupanisoti āha ‘‘saupanissayo sapaccayo’’ti.
ឱហិតសោតោតិ អនញ្ញវិហិតត្តា ធម្មស្សវនាយ អបនាមិតសោតោ។ តតោ ឯវ តទត្ថំ ឋបិតសោតោ។ កុសលធម្មន្តិ អរិយមគ្គោ អធិប្បេតោតិ អាហ ‘‘អរិយមគ្គ’’ន្តិ។
Ohitasototi anaññavihitattā dhammassavanāya apanāmitasoto. Tato eva tadatthaṃ ṭhapitasoto. Kusaladhammanti ariyamaggo adhippetoti āha ‘‘ariyamagga’’nti.
កថាវត្ថុសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Kathāvatthusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៧. កថាវត្ថុសុត្តំ • 7. Kathāvatthusuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៧. កថាវត្ថុសុត្តវណ្ណនា • 7. Kathāvatthusuttavaṇṇanā
