| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
७. कथिनक्खन्धकवण्णना
7. Kathinakkhandhakavaṇṇanā
कथिनानुजाननकथावण्णना
Kathinānujānanakathāvaṇṇanā
३०६. ‘‘कथिनन्ति पञ्चानिसंसे अन्तोकरणसमत्थताय थिरन्ति अत्थो’’ति लिखितं। ‘‘पञ्च कप्पन्ती’’ति अवत्वा ‘‘कप्पिस्सन्ती’’ति अनागतवचनं ‘‘वो’’ति इमस्स सामिवचनपक्खे युज्जति तेसं तस्मिं खणे अनत्थतकथिनत्ता। द्वीसु पनेतेसु अत्थविकप्पेसु पच्छिमो युत्तो सब्बेसम्पि तेसं पावेय्यकानं सब्बधुतङ्गधरत्ता। निमन्तनं सादियन्तस्सेव हि अनामन्तचारो पञ्ञत्तो, तथा गणभोजनं। असमादानचारो अनधिट्ठिततिचीवरस्स नत्थि अतेचीवरिकस्स यावदत्थचीवरचतुत्थादिचीवरग्गहणसम्भवतो। इतरस्सापि अनधिट्ठानमुखेन लब्भति। चीवरुप्पादो अपंसुकूलिकस्सेव। ‘‘कथिनत्थतसीमाय’’न्ति उपचारसीमं सन्धाय वुत्तं। उपचारसीमट्ठस्स मतकचीवरादिभागियताय बद्धसीमाय तत्रुप्पादाभावतो विञ्ञेय्यमेतं उपचारसीमावेत्थ अधिप्पेताति। कथिनत्थारं के लभन्तीति के साधेन्तीति अत्थो। पञ्च जना साधेन्ति। कथिनदुस्सस्स हि दायका पच्छिमकोटिया चत्तारो होन्ति। एको पटिग्गाहकोति। ‘‘तत्र चे, भिक्खवे, य्वायं चतुवग्गो भिक्खुसङ्घो ठपेत्वा तीणि कम्मानि उपसम्पदं पवारणं अब्भान’’न्ति (महाव॰ ३८८) चम्पेय्यक्खन्धके वुत्तत्ता ‘‘न पञ्चवग्गकरणीय’’न्ति गहेतब्बं। ‘‘यस्स सङ्घो कथिनदुस्सं देति, तं हत्थपासे अकत्वापि बहिसीमाय ठितस्सपि दातुं वट्टती’’ति वदन्ति, तं हत्थपासे कत्वा एव दातब्बं। कस्मा? ‘‘तस्स कम्मप्पत्तत्ता’’ति वुत्तं। ‘‘तत्रुप्पादेन तण्डुलादिना वत्थेसु चेतापितेसु अत्थतकथिनानमेव तानि वत्थानि पापुणन्ति। वत्थेहि पन तण्डुलादीसु चेतापितेसु सब्बेसं तानि पापुणन्ती’’ति वुत्तं। पठमपवारणाय पवारिता लभन्तीति इदं उक्कट्ठकोटिया वुत्तं। अन्तरायेन अप्पवारितानम्पि वुत्थवस्सानं कथिनत्थारसम्भवतो इतरे गणपूरके कत्वा कथिनं अत्थरितब्बन्ति कथं पञ्ञायतीति चे? ‘‘द्विन्नं पुग्गलानं अत्थतं होति कथिनं अत्थारकस्स च अनुमोदकस्स चा’’ति (परि॰ ४०३) परिवारे एकवचनकरणतो, तत्थेव ‘‘सङ्घस्स अत्थतं होति कथिनं, गणस्स पुग्गलस्स अत्थतं होति कथिन’’न्ति (परि॰ ४१४) वचनतो च।
306.‘‘Kathinanti pañcānisaṃse antokaraṇasamatthatāya thiranti attho’’ti likhitaṃ. ‘‘Pañca kappantī’’ti avatvā ‘‘kappissantī’’ti anāgatavacanaṃ ‘‘vo’’ti imassa sāmivacanapakkhe yujjati tesaṃ tasmiṃ khaṇe anatthatakathinattā. Dvīsu panetesu atthavikappesu pacchimo yutto sabbesampi tesaṃ pāveyyakānaṃ sabbadhutaṅgadharattā. Nimantanaṃ sādiyantasseva hi anāmantacāro paññatto, tathā gaṇabhojanaṃ. Asamādānacāro anadhiṭṭhitaticīvarassa natthi atecīvarikassa yāvadatthacīvaracatutthādicīvaraggahaṇasambhavato. Itarassāpi anadhiṭṭhānamukhena labbhati. Cīvaruppādo apaṃsukūlikasseva. ‘‘Kathinatthatasīmāya’’nti upacārasīmaṃ sandhāya vuttaṃ. Upacārasīmaṭṭhassa matakacīvarādibhāgiyatāya baddhasīmāya tatruppādābhāvato viññeyyametaṃ upacārasīmāvettha adhippetāti. Kathinatthāraṃ ke labhantīti ke sādhentīti attho. Pañca janā sādhenti. Kathinadussassa hi dāyakā pacchimakoṭiyā cattāro honti. Eko paṭiggāhakoti. ‘‘Tatra ce, bhikkhave, yvāyaṃ catuvaggo bhikkhusaṅgho ṭhapetvā tīṇi kammāni upasampadaṃ pavāraṇaṃ abbhāna’’nti (mahāva. 388) campeyyakkhandhake vuttattā ‘‘na pañcavaggakaraṇīya’’nti gahetabbaṃ. ‘‘Yassa saṅgho kathinadussaṃ deti, taṃ hatthapāse akatvāpi bahisīmāya ṭhitassapi dātuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ hatthapāse katvā eva dātabbaṃ. Kasmā? ‘‘Tassa kammappattattā’’ti vuttaṃ. ‘‘Tatruppādena taṇḍulādinā vatthesu cetāpitesu atthatakathinānameva tāni vatthāni pāpuṇanti. Vatthehi pana taṇḍulādīsu cetāpitesu sabbesaṃ tāni pāpuṇantī’’ti vuttaṃ. Paṭhamapavāraṇāya pavāritā labhantīti idaṃ ukkaṭṭhakoṭiyā vuttaṃ. Antarāyena appavāritānampi vutthavassānaṃ kathinatthārasambhavato itare gaṇapūrake katvā kathinaṃ attharitabbanti kathaṃ paññāyatīti ce? ‘‘Dvinnaṃ puggalānaṃ atthataṃ hoti kathinaṃ atthārakassa ca anumodakassa cā’’ti (pari. 403) parivāre ekavacanakaraṇato, tattheva ‘‘saṅghassa atthataṃ hoti kathinaṃ, gaṇassa puggalassa atthataṃ hoti kathina’’nti (pari. 414) vacanato ca.
अञ्ञस्मिं विहारे वुत्थवस्सापि न लभन्तीति इदं किं एकसीमस्मिं, उदाहु नानासीमस्मिन्ति? किञ्चेत्थ – यदि ताव एकसीमस्मिं, परतो ‘‘सचे पन एकसीमाय बहू विहारा होन्ति, सब्बे भिक्खू सन्निपातेत्वा एकत्थ कथिनं अत्थरितब्बं, विसुं विसुं अत्थरितुं न वट्टती’’ति इमिना अट्ठकथावचनेन विरुज्झति। इदञ्हि वचनं सब्बेसंयेव एको कथिनत्थारोति दीपेति। अथ नानासीमस्मिं, उपनन्दस्स एकाधिप्पायदानानुमतिया विरुज्झति। वुत्तञ्हेतं ‘‘देथ, भिक्खवे, मोघपुरिसस्स एकाधिप्पाय’’न्ति (महाव॰ ३६४)। इदञ्हि वचनं द्वीसुपि आवासेसु तस्स कथिनत्थारसिद्धिं दीपेतीति। अविरोधोव इच्छितब्बो अप्पटिसिद्धत्ता, तस्मा एकसीमस्मिं वा नानासीमस्मिं वा नानूपचारे अञ्ञस्मिं विहारे वुत्थवस्सापि न लभन्तीति अधिप्पायो वेदितब्बो। ‘‘पच्छिमिकाय उपसम्पन्नो पठमपवारणाय पवारेतुम्पि लभति, वस्सिको च होति आनिसंसञ्च लभतीति सामणेरानं वस्सूपगमनं अनुञ्ञातं होति, सामणेरा कथिनानिसंसं लभन्ती’’ति वदन्ति।
Aññasmiṃvihāre vutthavassāpi na labhantīti idaṃ kiṃ ekasīmasmiṃ, udāhu nānāsīmasminti? Kiñcettha – yadi tāva ekasīmasmiṃ, parato ‘‘sace pana ekasīmāya bahū vihārā honti, sabbe bhikkhū sannipātetvā ekattha kathinaṃ attharitabbaṃ, visuṃ visuṃ attharituṃ na vaṭṭatī’’ti iminā aṭṭhakathāvacanena virujjhati. Idañhi vacanaṃ sabbesaṃyeva eko kathinatthāroti dīpeti. Atha nānāsīmasmiṃ, upanandassa ekādhippāyadānānumatiyā virujjhati. Vuttañhetaṃ ‘‘detha, bhikkhave, moghapurisassa ekādhippāya’’nti (mahāva. 364). Idañhi vacanaṃ dvīsupi āvāsesu tassa kathinatthārasiddhiṃ dīpetīti. Avirodhova icchitabbo appaṭisiddhattā, tasmā ekasīmasmiṃ vā nānāsīmasmiṃ vā nānūpacāre aññasmiṃ vihāre vutthavassāpi na labhantīti adhippāyo veditabbo. ‘‘Pacchimikāya upasampanno paṭhamapavāraṇāya pavāretumpi labhati, vassiko ca hoti ānisaṃsañca labhatīti sāmaṇerānaṃ vassūpagamanaṃ anuññātaṃ hoti, sāmaṇerā kathinānisaṃsaṃ labhantī’’ti vadanti.
तिण्णं चीवरानं अञ्ञतरप्पहोनकन्ति इदं ‘‘न अञ्ञत्र सङ्घाटिया उत्तरासङ्गेन अन्तरवासकेन अत्थतं होति कथिन’’न्ति इमाय पाळिया विरुज्झनं विय दिस्सति। अयञ्हि पाळि तिण्णं चीवरानं अञ्ञतरविरहेनापि न अत्थतं होति कथिनन्ति दीपेतीति चे? न, तदत्थजाननतो, न तिण्णं चीवरानं अञ्ञतरविरहेन न अत्थतं होति कथिनन्ति हि दीपेतुकामो भगवा तं पाळिमाह। यदि एवं ‘‘अञ्ञत्र सङ्घाटिया उत्तरासङ्गेन अन्तरवासकेना’’ति न वत्तब्बा सियाति चे? न, अधिप्पायजाननतोव। यो सङ्घाटिया अत्थरितुकामो, तस्स अञ्ञत्र सङ्घाटिया न अत्थतं होति। एस नयो इतरत्थापीति अयमेत्थ अधिप्पायो। तेनेव सुक्कपक्खे ‘‘सङ्घाटिया अत्थतं होती’’तिआदिना नयेन एकमेव चीवरं वुत्तं, एवं सन्ते ‘‘चतुवीसतिया आकारेहि अनत्थतं होति कथिनं, सत्तरसहि आकारेहि अत्थतं होति कथिन’’न्ति यथारहं उक्कट्ठकोटिया वुत्तन्ति वेदितब्बं, तस्मा कण्हपक्खे उल्लिखित…पे॰… निस्सीमट्ठानुमोदनानं चतुवीसतिया आकारानं सम्भवन्तानं सब्बेन सब्बं अभावेनपि निमित्तकतादीनं असम्भवन्तानं अञ्ञतरभावेनपि न अत्थतं होति कथिनन्ति एवमधिप्पायो वेदितब्बो। सुक्कपक्खेपि अहताहतकप्प…पे॰… सीमट्ठानुमोदनानं सत्तरसन्नं आकारानं सम्भवन्तानं अञ्ञतरभावेनपि इतरेसं सब्बेन सब्बं अभावेनपि अत्थतं होति कथिनन्ति एवमधिप्पायो वेदितब्बो। अञ्ञथा अञ्ञमञ्ञविरोधो, यथासम्भवं योजेत्वा वेदितब्बो।
Tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññatarappahonakanti idaṃ ‘‘na aññatra saṅghāṭiyā uttarāsaṅgena antaravāsakena atthataṃ hoti kathina’’nti imāya pāḷiyā virujjhanaṃ viya dissati. Ayañhi pāḷi tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññataravirahenāpi na atthataṃ hoti kathinanti dīpetīti ce? Na, tadatthajānanato, na tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññataravirahena na atthataṃ hoti kathinanti hi dīpetukāmo bhagavā taṃ pāḷimāha. Yadi evaṃ ‘‘aññatra saṅghāṭiyā uttarāsaṅgena antaravāsakenā’’ti na vattabbā siyāti ce? Na, adhippāyajānanatova. Yo saṅghāṭiyā attharitukāmo, tassa aññatra saṅghāṭiyā na atthataṃ hoti. Esa nayo itaratthāpīti ayamettha adhippāyo. Teneva sukkapakkhe ‘‘saṅghāṭiyā atthataṃ hotī’’tiādinā nayena ekameva cīvaraṃ vuttaṃ, evaṃ sante ‘‘catuvīsatiyā ākārehi anatthataṃ hoti kathinaṃ, sattarasahi ākārehi atthataṃ hoti kathina’’nti yathārahaṃ ukkaṭṭhakoṭiyā vuttanti veditabbaṃ, tasmā kaṇhapakkhe ullikhita…pe… nissīmaṭṭhānumodanānaṃ catuvīsatiyā ākārānaṃ sambhavantānaṃ sabbena sabbaṃ abhāvenapi nimittakatādīnaṃ asambhavantānaṃ aññatarabhāvenapi na atthataṃ hoti kathinanti evamadhippāyo veditabbo. Sukkapakkhepi ahatāhatakappa…pe… sīmaṭṭhānumodanānaṃ sattarasannaṃ ākārānaṃ sambhavantānaṃ aññatarabhāvenapi itaresaṃ sabbena sabbaṃ abhāvenapi atthataṃ hoti kathinanti evamadhippāyo veditabbo. Aññathā aññamaññavirodho, yathāsambhavaṃ yojetvā veditabbo.
तत्रिदं मुखमत्तनिदस्सनं – कण्हपक्खे ‘‘उत्तरासङ्गेन अत्थते कथिने न अञ्ञत्र सङ्घाटिया न अञ्ञत्र अन्तरवासकेन अत्थतं होति कथिन’’न्ति वचनप्पमाणतो तं कथिनं अनत्थतं सिया। सुक्कपक्खे च ‘‘अनिमित्तकतेन अत्थतं होति कथिन’’न्ति वचनप्पमाणतो अनिमित्तकतेन कथिने अत्थते तञ्चे परिकथा कतं, तथापि अत्थतमेव कथिनं होतीति अयं दुविधोपि विरोधो। यथावुत्तनयेन अधिप्पाये गहिते परिहारो होतीति वेदितब्बं।
Tatridaṃ mukhamattanidassanaṃ – kaṇhapakkhe ‘‘uttarāsaṅgena atthate kathine na aññatra saṅghāṭiyā na aññatra antaravāsakena atthataṃ hoti kathina’’nti vacanappamāṇato taṃ kathinaṃ anatthataṃ siyā. Sukkapakkhe ca ‘‘animittakatena atthataṃ hoti kathina’’nti vacanappamāṇato animittakatena kathine atthate tañce parikathā kataṃ, tathāpi atthatameva kathinaṃ hotīti ayaṃ duvidhopi virodho. Yathāvuttanayena adhippāye gahite parihāro hotīti veditabbaṃ.
यो आनिसंसं बहुं देतीति इमिना पच्चयलोलभावं विय दीपेति, तथापि भगवता यावदत्थचीवरपरियेसनपञ्ञापनमुखेन द्वारं दिन्नन्ति कत्वा सङ्घानुग्गहत्थं होति। ‘‘अकातुं न होतीति अनादरियेन अकरोन्तस्स दुक्कट’’न्ति लिखितं। अनुमोदामाति एत्थ सब्बसङ्गाहिकवसेन एवं वुत्तं। ‘‘अनुमोदामी’’ति एककेन वत्तब्बं, इतरथा ‘‘न वट्टती’’ति महाअट्ठकथायं किर वुत्तं। कथिनचीवरं अधिट्ठहित्वा ‘‘इमाय सङ्घाटिया कथिनं अत्थरामी’’ति वाचाय भिन्नमत्ताय पुग्गलस्स अत्थतं होति। ‘‘कम्मवाचा पन एकायेव वट्टतीति कथिनदुस्सस्स एव कम्मवाचा, सेसचीवरदाने अपलोकनमेवाति अत्थो’’ति लिखितं। एकसीमायाति एकउपचारसीमायाति अत्थो युज्जति। केचि पन ‘‘बद्धसीमा अधिप्पेता एकसीमाय एकट्ठाने अत्थरिते सब्बत्थ अत्थरितं होति ‘सब्बे भिक्खू सन्निपतित्वा’ति वुत्तत्ता, तेहिपि अनुमोदन्तेहि अत्थरितमेव होति, उपचारपरिच्छिन्ने तत्थ तत्थ लद्धं तेहि तेहि लद्धब्बं होति। तत्थ पविट्ठेहिपि लभितब्बं सब्बेहिपि अत्थरितत्ता, अयं विसेसो। महाअट्ठकथायम्पि एवमेव वुत्त’’न्ति वदन्ति, वीमंसितब्बं।
Yo ānisaṃsaṃ bahuṃ detīti iminā paccayalolabhāvaṃ viya dīpeti, tathāpi bhagavatā yāvadatthacīvarapariyesanapaññāpanamukhena dvāraṃ dinnanti katvā saṅghānuggahatthaṃ hoti. ‘‘Akātuṃ na hotīti anādariyena akarontassa dukkaṭa’’nti likhitaṃ. Anumodāmāti ettha sabbasaṅgāhikavasena evaṃ vuttaṃ. ‘‘Anumodāmī’’ti ekakena vattabbaṃ, itarathā ‘‘na vaṭṭatī’’ti mahāaṭṭhakathāyaṃ kira vuttaṃ. Kathinacīvaraṃ adhiṭṭhahitvā ‘‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’ti vācāya bhinnamattāya puggalassa atthataṃ hoti. ‘‘Kammavācā pana ekāyeva vaṭṭatīti kathinadussassa eva kammavācā, sesacīvaradāne apalokanamevāti attho’’ti likhitaṃ. Ekasīmāyāti ekaupacārasīmāyāti attho yujjati. Keci pana ‘‘baddhasīmā adhippetā ekasīmāya ekaṭṭhāne attharite sabbattha attharitaṃ hoti ‘sabbe bhikkhū sannipatitvā’ti vuttattā, tehipi anumodantehi attharitameva hoti, upacāraparicchinne tattha tattha laddhaṃ tehi tehi laddhabbaṃ hoti. Tattha paviṭṭhehipi labhitabbaṃ sabbehipi attharitattā, ayaṃ viseso. Mahāaṭṭhakathāyampi evameva vutta’’nti vadanti, vīmaṃsitabbaṃ.
३०८. चतुवीसति आकारवन्तताय महाभूमिकं। ‘‘दीघसिब्बितन्ति पच्छाकतसिब्बनं, ओवट्टित्वा सिब्बनं वा’’ति लिखितं। कण्डुसं नाम पुब्बबन्धनं। पठमचिमिलिका घटेत्वा ठपिता होतीति कथिनदुस्सं दुब्बलं दिस्वा तं बलवता अत्तनो पकतिदुस्सेन सद्धिं घटेत्वा दुपट्टं कत्वा सिब्बितुकामेहि कथिनदुस्सतो पकतिदुस्सस्स महन्तताय पठमं तप्पमाणानुरूपं बन्धकण्डुसे घटेत्वा रज्जुकेहि बन्धित्वा कतं होतीति अधिप्पायो। कथिनचीवरस्स अप्पताय पठमं बद्धदुस्सं कुच्छिचिमिलिका होति, महापच्चरियं, कुरुन्दियञ्च वुत्तवचननिदस्सनं, ब्यञ्जने एव भेदो, अत्थे नत्थीति दस्सनत्थं कतन्ति वेदितब्बं। ‘‘इमिना किं दीपेतीति चे? तथाकतं दुपट्टचीवरं पकतिचीवरस्स महन्तताय पकतिचीवरसङ्ख्यमेव गच्छति, न कथिनचीवरसङ्ख्यन्ति कस्सचि सिया, नेवं दट्ठब्बं। एवं कुच्छिचिमिलिकभावेन ठितम्पि कथिनचीवरं। महन्तम्पि तं पकतिचीवरं अत्तनो कथिनचीवरमेवाति। हेट्ठिमकोटिया पञ्चकस्स इच्छितब्बत्ता कथिनदुस्सं खण्डाखण्डं बहुधा छिन्दित्वा सिब्बितुकामो कथिनचीवरतो पट्टं गहेत्वा अञ्ञस्मिं अकथिनचीवरे पट्टमारोपेती’’ति लिखितं। अथ वा बहूनि कथिनदुस्सानि पंसुकूलानि खुद्दकखुद्दकानि एकचीवरत्थाय, महन्तानि च ऊनत्थाय दिन्नानि होन्ति। कथिनचीवरतोति भिक्खु एकच्चतो कथिनचीवरतो पट्टं गहेत्वा अञ्ञस्मिं आरोपेति। एत्थाह – किं पंसुकूलानि कथिनदुस्सानि विकप्पनुपगपच्छिमानि दातब्बानि, उदाहु खुद्दकानिपीति? एत्थ अचीवरसङ्ख्यत्ता खुद्दकानि दातुं न वट्टति। कम्मवाचा तत्थ न रुहतीति एके। ‘‘पंसुकूलेन अत्थतं होती’’ति पाळियं नयदानतो कुच्छिचिमिलिकभावेन ठितस्स कथिनदुस्सस्स अत्तनो सभावेन अनधिट्ठानुपगस्स पुराणचीवरभावेनेव अधिट्ठानारहस्सपि कथिनचीवरभावानुमतिमुखेन अट्ठकथायं पदानतो च खुद्दकानिपि दातुं वट्टति। तञ्हि कथिनत्थारको घटेत्वा कथिनचीवरं करिस्सतीति कत्वा कप्पतीति एके, युत्ततरं गहेतब्बं।
308. Catuvīsati ākāravantatāya mahābhūmikaṃ. ‘‘Dīghasibbitanti pacchākatasibbanaṃ, ovaṭṭitvā sibbanaṃ vā’’ti likhitaṃ. Kaṇḍusaṃ nāma pubbabandhanaṃ. Paṭhamacimilikā ghaṭetvā ṭhapitā hotīti kathinadussaṃ dubbalaṃ disvā taṃ balavatā attano pakatidussena saddhiṃ ghaṭetvā dupaṭṭaṃ katvā sibbitukāmehi kathinadussato pakatidussassa mahantatāya paṭhamaṃ tappamāṇānurūpaṃ bandhakaṇḍuse ghaṭetvā rajjukehi bandhitvā kataṃ hotīti adhippāyo. Kathinacīvarassa appatāya paṭhamaṃ baddhadussaṃ kucchicimilikā hoti, mahāpaccariyaṃ, kurundiyañca vuttavacananidassanaṃ, byañjane eva bhedo, atthe natthīti dassanatthaṃ katanti veditabbaṃ. ‘‘Iminā kiṃ dīpetīti ce? Tathākataṃ dupaṭṭacīvaraṃ pakaticīvarassa mahantatāya pakaticīvarasaṅkhyameva gacchati, na kathinacīvarasaṅkhyanti kassaci siyā, nevaṃ daṭṭhabbaṃ. Evaṃ kucchicimilikabhāvena ṭhitampi kathinacīvaraṃ. Mahantampi taṃ pakaticīvaraṃ attano kathinacīvaramevāti. Heṭṭhimakoṭiyā pañcakassa icchitabbattā kathinadussaṃ khaṇḍākhaṇḍaṃ bahudhā chinditvā sibbitukāmo kathinacīvarato paṭṭaṃ gahetvā aññasmiṃ akathinacīvare paṭṭamāropetī’’ti likhitaṃ. Atha vā bahūni kathinadussāni paṃsukūlāni khuddakakhuddakāni ekacīvaratthāya, mahantāni ca ūnatthāya dinnāni honti. Kathinacīvaratoti bhikkhu ekaccato kathinacīvarato paṭṭaṃ gahetvā aññasmiṃ āropeti. Etthāha – kiṃ paṃsukūlāni kathinadussāni vikappanupagapacchimāni dātabbāni, udāhu khuddakānipīti? Ettha acīvarasaṅkhyattā khuddakāni dātuṃ na vaṭṭati. Kammavācā tattha na ruhatīti eke. ‘‘Paṃsukūlena atthataṃ hotī’’ti pāḷiyaṃ nayadānato kucchicimilikabhāvena ṭhitassa kathinadussassa attano sabhāvena anadhiṭṭhānupagassa purāṇacīvarabhāveneva adhiṭṭhānārahassapi kathinacīvarabhāvānumatimukhena aṭṭhakathāyaṃ padānato ca khuddakānipi dātuṃ vaṭṭati. Tañhi kathinatthārako ghaṭetvā kathinacīvaraṃ karissatīti katvā kappatīti eke, yuttataraṃ gahetabbaṃ.
निचयसन्निधि सङ्घायत्ता सङ्घेन कतत्ता। रत्तातिक्कन्तं निस्सज्जितब्बत्ता ‘‘निस्सग्गिय’’न्ति वुच्चति। पञ्च खण्डानि पट्टानि पमाणं अस्साति पञ्चकं। तेन वा अतिरित्तेन वाति अत्थो। तदहेव सञ्छिन्नेनाति सङ्घेन कथिनत्थारकस्स कम्मवाचं वत्वा दिन्नेनेव तदहेव सञ्छिन्नेन समण्डलिकतेन भवितब्बं। एवं दिन्नंयेव हि परिवारे ‘‘पुब्बकरणं सत्तहि धम्मेहि सङ्गहित’’न्ति वुत्तं, न दायकेन दिय्यमानं, तस्मा परिनिट्ठितपुब्बकरणमेव चे दायको सङ्घस्स देति, सम्पटिच्छित्वा कम्मवाचाय दातब्बं। तेन च तस्मिंयेव सीमामण्डले अधिट्ठहित्वा अत्थरित्वा सङ्घो अनुमोदापेतब्बो कतपुब्बकरणस्स पुन कत्तब्बाभावतो। अत्थारकस्स हत्थगतमेव हि सन्धाय ‘‘न उल्लिखितमत्तेना’’तिआदि वुत्तं। परिनिट्ठितपुब्बकरणम्पि पुन धोवित्वा विसिब्बित्वा कातब्बमेव वचनपमाणतोति चे? न, छिन्नस्स पुन छेदासम्भवतो। अञ्ञस्मिं ठाने छिन्दितब्बमेवाति चे? न, पब्बज्जाधिकारे ‘‘केसमस्सुं ओहारापेत्वा’’ति वचनप्पमाणतो मुण्डिकस्स छिन्नेपि केसे परियेसित्वा सिरस्मिं ठपेत्वा पुन ओहारापेत्वा पब्बाजेतब्बप्पसङ्गतो, न इध न-कारेन पटिसिद्धत्ताति चे? न, ‘‘न अञ्ञत्र सङ्घाटिया’’ति न-कारेन पटिसिद्धत्ता उत्तरासङ्गेन अत्थते अनत्थतं होतीति अनिट्ठप्पसङ्गतो, तस्मा अभिनिवेसो न कातब्बो। ‘‘बहिउपचारसीमाय ठितो’’ति वुत्तत्तापि पुब्बे वुत्तविनिच्छयोव गहेतब्बो।
Nicayasannidhi saṅghāyattā saṅghena katattā. Rattātikkantaṃ nissajjitabbattā ‘‘nissaggiya’’nti vuccati. Pañca khaṇḍāni paṭṭāni pamāṇaṃ assāti pañcakaṃ. Tena vā atirittena vāti attho. Tadaheva sañchinnenāti saṅghena kathinatthārakassa kammavācaṃ vatvā dinneneva tadaheva sañchinnena samaṇḍalikatena bhavitabbaṃ. Evaṃ dinnaṃyeva hi parivāre ‘‘pubbakaraṇaṃ sattahi dhammehi saṅgahita’’nti vuttaṃ, na dāyakena diyyamānaṃ, tasmā pariniṭṭhitapubbakaraṇameva ce dāyako saṅghassa deti, sampaṭicchitvā kammavācāya dātabbaṃ. Tena ca tasmiṃyeva sīmāmaṇḍale adhiṭṭhahitvā attharitvā saṅgho anumodāpetabbo katapubbakaraṇassa puna kattabbābhāvato. Atthārakassa hatthagatameva hi sandhāya ‘‘na ullikhitamattenā’’tiādi vuttaṃ. Pariniṭṭhitapubbakaraṇampi puna dhovitvā visibbitvā kātabbameva vacanapamāṇatoti ce? Na, chinnassa puna chedāsambhavato. Aññasmiṃ ṭhāne chinditabbamevāti ce? Na, pabbajjādhikāre ‘‘kesamassuṃ ohārāpetvā’’ti vacanappamāṇato muṇḍikassa chinnepi kese pariyesitvā sirasmiṃ ṭhapetvā puna ohārāpetvā pabbājetabbappasaṅgato, na idha na-kārena paṭisiddhattāti ce? Na, ‘‘na aññatra saṅghāṭiyā’’ti na-kārena paṭisiddhattā uttarāsaṅgena atthate anatthataṃ hotīti aniṭṭhappasaṅgato, tasmā abhiniveso na kātabbo. ‘‘Bahiupacārasīmāya ṭhito’’ti vuttattāpi pubbe vuttavinicchayova gahetabbo.
३०९. असन्निधिकतेन अत्थतं होति कथिनन्ति एत्थ किं कथिनत्थारमासेयेव दुविधोपि सन्निधि अधिप्पेतो, उदाहु ततो पुब्बेपि, दायकेन वा कदा दातब्बं, किं कथिनत्थारमासेयेव, उदाहु ततो पुब्बेपि, कथिनत्थारमासेपि असुकस्मिं दिवसेयेव अत्थारत्थाय दम्मीति दातुं वट्टति न वट्टतीति इदं विचारेतब्बं। कथिनत्थारमासे एव दुविधोपि सन्निधि। दायकेनापि वस्सावासिकं विय कथिनचीवरं उद्दिस्स दिन्नं न वट्टति। कस्मा? ‘‘कथिनदायकस्स वत्तं अत्थी’’तिआदिना (महाव॰ अट्ठ॰ ३०६) नयेन अट्ठकथायं वुत्तत्ता। उक्कट्ठमत्तमेतन्ति चे? न, ‘‘कथिनं नाम अतिउक्कट्ठं वट्टती’’ति (महाव॰ अट्ठ॰ ३०८) वुत्तत्ता। न आगमनं सन्धाय वुत्तन्ति चे? न, इदम्पि आगमनमेव सन्धाय वुत्तं, पुब्बे दिन्नं न वट्टतीति।
309.Asannidhikatena atthataṃ hoti kathinanti ettha kiṃ kathinatthāramāseyeva duvidhopi sannidhi adhippeto, udāhu tato pubbepi, dāyakena vā kadā dātabbaṃ, kiṃ kathinatthāramāseyeva, udāhu tato pubbepi, kathinatthāramāsepi asukasmiṃ divaseyeva atthāratthāya dammīti dātuṃ vaṭṭati na vaṭṭatīti idaṃ vicāretabbaṃ. Kathinatthāramāse eva duvidhopi sannidhi. Dāyakenāpi vassāvāsikaṃ viya kathinacīvaraṃ uddissa dinnaṃ na vaṭṭati. Kasmā? ‘‘Kathinadāyakassa vattaṃ atthī’’tiādinā (mahāva. aṭṭha. 306) nayena aṭṭhakathāyaṃ vuttattā. Ukkaṭṭhamattametanti ce? Na, ‘‘kathinaṃ nāma atiukkaṭṭhaṃ vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 308) vuttattā. Na āgamanaṃ sandhāya vuttanti ce? Na, idampi āgamanameva sandhāya vuttaṃ, pubbe dinnaṃ na vaṭṭatīti.
३१०. कथिनस्साति कथिनत्थारस्स। उब्भारायाति वूपसमाय, अप्पवत्तियाति अत्थो। किमत्थियं उब्भारनिदस्सनन्ति चे? पञ्चहि अनापत्तिकालपरियन्तदस्सनेन तेसु संवरुप्पादनत्थं। अञ्ञथा ‘‘चीवरकालसमयो नाम अनत्थते कथिने वस्सानस्स पच्छिमो मासो, अत्थते कथिने पञ्च मासा’’ति (पारा॰ ६४९) विभङ्गे वुत्तत्ता अन्तरापक्कमनन्तिकादिउब्भाराभावेपि पञ्चहि पञ्चसु मासेसु अनापत्तियेवाति मिच्छागाहो सिया । ततो आपत्तिखेत्ते अनापत्तिखेत्तसञ्ञाय तं तं आपत्तिं आपज्जति, इतरेसञ्च भिक्खूनं लाभन्तरायं करोतीति वेदितब्बं।
310.Kathinassāti kathinatthārassa. Ubbhārāyāti vūpasamāya, appavattiyāti attho. Kimatthiyaṃ ubbhāranidassananti ce? Pañcahi anāpattikālapariyantadassanena tesu saṃvaruppādanatthaṃ. Aññathā ‘‘cīvarakālasamayo nāma anatthate kathine vassānassa pacchimo māso, atthate kathine pañca māsā’’ti (pārā. 649) vibhaṅge vuttattā antarāpakkamanantikādiubbhārābhāvepi pañcahi pañcasu māsesu anāpattiyevāti micchāgāho siyā . Tato āpattikhette anāpattikhettasaññāya taṃ taṃ āpattiṃ āpajjati, itaresañca bhikkhūnaṃ lābhantarāyaṃ karotīti veditabbaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १८७. कथिनानुजानना • 187. Kathinānujānanā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / कथिनानुजाननकथा • Kathinānujānanakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / कथिनानुजाननकथावण्णना • Kathinānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / कथिनानुजाननकथावण्णना • Kathinānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १८७. कथिनानुजाननकथा • 187. Kathinānujānanakathā
