| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
७. कथिनक्खन्धको
7. Kathinakkhandhako
कथिनानुजाननकथावण्णना
Kathinānujānanakathāvaṇṇanā
३०६. कथिनक्खन्धके सीसवसेनाति पधानवसेन। कथिनन्ति पञ्चानिसंसे अन्तोकरणसमत्थताय थिरन्ति अत्थो। सो नेसं भविस्सतीति युज्जतीति ‘‘सो तुम्हाक’’न्ति अवत्वा ‘‘नेस’’न्ति वचनं युज्जति। ये अत्थतकथिनाति न केवलं तुम्हाकमेव, ये अञ्ञेपि अत्थतकथिना, तेसं भविस्सतीति अत्थो। अथ वा वोति तदा सम्मुखीभूतेहि सद्धिं असम्मुखीभूते च अनागते च भिक्खू सब्बे एकतो सम्पिण्डेत्वा वुत्तं, तुम्हाकन्ति अत्थो। सो नेसन्ति एत्थ सो तेसन्ति योजेतब्बं। तेनाह ‘‘अत्थतकथिनानं वो, भिक्खवे, इमानि पञ्च कप्पिस्सन्ती’’ति। मतकचीवरन्ति मतस्स चीवरं। ‘‘वुत्थवस्सवसेना’’ति इदं पच्छिमवस्संवुत्थानम्पि साधारणन्ति आह ‘‘पुरिमिकाय वस्सं उपगन्त्वा पठमपवारणाय पवारिता लभन्ती’’ति। उपगता वा न लभन्तीति पच्छिमिकाय वुत्थवस्सेपि सन्धाय वुत्तं।
306. Kathinakkhandhake sīsavasenāti padhānavasena. Kathinanti pañcānisaṃse antokaraṇasamatthatāya thiranti attho. So nesaṃ bhavissatīti yujjatīti ‘‘so tumhāka’’nti avatvā ‘‘nesa’’nti vacanaṃ yujjati. Ye atthatakathināti na kevalaṃ tumhākameva, ye aññepi atthatakathinā, tesaṃ bhavissatīti attho. Atha vā voti tadā sammukhībhūtehi saddhiṃ asammukhībhūte ca anāgate ca bhikkhū sabbe ekato sampiṇḍetvā vuttaṃ, tumhākanti attho. So nesanti ettha so tesanti yojetabbaṃ. Tenāha ‘‘atthatakathinānaṃ vo, bhikkhave, imāni pañca kappissantī’’ti. Matakacīvaranti matassa cīvaraṃ. ‘‘Vutthavassavasenā’’ti idaṃ pacchimavassaṃvutthānampi sādhāraṇanti āha ‘‘purimikāya vassaṃ upagantvā paṭhamapavāraṇāya pavāritā labhantī’’ti. Upagatā vā na labhantīti pacchimikāya vutthavassepi sandhāya vuttaṃ.
खलिमक्खितसाटकोति अहतवत्थं सन्धाय वुत्तं। ‘‘अकातुं न लब्भती’’ति इमिना अनादरिये सति दुक्कटन्ति दीपेति।
Khalimakkhitasāṭakoti ahatavatthaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Akātuṃ na labbhatī’’ti iminā anādariye sati dukkaṭanti dīpeti.
‘‘अपलोकेत्वा’’ति इदं अञ्ञेसं वस्संवुत्थभिक्खूनं अदत्वा दातुकामेहि कत्तब्बविधिदस्सनं। यदि एवं कम्मवाचाय एव दानं अवुत्तन्ति आह ‘‘कम्मवाचा पना’’तिआदि। कथिनचीवरं विय कम्मवाचाय दातुं न वट्टतीति अपलोकेत्वाव दातब्बन्ति अधिप्पायो।
‘‘Apaloketvā’’ti idaṃ aññesaṃ vassaṃvutthabhikkhūnaṃ adatvā dātukāmehi kattabbavidhidassanaṃ. Yadi evaṃ kammavācāya eva dānaṃ avuttanti āha ‘‘kammavācā panā’’tiādi. Kathinacīvaraṃ viya kammavācāya dātuṃ na vaṭṭatīti apaloketvāva dātabbanti adhippāyo.
३०८. महाभूमिकन्ति महाविसयं, चतुवीसतिआकारवन्तताय महावित्थारिकन्ति वुत्तं होति। पञ्चकन्ति पञ्चखण्डं। एसेव नयो सेसेसुपि। पठमचिमिलिकाति कथिनवत्थतो अञ्ञा अत्तनो पकतिचिमिलिका। कुच्छिचिमिलिकं कत्वा सिब्बितमत्तेनाति थिरजिण्णानं चिमिलिकानं एकतो कत्वा सिब्बनस्सेतं अधिवचनन्ति वदन्ति। महापच्चरियं, कुरुन्दियञ्च वुत्तवचनन्ति दस्सनं, ब्यञ्जनतो एव भेदो, न अत्थतोति दस्सनत्थं कतन्तिपि वदन्ति। पिट्ठिअनुवातारोपनमत्तेनाति दीघतो अनुवातस्स आरोपनमत्तेन। कुच्छिअनुवातारोपनमत्तेनाति पुथुलतो अनुवातस्स आरोपनमत्तेन। रत्तिनिस्सग्गियेनाति रत्तिअतिक्कन्तेन।
308.Mahābhūmikanti mahāvisayaṃ, catuvīsatiākāravantatāya mahāvitthārikanti vuttaṃ hoti. Pañcakanti pañcakhaṇḍaṃ. Eseva nayo sesesupi. Paṭhamacimilikāti kathinavatthato aññā attano pakaticimilikā. Kucchicimilikaṃ katvā sibbitamattenāti thirajiṇṇānaṃ cimilikānaṃ ekato katvā sibbanassetaṃ adhivacananti vadanti. Mahāpaccariyaṃ, kurundiyañca vuttavacananti dassanaṃ, byañjanato eva bhedo, na atthatoti dassanatthaṃ katantipi vadanti. Piṭṭhianuvātāropanamattenāti dīghato anuvātassa āropanamattena. Kucchianuvātāropanamattenāti puthulato anuvātassa āropanamattena. Rattinissaggiyenāti rattiatikkantena.
३०९. हतवत्थकसाटकेनाति अतिजिण्णसाटको। न हि तेनातिआदीसु तेन परिवारागतपाठेन इध आनेत्वा अवुच्चमानेन कथिनत्थारकस्स जानितब्बेसु न किञ्चि परिहायति, तस्स सब्बस्स इधेव वुत्तत्ताति अधिप्पायो।
309.Hatavatthakasāṭakenāti atijiṇṇasāṭako. Na hi tenātiādīsu tena parivārāgatapāṭhena idha ānetvā avuccamānena kathinatthārakassa jānitabbesu na kiñci parihāyati, tassa sabbassa idheva vuttattāti adhippāyo.
३१०. माता वियाति मातिका, इवत्थे क-पच्चयो दट्ठब्बो। तेन सिद्धमत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘मातिकाति मातरो’’तिआदि। अस्साति एतिस्सा मातिकाय। पक्कमनन्तिको कथिनुब्भारो एव हि सयं अत्तनो उप्पज्जतीति एवमभेदूपचारेन ‘‘मातिका’’ति वुत्तो उब्भारस्सेव पक्कमनन्ते समुप्पत्तितो, तब्बिनिमुत्ताय च मातिकाय अभावा, तप्पकासिकापि चेत्थ पाळि ‘‘मातिका’’ति वत्तुं युज्जति। सापि हि पक्कमनन्तिकुब्भारप्पकासनेन ‘‘पक्कमनन्तिका’’ति वुत्ता। एसेव नयो सेसुब्भारेसुपि। पक्कमनन्ति चेत्थ उपचारसीमातिक्कमनं दट्ठब्बं।
310. Mātā viyāti mātikā, ivatthe ka-paccayo daṭṭhabbo. Tena siddhamatthaṃ dassento āha ‘‘mātikāti mātaro’’tiādi. Assāti etissā mātikāya. Pakkamanantiko kathinubbhāro eva hi sayaṃ attano uppajjatīti evamabhedūpacārena ‘‘mātikā’’ti vutto ubbhārasseva pakkamanante samuppattito, tabbinimuttāya ca mātikāya abhāvā, tappakāsikāpi cettha pāḷi ‘‘mātikā’’ti vattuṃ yujjati. Sāpi hi pakkamanantikubbhārappakāsanena ‘‘pakkamanantikā’’ti vuttā. Eseva nayo sesubbhāresupi. Pakkamananti cettha upacārasīmātikkamanaṃ daṭṭhabbaṃ.
कथिनानुजाननकथावण्णना निट्ठिता।
Kathinānujānanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १८७. कथिनानुजानना • 187. Kathinānujānanā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / कथिनानुजाननकथा • Kathinānujānanakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / कथिनानुजाननकथावण्णना • Kathinānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / कथिनानुजाननकथावण्णना • Kathinānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १८७. कथिनानुजाननकथा • 187. Kathinānujānanakathā
