Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിനയാലങ്കാര-ടീകാ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
൨൯. കഥിനത്ഥാരവിനിച്ഛയകഥാ
29. Kathinatthāravinicchayakathā
൨൨൬. ഏവം ചതുപച്ചയഭാജനവിനിച്ഛയം കഥേത്വാ ഇദാനി കഥിനവിനിച്ഛയം കഥേതുമാഹ ‘‘കഥിനന്തി ഏത്ഥ പനാ’’തിആദി. തത്ഥ കഥിനന്തി കതമം കഥിനം? സമൂഹപഞ്ഞത്തി. ന ഹി പരമത്ഥതോ കഥിനം നാമ ഏകോ ധമ്മോ അത്ഥി, പുരിമവസ്സംവുത്ഥാ ഭിക്ഖൂ, അനൂനപഞ്ചവഗ്ഗസങ്ഘോ, ചീവരമാസോ, ധമ്മേന സമേന ഉപ്പന്നചീവരന്തിആദീസു യേസു നാമരൂപേസു സമുപ്പജ്ജമാനേസു തേസം നാമരൂപധമ്മാനം സമൂഹസമവായസങ്ഖാതം സമൂഹപഞ്ഞത്തിമത്തമേവ കഥിനം. അയമത്ഥോ കഥം ജാനിതബ്ബോതി? ‘‘തേസഞ്ഞേവ ധമ്മാനം സങ്ഗഹോ സമവായോ നാമം നാമകമ്മം നാമധേയ്യം നിരുത്തി ബ്യഞ്ജനം അഭിലാപോ, യദിദം കഥിന’’ന്തി പരിവാരപാളിയം (പരി॰ ൪൧൨) ആഗതത്താ ച, ‘‘തേസഞ്ഞേവ ധമ്മാനന്തി യേസു രൂപാദിധമ്മേസു സതി കഥിനം നാമ ഹോതി, തേസം സമോധാനം മിസ്സീഭാവോ. നാമം നാമകമ്മന്തിആദിനാ പന ‘കഥിന’ന്തി ഇദം ബഹൂസു ധമ്മേസു നാമമത്തം, ന പരമത്ഥതോ ഏകോ ധമ്മോ അത്ഥീതി ദസ്സേതീ’’തി അട്ഠകഥായം (പരി॰ അട്ഠ॰ ൪൧൨) ആഗതത്താ ച, ‘‘യേസു രൂപാദിധമ്മേസൂതി പുരിമവസ്സംവുത്ഥാ ഭിക്ഖൂ, പഞ്ചഹി അനൂനോ സങ്ഘോ, ചീവരമാസോ, ധമ്മേന സമേന സമുപ്പന്നം ചീവരന്തി ഏവമാദീസു യേസു രൂപാരൂപധമ്മേസു. സതീതി സന്തേസു. മിസ്സീഭാവോതി സംസഗ്ഗതാ സമൂഹപഞ്ഞത്തിമത്തം. തേനാഹ ന പരമത്ഥതോ ഏകോ ധമ്മോ അത്ഥീതി ദസ്സേതീ’’തി വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ പരിവാര ൨.൪൧൨) ആഗതത്താ ച ജാനിതബ്ബോതി.
226. Evaṃ catupaccayabhājanavinicchayaṃ kathetvā idāni kathinavinicchayaṃ kathetumāha ‘‘kathinanti ettha panā’’tiādi. Tattha kathinanti katamaṃ kathinaṃ? Samūhapaññatti. Na hi paramatthato kathinaṃ nāma eko dhammo atthi, purimavassaṃvutthā bhikkhū, anūnapañcavaggasaṅgho, cīvaramāso, dhammena samena uppannacīvarantiādīsu yesu nāmarūpesu samuppajjamānesu tesaṃ nāmarūpadhammānaṃ samūhasamavāyasaṅkhātaṃ samūhapaññattimattameva kathinaṃ. Ayamattho kathaṃ jānitabboti? ‘‘Tesaññeva dhammānaṃ saṅgaho samavāyo nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo, yadidaṃ kathina’’nti parivārapāḷiyaṃ (pari. 412) āgatattā ca, ‘‘tesaññeva dhammānanti yesu rūpādidhammesu sati kathinaṃ nāma hoti, tesaṃ samodhānaṃ missībhāvo. Nāmaṃ nāmakammantiādinā pana ‘kathina’nti idaṃ bahūsu dhammesu nāmamattaṃ, na paramatthato eko dhammo atthīti dassetī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (pari. aṭṭha. 412) āgatattā ca, ‘‘yesu rūpādidhammesūti purimavassaṃvutthā bhikkhū, pañcahi anūno saṅgho, cīvaramāso, dhammena samena samuppannaṃ cīvaranti evamādīsu yesu rūpārūpadhammesu. Satīti santesu. Missībhāvoti saṃsaggatā samūhapaññattimattaṃ. Tenāha na paramatthato eko dhammo atthīti dassetī’’ti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. parivāra 2.412) āgatattā ca jānitabboti.
കേനട്ഠേന കഥിനന്തി? ഥിരട്ഠേന. കസ്മാ ഥിരന്തി? അനാമന്തചാരഅസമാദാനചാരഗണഭോജനയാവദത്ഥചീവരയോചതത്ഥചീവരുപ്പാദസങ്ഖാതേ പഞ്ചാനിസംസേ അന്തോകരണസമത്ഥതായ. വുത്തഞ്ഹി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൩൦൬) ‘‘പഞ്ചാനിസംസേ അന്തോകരണസമത്ഥതായ ഥിരന്തി അത്ഥോ’’തി, തഥാ വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൩൦൬) വജിരബുദ്ധിടീകായഞ്ച (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬). അഥ വാ കേനട്ഠേന കഥിനന്തി? സങ്ഗണ്ഹനട്ഠേന. കഥം സങ്ഗണ്ഹാതീതി? പഞ്ചാനിസംസേ അഞ്ഞത്ഥ ഗന്തും അദത്വാ സങ്ഗണ്ഹാതി സങ്ഖിപിത്വാ ഗണ്ഹാതി. വുത്തഞ്ഹി വിനയത്ഥമഞ്ജൂസായം (കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘പഞ്ചാനിസംസേ അഞ്ഞത്ഥ ഗന്തും അദത്വാ സങ്ഗണ്ഹനട്ഠേന കഥിന’’ന്തി.
Kenaṭṭhena kathinanti? Thiraṭṭhena. Kasmā thiranti? Anāmantacāraasamādānacāragaṇabhojanayāvadatthacīvarayocatatthacīvaruppādasaṅkhāte pañcānisaṃse antokaraṇasamatthatāya. Vuttañhi sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.306) ‘‘pañcānisaṃse antokaraṇasamatthatāya thiranti attho’’ti, tathā vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.306) vajirabuddhiṭīkāyañca (vajira. ṭī. mahāvagga 306). Atha vā kenaṭṭhena kathinanti? Saṅgaṇhanaṭṭhena. Kathaṃ saṅgaṇhātīti? Pañcānisaṃse aññattha gantuṃ adatvā saṅgaṇhāti saṅkhipitvā gaṇhāti. Vuttañhi vinayatthamañjūsāyaṃ (kaṅkhā. abhi. ṭī. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘pañcānisaṃse aññattha gantuṃ adatvā saṅgaṇhanaṭṭhena kathina’’nti.
കഥിന-സദ്ദോ കായ ധാതുയാ കേന പച്ചയേന സിജ്ഝതീതി? ടീകാചരിയാ ധാതുപച്ചയേ അചിന്തേത്വാ അനിപ്ഫന്നപാടിപദികവസേനേവ വണ്ണേന്തി, തസ്മാ അയം സദ്ദോ രുള്ഹീസുദ്ധനാമഭൂതോ അനിപ്ഫന്നപാടിപദികസദ്ദോതി വുച്ചതി. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? തീസുപി വിനയടീകാസു (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൩൦൬; വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൩൦൬; വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬; കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘ഥിരന്തി അത്ഥോ’’ ഇച്ചേവ വണ്ണിതത്താ. പഞ്ചാനിസംസേ അന്തോകരണസമത്ഥതായാതി പന ഥിരതാ ചസ്സ ഹേതുപദമേവ. അഥ വാ കഥിന-സദ്ദോ കഥധാതുയാ ഇനപച്ചയേന സിജ്ഝതി. കഥം? കഥ സങ്ഗഹണേതിമസ്സ ലദ്ധധാതുസഞ്ഞാദിസ്സ പഞ്ചാനിസംസേ അഞ്ഞത്ഥ ഗന്തും അദത്വാ സങ്ഗണ്ഹാതീതി അത്ഥേ ‘‘ഇന സബ്ബത്ഥാ’’തി യോഗവിഭാഗേന വാ ‘‘സുപതോ ചാ’’തി ഏത്ഥ ച-സദ്ദേന വാ ഇനപച്ചയം കത്വാ പരക്ഖരം നേത്വാ കഥിനസദ്ദതോ സ്യുപ്പത്താദിമ്ഹി കതേ രൂപം. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘സങ്ഗണ്ഹനട്ഠേനാ’’തി വുത്തം കങ്ഖാവിതരണീടീകാപാഠം നിസ്സായ വിഞ്ഞായതി. അഥ വാ കഠ കിച്ഛജീവനേതി ധാതുതോ ഇനപച്ചയം കത്വാ സിജ്ഝതി. അയമത്ഥോ ‘‘കഠ കിച്ഛജീവനേ, മുദ്ധജദുതിയന്തോ ധാതു, ഇനോ’’തി അഭിധാനപ്പദീപികാടീകായം വുത്തത്താ വിഞ്ഞായതി.
Kathina-saddo kāya dhātuyā kena paccayena sijjhatīti? Ṭīkācariyā dhātupaccaye acintetvā anipphannapāṭipadikavaseneva vaṇṇenti, tasmā ayaṃ saddo ruḷhīsuddhanāmabhūto anipphannapāṭipadikasaddoti vuccati. Kathaṃ viññāyatīti ce? Tīsupi vinayaṭīkāsu (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.306; vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.306; vajira. ṭī. mahāvagga 306; kaṅkhā. abhi. ṭī. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘thiranti attho’’ icceva vaṇṇitattā. Pañcānisaṃse antokaraṇasamatthatāyāti pana thiratā cassa hetupadameva. Atha vā kathina-saddo kathadhātuyā inapaccayena sijjhati. Kathaṃ? Katha saṅgahaṇetimassa laddhadhātusaññādissa pañcānisaṃse aññattha gantuṃ adatvā saṅgaṇhātīti atthe ‘‘ina sabbatthā’’ti yogavibhāgena vā ‘‘supato cā’’ti ettha ca-saddena vā inapaccayaṃ katvā parakkharaṃ netvā kathinasaddato syuppattādimhi kate rūpaṃ. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Saṅgaṇhanaṭṭhenā’’ti vuttaṃ kaṅkhāvitaraṇīṭīkāpāṭhaṃ nissāya viññāyati. Atha vā kaṭha kicchajīvaneti dhātuto inapaccayaṃ katvā sijjhati. Ayamattho ‘‘kaṭha kicchajīvane, muddhajadutiyanto dhātu, ino’’ti abhidhānappadīpikāṭīkāyaṃ vuttattā viññāyati.
ബഹൂ പന പണ്ഡിതാ ഇമം പാഠംയേവ ഗഹേത്വാ ‘‘കഥിന-സദ്ദോ മുദ്ധജദുതിയന്തോയേവ ഹോതി, ന ദന്തജോ’’തി വദന്തി ചേവ ലിഖന്തി ച, ന പനേവം ഏകന്തതോ വത്തബ്ബം. കസ്മാ? അഭിധാനപ്പദീപികാടീകായം കക്ഖളപരിയായം ഗുണസദ്ദഭൂതം കഠിനസദ്ദം സന്ധായ വുത്തം, ന സാസനവോഹാരതോ നാമസദ്ദഭൂതം. തേനേവാഹ ‘‘പഞ്ചകം കക്ഖളേ’’തി. അനേകേസു പന പാളിഅട്ഠകഥാദിപോത്ഥകേസു ജിനസാസനവോഹാരതോ നാമസദ്ദഭൂതോ കഥിന-സദ്ദോ ദന്തജോയേവ യേഭുയ്യേന പഞ്ഞായതി , തേനേവ ച കാരണേന അഭിധാനപ്പദീപികാടീകായമ്പി വണ്ണവിപരിയായേ കഥിനന്തിപി വുത്തം. അഥ വാ കത്ഥ സിലാഘായന്തി ധാതുതോ ഇനപച്ചയം കത്വാ സസംയോഗത്ഥകാരം നിസംയോഗം കത്വാ സിജ്ഝതി. അയമത്ഥോ സിലാഘാദിസുത്തസ്സ വുത്തിയം ‘‘സിലാഘ കത്ഥനേ’’തി വചനതോ, സദ്ദനീതിയഞ്ച ‘‘കത്ഥനം പസംസന’’ന്തി വണ്ണിതത്താ ച വിഞ്ഞായതി. ഇദഞ്ച വചനം ‘‘ഇദഞ്ഹി കഥിനവത്തം നാമ ബുദ്ധപ്പസത്ഥ’’ന്തി അട്ഠകഥാവചനേന (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) സമേതി. ആചരിയാ പന ‘‘കഠധാതു ഇനപച്ചയോ’’തി വികപ്പേത്വാ ‘‘കഠ സമത്ഥനേ’’തി അത്ഥം വദന്തി, തം ടീകാസു (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൩൦൬; വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൩൦൬; വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬; കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘ഥിരന്തി അത്ഥോ’’തി വചനം അനപേക്ഖിത്വാ ‘‘പഞ്ചാനിസംസേ അന്തോകരണസമത്ഥതായാ’’തി ഹേതുമേവ അത്ഥഭാവേന ഗഹേത്വാ വുത്തം സിയാ, തം പന ഥിരഭാവസ്സ ഹേതുയേവ.
Bahū pana paṇḍitā imaṃ pāṭhaṃyeva gahetvā ‘‘kathina-saddo muddhajadutiyantoyeva hoti, na dantajo’’ti vadanti ceva likhanti ca, na panevaṃ ekantato vattabbaṃ. Kasmā? Abhidhānappadīpikāṭīkāyaṃ kakkhaḷapariyāyaṃ guṇasaddabhūtaṃ kaṭhinasaddaṃ sandhāya vuttaṃ, na sāsanavohārato nāmasaddabhūtaṃ. Tenevāha ‘‘pañcakaṃ kakkhaḷe’’ti. Anekesu pana pāḷiaṭṭhakathādipotthakesu jinasāsanavohārato nāmasaddabhūto kathina-saddo dantajoyeva yebhuyyena paññāyati , teneva ca kāraṇena abhidhānappadīpikāṭīkāyampi vaṇṇavipariyāye kathinantipi vuttaṃ. Atha vā kattha silāghāyanti dhātuto inapaccayaṃ katvā sasaṃyogatthakāraṃ nisaṃyogaṃ katvā sijjhati. Ayamattho silāghādisuttassa vuttiyaṃ ‘‘silāgha katthane’’ti vacanato, saddanītiyañca ‘‘katthanaṃ pasaṃsana’’nti vaṇṇitattā ca viññāyati. Idañca vacanaṃ ‘‘idañhi kathinavattaṃ nāma buddhappasattha’’nti aṭṭhakathāvacanena (mahāva. aṭṭha. 306) sameti. Ācariyā pana ‘‘kaṭhadhātu inapaccayo’’ti vikappetvā ‘‘kaṭha samatthane’’ti atthaṃ vadanti, taṃ ṭīkāsu (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.306; vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.306; vajira. ṭī. mahāvagga 306; kaṅkhā. abhi. ṭī. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘thiranti attho’’ti vacanaṃ anapekkhitvā ‘‘pañcānisaṃse antokaraṇasamatthatāyā’’ti hetumeva atthabhāvena gahetvā vuttaṃ siyā, taṃ pana thirabhāvassa hetuyeva.
കഥം വിഗ്ഗഹോ കാതബ്ബോതി? അയം കഥിന-സദ്ദോ ചതൂസു പദേസു നാമപദം, പഞ്ചസു നാമേസു സുദ്ധനാമം, ചതൂസു സുദ്ധനാമേസു രുള്ഹീസുദ്ധനാമം, ദ്വീസു പാടിപദികസദ്ദേസു അനിപ്ഫന്നപാടിപദികസദ്ദഓ, തസ്മാ വിഗ്ഗഹോ ന കാതബ്ബോ. വുത്തഞ്ഹി –
Kathaṃ viggaho kātabboti? Ayaṃ kathina-saddo catūsu padesu nāmapadaṃ, pañcasu nāmesu suddhanāmaṃ, catūsu suddhanāmesu ruḷhīsuddhanāmaṃ, dvīsu pāṭipadikasaddesu anipphannapāṭipadikasaddao, tasmā viggaho na kātabbo. Vuttañhi –
‘‘രുള്ഹീഖ്യാതം നിപാതഞ്ചു-പസഗ്ഗാലപനം തഥാ;
‘‘Ruḷhīkhyātaṃ nipātañcu-pasaggālapanaṃ tathā;
സബ്ബനാമികമേതേസു, ന കതോ വിഗ്ഗഹോ ഛസൂ’’തി.
Sabbanāmikametesu, na kato viggaho chasū’’ti.
അയമത്ഥോ ‘‘കഥിനന്തി…പേ॰… ഥിരന്തി അത്ഥോ’’തി ടീകാസു (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൩൦൬; വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൩൦൬; വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬; കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) വചനതോ വിഞ്ഞായതി. അഥ വാ പഞ്ചാനിസംസേ അഞ്ഞത്ഥ ഗന്തും അദത്വാ കഥതി സങ്ഗണ്ഹാതീതി കഥിനം, അയം വചനത്ഥോ യഥാവുത്തവിനയത്ഥമഞ്ജൂസാപാഠവസേന (കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) വിഞ്ഞായതി. അഥ വാ കഠതി കിച്ഛേന ജീവതീതി കഥിനോ, രുക്ഖോ, തസ്സ ഏസോതി കഥിനോ, ഥിരഭാവോ, സോ ഏതസ്സ അത്ഥീതി കഥിനം, പഞ്ഞത്തിജാതം ഠ-കാരസ്സ ഥ-കാരം കത്വാ കഥിനന്തി വുത്തം. അയം നയോ ‘‘കഠ കിച്ഛജീവനേ’’തി ധാത്വത്ഥസംവണ്ണനായ ച ‘‘പഞ്ചാനിസംസേ അന്തോകരണസമത്ഥതായ ഥിരന്തി അത്ഥോ’’തി ടീകാവചനേന (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൩൦൬; വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൩൦൬; വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬; കങ്ഖാ॰ അഭി॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ച സമേതീതി ദട്ഠബ്ബോ. അഥ വാ കഥീയതേ സിലാഘതേ പസംസീയതേ ബുദ്ധാദീഹീതി കഥിനം, അയം നയോ ‘‘കത്ഥ സിലാഘായ’’ന്തി ധാത്വത്ഥസംവണ്ണനായ ച ‘‘ഇദഞ്ഹി കഥിനവത്തം നാമ ബുദ്ധപ്പസത്ഥ’’ന്തി (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) അട്ഠകഥാവചനേന ച സമേതീതി ദട്ഠബ്ബോ.
Ayamattho ‘‘kathinanti…pe… thiranti attho’’ti ṭīkāsu (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.306; vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.306; vajira. ṭī. mahāvagga 306; kaṅkhā. abhi. ṭī. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) vacanato viññāyati. Atha vā pañcānisaṃse aññattha gantuṃ adatvā kathati saṅgaṇhātīti kathinaṃ, ayaṃ vacanattho yathāvuttavinayatthamañjūsāpāṭhavasena (kaṅkhā. abhi. ṭī. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) viññāyati. Atha vā kaṭhati kicchena jīvatīti kathino, rukkho, tassa esoti kathino, thirabhāvo, so etassa atthīti kathinaṃ, paññattijātaṃ ṭha-kārassa tha-kāraṃ katvā kathinanti vuttaṃ. Ayaṃ nayo ‘‘kaṭha kicchajīvane’’ti dhātvatthasaṃvaṇṇanāya ca ‘‘pañcānisaṃse antokaraṇasamatthatāya thiranti attho’’ti ṭīkāvacanena (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.306; vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.306; vajira. ṭī. mahāvagga 306; kaṅkhā. abhi. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ca sametīti daṭṭhabbo. Atha vā kathīyate silāghate pasaṃsīyate buddhādīhīti kathinaṃ, ayaṃ nayo ‘‘kattha silāghāya’’nti dhātvatthasaṃvaṇṇanāya ca ‘‘idañhi kathinavattaṃ nāma buddhappasattha’’nti (mahāva. aṭṭha. 306) aṭṭhakathāvacanena ca sametīti daṭṭhabbo.
ഏത്ഥ പന സങ്ഖേപരുചിത്താ ആചരിയസ്സ സദ്ദലക്ഖണം അവിചാരേത്വാ അത്ഥമേവ പുച്ഛം കത്വാ വിസ്സജ്ജേതും ‘‘കഥിനം അത്ഥരിതും കേ ലഭന്തി, കേ ന ലഭന്തീ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ കേ ലഭന്തീതി കേ സാധേന്തീതി അത്ഥോ. പഞ്ച ജനാ ലഭന്തീതി പഞ്ച ജനാ സാധേന്തി. കഥിനദുസ്സസ്സ ഹി ദായകാ പച്ഛിമകോടിയാ ചത്താരോ ഹോന്തി, ഏകോ പടിഗ്ഗാഹകോതി. ‘‘തത്ര, ഭിക്ഖവേ, യ്വായം ചതുവഗ്ഗോ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ ഠപേത്വാ തീണി കമ്മാനി ഉപസമ്പദം പവാരണം അബ്ഭാന’’ന്തി ചമ്പേയ്യക്ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ ൩൮൮) വുത്തത്താ ന പഞ്ചവഗ്ഗകരണീയന്തി ഗഹേതബ്ബം. പഠമപ്പവാരണായ പവാരിതാതി ഇദം വസ്സച്ഛേദം അകത്വാ വസ്സംവുത്ഥഭാവസന്ദസ്സനത്ഥം വുത്തം അന്തരായേന അപവാരിതാനമ്പി വുത്ഥവസ്സാനം കഥിനത്ഥാരസമ്ഭവതോ. തേനേവ ‘‘അപ്പവാരിതാ വാ’’തി അവത്വാ ‘‘ഛിന്നവസ്സാ വാ പച്ഛിമികായ ഉപഗതാ വാ ന ലഭന്തീ’’തി ഏത്തകമേവ വുത്തം. അഞ്ഞസ്മിം വിഹാരേ വുത്ഥവസ്സാപി ന ലഭന്തീതി നാനാസീമായ അഞ്ഞസ്മിം വിഹാരേ വുത്ഥവസ്സാ ഇമസ്മിം വിഹാരേ കഥിനത്ഥാരം ന ലഭന്തീതി അത്ഥോ. സബ്ബേതി ഛിന്നവസ്സാദയോ, അനുപഗതാപി തത്ഥേവ സങ്ഗഹിതാ. ആനിസംസന്തി കഥിനാനിസംസചീവരം. ഏകം അത്ഥതചീവരംയേവ ഹി കഥിനചീവരം നാമ ഹോതി, അവസേസാനി ചീവരാനി വാ സാടകാ വാ കഥിനാനിസംസായേവ നാമ. വക്ഖതി ഹി ‘‘അവസേസകഥിനാനിസംസേ ബലവവത്ഥാനി വസ്സാവാസികഠിതികായ ദാതബ്ബാനീ’’തി. (വി॰ സങ്ഗ॰ അട്ഠ॰ ൨൨൬) ഇതരേസന്തി പുരിമികായ ഉപഗതാനം.
Ettha pana saṅkheparucittā ācariyassa saddalakkhaṇaṃ avicāretvā atthameva pucchaṃ katvā vissajjetuṃ ‘‘kathinaṃ attharituṃ ke labhanti, ke na labhantī’’tiādimāha. Tattha ke labhantīti ke sādhentīti attho. Pañca janā labhantīti pañca janā sādhenti. Kathinadussassa hi dāyakā pacchimakoṭiyā cattāro honti, eko paṭiggāhakoti. ‘‘Tatra, bhikkhave, yvāyaṃ catuvaggo bhikkhusaṅgho ṭhapetvā tīṇi kammāni upasampadaṃ pavāraṇaṃ abbhāna’’nti campeyyakkhandhake (mahāva. 388) vuttattā na pañcavaggakaraṇīyanti gahetabbaṃ. Paṭhamappavāraṇāya pavāritāti idaṃ vassacchedaṃ akatvā vassaṃvutthabhāvasandassanatthaṃ vuttaṃ antarāyena apavāritānampi vutthavassānaṃ kathinatthārasambhavato. Teneva ‘‘appavāritā vā’’ti avatvā ‘‘chinnavassā vā pacchimikāya upagatā vā na labhantī’’ti ettakameva vuttaṃ. Aññasmiṃ vihāre vutthavassāpi nalabhantīti nānāsīmāya aññasmiṃ vihāre vutthavassā imasmiṃ vihāre kathinatthāraṃ na labhantīti attho. Sabbeti chinnavassādayo, anupagatāpi tattheva saṅgahitā. Ānisaṃsanti kathinānisaṃsacīvaraṃ. Ekaṃ atthatacīvaraṃyeva hi kathinacīvaraṃ nāma hoti, avasesāni cīvarāni vā sāṭakā vā kathinānisaṃsāyeva nāma. Vakkhati hi ‘‘avasesakathinānisaṃse balavavatthāni vassāvāsikaṭhitikāya dātabbānī’’ti. (Vi. saṅga. aṭṭha. 226) itaresanti purimikāya upagatānaṃ.
സോ ചേ പച്ഛിമികായ ഉപസമ്പജ്ജതി, ഗണപൂരകോ ചേവ ഹോതി, ആനിസംസഞ്ച ലഭതീതി ഇമിനാ സാമണേരാനം വസ്സൂപഗമനം അനുഞ്ഞാതം ഹോതി. സോ ഹി പുരിമികായ വസ്സൂപഗതത്താ ആനിസംസം ലഭതി, പച്ഛിമികായ പന ഉപസമ്പജ്ജിതത്താ ഗണപൂരകോ ഹോതീതി. സചേ പുരിമികായ ഉപഗതാ കഥിനത്ഥാരകുസലാ ന ഹോന്തീതിആദിനാ ‘‘അട്ഠധമ്മകോവിദോ ഭിക്ഖു, കഥിനത്ഥാരമരഹതീ’’തി വിനയവിനിച്ഛയേ (വി॰ വി॰ ൨൭൦൪) ആഗതത്താ സയം ചേ അട്ഠധമ്മകുസലോ, സയമേവ അത്ഥരിതബ്ബം. നോ ചേ, അഞ്ഞേ അട്ഠധമ്മകുസലേ പരിയേസിത്വാ നേതബ്ബാ, ഏവം അകത്വാ കഥിനം അത്ഥരിതും ന വട്ടതീതി ദസ്സേതി. കഥിനം അത്ഥരാപേത്വാതി സകാരിതവചനേന തേഹി ബാഹിരതോ ആഗതത്ഥേരേഹി സയം കഥിനം ന അത്ഥരിതബ്ബം, സബ്ബപുബ്ബകിച്ചാദികം സംവിദഹിത്വാ തേ പുരിമികായ വസ്സൂപഗതാ അന്തോസീമട്ഠഭിക്ഖൂയേവ അത്ഥരാപേതബ്ബാതി ദസ്സേതി, അഞ്ഞഥാ അഞ്ഞോ കഥിനം അത്ഥരതി, അഞ്ഞോ ആനിസംസം ലഭതീതി ആപജ്ജതി, ന പനേവം യുജ്ജതി. വക്ഖതി ഹി ‘‘ആനിസംസോ പന ഇതരേസംയേവ ഹോതീ’’തി. ദാനഞ്ച ഭുഞ്ജിത്വാതി ഖാദനീയഭോജനീയഭൂതം അന്നപാനാദിദാനം ഭുഞ്ജിത്വാ. ന ഹി തേ വത്ഥുദാനം ലഭന്തി.
So ce pacchimikāya upasampajjati, gaṇapūrako ceva hoti, ānisaṃsañca labhatīti iminā sāmaṇerānaṃ vassūpagamanaṃ anuññātaṃ hoti. So hi purimikāya vassūpagatattā ānisaṃsaṃ labhati, pacchimikāya pana upasampajjitattā gaṇapūrako hotīti. Sace purimikāya upagatā kathinatthārakusalā na hontītiādinā ‘‘aṭṭhadhammakovido bhikkhu, kathinatthāramarahatī’’ti vinayavinicchaye (vi. vi. 2704) āgatattā sayaṃ ce aṭṭhadhammakusalo, sayameva attharitabbaṃ. No ce, aññe aṭṭhadhammakusale pariyesitvā netabbā, evaṃ akatvā kathinaṃ attharituṃ na vaṭṭatīti dasseti. Kathinaṃ attharāpetvāti sakāritavacanena tehi bāhirato āgatattherehi sayaṃ kathinaṃ na attharitabbaṃ, sabbapubbakiccādikaṃ saṃvidahitvā te purimikāya vassūpagatā antosīmaṭṭhabhikkhūyeva attharāpetabbāti dasseti, aññathā añño kathinaṃ attharati, añño ānisaṃsaṃ labhatīti āpajjati, na panevaṃ yujjati. Vakkhati hi ‘‘ānisaṃso pana itaresaṃyeva hotī’’ti. Dānañca bhuñjitvāti khādanīyabhojanīyabhūtaṃ annapānādidānaṃ bhuñjitvā. Na hi te vatthudānaṃ labhanti.
കഥിനചീവരം ദേമാതി ദാതും വട്ടതീതി ഏത്ഥ ‘‘സങ്ഘസ്സ കഥിനചീവരം ദേമാ’’തി വത്തബ്ബം. ഏവഞ്ഹി സതി ‘‘ഇദം സങ്ഘസ്സ കഥിനദുസ്സം ഉപ്പന്ന’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൦൭) കമ്മവാചായ സമേതി. അഥ ച പന പുബ്ബേ കതപരിചയത്താ ‘‘സങ്ഘസ്സാ’’തി അവുത്തേപി സമ്പദാനം പാകടന്തി കത്വാ അവുത്തം സിയാതി. ഏത്ഥേകേ ആചരിയാ വദന്തി ‘‘സങ്ഘസ്സാതി അവുത്തേപി കാലേ ദിന്നം സങ്ഘികം ഹോതീ’’തി, തത്രേവം വത്തബ്ബം ‘‘ന കാലേ ദിന്നം സബ്ബം സങ്ഘികം ഹോതീ’’തി. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘യഞ്ച കാലേപി സങ്ഘസ്സ വാ ഇദം അകാലചീവരന്തി, പുഗ്ഗലസ്സ വാ ഇദം തുയ്ഹം ദമ്മീതിആദിനാ നയേന ദിന്നം, ഏതം അകാലചീവരം നാമാ’’തി കങ്ഖാവിതരണിയം (കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ അകാലചിവരസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ആഗതത്താ പുഗ്ഗലികമ്പി ഹോതീതി വിഞ്ഞായതി, തസ്മാ പരമ്മുഖാപി നാമം വത്വാ സമ്മുഖാപി പാദമൂലേ ഠപേത്വാ ദിന്നം പുഗ്ഗലികമേവ ഹോതി, ന സങ്ഘികം. വുത്തഞ്ഹേതം അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൭൯) ‘‘പുഗ്ഗലസ്സ ദേതീതി ‘ഇമം ചീവരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ദമ്മീ’തി ഏവം പരമ്മുഖാ വാ, പാദമൂലേ ഠപേത്വാ ‘ഇമം, ഭന്തേ, തുമ്ഹാകം ദമ്മീ’തി ഏവം സമ്മുഖാ വാ ദേതീ’’തി. ഏവം പുഗ്ഗലികേ സതി തം ചീവരം സങ്ഘസ്സ ഭാജേതബ്ബം ഹോതി വാ ന ഹോതി വാതി? സോ പുഗ്ഗലോ അത്തനോ സദ്ധിവിഹാരികഅന്തേവാസികഭൂതസ്സ സങ്ഘസ്സ വാ അഞ്ഞസ്സ സഹധമ്മികസങ്ഘസ്സ വാ ഭാജേതുകാമോ ഭാജേയ്യ, അഭാജേതുകാമോ ‘‘ഭാജേതൂ’’തി ന കേനചി വചനീയോ. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘ന ഹി പുഗ്ഗലസ്സ ആദിസ്സ ദിന്നം കേനചി ഭാജനീയം ഹോതീ’’തി ടീകാസു ആഗമനതോ വിഞ്ഞായതി. അഥേകേ ആചരിയാ ഏവം വദന്തി ‘‘കഥിനസ്സ ഏകം മൂലം സങ്ഘോതി (പരി॰ ൪൦൮) വുത്തത്താ പുഗ്ഗലം ഉദ്ദിസ്സ ദിന്നേപി സങ്ഘായത്തം സങ്ഘികം ഹോതി. യഥാ കിം ‘സീമായ ദമ്മി, സേനാസനസ്സ ദമ്മീ’തി വുത്തേപി തം ദാനം സങ്ഘികം ഹോതി, യഥാ ച ‘കഥിനചീവരം ദമ്മീ’തി വുത്തേ സങ്ഘികം ഹോതീ’’തി.
Kathinacīvaraṃdemāti dātuṃ vaṭṭatīti ettha ‘‘saṅghassa kathinacīvaraṃ demā’’ti vattabbaṃ. Evañhi sati ‘‘idaṃ saṅghassa kathinadussaṃ uppanna’’nti (mahāva. 307) kammavācāya sameti. Atha ca pana pubbe kataparicayattā ‘‘saṅghassā’’ti avuttepi sampadānaṃ pākaṭanti katvā avuttaṃ siyāti. Ettheke ācariyā vadanti ‘‘saṅghassāti avuttepi kāle dinnaṃ saṅghikaṃ hotī’’ti, tatrevaṃ vattabbaṃ ‘‘na kāle dinnaṃ sabbaṃ saṅghikaṃ hotī’’ti. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Yañca kālepi saṅghassa vā idaṃ akālacīvaranti, puggalassa vā idaṃ tuyhaṃ dammītiādinā nayena dinnaṃ, etaṃ akālacīvaraṃ nāmā’’ti kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. akālacivarasikkhāpadavaṇṇanā) āgatattā puggalikampi hotīti viññāyati, tasmā parammukhāpi nāmaṃ vatvā sammukhāpi pādamūle ṭhapetvā dinnaṃ puggalikameva hoti, na saṅghikaṃ. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) ‘‘puggalassa detīti ‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dammī’ti evaṃ parammukhā vā, pādamūle ṭhapetvā ‘imaṃ, bhante, tumhākaṃ dammī’ti evaṃ sammukhā vā detī’’ti. Evaṃ puggalike sati taṃ cīvaraṃ saṅghassa bhājetabbaṃ hoti vā na hoti vāti? So puggalo attano saddhivihārikaantevāsikabhūtassa saṅghassa vā aññassa sahadhammikasaṅghassa vā bhājetukāmo bhājeyya, abhājetukāmo ‘‘bhājetū’’ti na kenaci vacanīyo. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Na hi puggalassa ādissa dinnaṃ kenaci bhājanīyaṃ hotī’’ti ṭīkāsu āgamanato viññāyati. Atheke ācariyā evaṃ vadanti ‘‘kathinassa ekaṃ mūlaṃ saṅghoti (pari. 408) vuttattā puggalaṃ uddissa dinnepi saṅghāyattaṃ saṅghikaṃ hoti. Yathā kiṃ ‘sīmāya dammi, senāsanassa dammī’ti vuttepi taṃ dānaṃ saṅghikaṃ hoti, yathā ca ‘kathinacīvaraṃ dammī’ti vutte saṅghikaṃ hotī’’ti.
തത്രേവം വിചാരേതബ്ബം – ‘‘കഥിനസ്സ ഏകം മൂലം സങ്ഘോ’’തി വചനം (പരി॰ ൪൦൮) കഥിനസ്സ മൂലം കഥിനസ്സ കാരണം ദസ്സേതി. യഥാ ഹി മൂലേ വിജ്ജമാനേ രുക്ഖോ തിട്ഠതി, അവിജ്ജമാനേ ന തിട്ഠതി, തസ്മാ മൂലം രുക്ഖസ്സ കാരണം ഹോതി, പതിട്ഠം ഹോതി, ഏവം സങ്ഘേ വിജ്ജമാനേ കഥിനം ഹോതി, നോ അവിജ്ജമാനേ, തസ്മാ സങ്ഘോ കഥിനസ്സ മൂലം കഥിനസ്സ കാരണം നാമ ഹോതി. കഥം സങ്ഘേ വിജ്ജമാനേ കഥിനം ഹോതി? സബ്ബന്തിമേന പരിച്ഛേദേന ചതുവഗ്ഗഭൂതേന സങ്ഘേന അത്ഥാരാരഹസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായ കഥിനചീവരേ ദിന്നേയേവ തേന ചീവരേന അത്ഥതം കഥിനം നാമ ഹോതി, നോ അദിന്നേ, തസ്മാ ചതുവഗ്ഗസങ്ഘേ അലബ്ഭമാനേ സഹസ്സക്ഖത്തും ‘‘കഥിനം ദമ്മീ’’തി വുത്തേപി കഥിനം നാമ ന ഹോതി, തസ്മാ ഉപചാരസീമായ പരിച്ഛിന്നേ വിഹാരേ ഏകോ വാ ദ്വേ വാ തയോ വാ ചത്താരോ വാ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി, തത്ഥ കഥിനചീവരേ ഉപ്പന്നേ അഞ്ഞതോ പരിയേസിത്വാ ചതുവഗ്ഗസങ്ഘോ ഏകോ പടിഗ്ഗാഹകോതി പഞ്ചന്നം ഭിക്ഖൂനം പൂരണേ സതി കഥിനം അത്ഥരിതും ലഭതി, നാസതി, ഏവം സങ്ഘേ വിജ്ജമാനേയേവ കഥിനം നാമ ഹോതി, നോ അവിജ്ജമാനേ, തസ്മാ സങ്ഘസ്സ കഥിനസ്സ മൂലഭൂതതം കാരണഭൂതതം സന്ധായ ‘‘കഥിനസ്സ ഏകം മൂലം സങ്ഘോ’’തി വുത്തം. ‘‘കഥിന’’ന്തി വുത്തേ സങ്ഘികംയേവ ഹോതി, നോ പുഗ്ഗലികന്തി അധിപ്പായോ ഏതസ്മിം പാഠേ ന ലബ്ഭതി. യഥാ കിം ‘‘കിച്ചാധികരണസ്സ ഏകം മൂലം സങ്ഘോ’’തി (ചൂളവ॰ ൨൧൯) ഏത്ഥ അപലോകനകമ്മഞത്തികമ്മഞത്തിദുതിയകമ്മഞത്തിചതുത്ഥകമ്മസങ്ഖാതം കിച്ചാധികരണം ചതുവഗ്ഗാദികേ സങ്ഘേ വിജ്ജമാനേയേവ ഹോതി, നോ അവിജ്ജമാനേ, തസ്മാ സങ്ഘസ്സ കിച്ചാധികരണസ്സ മൂലഭൂതതം കാരണഭൂതതം സന്ധായ ‘‘കിച്ചാധികരണസ്സ ഏകം മൂലം സങ്ഘോ’’തി വുച്ചതി, ഏവംസമ്പദമിദം ദട്ഠബ്ബം.
Tatrevaṃ vicāretabbaṃ – ‘‘kathinassa ekaṃ mūlaṃ saṅgho’’ti vacanaṃ (pari. 408) kathinassa mūlaṃ kathinassa kāraṇaṃ dasseti. Yathā hi mūle vijjamāne rukkho tiṭṭhati, avijjamāne na tiṭṭhati, tasmā mūlaṃ rukkhassa kāraṇaṃ hoti, patiṭṭhaṃ hoti, evaṃ saṅghe vijjamāne kathinaṃ hoti, no avijjamāne, tasmā saṅgho kathinassa mūlaṃ kathinassa kāraṇaṃ nāma hoti. Kathaṃ saṅghe vijjamāne kathinaṃ hoti? Sabbantimena paricchedena catuvaggabhūtena saṅghena atthārārahassa bhikkhuno ñattidutiyakammavācāya kathinacīvare dinneyeva tena cīvarena atthataṃ kathinaṃ nāma hoti, no adinne, tasmā catuvaggasaṅghe alabbhamāne sahassakkhattuṃ ‘‘kathinaṃ dammī’’ti vuttepi kathinaṃ nāma na hoti, tasmā upacārasīmāya paricchinne vihāre eko vā dve vā tayo vā cattāro vā bhikkhū viharanti, tattha kathinacīvare uppanne aññato pariyesitvā catuvaggasaṅgho eko paṭiggāhakoti pañcannaṃ bhikkhūnaṃ pūraṇe sati kathinaṃ attharituṃ labhati, nāsati, evaṃ saṅghe vijjamāneyeva kathinaṃ nāma hoti, no avijjamāne, tasmā saṅghassa kathinassa mūlabhūtataṃ kāraṇabhūtataṃ sandhāya ‘‘kathinassa ekaṃ mūlaṃ saṅgho’’ti vuttaṃ. ‘‘Kathina’’nti vutte saṅghikaṃyeva hoti, no puggalikanti adhippāyo etasmiṃ pāṭhe na labbhati. Yathā kiṃ ‘‘kiccādhikaraṇassa ekaṃ mūlaṃ saṅgho’’ti (cūḷava. 219) ettha apalokanakammañattikammañattidutiyakammañatticatutthakammasaṅkhātaṃ kiccādhikaraṇaṃ catuvaggādike saṅghe vijjamāneyeva hoti, no avijjamāne, tasmā saṅghassa kiccādhikaraṇassa mūlabhūtataṃ kāraṇabhūtataṃ sandhāya ‘‘kiccādhikaraṇassa ekaṃ mūlaṃ saṅgho’’ti vuccati, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
യദിപി വുത്തം ‘‘യഥാ ‘സീമായ ദമ്മി, സേനാസനസ്സ ദമ്മീ’തിആദീസു തം ദാനം സങ്ഘായത്തമേവ ഹോതി, തഥാ ‘കഥിന ദമ്മീ’തി വുത്തേ പുഗ്ഗലം ഉദ്ദിസ്സ ദിന്നേപി സങ്ഘായത്തമേവ സങ്ഘികമേവ ഹോതീ’’തി, തഥാപി ഏവം വിചാരണാ കാതബ്ബാ – ‘‘സീമായ ദമ്മി, സേനാസനസ്സ ദമ്മീ’’തിആദീസു സീമാ ച സേനാസനഞ്ച ദാനപടിഗ്ഗാഹകാ ന ഹോന്തി, തസ്മാ സീമട്ഠസ്സ ച സേനാസനട്ഠസ്സ ച സങ്ഘസ്സ ആയത്തം ഹോതി, പുഗ്ഗലോ പന ദാനപടിഗ്ഗാഹകോവ, തസ്മാ ‘‘ഇമം കഥിനചീവരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദമ്മീ’’തി പരമ്മുഖാ വാ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ പാദമൂലേ ഠപേത്വാ സമ്മുഖാ വാ ദിന്നം കഥം സങ്ഘായത്തം സങ്ഘസന്തകം ഭവേയ്യ, ഏവം സങ്ഘസ്സ അപരിണതം പുഗ്ഗലികചീവരം സങ്ഘസ്സ പരിണാമേയ്യ, നവസു അധമ്മികദാനേസു ഏകം ഭവേയ്യ, തസ്സ ചീവരസ്സ പടിഗ്ഗഹോപി നവസു അധമ്മികപടിഗ്ഗഹേസു ഏകോ ഭവേയ്യ, തസ്സ ചീവരസ്സ പരിഭോഗോപി നവസു അധമ്മികപരിഭോഗേസു ഏകോ ഭവേയ്യ. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? നവ അധമ്മികാനി ദാനാനീതി സങ്ഘസ്സ പരിണതം അഞ്ഞസങ്ഘസ്സ വാ ചേതിയസ്സ വാ പുഗ്ഗലസ്സ വാ പരിണാമേതി, ചേതിയസ്സ പരിണതം അഞ്ഞചേതിയസ്സ വാ സങ്ഘസ്സ വാ പുഗ്ഗലസ്സ വാ പരിണാമേതി, പുഗ്ഗലസ്സ പരിണതം അഞ്ഞപുഗ്ഗലസ്സ വാ സങ്ഘസ്സ വാ ചേതിയസ്സ വാ പരിണാമേതി, ‘‘നവ അധമ്മികാ പരിഭോഗാ’’തി ആഗതം പരിവാരപാളിഞ്ച (പരി॰ ൩൨൯) ‘‘നവ പടിഗ്ഗഹപരിഭോഗാതി ഏതേസംയേവ ദാനാനം പടിഗ്ഗഹാ ച പരിഭോഗാ ചാ’’തി ആഗതം അട്ഠകഥഞ്ച (പരി॰ അട്ഠ॰ ൩൨൯) ഓലോകേത്വാ വിഞ്ഞായതീതി.
Yadipi vuttaṃ ‘‘yathā ‘sīmāya dammi, senāsanassa dammī’tiādīsu taṃ dānaṃ saṅghāyattameva hoti, tathā ‘kathina dammī’ti vutte puggalaṃ uddissa dinnepi saṅghāyattameva saṅghikameva hotī’’ti, tathāpi evaṃ vicāraṇā kātabbā – ‘‘sīmāya dammi, senāsanassa dammī’’tiādīsu sīmā ca senāsanañca dānapaṭiggāhakā na honti, tasmā sīmaṭṭhassa ca senāsanaṭṭhassa ca saṅghassa āyattaṃ hoti, puggalo pana dānapaṭiggāhakova, tasmā ‘‘imaṃ kathinacīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno dammī’’ti parammukhā vā tassa bhikkhuno pādamūle ṭhapetvā sammukhā vā dinnaṃ kathaṃ saṅghāyattaṃ saṅghasantakaṃ bhaveyya, evaṃ saṅghassa apariṇataṃ puggalikacīvaraṃ saṅghassa pariṇāmeyya, navasu adhammikadānesu ekaṃ bhaveyya, tassa cīvarassa paṭiggahopi navasu adhammikapaṭiggahesu eko bhaveyya, tassa cīvarassa paribhogopi navasu adhammikaparibhogesu eko bhaveyya. Kathaṃ viññāyatīti ce? Nava adhammikāni dānānīti saṅghassa pariṇataṃ aññasaṅghassa vā cetiyassa vā puggalassa vā pariṇāmeti, cetiyassa pariṇataṃ aññacetiyassa vā saṅghassa vā puggalassa vā pariṇāmeti, puggalassa pariṇataṃ aññapuggalassa vā saṅghassa vā cetiyassa vā pariṇāmeti, ‘‘nava adhammikā paribhogā’’ti āgataṃ parivārapāḷiñca (pari. 329) ‘‘nava paṭiggahaparibhogāti etesaṃyeva dānānaṃ paṭiggahā ca paribhogā cā’’ti āgataṃ aṭṭhakathañca (pari. aṭṭha. 329) oloketvā viññāyatīti.
അഥാപി ഏവം വദന്തി – ദായകോ സങ്ഘത്ഥേരസ്സ വാ ഗന്ഥധുതങ്ഗവസേന അഭിഞ്ഞാതസ്സ വാ ഭത്തുദ്ദേസകസ്സ വാ പഹിണതി ‘‘അമ്ഹാകം ഭത്തഗ്ഗഹണത്ഥായ അട്ഠ ഭിക്ഖൂ ഗഹേത്വാ ആഗച്ഛഥാ’’തി, സചേപി ഞാതിഉപട്ഠാകേഹി പേസിതം ഹോതി, ഇമേ തയോ ജനാ പുച്ഛിതും ന ലഭന്തി. ആരുള്ഹായേവ മാതികം, സങ്ഘതോ അട്ഠ ഭിക്ഖൂ ഉദ്ദിസാപേത്വാ അത്തനവമേഹി ഗന്തബ്ബം. കസ്മാ? ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ഹി ഏതേ ഭിക്ഖൂ നിസ്സായ ലാഭോ ഉപ്പജ്ജതീതി. ഗന്ഥധുതങ്ഗാദീഹി പന അനഭിഞ്ഞാതോ ആവാസികഭിക്ഖു പുച്ഛിതും ലഭതി, തസ്മാ തേന ‘‘കിം സങ്ഘതോ ഗണ്ഹാമി, ഉദാഹു യേ ജാനാമി, തേഹി സദ്ധിം ആഗച്ഛാമീ’’തി മാതികം ആരോപേത്വാ യഥാ ദായകാ വദന്തി, തഥാ പടിപജ്ജിതബ്ബന്തി (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൩൨൫), ഈദിസേസു ഠാനേസു ‘‘സങ്ഘസ്സ ലാഭോ പുഗ്ഗലം ഉപനിസ്സായ ഉപ്പജ്ജതീ’’തി വചനം ഉപനിധായ ‘‘സങ്ഘസ്സ ലാഭോ പുഗ്ഗലം നിസ്സായ ഉപ്പജ്ജതി, പുഗ്ഗലസ്സ പത്തലാഭോ സങ്ഘം ആമസിത്വാ ദേന്തോ സങ്ഘായത്തോ ഹോതീ’’തി വിഞ്ഞായതീതി.
Athāpi evaṃ vadanti – dāyako saṅghattherassa vā ganthadhutaṅgavasena abhiññātassa vā bhattuddesakassa vā pahiṇati ‘‘amhākaṃ bhattaggahaṇatthāya aṭṭha bhikkhū gahetvā āgacchathā’’ti, sacepi ñātiupaṭṭhākehi pesitaṃ hoti, ime tayo janā pucchituṃ na labhanti. Āruḷhāyeva mātikaṃ, saṅghato aṭṭha bhikkhū uddisāpetvā attanavamehi gantabbaṃ. Kasmā? Bhikkhusaṅghassa hi ete bhikkhū nissāya lābho uppajjatīti. Ganthadhutaṅgādīhi pana anabhiññāto āvāsikabhikkhu pucchituṃ labhati, tasmā tena ‘‘kiṃ saṅghato gaṇhāmi, udāhu ye jānāmi, tehi saddhiṃ āgacchāmī’’ti mātikaṃ āropetvā yathā dāyakā vadanti, tathā paṭipajjitabbanti (cūḷava. aṭṭha. 325), īdisesu ṭhānesu ‘‘saṅghassa lābho puggalaṃ upanissāya uppajjatī’’ti vacanaṃ upanidhāya ‘‘saṅghassa lābho puggalaṃ nissāya uppajjati, puggalassa pattalābho saṅghaṃ āmasitvā dento saṅghāyatto hotī’’ti viññāyatīti.
ഇമസ്മിമ്പി വചനേ ഏവം വിചാരണാ കാതബ്ബാ – തസ്മിം തു നിമന്തനേ ന പുഗ്ഗലംയേവ നിമന്തേതി, അഥ ഖോ സസങ്ഘം പുഗ്ഗലം നിമന്തേതി. തത്ഥ തു ‘‘സങ്ഘ’’ന്തി അവത്വാ ‘‘അട്ഠ ഭിക്ഖൂ’’തി വുത്തത്താ ‘‘കിം സങ്ഘതോ ഗണ്ഹാമി, ഉദാഹു യേ ജാനാമി, തേഹി സദ്ധിം ആഗച്ഛാമീ’’തി അനഭിഞ്ഞാതോ പുഗ്ഗലോ പുച്ഛിതും ലഭതി. സങ്ഘത്ഥേരസ്സ പന സങ്ഘം പരിഹരിത്വാ വസിതത്താ ‘‘അട്ഠ ഭിക്ഖൂ’’തി വുത്തേ സങ്ഘം ഠപേത്വാ അഞ്ഞേസം ഗഹണകാരണം നത്ഥി, ഗന്ഥധുതങ്ഗവസേന അഭിഞ്ഞാതപുഗ്ഗലോപി സങ്ഘസ്സ പുഞ്ഞനിസ്സിതത്താ ‘‘അട്ഠ ഭിക്ഖൂ’’തി വുത്തേ സങ്ഘതോയേവ ഗണ്ഹാതി, ഭത്തുദ്ദേസകസ്സപി ദേവസികം സങ്ഘസ്സേവ ഭത്തവിചാരണത്താ ‘‘അട്ഠ ഭിക്ഖൂ’’തി വുത്തേ സങ്ഘം ഠപേത്വാ അഞ്ഞേസം ഗഹണകാരണം നത്ഥി. ഏവം ‘‘അട്ഠ ഭിക്ഖൂ ഗഹേത്വാ ആഗച്ഛഥാ’’തി സഹ സങ്ഘേന നിമന്തിതത്താ ‘‘ഇമേ തയോ ജനാ പുച്ഛിതും ന ലഭന്തീ’’തി വുത്തം, ന ‘‘ത്വം ആഗച്ഛാഹീ’’തി പുഗ്ഗലസ്സേവ നിമന്തനേ സതിപി സങ്ഘം ഗഹേത്വാ ആഗന്തബ്ബതോതി. ഏവം ‘‘അട്ഠ ഭിക്ഖൂ ഗഹേത്വാ ആഗച്ഛഥാ’’തി സസങ്ഘസ്സേവ പുഗ്ഗലസ്സ നിമന്തിതത്താ സങ്ഘോ ഗഹേതബ്ബോ ഹോതി, ന ‘‘തുമ്ഹേ ആഗച്ഛഥാ’’തി പുഗ്ഗലസ്സേവ നിമന്തിതത്താ, തസ്മാ ‘‘പുഗ്ഗലസ്സ ലാഭോ സങ്ഘായത്തോ’’തി ന സക്കാ വത്തും , അട്ഠകഥാദീസു പകരണേസുപി ‘‘പുഗ്ഗലം നിസ്സായ സങ്ഘസ്സ ലാഭോ ഉപ്പജ്ജതി’’ ഇച്ചേവ വുത്തോ, ന ‘‘പുഗ്ഗലസ്സ ലാഭോ സങ്ഘായത്തോ’’തി. ചീവരലാഭഖേത്തഭൂതാസു അട്ഠസു മാതികാസു ച ‘‘സങ്ഘസ്സ ദേതീ’’തി ച വിസും, ‘‘പുഗ്ഗലസ്സ ദേതീ’’തി ച വിസും ആഗതം. പുഗ്ഗലസ്സ ദേതീതി ‘‘ഇമം ചീവരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ദമ്മീ’’തി ഏവം പരമ്മുഖാ വാ, പാദമൂലേ ഠപേത്വാ ‘‘ഇമം ഭന്തേ തുമ്ഹാകം ദമ്മീ’’തി ഏവം സമ്മുഖാ വാ ദേതീതി.
Imasmimpi vacane evaṃ vicāraṇā kātabbā – tasmiṃ tu nimantane na puggalaṃyeva nimanteti, atha kho sasaṅghaṃ puggalaṃ nimanteti. Tattha tu ‘‘saṅgha’’nti avatvā ‘‘aṭṭha bhikkhū’’ti vuttattā ‘‘kiṃ saṅghato gaṇhāmi, udāhu ye jānāmi, tehi saddhiṃ āgacchāmī’’ti anabhiññāto puggalo pucchituṃ labhati. Saṅghattherassa pana saṅghaṃ pariharitvā vasitattā ‘‘aṭṭha bhikkhū’’ti vutte saṅghaṃ ṭhapetvā aññesaṃ gahaṇakāraṇaṃ natthi, ganthadhutaṅgavasena abhiññātapuggalopi saṅghassa puññanissitattā ‘‘aṭṭha bhikkhū’’ti vutte saṅghatoyeva gaṇhāti, bhattuddesakassapi devasikaṃ saṅghasseva bhattavicāraṇattā ‘‘aṭṭha bhikkhū’’ti vutte saṅghaṃ ṭhapetvā aññesaṃ gahaṇakāraṇaṃ natthi. Evaṃ ‘‘aṭṭha bhikkhū gahetvā āgacchathā’’ti saha saṅghena nimantitattā ‘‘ime tayo janā pucchituṃ na labhantī’’ti vuttaṃ, na ‘‘tvaṃ āgacchāhī’’ti puggalasseva nimantane satipi saṅghaṃ gahetvā āgantabbatoti. Evaṃ ‘‘aṭṭha bhikkhū gahetvā āgacchathā’’ti sasaṅghasseva puggalassa nimantitattā saṅgho gahetabbo hoti, na ‘‘tumhe āgacchathā’’ti puggalasseva nimantitattā, tasmā ‘‘puggalassa lābho saṅghāyatto’’ti na sakkā vattuṃ , aṭṭhakathādīsu pakaraṇesupi ‘‘puggalaṃ nissāya saṅghassa lābho uppajjati’’ icceva vutto, na ‘‘puggalassa lābho saṅghāyatto’’ti. Cīvaralābhakhettabhūtāsu aṭṭhasu mātikāsu ca ‘‘saṅghassa detī’’ti ca visuṃ, ‘‘puggalassa detī’’ti ca visuṃ āgataṃ. Puggalassa detīti ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dammī’’ti evaṃ parammukhā vā, pādamūle ṭhapetvā ‘‘imaṃ bhante tumhākaṃ dammī’’ti evaṃ sammukhā vā detīti.
ഇദാനി പന ചീവരം ദാതുകാമാ ഉപാസകാ വാ ഉപാസികായോ വാ സയം അനാഗന്ത്വാ പുത്തദാസാദയോ ആണാപേന്താപി ‘‘ഇമം ചീവരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഥേരസ്സ ദേഥാ’’തി വത്വാ പുഗ്ഗലസ്സേവ ദാപേന്തി, സാമം ഗന്ത്വാ ദദന്താപി പാദമൂലേ ഠപേത്വാ വാ ഹത്ഥേ ഠപേത്വാ വാ ഹത്ഥേന ഫുസാപേത്വാ വാ ദദന്തി ‘‘ഇമം, ഭന്തേ, ചീവരം തുമ്ഹേ ഉദ്ദിസ്സ ഏത്തകം ധനം പരിച്ചജിത്വാ കതം, ഏവഞ്ച ഏവഞ്ച ഹത്ഥകമ്മം കത്വാ സമ്പാദിതം, തസ്മാ തുമ്ഹേ നിവാസഥ പാരുപഥ പരിഭുഞ്ജഥാ’’തിആദീനി വദന്തി, തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ പരിഭോഗകരണമേവ ഇച്ഛന്തി, ന സങ്ഘസ്സ ദാനം. കേചി അതുട്ഠകഥമ്പി കഥേന്തി. ഏവം പുഗ്ഗലമേവ ഉദ്ദിസ്സ ദിന്നചീവരസ്സ സങ്ഘേന ആയത്തകാരണം നത്ഥി. ‘‘സചേ പന ‘ഇദം തുമ്ഹാകഞ്ച തുമ്ഹാകം അന്തേവാസികാനഞ്ച ദമ്മീ’തി ഏവം വദതി, ഥേരസ്സ ച അന്തേവാസികാനഞ്ച പാപുണാതീ’’തി (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൭൯) ആഗമനതോ ഏവം വത്വാ ദേന്തേ പന ആചരിയന്തേവാസികാനം പാപുണാതി, അനന്തേവാസികസ്സ പന ന പാപുണാതി. ‘‘ഉദ്ദേസം ഗഹേതും ആഗതോ ഗഹേത്വാ ഗച്ഛന്തോ ച അത്ഥി, തസ്സപി പാപുണാതീ’’തി ആഗമനതോ ബഹിസീമട്ഠസ്സ ധമ്മന്തേവാസികസ്സപി പാപുണാതി. ‘‘തുമ്ഹേഹി സദ്ധിം നിബദ്ധചാരികഭിക്ഖൂനം ദമ്മീതി വുത്തേ ഉദ്ദേസന്തേവാസികാനം വത്തം കത്വാ ഉദ്ദേസപരിപുച്ഛാദീനി ഗഹേത്വാ വിചരന്താനം സബ്ബേസം പാപുണാതീ’’തി (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൭൯) ആഗമനതോ ഏവം വത്വാ ദേന്തേ ധമ്മന്തേവാസികാനം വത്തപടിപത്തികാരകാനഞ്ച അന്തേവാസികാനം പാപുണാതി. ഏവം ദായകാനം വചനാനുരൂപമേവ ദാനസ്സ പവത്തനതോ ‘‘യഥാ ദായകാ വദന്തി, തഥാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൩൨൫) അട്ഠകഥാചരിയാ വദന്തി.
Idāni pana cīvaraṃ dātukāmā upāsakā vā upāsikāyo vā sayaṃ anāgantvā puttadāsādayo āṇāpentāpi ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa therassa dethā’’ti vatvā puggalasseva dāpenti, sāmaṃ gantvā dadantāpi pādamūle ṭhapetvā vā hatthe ṭhapetvā vā hatthena phusāpetvā vā dadanti ‘‘imaṃ, bhante, cīvaraṃ tumhe uddissa ettakaṃ dhanaṃ pariccajitvā kataṃ, evañca evañca hatthakammaṃ katvā sampāditaṃ, tasmā tumhe nivāsatha pārupatha paribhuñjathā’’tiādīni vadanti, tassa puggalassa paribhogakaraṇameva icchanti, na saṅghassa dānaṃ. Keci atuṭṭhakathampi kathenti. Evaṃ puggalameva uddissa dinnacīvarassa saṅghena āyattakāraṇaṃ natthi. ‘‘Sace pana ‘idaṃ tumhākañca tumhākaṃ antevāsikānañca dammī’ti evaṃ vadati, therassa ca antevāsikānañca pāpuṇātī’’ti (mahāva. aṭṭha. 379) āgamanato evaṃ vatvā dente pana ācariyantevāsikānaṃ pāpuṇāti, anantevāsikassa pana na pāpuṇāti. ‘‘Uddesaṃ gahetuṃ āgato gahetvā gacchanto ca atthi, tassapi pāpuṇātī’’ti āgamanato bahisīmaṭṭhassa dhammantevāsikassapi pāpuṇāti. ‘‘Tumhehi saddhiṃ nibaddhacārikabhikkhūnaṃ dammīti vutte uddesantevāsikānaṃ vattaṃ katvā uddesaparipucchādīni gahetvā vicarantānaṃ sabbesaṃ pāpuṇātī’’ti (mahāva. aṭṭha. 379) āgamanato evaṃ vatvā dente dhammantevāsikānaṃ vattapaṭipattikārakānañca antevāsikānaṃ pāpuṇāti. Evaṃ dāyakānaṃ vacanānurūpameva dānassa pavattanato ‘‘yathā dāyakā vadanti, tathā paṭipajjitabba’’nti (cūḷava. aṭṭha. 325) aṭṭhakathācariyā vadanti.
ഏവം ഇദാനി ദായകാ യേഭുയ്യേന പുഗ്ഗലസ്സേവ ദേന്തി, സതേസു സഹസ്സേസു ഏകോയേവ പണ്ഡിതോ ബഹുസ്സുതോ ദായകോ സങ്ഘസ്സ ദദേയ്യ, പുഗ്ഗലികചീവരഞ്ച സങ്ഘികഭവനത്ഥായ അകരിയമാനം ന ഞത്തിയാ കമ്മവാചായ ച അരഹം ഹോതി. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ഞത്തികമ്മവാചാവിരോധതോ. കഥം വിരോധോതി ചേ? ഞത്തിയാ കമ്മവാചായ ച ‘‘ഇദം സങ്ഘസ്സ കഥിനദുസ്സം ഉപ്പന്ന’’ന്തി കഥിനചീവരസ്സ സങ്ഘികഭാവോ വുത്തോ, ഇദാനി പന തം ചീവരം ‘‘പുഗ്ഗലസ്സ ദിന്നം പുഗ്ഗലിക’’ന്തി വചനത്ഥാനുരൂപതോ പുഗ്ഗലികം ഹോതി, ഏവമ്പി വിരോധോ. ‘‘സങ്ഘോ ഇമം കഥിനദുസ്സം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദദേയ്യ കഥിനം അത്ഥരിതു’’ന്തി ഏത്ഥ ച സങ്ഘോതി ധാതുയാ കത്താ ഹോതി, ഭിക്ഖുനോതി സമ്പദാനം, ഇധ പന സങ്ഘസ്സ തസ്മിം കഥിനചീവരേ അനിസ്സരഭാവതോ സങ്ഘോ കത്താ ന ഹോതി, ഭിക്ഖു പടിഗ്ഗാഹലക്ഖണാഭാവതോ സമ്പദാനം ന ഹോതി, ഏവമ്പി വിരോധോ. ദായകേന പന സങ്ഘസ്സ പരിച്ചത്തത്താ സങ്ഘികഭൂതം കഥിനചീവരം യസ്മിം കാലേ സങ്ഘോ കഥിനം അത്ഥരിതും അട്ഠങ്ഗസമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദേതി, തസ്മിം കാലേ ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചം ഇദാനി മനുസ്സാ ‘‘ഞത്തീ’’തി വോഹരന്തി, തഞ്ച ചീവരം ‘‘ഞത്തിലദ്ധചീവര’’ന്തി, തം ചീവരദായകഞ്ച ‘‘ഞത്തിലദ്ധദായകോ’’തി , തസ്മാ സങ്ഘികചീവരമേവ ഞത്തിലദ്ധം ഹോതി, നോ പുഗ്ഗലികചീവരം. ഞത്തിലദ്ധകാലതോ പന പട്ഠായ തം ചീവരം പുഗ്ഗലികം ഹോതി. കസ്മാ? അത്ഥാരകപുഗ്ഗലസ്സ ചീവരഭാവതോതി.
Evaṃ idāni dāyakā yebhuyyena puggalasseva denti, satesu sahassesu ekoyeva paṇḍito bahussuto dāyako saṅghassa dadeyya, puggalikacīvarañca saṅghikabhavanatthāya akariyamānaṃ na ñattiyā kammavācāya ca arahaṃ hoti. Kathaṃ viññāyatīti ce? Ñattikammavācāvirodhato. Kathaṃ virodhoti ce? Ñattiyā kammavācāya ca ‘‘idaṃ saṅghassa kathinadussaṃ uppanna’’nti kathinacīvarassa saṅghikabhāvo vutto, idāni pana taṃ cīvaraṃ ‘‘puggalassa dinnaṃ puggalika’’nti vacanatthānurūpato puggalikaṃ hoti, evampi virodho. ‘‘Saṅgho imaṃ kathinadussaṃ itthannāmassa bhikkhuno dadeyya kathinaṃ attharitu’’nti ettha ca saṅghoti dhātuyā kattā hoti, bhikkhunoti sampadānaṃ, idha pana saṅghassa tasmiṃ kathinacīvare anissarabhāvato saṅgho kattā na hoti, bhikkhu paṭiggāhalakkhaṇābhāvato sampadānaṃ na hoti, evampi virodho. Dāyakena pana saṅghassa pariccattattā saṅghikabhūtaṃ kathinacīvaraṃ yasmiṃ kāle saṅgho kathinaṃ attharituṃ aṭṭhaṅgasamannāgatassa bhikkhuno deti, tasmiṃ kāle ñattidutiyakammavācaṃ idāni manussā ‘‘ñattī’’ti voharanti, tañca cīvaraṃ ‘‘ñattiladdhacīvara’’nti, taṃ cīvaradāyakañca ‘‘ñattiladdhadāyako’’ti , tasmā saṅghikacīvarameva ñattiladdhaṃ hoti, no puggalikacīvaraṃ. Ñattiladdhakālato pana paṭṭhāya taṃ cīvaraṃ puggalikaṃ hoti. Kasmā? Atthārakapuggalassa cīvarabhāvatoti.
അഥാപി വദന്തി ‘‘ദിന്നന്തി പാഠഞ്ച ‘സാധേന്തീ’തി പാഠഞ്ച ‘ആനിസംസം ലഭന്തീ’തി പാഠഞ്ച ഉപനിധായ അയമത്ഥോ വിഞ്ഞായതീ’’തി, തത്ഥായമാചരിയാനമധിപ്പായോ – ‘‘ദിന്നം ഇദം സങ്ഘേനാ’’തി ഏത്ഥ ദാ-ധാതുയാ സങ്ഘേനാതി കത്താ, ഇദന്തി കമ്മം, ഇമസ്സ കഥിനചീവരസ്സ സങ്ഘികത്താ സങ്ഘേന ദിന്നം ഹോതി, തേന വിഞ്ഞായതി ‘‘കഥിന’’ന്തി വുത്തേ സങ്ഘികം ഹോതീതി. ‘‘കഥിനത്ഥാരം കേ ലഭന്തീതി ഏത്ഥ കേ ലഭന്തീതി കേ സാധേന്തീതി അത്ഥോ. പഞ്ച ജനാ സാധേന്തീ’’തി വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬) വുത്തം. തത്ഥ പഞ്ച ജനാതി സങ്ഘോ വുത്തോ, ഇമിനാപി വിഞ്ഞായതി ‘‘കഥിനന്തി വുത്തേ സങ്ഘികം ഹോതീ’’തി. ആനിസംസം ലഭന്തീതി ഏത്ഥ ച സങ്ഘികത്താ സബ്ബേ സീമട്ഠകഭിക്ഖൂ ആനിസംസം ലഭന്തി, ഇമിനാപി വിഞ്ഞായതി ‘‘കഥിനന്തി വുത്തേ സങ്ഘികം ഹോതീ’’തി.
Athāpi vadanti ‘‘dinnanti pāṭhañca ‘sādhentī’ti pāṭhañca ‘ānisaṃsaṃ labhantī’ti pāṭhañca upanidhāya ayamattho viññāyatī’’ti, tatthāyamācariyānamadhippāyo – ‘‘dinnaṃ idaṃ saṅghenā’’ti ettha dā-dhātuyā saṅghenāti kattā, idanti kammaṃ, imassa kathinacīvarassa saṅghikattā saṅghena dinnaṃ hoti, tena viññāyati ‘‘kathina’’nti vutte saṅghikaṃ hotīti. ‘‘Kathinatthāraṃ ke labhantīti ettha ke labhantīti ke sādhentīti attho. Pañca janā sādhentī’’ti vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 306) vuttaṃ. Tattha pañca janāti saṅgho vutto, imināpi viññāyati ‘‘kathinanti vutte saṅghikaṃ hotī’’ti. Ānisaṃsaṃ labhantīti ettha ca saṅghikattā sabbe sīmaṭṭhakabhikkhū ānisaṃsaṃ labhanti, imināpi viññāyati ‘‘kathinanti vutte saṅghikaṃ hotī’’ti.
തത്രാപ്യേവം വിചാരണാ കാതബ്ബാ – പുബ്ബേദായകാ ചത്താരോപി പച്ചയേ യേഭുയ്യേന സങ്ഘസ്സേവ ദേന്തി, തസ്മാ സങ്ഘസ്സ ചതുപച്ചയഭാജനകഥാ അതിവിത്ഥാരാ ഹോതി. അപ്പകതോ പന പുഗ്ഗലസ്സ ദേന്തി, തസ്മാ സങ്ഘസ്സ ദിന്നം കഥിനചീവരം സങ്ഘേന അത്ഥാരകസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ദിന്നം സന്ധായ വുത്തം. സാധേന്തീതി ച കഥിനദുസ്സസ്സ ദായകാ ചത്താരോ, പടിഗ്ഗാഹകോ ഏകോതി പഞ്ച ജനാ കഥിനദാനകമ്മം സാധേന്തീതി വുത്തം. ആനിസംസം ലഭന്തീതി ഇദഞ്ച അത്ഥാരകസ്സ ച അനുമോദനാനഞ്ച ഭിക്ഖൂനം ആനിസംസലാഭമേവ വുത്തം, ന ഏതേഹി പാഠേഹി ‘‘കഥിന’’ന്തി വുത്തേ സങ്ഘികം ഹോതീതി അത്ഥോ വിഞ്ഞാതബ്ബോ ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബോ. സങ്ഘസ്സ ഉപ്പന്നചീവരം സങ്ഘേന അത്ഥാരകസ്സ ദിന്നഭാവോ കഥം വിഞ്ഞായതീതി? ‘‘ഇദം സങ്ഘസ്സ കഥിനദുസ്സം ഉപ്പന്നം, സങ്ഘോ ഇമം കഥിനദുസ്സം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദേതി കഥിനം അത്ഥരിതു’’ന്തി വുത്തം പാളിപാഠഞ്ച (മഹാവ॰ ൩൦൭) ‘‘സങ്ഘോ അജ്ജ കഥിനദുസ്സം ലഭിത്വാ പുനദിവസേ ദേതി, അയം നിചയസന്നിധീ’’തി വുത്തം അട്ഠകഥാപാഠഞ്ച ദിസ്വാ വിഞ്ഞായതീതി. സങ്ഘസന്തകഭൂതം ചീവരമേവ ദാനകിരിയായ കമ്മം, സങ്ഘോ കത്താ, പുഗ്ഗലോ സമ്പദാനം ഭവിതും അരഹഭാവോ ച യഥാവുത്തപാളിപാഠമേവ ഉപനിധായ വിഞ്ഞായതീതി.
Tatrāpyevaṃ vicāraṇā kātabbā – pubbedāyakā cattāropi paccaye yebhuyyena saṅghasseva denti, tasmā saṅghassa catupaccayabhājanakathā ativitthārā hoti. Appakato pana puggalassa denti, tasmā saṅghassa dinnaṃ kathinacīvaraṃ saṅghena atthārakassa puggalassa dinnaṃ sandhāya vuttaṃ. Sādhentīti ca kathinadussassa dāyakā cattāro, paṭiggāhako ekoti pañca janā kathinadānakammaṃ sādhentīti vuttaṃ. Ānisaṃsaṃ labhantīti idañca atthārakassa ca anumodanānañca bhikkhūnaṃ ānisaṃsalābhameva vuttaṃ, na etehi pāṭhehi ‘‘kathina’’nti vutte saṅghikaṃ hotīti attho viññātabbo hotīti daṭṭhabbo. Saṅghassa uppannacīvaraṃ saṅghena atthārakassa dinnabhāvo kathaṃ viññāyatīti? ‘‘Idaṃ saṅghassa kathinadussaṃ uppannaṃ, saṅgho imaṃ kathinadussaṃ itthannāmassa bhikkhuno deti kathinaṃ attharitu’’nti vuttaṃ pāḷipāṭhañca (mahāva. 307) ‘‘saṅgho ajja kathinadussaṃ labhitvā punadivase deti, ayaṃ nicayasannidhī’’ti vuttaṃ aṭṭhakathāpāṭhañca disvā viññāyatīti. Saṅghasantakabhūtaṃ cīvarameva dānakiriyāya kammaṃ, saṅgho kattā, puggalo sampadānaṃ bhavituṃ arahabhāvo ca yathāvuttapāḷipāṭhameva upanidhāya viññāyatīti.
ഏവം സന്തേ പുഗ്ഗലസ്സ ദിന്നം പുഗ്ഗലികചീവരം സങ്ഘികം കാതും കഥം പടിപജ്ജിതബ്ബന്തി? സചേ സോ പടിഗ്ഗാഹകപുഗ്ഗലോ ദായകാനം ഏവം വദതി ‘‘ഉപാസക ദാനം നാമ പുഗ്ഗലസ്സ ദിന്നതോ സങ്ഘസ്സ ദിന്നം മഹപ്ഫലതരം ഹോതി, തസ്മാ സങ്ഘസ്സ ദേഹി, സങ്ഘസ്സ ദത്വാ പുന സങ്ഘേന അത്ഥാരാരഹസ്സ ഭിക്ഖുനോ കമ്മവാചായ ദത്വാ തേന പുഗ്ഗലേന യഥാവിനയം അത്ഥതേയേവ കഥിനം നാമ ഹോതി, ന പുഗ്ഗലസ്സ ദത്വാ പുഗ്ഗലേന സാമംയേവ അത്ഥതേ, തസ്മാ സങ്ഘസ്സ ദേഹീ’’തി ഉയ്യോജേത്വാ സങ്ഘസ്സ ദാപിതേപി തം ചീവരം സങ്ഘികം ഹോതി കഥിനത്ഥാരാരഹം. യദി പന ദായകോ അപ്പസ്സുതതായ ‘‘നാഹം, ഭന്തേ, കിഞ്ചി ജാനാമി, ഇമം ചീവരം തുമ്ഹാകമേവ ദമ്മീ’’തി വക്ഖതി, ഏവം സതി പുഗ്ഗലികവസേനേവ സമ്പടിച്ഛിത്വാ തേന പുഗ്ഗലേന തം ചീവരം സങ്ഘസ്സ ദിന്നമ്പി സങ്ഘികം ഹോതി.
Evaṃ sante puggalassa dinnaṃ puggalikacīvaraṃ saṅghikaṃ kātuṃ kathaṃ paṭipajjitabbanti? Sace so paṭiggāhakapuggalo dāyakānaṃ evaṃ vadati ‘‘upāsaka dānaṃ nāma puggalassa dinnato saṅghassa dinnaṃ mahapphalataraṃ hoti, tasmā saṅghassa dehi, saṅghassa datvā puna saṅghena atthārārahassa bhikkhuno kammavācāya datvā tena puggalena yathāvinayaṃ atthateyeva kathinaṃ nāma hoti, na puggalassa datvā puggalena sāmaṃyeva atthate, tasmā saṅghassa dehī’’ti uyyojetvā saṅghassa dāpitepi taṃ cīvaraṃ saṅghikaṃ hoti kathinatthārārahaṃ. Yadi pana dāyako appassutatāya ‘‘nāhaṃ, bhante, kiñci jānāmi, imaṃ cīvaraṃ tumhākameva dammī’’ti vakkhati, evaṃ sati puggalikavaseneva sampaṭicchitvā tena puggalena taṃ cīvaraṃ saṅghassa dinnampi saṅghikaṃ hoti.
യദി ഏവം സമണേനേവ സമണസ്സ ദിന്നം ചീവരം കഥം കഥിനത്ഥാരാരഹം ഭവേയ്യാതി? നോ ന ഭവേയ്യ. വുത്തഞ്ഹേതം അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) ‘‘കഥിനം കേന ദിന്നം വട്ടതി? യേന കേനചി ദേവേന വാ മനുസ്സേന വാ പഞ്ചന്നം വാ സഹധമ്മികാനം അഞ്ഞതരേന ദിന്നം വട്ടതീ’’തി. അഥ കസ്മാ പരമ്പരഭൂതേഹി ആചരിയേഹി ഞത്തിലദ്ധചീവരതോ അവസേസാനി ചീവരാനി സങ്ഘസ്സ ഭാജേത്വാ ഏവ പരിഭുഞ്ജിതാനീതി? വുച്ചതേ – ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ആചരിയപരമ്പരാഗതഅനഉസാരേനേവ പടിപജ്ജന്തി, കേചി ബഹൂനം കിരിയം ദിസ്വാ ദിട്ഠാനുഗതിവസേന പടിപജ്ജന്തി, ബഹുസ്സുതാപി കേചി ഥേരാ അരുച്ചന്താപി പവേണിഭേദഭയേന പടിപജ്ജന്തി, അപരേ രുചിവസേന അത്ഥഞ്ച അധിപ്പായഞ്ച പരിണാമേത്വാ ഗണ്ഹന്തി, പകരണമേവാനുഗതഭിക്ഖൂ പന യഥാപകരണാഗതമേവ അത്ഥം ഗഹേത്വാ സങ്ഘികഞ്ച പുഗ്ഗലികഞ്ച അമിസ്സം കത്വാ, കാലചീവരഞ്ച അകാലചീവരഞ്ച അമിസ്സം കത്വാ ഗണ്ഹന്തി. ഭിക്ഖുനിവിഭങ്ഗേ (പാചി॰ ൭൩൮) ‘‘ഥൂലനന്ദാ ഭിക്ഖുനീ അകാലചീവരം ‘കാലചീവര’ന്തി അധിട്ഠഹിത്വാ ഭാജാപേസ്സതി, അഥ ഭഗവാ നിസ്സഗ്ഗിയപാചിത്തിയാപത്തിം പഞ്ഞപേസീ’’തി ആഗതം, തസ്മാ ലജ്ജീപേസലബഹുസ്സുതസിക്ഖാകാമഭൂതേന ഭിക്ഖുനാ അനേക-പാളിഅട്ഠകഥാദയോ പകരണേ ഓലോകേത്വാ സംസന്ദിത്വാ പകരണമേവാനുഗന്തബ്ബം, ന അഞ്ഞേസം കിരിയം സദ്ദഹിതബ്ബം, ന ച അനുഗന്തബ്ബം. ഭഗവതോ ഹി ധരമാനകാലേ വാ തതോ പച്ഛാ വാ പുബ്ബേ ദായകാ യേഭുയ്യേന ചത്താരോ പച്ചയേ സങ്ഘസ്സേവ ദേന്തി, തസ്മാ സങ്ഘികസേനാസനസ്സ സങ്ഘികചീവരസ്സ ച ബാഹുല്ലതോ പുബ്ബാചരിയാ സങ്ഘസ്സ ഭാജേത്വാ ഏവ പരിഭുഞ്ജിംസു.
Yadi evaṃ samaṇeneva samaṇassa dinnaṃ cīvaraṃ kathaṃ kathinatthārārahaṃ bhaveyyāti? No na bhaveyya. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 306) ‘‘kathinaṃ kena dinnaṃ vaṭṭati? Yena kenaci devena vā manussena vā pañcannaṃ vā sahadhammikānaṃ aññatarena dinnaṃ vaṭṭatī’’ti. Atha kasmā paramparabhūtehi ācariyehi ñattiladdhacīvarato avasesāni cīvarāni saṅghassa bhājetvā eva paribhuñjitānīti? Vuccate – ekacce bhikkhū ācariyaparamparāgataanausāreneva paṭipajjanti, keci bahūnaṃ kiriyaṃ disvā diṭṭhānugativasena paṭipajjanti, bahussutāpi keci therā aruccantāpi paveṇibhedabhayena paṭipajjanti, apare rucivasena atthañca adhippāyañca pariṇāmetvā gaṇhanti, pakaraṇamevānugatabhikkhū pana yathāpakaraṇāgatameva atthaṃ gahetvā saṅghikañca puggalikañca amissaṃ katvā, kālacīvarañca akālacīvarañca amissaṃ katvā gaṇhanti. Bhikkhunivibhaṅge (pāci. 738) ‘‘thūlanandā bhikkhunī akālacīvaraṃ ‘kālacīvara’nti adhiṭṭhahitvā bhājāpessati, atha bhagavā nissaggiyapācittiyāpattiṃ paññapesī’’ti āgataṃ, tasmā lajjīpesalabahussutasikkhākāmabhūtena bhikkhunā aneka-pāḷiaṭṭhakathādayo pakaraṇe oloketvā saṃsanditvā pakaraṇamevānugantabbaṃ, na aññesaṃ kiriyaṃ saddahitabbaṃ, na ca anugantabbaṃ. Bhagavato hi dharamānakāle vā tato pacchā vā pubbe dāyakā yebhuyyena cattāro paccaye saṅghasseva denti, tasmā saṅghikasenāsanassa saṅghikacīvarassa ca bāhullato pubbācariyā saṅghassa bhājetvā eva paribhuñjiṃsu.
ഇദാനി പന ദായകാ യേഭുയ്യേന ചത്താരോ പച്ചയേ പുഗ്ഗലസ്സേവ ദേന്തി, തസ്മാ സേനാസനമ്പി അഭിനവഭൂതം പുഗ്ഗലികമേവ ബഹുലം ഹോതി, ചീവരമ്പി പുഗ്ഗലികമേവ ബഹുലം. ദലിദ്ദാപി സുത്തകന്തനകാലതോ പട്ഠായ ‘‘ഇമം ചീവരം കഥിനകാലേ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ ച തഥേവ വത്വാ ച സബ്ബകിച്ചാനി കരോന്തി, മഹദ്ധനാ ച സാടകസ്സ കീണിതകാലതോ പട്ഠായ തഥേവ ചിന്തേത്വാ കഥേത്വാ കരോന്തി, ദാനകാലേ ച ‘‘ഇമം ചീവരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ദേഹീ’’തി പുത്തദാസാദയോ വാ പേസേന്തി, സാമം വാ ഗന്ത്വാ ചീവരം തസ്സ ഭിക്ഖുസ്സ പാദമൂലേ വാ ഹത്ഥേ വാ ഠപേത്വാ ‘‘ഇമം ചീവരം തുയ്ഹം ദമ്മീ’’തി വത്വാ വാ ചിന്തേത്വാ വാ ദേന്തി, സതേസു വാ സഹസ്സേസു വാ ഏകോ പണ്ഡിതപുരിസോ ‘‘പുഗ്ഗലസ്സ ദിന്നദാനതോ സങ്ഘസ്സ ദിന്നം മഹപ്ഫല’’ന്തി ഞത്വാ ‘‘ഇമം കഥിനചീവരം സങ്ഘസ്സ ദമ്മീ’’തി വത്വാ വാ ചിന്തേത്വാ വാ ദേതി, തസ്സ സാ ദക്ഖിണാ സങ്ഘഗതാ ഹോതി. സചേ പന ദായകോ പുഗ്ഗലസ്സ ദാതുകാമോ ഹോതി, പുഗ്ഗലോ പന തസ്സ മഹപ്ഫലഭാവമിച്ഛന്തോ ദക്ഖിണാ-വിഭങ്ഗസുത്താദിധമ്മദേസനായ (മ॰ നി॰ ൩.൩൭൬ ആദയോ) പുഗ്ഗലികദാനതോ സങ്ഘികദാനസ്സ മഹപ്ഫലഭാവം ജാനാപേത്വാ ‘‘ഇമം തവ ചീവരം സങ്ഘസ്സ ദേഹീ’’തി ഉയ്യോജേതി, ദായകോപി തസ്സ വചനം സമ്പടിച്ഛിത്വാ ‘‘ഇമം കഥിനചീവരം സങ്ഘസ്സ ദമ്മീ’’തി വത്വാ വാ ചിന്തേത്വാ വാ ദേതി, ഏവമ്പി സാ ദക്ഖിണാ സങ്ഘഗതാ ഹോതി.
Idāni pana dāyakā yebhuyyena cattāro paccaye puggalasseva denti, tasmā senāsanampi abhinavabhūtaṃ puggalikameva bahulaṃ hoti, cīvarampi puggalikameva bahulaṃ. Daliddāpi suttakantanakālato paṭṭhāya ‘‘imaṃ cīvaraṃ kathinakāle itthannāmassa bhikkhuno dassāmī’’ti cintetvā ca tatheva vatvā ca sabbakiccāni karonti, mahaddhanā ca sāṭakassa kīṇitakālato paṭṭhāya tatheva cintetvā kathetvā karonti, dānakāle ca ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dehī’’ti puttadāsādayo vā pesenti, sāmaṃ vā gantvā cīvaraṃ tassa bhikkhussa pādamūle vā hatthe vā ṭhapetvā ‘‘imaṃ cīvaraṃ tuyhaṃ dammī’’ti vatvā vā cintetvā vā denti, satesu vā sahassesu vā eko paṇḍitapuriso ‘‘puggalassa dinnadānato saṅghassa dinnaṃ mahapphala’’nti ñatvā ‘‘imaṃ kathinacīvaraṃ saṅghassa dammī’’ti vatvā vā cintetvā vā deti, tassa sā dakkhiṇā saṅghagatā hoti. Sace pana dāyako puggalassa dātukāmo hoti, puggalo pana tassa mahapphalabhāvamicchanto dakkhiṇā-vibhaṅgasuttādidhammadesanāya (ma. ni. 3.376 ādayo) puggalikadānato saṅghikadānassa mahapphalabhāvaṃ jānāpetvā ‘‘imaṃ tava cīvaraṃ saṅghassa dehī’’ti uyyojeti, dāyakopi tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā ‘‘imaṃ kathinacīvaraṃ saṅghassa dammī’’ti vatvā vā cintetvā vā deti, evampi sā dakkhiṇā saṅghagatā hoti.
യദി പന ഭിക്ഖുനാ ഉയ്യോജിതോപി ദുപ്പഞ്ഞോ ദായകോ തസ്സ വചനം അനാദിയിത്വാ പുഗ്ഗലസ്സേവ ദേതി, തസ്സ സാ ദക്ഖിണാ പുഗ്ഗലഗതാ ഹോതി. അഥ പന സോ പുഗ്ഗലോ സയം സമ്പടിച്ഛിത്വാ പുന സങ്ഘസ്സ പരിച്ചജതി, ഏവമ്പി തം ചീവരം സങ്ഘികം ഹോതി, തം സങ്ഘികവസേന ഭാജേതബ്ബം. യദി പന ദായകോപി പുഗ്ഗലസ്സേവ ദേതി, പുഗ്ഗലോപി സമ്പടിച്ഛിത്വാ ന പരിച്ചജതി, ഏവം സന്തേ തം ചീവരം പുഗ്ഗലികം ഹോതി, ന കഥിനകാലമത്തേന വാ കഥിനവചനമത്തേന വാ സങ്ഘികം ഹോതി. ഇദാനി പന ഇമിനാ നയേന പുഗ്ഗലികചീവരംയേവ ബഹുലം ഹോതി. ഏവം സന്തേപി ആചരിയപരമ്പരാ പവേണിം അഭിന്ദിതുകാമാ സങ്ഘികം വിയ കത്വാ ഭാജേത്വാ പരിഭുഞ്ജിംസു . യദി മുഖ്യതോ സങ്ഘികം സിയാ, സങ്ഘേന ദിന്നതോ പരം ഏകസൂചിമത്തമ്പി പുഗ്ഗലോ അധികം ഗണ്ഹിതും ന ലഭേയ്യ.
Yadi pana bhikkhunā uyyojitopi duppañño dāyako tassa vacanaṃ anādiyitvā puggalasseva deti, tassa sā dakkhiṇā puggalagatā hoti. Atha pana so puggalo sayaṃ sampaṭicchitvā puna saṅghassa pariccajati, evampi taṃ cīvaraṃ saṅghikaṃ hoti, taṃ saṅghikavasena bhājetabbaṃ. Yadi pana dāyakopi puggalasseva deti, puggalopi sampaṭicchitvā na pariccajati, evaṃ sante taṃ cīvaraṃ puggalikaṃ hoti, na kathinakālamattena vā kathinavacanamattena vā saṅghikaṃ hoti. Idāni pana iminā nayena puggalikacīvaraṃyeva bahulaṃ hoti. Evaṃ santepi ācariyaparamparā paveṇiṃ abhinditukāmā saṅghikaṃ viya katvā bhājetvā paribhuñjiṃsu . Yadi mukhyato saṅghikaṃ siyā, saṅghena dinnato paraṃ ekasūcimattampi puggalo adhikaṃ gaṇhituṃ na labheyya.
ഏകച്ചേ ഥേരാ സങ്ഘികന്തി പന വദന്തി, ഭാജനകാലേ പന ഇസ്സരവതായ യഥാരുചി വിചാരേന്തി, ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ മുഖ്യസങ്ഘികന്തി മഞ്ഞമാനാ അഭാജേതുകാമമ്പി പുഗ്ഗലം അഭിഭവിത്വാ ഭാജാപേന്തി, തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ മാതാ പിതാ ഞാതകാ ഉപാസകാദയോ ‘‘അമ്ഹാകം പുത്തസ്സ ദേമ, അമ്ഹാകം ഞാതകഭിക്ഖുസ്സ ദേമ, അമ്ഹാകം കുലൂപകസ്സ ദേമാ’’തി, അഞ്ഞേപി സദ്ധാ പസന്നാ ദായകാ ‘‘ഇത്ഥന്നാമസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ദേമാ’’തി വിചാരേത്വാ പരമ്മുഖാപി ‘‘ഇമം ചീവരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ദമ്മീ’’തി വത്വാ സമ്മുഖാപി പാദമൂലേ വാ ഹത്ഥേ വാ ഠപേത്വാ ദേന്തി, ഏവരൂപം ചീവരം പുഗ്ഗലികം ഹോതി, സങ്ഘം ആമസിത്വാ അവുത്തത്താ സങ്ഘായത്തം ന ഹോതി, ‘‘കഥിനം ദസ്സാമീ’’തി വാ ‘‘കഥിനം ദാതും ഗതോ’’തി വാ ‘‘കഥിനചീവര’’ന്തി വാ പുബ്ബാപരകാലേസു വചനം പന മുഖ്യകഥിനഭൂതസ്സ സങ്ഘികചീവരസ്സ കാലേ ദിന്നത്താ തദുപചാരതോ വോഹാരമത്തം ഹോതി. യഥാ കിം? ‘‘ഉപോസഥിക’’ന്തി വുത്തം ഭത്തം ചുദ്ദസസു സങ്ഘികഭത്തേസു അന്തോഗധം മുഖ്യസങ്ഘികം ഹോതി, സമാദിന്നഉപോസഥാ ദായകാ സായം ഭുഞ്ജിതബ്ബഭത്തഭാഗം സങ്ഘസ്സ ദേന്തി, തം സങ്ഘോ സലാകഭത്തം വിയ ഠിതികം കത്വാ ഭുഞ്ജതി, ഇതി സങ്ഘസ്സ ദിന്നത്താ സങ്ഘികം ഹോതി. ഇദാനി പന ദായകാ അത്തനോ അത്തനോ കുലൂപകസ്സ വാ ഞാതിഭിക്ഖുസ്സ വാ ഉപോസഥദിവസേസു ഭത്തം ദേന്തി, തം സങ്ഘസ്സ അദിന്നത്താ സങ്ഘികം ന ഹോതി. ഏവം സന്തേപി ഉപോസഥദിവസേ ദിന്നത്താ മുഖ്യവസേന പവത്തഉപോസഥഭത്തം വിയ തദുപചാരേന ‘‘ഉപോസഥഭത്ത’’ന്തി വോഹരീയതി, ഏവംസമ്പദമിദം ദട്ഠബ്ബം.
Ekacce therā saṅghikanti pana vadanti, bhājanakāle pana issaravatāya yathāruci vicārenti, ekacce bhikkhū mukhyasaṅghikanti maññamānā abhājetukāmampi puggalaṃ abhibhavitvā bhājāpenti, tassa puggalassa mātā pitā ñātakā upāsakādayo ‘‘amhākaṃ puttassa dema, amhākaṃ ñātakabhikkhussa dema, amhākaṃ kulūpakassa demā’’ti, aññepi saddhā pasannā dāyakā ‘‘itthannāmassa puggalassa demā’’ti vicāretvā parammukhāpi ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dammī’’ti vatvā sammukhāpi pādamūle vā hatthe vā ṭhapetvā denti, evarūpaṃ cīvaraṃ puggalikaṃ hoti, saṅghaṃ āmasitvā avuttattā saṅghāyattaṃ na hoti, ‘‘kathinaṃ dassāmī’’ti vā ‘‘kathinaṃ dātuṃ gato’’ti vā ‘‘kathinacīvara’’nti vā pubbāparakālesu vacanaṃ pana mukhyakathinabhūtassa saṅghikacīvarassa kāle dinnattā tadupacārato vohāramattaṃ hoti. Yathā kiṃ? ‘‘Uposathika’’nti vuttaṃ bhattaṃ cuddasasu saṅghikabhattesu antogadhaṃ mukhyasaṅghikaṃ hoti, samādinnauposathā dāyakā sāyaṃ bhuñjitabbabhattabhāgaṃ saṅghassa denti, taṃ saṅgho salākabhattaṃ viya ṭhitikaṃ katvā bhuñjati, iti saṅghassa dinnattā saṅghikaṃ hoti. Idāni pana dāyakā attano attano kulūpakassa vā ñātibhikkhussa vā uposathadivasesu bhattaṃ denti, taṃ saṅghassa adinnattā saṅghikaṃ na hoti. Evaṃ santepi uposathadivase dinnattā mukhyavasena pavattauposathabhattaṃ viya tadupacārena ‘‘uposathabhatta’’nti voharīyati, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
ഏവം ഇമസ്മിം കാലേ യേഭുയ്യേന പുഗ്ഗലസ്സേവ ദിന്നത്താ പുഗ്ഗലികഭൂതം ചീവരം ഞത്തികമ്മവാചാരഹം ന ഹോതി, സങ്ഘികമേവ ഞത്തികമ്മവാചാരഹം ഹോതി, തദേവ ച പഞ്ചാനിസംസകാരണം ഹോതി, തസ്മാ പണ്ഡിതേന പുഗ്ഗലേന ‘‘ഉപാസകാ സങ്ഘേ ദേഥ, സങ്ഘേ ദിന്നം മഹപ്ഫലം ഹോതീ’’തിആദിനാ നിയോജേത്വാ ദാപേതബ്ബം, സയം വാ സമ്പടിച്ഛിത്വാ സങ്ഘസ്സ പരിച്ചജിതബ്ബം. ഏവം പരിച്ചജിതത്താ സങ്ഘികഭൂതം ചീവരം ഞത്തികമ്മവാചാരഹഞ്ച ഹോതി പഞ്ചാനിസംസനിപ്ഫാദകഞ്ച. ഏവം നിയോജനഞ്ച ‘‘സങ്ഘേ ഗോതമി ദേഹി, സങ്ഘേ തേ ദിന്നേ അഹഞ്ചേവ പൂജിതോ ഭവിസ്സാമി സങ്ഘോ ചാ’’തി (മ॰ നി॰ ൩.൩൭൬) ഭഗവതാ വുത്തവചനം അനുഗതം ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബം.
Evaṃ imasmiṃ kāle yebhuyyena puggalasseva dinnattā puggalikabhūtaṃ cīvaraṃ ñattikammavācārahaṃ na hoti, saṅghikameva ñattikammavācārahaṃ hoti, tadeva ca pañcānisaṃsakāraṇaṃ hoti, tasmā paṇḍitena puggalena ‘‘upāsakā saṅghe detha, saṅghe dinnaṃ mahapphalaṃ hotī’’tiādinā niyojetvā dāpetabbaṃ, sayaṃ vā sampaṭicchitvā saṅghassa pariccajitabbaṃ. Evaṃ pariccajitattā saṅghikabhūtaṃ cīvaraṃ ñattikammavācārahañca hoti pañcānisaṃsanipphādakañca. Evaṃ niyojanañca ‘‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’’ti (ma. ni. 3.376) bhagavatā vuttavacanaṃ anugataṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.
പരികമ്മം കരോന്താനം ഭിക്ഖൂനം യാഗുഭത്തഞ്ച ദാതും വട്ടതീതി ഇദം പുച്ഛിതത്താ ദോസോ നത്ഥീതി കത്വാ വുത്തം, അപുച്ഛിതേ പന ഏവം കഥേതും ന വട്ടതി. ഖലിമക്ഖിതസാടകോതി അഹതവത്ഥം സന്ധായ വുത്തം. സുട്ഠു ധോവിത്വാതിആദിനാ സപുബ്ബകരണം അത്ഥാരം ദസ്സേതി. ധോവനസിബ്ബനരജനകപ്പകരണേന ഹി വിചാരണഛേദനബന്ധനാനിപി ദസ്സിതാനിയേവ ഹോന്തി, അത്ഥാരദസ്സനേന പച്ചുദ്ധാരഅധിട്ഠാനാനിപി ദസ്സേതി. സൂചിആദീനി ചീവരകമ്മുപകരണാനി സജ്ജേത്വാ ബഹൂഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിന്തി ഇദം പന സിബ്ബനസ്സ ഉപകരണനിദസ്സനം. തദഹേവാതി ഇദം പന കരണസന്നിധിമോചനത്ഥം വുത്തം. ദായകസ്സ ഹത്ഥതോ സാടകം ലദ്ധദിവസേയേവ സങ്ഘേന അത്ഥാരകസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദാതബ്ബം, ഏവം അദേന്തേ നിചയസന്നിധി ഹോതി. അത്ഥാരകേനപി സങ്ഘതോ ലദ്ധദിവസേയേവ കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബം, ഏവം അകരോന്തേ കരണസന്നിധി ഹോതി.
Parikammaṃkarontānaṃ bhikkhūnaṃ yāgubhattañca dātuṃ vaṭṭatīti idaṃ pucchitattā doso natthīti katvā vuttaṃ, apucchite pana evaṃ kathetuṃ na vaṭṭati. Khalimakkhitasāṭakoti ahatavatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Suṭṭhu dhovitvātiādinā sapubbakaraṇaṃ atthāraṃ dasseti. Dhovanasibbanarajanakappakaraṇena hi vicāraṇachedanabandhanānipi dassitāniyeva honti, atthāradassanena paccuddhāraadhiṭṭhānānipi dasseti. Sūciādīni cīvarakammupakaraṇāni sajjetvā bahūhi bhikkhūhi saddhinti idaṃ pana sibbanassa upakaraṇanidassanaṃ. Tadahevāti idaṃ pana karaṇasannidhimocanatthaṃ vuttaṃ. Dāyakassa hatthato sāṭakaṃ laddhadivaseyeva saṅghena atthārakassa bhikkhuno dātabbaṃ, evaṃ adente nicayasannidhi hoti. Atthārakenapi saṅghato laddhadivaseyeva kathinaṃ attharitabbaṃ, evaṃ akaronte karaṇasannidhi hoti.
അഞ്ഞാനി ച ബഹൂനി ആനിസംസവത്ഥാനി ദേതീതി ഇമിനാ അത്ഥരിതബ്ബസാടകോയേവ കഥിനസാടകോ നാമ, തതോ അഞ്ഞേ സാടകാ ബഹവോപി കഥിനാനിസംസായേവ നാമാതി ദസ്സേതി. ഏതേന ച ‘‘കഥിനാനിസംസോ’’തി വത്ഥാനിയേവ വുത്താനി ന അഗ്ഘോതി ദീപേതി. യദി അഗ്ഘോ വുത്തോ സിയാ, ഏവം സതി ‘‘ബഹ്വാനിസംസാനി കഥിനവത്ഥാനി ദേതീ’’തി വത്തബ്ബം, ഏവം പന അവത്വാ ‘‘ബഹൂനി കഥിനാനിസംസവത്ഥാനി ദേതീ’’തി വുത്തം, തേന ഞായതി ‘‘ന അഗ്ഘോ വുത്തോ’’തി, തസ്മാ ബഹ്വാനിസംസഭാവോ അഗ്ഘവസേന ന ഗഹേതബ്ബോ, അഥ ഖോ വത്ഥവസേനേവ ഗഹേതബ്ബോതി. ഇതരോതി അഞ്ഞോ ദായകോ. തഥാ തഥാ ഓവദിത്വാ സഞ്ഞാപേതബ്ബോതി ‘‘ഉപാസക ദാനം നാമ സങ്ഘസ്സ ദിന്നകാലതോ പട്ഠായ മഹപ്ഫലം ഹോതി മഹാനിസംസം, അത്ഥാരോ പന ഭിക്ഖൂനം ഉപകാരത്ഥായ ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതോ, തസ്മാ ഞത്തിലദ്ധമ്പി അലദ്ധമ്പി മഹപ്ഫലമേവാ’’തി വാ ‘‘ഉപാസക അയമ്പി ദായകോ സങ്ഘസ്സേവ ദേതി, ത്വമ്പി സങ്ഘസ്സേവ ദേസി, ഭഗവതാ ച –
Aññāni ca bahūni ānisaṃsavatthāni detīti iminā attharitabbasāṭakoyeva kathinasāṭako nāma, tato aññe sāṭakā bahavopi kathinānisaṃsāyeva nāmāti dasseti. Etena ca ‘‘kathinānisaṃso’’ti vatthāniyeva vuttāni na agghoti dīpeti. Yadi aggho vutto siyā, evaṃ sati ‘‘bahvānisaṃsāni kathinavatthāni detī’’ti vattabbaṃ, evaṃ pana avatvā ‘‘bahūni kathinānisaṃsavatthāni detī’’ti vuttaṃ, tena ñāyati ‘‘na aggho vutto’’ti, tasmā bahvānisaṃsabhāvo agghavasena na gahetabbo, atha kho vatthavaseneva gahetabboti. Itaroti añño dāyako. Tathātathā ovaditvā saññāpetabboti ‘‘upāsaka dānaṃ nāma saṅghassa dinnakālato paṭṭhāya mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ, atthāro pana bhikkhūnaṃ upakāratthāya bhagavatā anuññāto, tasmā ñattiladdhampi aladdhampi mahapphalamevā’’ti vā ‘‘upāsaka ayampi dāyako saṅghasseva deti, tvampi saṅghasseva desi, bhagavatā ca –
‘യോ സീലവാ സീലവന്തേസു ദദാതി ദാനം;
‘Yo sīlavā sīlavantesu dadāti dānaṃ;
ധമ്മേന ലദ്ധം സുപസന്നചിത്തോ;
Dhammena laddhaṃ supasannacitto;
അഭിസദ്ദഹം കമ്മഫലം ഉളാരം;
Abhisaddahaṃ kammaphalaṃ uḷāraṃ;
തം വേ ദാനം വിപുലഫലന്തി ബ്രൂമീ’തി. (മ॰ നി॰ ൩.൩൮൨) –
Taṃ ve dānaṃ vipulaphalanti brūmī’ti. (ma. ni. 3.382) –
വുത്തം, തസ്മാ സങ്ഘസ്സ ദിന്നകാലതോ പട്ഠായ മഹപ്ഫലമേവാ’’തി വാ ഇതിആദീനി വത്വാ സഞ്ഞാപേതബ്ബോ.
Vuttaṃ, tasmā saṅghassa dinnakālato paṭṭhāya mahapphalamevā’’ti vā itiādīni vatvā saññāpetabbo.
യസ്സ സങ്ഘോ കഥിനചീവരം ദേതി, തേന ഭിക്ഖുനാ കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബന്തി യോജനാ. യോ ജിണ്ണചീവരോ ഹോതി ഭിക്ഖു, തസ്സ ദാതബ്ബന്തി സമ്ബന്ധോ. ഇമസ്മിം ഠാനേ ഇദാനി ഭിക്ഖൂ –
Yassa saṅgho kathinacīvaraṃ deti, tena bhikkhunā kathinaṃ attharitabbanti yojanā. Yo jiṇṇacīvaro hoti bhikkhu, tassa dātabbanti sambandho. Imasmiṃ ṭhāne idāni bhikkhū –
‘‘പടിഗ്ഗഹണഞ്ച സപ്പായം, ഞത്തി ച അനുസാവനം;
‘‘Paṭiggahaṇañca sappāyaṃ, ñatti ca anusāvanaṃ;
കപ്പബിന്ദു പച്ചുദ്ധാരോ, അധിട്ഠാനത്ഥരാനി ച;
Kappabindu paccuddhāro, adhiṭṭhānattharāni ca;
നിയോജനാനുമോദാ ച, ഇച്ചയം കഥിനേ വിധീ’’തി. –
Niyojanānumodā ca, iccayaṃ kathine vidhī’’ti. –
ഇമം ഗാഥം ആഹരിത്വാ കഥിനദാനകമ്മവാചായ പഠമം കഥിനചീവരസ്സ പടിഗ്ഗഹണഞ്ച സപ്പായപുച്ഛനഞ്ച കരോന്തി, തദയുത്തം വിയ ദിസ്സതി. കസ്മാതി ചേ? ‘‘അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ഭബ്ബോ കഥിനം അത്ഥരിതും…പേ॰… പുബ്ബകരണം ജാനാതി, പച്ചുദ്ധാരം ജാനാതി, അധിട്ഠാനം ജാനാതി, അത്ഥാരം ജാനാതി, മാതികം ജാനാതി, പലിബോധം ജാനാതി, ഉദ്ധാരം ജാനാതി, ആനിസംസം ജാനാതീ’’തി പരിവാരപാളിയഞ്ച (പരി॰ ൪൦൯),
Imaṃ gāthaṃ āharitvā kathinadānakammavācāya paṭhamaṃ kathinacīvarassa paṭiggahaṇañca sappāyapucchanañca karonti, tadayuttaṃ viya dissati. Kasmāti ce? ‘‘Aṭṭhahaṅgehi samannāgato puggalo bhabbo kathinaṃ attharituṃ…pe… pubbakaraṇaṃ jānāti, paccuddhāraṃ jānāti, adhiṭṭhānaṃ jānāti, atthāraṃ jānāti, mātikaṃ jānāti, palibodhaṃ jānāti, uddhāraṃ jānāti, ānisaṃsaṃ jānātī’’ti parivārapāḷiyañca (pari. 409),
‘‘അട്ഠധമ്മവിദോ ഭിക്ഖു, കഥിനത്ഥാരമരഹതി;
‘‘Aṭṭhadhammavido bhikkhu, kathinatthāramarahati;
പുബ്ബപച്ചുദ്ധാരാധിട്ഠാ-നത്ഥാരോ മാതികാതി ച;
Pubbapaccuddhārādhiṭṭhā-natthāro mātikāti ca;
പലിബോധോ ച ഉദ്ധാരോ, ആനിസംസാ പനട്ഠിമേ’’തി. (വി॰ വി॰ ൨൭൦൪, ൨൭൦൬) –
Palibodho ca uddhāro, ānisaṃsā panaṭṭhime’’ti. (vi. vi. 2704, 2706) –
വിനയവിനിച്ഛയപ്പകരണേ ച ആഗതേസു അട്ഠസു അങ്ഗേസു അനാഗതത്താ ച ‘‘പുബ്ബകരണം സത്തഹി ധമ്മേഹി സങ്ഗഹിതം ധോവനേന വിചാരണേന ഛേദനേന ബന്ധനേന സിബ്ബനേന രജനേന കപ്പകരണേനാ’’തി പരിവാരപാളിയഞ്ച (പരി॰ ൪൦൮),
Vinayavinicchayappakaraṇe ca āgatesu aṭṭhasu aṅgesu anāgatattā ca ‘‘pubbakaraṇaṃ sattahi dhammehi saṅgahitaṃ dhovanena vicāraṇena chedanena bandhanena sibbanena rajanena kappakaraṇenā’’ti parivārapāḷiyañca (pari. 408),
‘‘ധോവനഞ്ച വിചാരോ ച, ഛേദനം ബന്ധനമ്പി ച;
‘‘Dhovanañca vicāro ca, chedanaṃ bandhanampi ca;
സിബ്ബനം രജനം കപ്പം, പുബ്ബകിച്ചന്തി വുച്ചതീ’’തി. (വി॰ വി॰ ൨൭൦൭) –
Sibbanaṃ rajanaṃ kappaṃ, pubbakiccanti vuccatī’’ti. (vi. vi. 2707) –
വിനയവിനിച്ഛയപ്പകരണേ ച വുത്തേസു സത്തസു പുബ്ബകരണേസു അനാഗതത്താ ച.
Vinayavinicchayappakaraṇe ca vuttesu sattasu pubbakaraṇesu anāgatattā ca.
ന കേവലഞ്ച പകരണേസു അനാഗതമേവ, അഥ ഖോ യുത്തിപി ന ദിസ്സതി. കഥം? പടിഗ്ഗഹണം നാമ ‘‘യോ പന ഭിക്ഖു അദിന്നം മുഖദ്വാരം ആഹാരം ആഹാരേയ്യ അഞ്ഞത്ര ഉദകദന്തപോനാ, പാചിത്തിയ’’ന്തി (പാചി॰ ൨൬൫) യാവകാലികാദീസു അജ്ഝോഹരിതബ്ബേസു ചതൂസു കാലികവത്ഥൂസു ഭഗവതാ വുത്തം, ന ചീവരേ, തം പന പാദമൂലേ ഠപേത്വാ ദിന്നമ്പി പരമ്മുഖാ ദിന്നമ്പി ലബ്ഭതേവ. വുത്തഞ്ഹി അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൭൯) ‘‘ഇമം ചീവരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ദമ്മീതി ഏവം പരമ്മുഖാ വാ പാദമൂലേ ഠപേത്വാ ‘ഇമം തുമ്ഹാക’ന്തി ഏവം സമ്മുഖാ വാ ദേതീ’’തി, തസ്മാ പടിഗ്ഗഹണകിച്ചം നത്ഥി, ദായകേന ചീവരേ ദിന്നേ സങ്ഘസ്സ ചിത്തേന സമ്പടിച്ഛനമത്തമേവ പമാണം ഹോതി.
Na kevalañca pakaraṇesu anāgatameva, atha kho yuttipi na dissati. Kathaṃ? Paṭiggahaṇaṃ nāma ‘‘yo pana bhikkhu adinnaṃ mukhadvāraṃ āhāraṃ āhāreyya aññatra udakadantaponā, pācittiya’’nti (pāci. 265) yāvakālikādīsu ajjhoharitabbesu catūsu kālikavatthūsu bhagavatā vuttaṃ, na cīvare, taṃ pana pādamūle ṭhapetvā dinnampi parammukhā dinnampi labbhateva. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dammīti evaṃ parammukhā vā pādamūle ṭhapetvā ‘imaṃ tumhāka’nti evaṃ sammukhā vā detī’’ti, tasmā paṭiggahaṇakiccaṃ natthi, dāyakena cīvare dinne saṅghassa cittena sampaṭicchanamattameva pamāṇaṃ hoti.
സപ്പായപുച്ഛനഞ്ച ഏവം കരോന്തി – ഏകേന ഭിക്ഖുനാ ‘‘ഭോന്തോ സങ്ഘാ സങ്ഘസ്സ കഥിനേ സമ്പത്തേ കസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ സപ്പായാരഹം ഹോതീ’’തി പുച്ഛിതേ ഏകോ ഭിക്ഖു നാമം വത്വാ ‘‘ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഥേരസ്സ സപ്പായാരഹം ഹോതീ’’തി വദതി, സപ്പായഇതി ച നിവാസനപാരുപനത്ഥം ഗഹേത്വാ വദന്തി. ഏതസ്മിം വചനേ സദ്ദതോ ച അത്ഥതോ ച അധിപ്പായതോ ച യുത്തി ഗവേസിതബ്ബാ ഹോതി. കഥം? സദ്ദതോ വഗ്ഗഭേദേ സതിയേവ ബഹുവചനം കത്തബ്ബം, ന അഭേദേ, ഏവം സദ്ദതോ. സപ്പായഇതിവചനഞ്ച അനുരൂപത്ഥേയേവ വത്തബ്ബം, ന നിവാസനപാരുപനത്ഥേ, ഏവം അത്ഥതോ. ഇദഞ്ച ചീവരം സങ്ഘോ കഥിനം അത്ഥരിതും പുഗ്ഗലസ്സ ദേതി, ന നിവാസനപാരുപനത്ഥം. വുത്തഞ്ഹി പാളിയം (മഹാവ॰ ൩൦൭) ‘‘സങ്ഘോ ഇമം കഥിനദുസ്സം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദേതി കഥിനം അത്ഥരിതു’’ന്തി, തസ്മാ യുത്തി ഗവേസിതബ്ബാ ഹോതി. ‘‘പടിഗ്ഗഹണഞ്ച സപ്പായ’’ന്തിആദിഗാഥാപി കത്ഥചി പാളിയം അട്ഠകഥാടീകാദീസു ച ന ദിസ്സതി, തസ്മാ ഇധ വുത്തനയേനേവ പടിപജ്ജിതബ്ബം.
Sappāyapucchanañca evaṃ karonti – ekena bhikkhunā ‘‘bhonto saṅghā saṅghassa kathine sampatte kassa puggalassa sappāyārahaṃ hotī’’ti pucchite eko bhikkhu nāmaṃ vatvā ‘‘itthannāmassa therassa sappāyārahaṃ hotī’’ti vadati, sappāyaiti ca nivāsanapārupanatthaṃ gahetvā vadanti. Etasmiṃ vacane saddato ca atthato ca adhippāyato ca yutti gavesitabbā hoti. Kathaṃ? Saddato vaggabhede satiyeva bahuvacanaṃ kattabbaṃ, na abhede, evaṃ saddato. Sappāyaitivacanañca anurūpattheyeva vattabbaṃ, na nivāsanapārupanatthe, evaṃ atthato. Idañca cīvaraṃ saṅgho kathinaṃ attharituṃ puggalassa deti, na nivāsanapārupanatthaṃ. Vuttañhi pāḷiyaṃ (mahāva. 307) ‘‘saṅgho imaṃ kathinadussaṃ itthannāmassa bhikkhuno deti kathinaṃ attharitu’’nti, tasmā yutti gavesitabbā hoti. ‘‘Paṭiggahaṇañca sappāya’’ntiādigāthāpi katthaci pāḷiyaṃ aṭṭhakathāṭīkādīsu ca na dissati, tasmā idha vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ.
സചേ ബഹൂ ജിണ്ണചീവരാ, വുഡ്ഢസ്സ ദാതബ്ബന്തി ഇദം കഥിനചീവരസ്സ സങ്ഘികത്താ ‘‘ന ച, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘികം യഥാവുഡ്ഢം പടിബാഹിതബ്ബം, യോ പടിബാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി ഇമിനാ പാളിനയേന (ചൂളവ॰ ൩൧൧) വുത്തം. ഏതേനേവ നയേന സബ്ബേസു ബലവചീവരേസു സന്തേസുപി വുഡ്ഢസ്സേവ ദാതബ്ബന്തി സിദ്ധം. വുഡ്ഢേസു…പേ॰… ദാതബ്ബന്തി കരണസന്നിധിമോചനത്ഥം വുത്തം. തേനേവാഹ ‘‘സചേ വുഡ്ഢോ’’ത്യാദി. നവകതരേനപി ഹി കരണസന്നിധിം മോചേത്വാ കഥിനേ അത്ഥതേ അനുമോദനം കരോന്തസ്സ സങ്ഘസ്സ പഞ്ചാനിസംസലാഭോ ഹോതീതി. അപിചാതിആദിനാ സങ്ഘേന കത്തബ്ബവത്തം ദസ്സേതി. വചനക്കമോ പന ഏവം കാതബ്ബോ – കഥിനദുസ്സം ലഭിത്വാ സങ്ഘേ സീമായ സന്നിപതിതേ ഏകേന ഭിക്ഖുനാ ‘‘ഭന്തേ, സങ്ഘസ്സ ഇദം കഥിനദുസ്സം ഉപ്പന്നം, സങ്ഘോ ഇമം കഥിനദുസ്സം കഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദദേയ്യ കഥിനം അത്ഥരിതു’’ന്തി വുത്തേ അഞ്ഞേന ‘‘യോ ജിണ്ണചീവരോ, തസ്സാ’’തി വത്തബ്ബം, തതോ പുരിമേന ‘‘ബഹൂ ജിണ്ണചീവരാ’’തി വാ ‘‘നത്ഥി ഇധ ജിണ്ണചീവരാ’’തി വാ വുത്തേ അപരേന ‘‘തേന ഹി വുഡ്ഢസ്സാ’’തി വത്തബ്ബം, പുന പുരിമേന ‘‘കോ ഏത്ഥ വുഡ്ഢോ’’തി വുത്തേ ഇതരേന ‘‘ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖൂ’’തി വത്തബ്ബം, പുന പുരിമേന ‘‘സോ ഭിക്ഖു തദഹേവ ചീവരം കത്വാ അത്ഥരിതും സക്കോതീ’’തി വുത്തേ ഇതരേന ‘‘സോ സക്കോതീ’’തി വാ ‘‘സങ്ഘോ മഹാഥേരസ്സ സങ്ഗഹം കരിസ്സതീ’’തി വാ വത്തബ്ബം, പുന പുരിമേന ‘‘സോ മഹാഥേരോ അട്ഠഹി അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ’’തി വുത്തേ ഇതരേന ‘‘ആമ സമന്നാഗതോ’’തി വത്തബ്ബം, തതോ ‘‘സാധു സുട്ഠു തസ്സ ദാതബ്ബ’’ന്തി വുത്തേ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാതബ്ബോ.
Sace bahū jiṇṇacīvarā, vuḍḍhassa dātabbanti idaṃ kathinacīvarassa saṅghikattā ‘‘na ca, bhikkhave, saṅghikaṃ yathāvuḍḍhaṃ paṭibāhitabbaṃ, yo paṭibāheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti iminā pāḷinayena (cūḷava. 311) vuttaṃ. Eteneva nayena sabbesu balavacīvaresu santesupi vuḍḍhasseva dātabbanti siddhaṃ. Vuḍḍhesu…pe… dātabbanti karaṇasannidhimocanatthaṃ vuttaṃ. Tenevāha ‘‘sace vuḍḍho’’tyādi. Navakatarenapi hi karaṇasannidhiṃ mocetvā kathine atthate anumodanaṃ karontassa saṅghassa pañcānisaṃsalābho hotīti. Apicātiādinā saṅghena kattabbavattaṃ dasseti. Vacanakkamo pana evaṃ kātabbo – kathinadussaṃ labhitvā saṅghe sīmāya sannipatite ekena bhikkhunā ‘‘bhante, saṅghassa idaṃ kathinadussaṃ uppannaṃ, saṅgho imaṃ kathinadussaṃ kathannāmassa bhikkhuno dadeyya kathinaṃ attharitu’’nti vutte aññena ‘‘yo jiṇṇacīvaro, tassā’’ti vattabbaṃ, tato purimena ‘‘bahū jiṇṇacīvarā’’ti vā ‘‘natthi idha jiṇṇacīvarā’’ti vā vutte aparena ‘‘tena hi vuḍḍhassā’’ti vattabbaṃ, puna purimena ‘‘ko ettha vuḍḍho’’ti vutte itarena ‘‘itthannāmo bhikkhū’’ti vattabbaṃ, puna purimena ‘‘so bhikkhu tadaheva cīvaraṃ katvā attharituṃ sakkotī’’ti vutte itarena ‘‘so sakkotī’’ti vā ‘‘saṅgho mahātherassa saṅgahaṃ karissatī’’ti vā vattabbaṃ, puna purimena ‘‘so mahāthero aṭṭhahi aṅgehi samannāgato’’ti vutte itarena ‘‘āma samannāgato’’ti vattabbaṃ, tato ‘‘sādhu suṭṭhu tassa dātabba’’nti vutte byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñātabbo.
ഏത്ഥ ച ‘‘ഭന്തേ, സങ്ഘസ്സാ’’തിആദിവചനം ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ, ഇദം സങ്ഘസ്സ കഥിനദുസ്സം ഉപ്പന്നം, യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇമം കഥിനദുസ്സം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദദേയ്യ കഥിനം അത്ഥരിതു’’ന്തി ഇമായ ഞത്തിപാളിയാ സമേതി. ‘‘യോ ജിണ്ണചീവരോ, തസ്സാ’’തിആദി ‘‘സങ്ഘേന കസ്സാ’’തിആദി ‘‘സങ്ഘേന കസ്സ ദാതബ്ബം, യോ ജിണ്ണചീവരോ ഹോതീ’’തിആദിനാ അട്ഠകഥാവചനേന (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) സമേതി. ‘‘സോ മഹാഥേരോ അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ’’തിആദി ‘‘അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ഭബ്ബോ കഥിനം അത്ഥരിതു’’ന്തിആദികായ പരിവാരപാളിയാ (പരി॰ ൪൦൯) സമേതീതി ദട്ഠബ്ബം. യസ്സ പന ദീയതി, തസ്സ ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായ ദാതബ്ബന്തി സമ്ബന്ധോ. ഇമിനാ ഇമസ്സ കഥിനദാനകമ്മസ്സ ഗരുകത്താ ന അപലോകനമത്തേന ദാതബ്ബന്തി ഇമമത്ഥം പകാസേതി. ഗരുകലഹുകാനം ഭേദോ കമ്മാകമ്മവിനിച്ഛയകഥായം ആവി ഭവിസ്സതി.
Ettha ca ‘‘bhante, saṅghassā’’tiādivacanaṃ ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, idaṃ saṅghassa kathinadussaṃ uppannaṃ, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho imaṃ kathinadussaṃ itthannāmassa bhikkhuno dadeyya kathinaṃ attharitu’’nti imāya ñattipāḷiyā sameti. ‘‘Yo jiṇṇacīvaro, tassā’’tiādi ‘‘saṅghena kassā’’tiādi ‘‘saṅghena kassa dātabbaṃ, yo jiṇṇacīvaro hotī’’tiādinā aṭṭhakathāvacanena (mahāva. aṭṭha. 306) sameti. ‘‘So mahāthero aṭṭhahaṅgehi samannāgato’’tiādi ‘‘aṭṭhahaṅgehi samannāgato puggalo bhabbo kathinaṃ attharitu’’ntiādikāya parivārapāḷiyā (pari. 409) sametīti daṭṭhabbaṃ. Yassa pana dīyati, tassa ñattidutiyakammavācāya dātabbanti sambandho. Iminā imassa kathinadānakammassa garukattā na apalokanamattena dātabbanti imamatthaṃ pakāseti. Garukalahukānaṃ bhedo kammākammavinicchayakathāyaṃ āvi bhavissati.
ഏവം ദിന്നേ പന കഥിനേ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബാ അധിട്ഠാതബ്ബാ വാചാ ഭിന്ദിതബ്ബാതി സമ്ബന്ധോ. സചേ തം കഥിനദുസ്സം നിട്ഠിതപരികമ്മമേവ ഹോതീതി ഇമിനാ കഥിനദുസ്സം നാമ ന കേവലം പകതിസാടകമേവ ഹോതി, അഥ ഖോ പരിനിട്ഠിതസത്തവിധപുബ്ബകിച്ചചീവരമ്പി ഹോതീതി ദസ്സേതി, തസ്മാ നിട്ഠിതചീവരസ്മിം ദിന്നേ സത്തവിധപുബ്ബകിച്ചകരണേന അത്ഥോ നത്ഥി, കേവലം പച്ചുദ്ധരണാദീനിയേവ കാതബ്ബാനി. സചേ പന കിഞ്ചി അപരിനിട്ഠിതം ഹോതി, അന്തമസോ കപ്പബിന്ദുമത്തമ്പി, തം നിട്ഠാപേത്വായേവ പച്ചുദ്ധരണാദീനി കാതബ്ബാനി. ഗണ്ഠികപട്ടപാസകപട്ടാനി പന സിബ്ബനന്തോഗധാനി, താനിപി നിട്ഠാപേത്വായേവ കാതബ്ബാനി. അനിട്ഠാപേന്തോ അനിട്ഠിതസിബ്ബനകിച്ചമേവ ഹോതി. വുത്തഞ്ഹി അട്ഠകഥായം (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൪൬൨-൪൬൩) ‘‘തത്ഥ കതന്തി സൂചികമ്മപരിയോസാനേന കതം, സൂചികമ്മപരിയോസാനം നാമ യം കിഞ്ചി സൂചിയാ കത്തബ്ബം. പാസകപട്ടഗണ്ഠികപട്ടപരിയോസാനം കത്വാ സൂചിയാ പടിസാമന’’ന്തി. ഇദഞ്ഹി കഥിനവത്തം നാമ ബുദ്ധപ്പസത്ഥന്തി ‘‘അത്ഥതകഥിനാനം വോ ഭിക്ഖവേ പഞ്ച കപ്പിസ്സന്തീ’’തിആദിനാ പസത്ഥം.
Evaṃ dinne pana kathine paccuddharitabbā adhiṭṭhātabbā vācā bhinditabbāti sambandho. Sace taṃ kathinadussaṃ niṭṭhitaparikammameva hotīti iminā kathinadussaṃ nāma na kevalaṃ pakatisāṭakameva hoti, atha kho pariniṭṭhitasattavidhapubbakiccacīvarampi hotīti dasseti, tasmā niṭṭhitacīvarasmiṃ dinne sattavidhapubbakiccakaraṇena attho natthi, kevalaṃ paccuddharaṇādīniyeva kātabbāni. Sace pana kiñci apariniṭṭhitaṃ hoti, antamaso kappabindumattampi, taṃ niṭṭhāpetvāyeva paccuddharaṇādīni kātabbāni. Gaṇṭhikapaṭṭapāsakapaṭṭāni pana sibbanantogadhāni, tānipi niṭṭhāpetvāyeva kātabbāni. Aniṭṭhāpento aniṭṭhitasibbanakiccameva hoti. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.462-463) ‘‘tattha katanti sūcikammapariyosānena kataṃ, sūcikammapariyosānaṃ nāma yaṃ kiñci sūciyā kattabbaṃ. Pāsakapaṭṭagaṇṭhikapaṭṭapariyosānaṃ katvā sūciyā paṭisāmana’’nti. Idañhi kathinavattaṃ nāma buddhappasatthanti ‘‘atthatakathinānaṃ vo bhikkhave pañca kappissantī’’tiādinā pasatthaṃ.
കതപരിയോസിതം പന കഥിനം ഗഹേത്വാതി –
Katapariyositaṃ pana kathinaṃ gahetvāti –
‘‘ധോവനഞ്ച വിചാരോ ച, ഛേദനം ബന്ധനമ്പി ച;
‘‘Dhovanañca vicāro ca, chedanaṃ bandhanampi ca;
സിബ്ബനം രജനം കപ്പം, പുബ്ബകിച്ചന്തി വുച്ചതീ’’തി. (വി॰ വി॰ ൨൭൦൭) –
Sibbanaṃ rajanaṃ kappaṃ, pubbakiccanti vuccatī’’ti. (vi. vi. 2707) –
വുത്താനി സത്തവിധപുബ്ബകരണാനി കത്വാ പരിയോസാപിതം കഥിനചീവരം ഗഹേത്വാ. അത്ഥാരകേന ഭിക്ഖുനാ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബാ അധിട്ഠാതബ്ബാ വാചാ ഭിന്ദിതബ്ബാതി സമ്ബന്ധോ. സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരിതുകാമോ ഭിക്ഖു പുബ്ബേ തിചീവരാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠിതം പോരാണികം സങ്ഘാടിം ‘‘ഇമം സങ്ഘാടിം പച്ചുദ്ധരാമീ’’തി വത്വാ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബാ, തതോ അനധിട്ഠിതം നവം സങ്ഘാടിം ‘‘ഇമം സങ്ഘാടിം അധിട്ഠാമീ’’തി വത്വാ അധിട്ഠാതബ്ബാ, തതോ അത്ഥരണകാലേ തമേവ അധിട്ഠിതസങ്ഘാടിം ‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തി വാചാ ഭിന്ദിതബ്ബാതി അത്ഥോ. ഏസ നയോ ഇതരേസു. ഏതേന കഥിനത്ഥാരണം നാമ വചീഭേദകരണമേവ ഹോതി, ന കിഞ്ചി കായവികാരകരണന്തി ഇമമത്ഥം ദീപേതി . തഥാ ഹി വുത്തം വിനയത്ഥമഞ്ജൂസായം (കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘അത്ഥരിതബ്ബന്തി അത്ഥരണം കാതബ്ബം, തഞ്ച ഖോ തഥാവചീഭേദകരണമേവാതി ദട്ഠബ്ബ’’ന്തി.
Vuttāni sattavidhapubbakaraṇāni katvā pariyosāpitaṃ kathinacīvaraṃ gahetvā. Atthārakena bhikkhunā paccuddharitabbā adhiṭṭhātabbā vācā bhinditabbāti sambandho. Saṅghāṭiyā kathinaṃ attharitukāmo bhikkhu pubbe ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhitaṃ porāṇikaṃ saṅghāṭiṃ ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ paccuddharāmī’’ti vatvā paccuddharitabbā, tato anadhiṭṭhitaṃ navaṃ saṅghāṭiṃ ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti vatvā adhiṭṭhātabbā, tato attharaṇakāle tameva adhiṭṭhitasaṅghāṭiṃ ‘‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’ti vācā bhinditabbāti attho. Esa nayo itaresu. Etena kathinatthāraṇaṃ nāma vacībhedakaraṇameva hoti, na kiñci kāyavikārakaraṇanti imamatthaṃ dīpeti . Tathā hi vuttaṃ vinayatthamañjūsāyaṃ (kaṅkhā. abhi. ṭī. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘attharitabbanti attharaṇaṃ kātabbaṃ, tañca kho tathāvacībhedakaraṇamevāti daṭṭhabba’’nti.
തത്ഥ പച്ചുദ്ധാരോ തിവിധോ ‘‘ഇമം സങ്ഘാടിം പച്ചുദ്ധരാമീ’’തി സങ്ഘാടിയാ പച്ചുദ്ധാരോ, ‘‘ഇമം ഉത്തരാസങ്ഗം പച്ചുദ്ധരാമീ’’തി ഉത്തരാസങ്ഗസ്സ പച്ചുദ്ധാരോ, ‘‘ഇമം അന്തരവാസകം പച്ചുദ്ധരാമീ’’തി അന്തരവാസകസ്സ പച്ചുദ്ധാരോതി. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരേ (പരി॰ ൪൦൮) ‘‘പച്ചുദ്ധാരോ തീഹി ധമ്മേഹി സങ്ഗഹിതോ സങ്ഘാടിയാ ഉത്തരാസങ്ഗേന അന്തരവാസകേനാ’’തി. അധിട്ഠാനം തിവിധം ‘‘ഇമം സങ്ഘാടിം അധിട്ഠാമീ’’തി സങ്ഘാടിയാ അധിട്ഠാനം, ‘‘ഇമം ഉത്തരാസങ്ഗം അധിട്ഠാമീ’’തി ഉത്തരാസങ്ഗസ്സ അധിട്ഠാനം, ‘‘ഇമം അന്തരവാസകം അധിട്ഠാമീ’’തി അന്തരവാസകസ്സ അധിട്ഠാനന്തി. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരേ (പരി॰ ൪൦൮) ‘‘അധിട്ഠാനം തീഹി ധമ്മേഹി സങ്ഗഹിതം സങ്ഘാടിയാ ഉത്തരാസങ്ഗേന അന്തരവാസകേനാ’’തി.
Tattha paccuddhāro tividho ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ paccuddharāmī’’ti saṅghāṭiyā paccuddhāro, ‘‘imaṃ uttarāsaṅgaṃ paccuddharāmī’’ti uttarāsaṅgassa paccuddhāro, ‘‘imaṃ antaravāsakaṃ paccuddharāmī’’ti antaravāsakassa paccuddhāroti. Vuttañhetaṃ parivāre (pari. 408) ‘‘paccuddhāro tīhi dhammehi saṅgahito saṅghāṭiyā uttarāsaṅgena antaravāsakenā’’ti. Adhiṭṭhānaṃ tividhaṃ ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti saṅghāṭiyā adhiṭṭhānaṃ, ‘‘imaṃ uttarāsaṅgaṃ adhiṭṭhāmī’’ti uttarāsaṅgassa adhiṭṭhānaṃ, ‘‘imaṃ antaravāsakaṃ adhiṭṭhāmī’’ti antaravāsakassa adhiṭṭhānanti. Vuttañhetaṃ parivāre (pari. 408) ‘‘adhiṭṭhānaṃ tīhi dhammehi saṅgahitaṃ saṅghāṭiyā uttarāsaṅgena antaravāsakenā’’ti.
അഥ വാ അധിട്ഠാനം ദുവിധം കായേന അധിട്ഠാനം, വാചായ അധിട്ഠാനന്തി. തത്ഥ പോരാണികം സങ്ഘാടിം ‘‘ഇമം സങ്ഘാടിം പച്ചുദ്ധരാമീ’’തി പച്ചുദ്ധരിത്വാ നവം സങ്ഘാടിം ഹത്ഥേന ഗഹേത്വാ ‘‘ഇമം സങ്ഘാടിം അധിട്ഠാമീ’’തി ചിത്തേന ആഭോഗം കത്വാ കായവികാരകരണേന കായേന വാ അധിട്ഠാതബ്ബം, വചീഭേദം കത്വാ വാചായ വാ അധിട്ഠാതബ്ബം. വുത്തഞ്ഹി അട്ഠകഥായം (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൪൬൯; കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘തത്ഥ യസ്മാ ദ്വേ ചീവരസ്സ അധിട്ഠാനാനി കായേന വാ അധിട്ഠേതി, വാചായ വാ അധിട്ഠേതീതി വുത്തം, തസ്മാ…പേ॰… അധിട്ഠാതബ്ബാ’’തി. അഥ വാ അധിട്ഠാനം ദുവിധം സമ്മുഖാധിട്ഠാനപരമ്മുഖാധിട്ഠാനവസേന. തത്ഥ യദി ചീവരം ഹത്ഥപാസേ ഠിതം ഹോതി, ‘‘ഇമം സങ്ഘാടിം അധിട്ഠാമീ’’തി വചീഭേദം കത്വാ അധിട്ഠാതബ്ബം, അഥ അന്തോഗബ്ഭേ വാ സാമന്തവിഹാരേ വാ ഹോതി, ഠപിതട്ഠാനം സല്ലക്ഖേത്വാ ‘‘ഏതം സങ്ഘാടിം അധിട്ഠാമീ’’തി വചീഭേദം കത്വാ അധിട്ഠാതബ്ബം. വുത്തഞ്ഹി അട്ഠകഥായം (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൪൬൯; കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘തത്ര ദുവിധം അധിട്ഠാനം സചേ ഹത്ഥപാസേ ഹോതീ’’തിആദി, വിനയത്ഥമഞ്ജൂസായഞ്ച (കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘ദുവിധന്തി സമ്മുഖാപരമ്മുഖാഭേദേന ദുവിധ’’ന്തി.
Atha vā adhiṭṭhānaṃ duvidhaṃ kāyena adhiṭṭhānaṃ, vācāya adhiṭṭhānanti. Tattha porāṇikaṃ saṅghāṭiṃ ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ paccuddharāmī’’ti paccuddharitvā navaṃ saṅghāṭiṃ hatthena gahetvā ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti cittena ābhogaṃ katvā kāyavikārakaraṇena kāyena vā adhiṭṭhātabbaṃ, vacībhedaṃ katvā vācāya vā adhiṭṭhātabbaṃ. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.469; kaṅkhā. aṭṭha. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘tattha yasmā dve cīvarassa adhiṭṭhānāni kāyena vā adhiṭṭheti, vācāya vā adhiṭṭhetīti vuttaṃ, tasmā…pe… adhiṭṭhātabbā’’ti. Atha vā adhiṭṭhānaṃ duvidhaṃ sammukhādhiṭṭhānaparammukhādhiṭṭhānavasena. Tattha yadi cīvaraṃ hatthapāse ṭhitaṃ hoti, ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti vacībhedaṃ katvā adhiṭṭhātabbaṃ, atha antogabbhe vā sāmantavihāre vā hoti, ṭhapitaṭṭhānaṃ sallakkhetvā ‘‘etaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti vacībhedaṃ katvā adhiṭṭhātabbaṃ. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.469; kaṅkhā. aṭṭha. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘tatra duvidhaṃ adhiṭṭhānaṃ sace hatthapāse hotī’’tiādi, vinayatthamañjūsāyañca (kaṅkhā. abhi. ṭī. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘duvidhanti sammukhāparammukhābhedena duvidha’’nti.
അത്ഥാരോ കതിവിധോ? അത്ഥാരോ ഏകവിധോ. വചീഭേദകരണേനേവ ഹി അത്ഥാരോ സമ്പജ്ജതി, ന കായവികാരകരണേന. അയമത്ഥോ യഥാവുത്ത-പരിവാരപാളിയാ ച ‘‘അത്ഥരിതബ്ബന്തി അത്ഥരണം കാതബ്ബം, തഞ്ച ഖോ തഥാവചീഭേദകരണമേവാതി ദട്ഠബ്ബ’’ന്തി വിനയത്ഥമഞ്ജൂസാവചനേന ച വിഞ്ഞായതി. അഥ വാ അത്ഥാരോ തിവിധോ വത്ഥുപ്പഭേദേന. തത്ഥ യദി സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരിതുകാമോ ഹോതി, പോരാണികാ സങ്ഘാടി പച്ചുദ്ധരിതബ്ബാ, നവാ സങ്ഘാടി അധിട്ഠാതബ്ബാ, ‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തി വാചാ ഭിന്ദിതബ്ബാ. അഥ ഉത്തരാസങ്ഗേന കഥിനം അത്ഥരിതുകാമോ ഹോതി, പോരാണകോ ഉത്തരാസങ്ഗോ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബോ, നവോ ഉത്തരാസങ്ഗോ അധിട്ഠാതബ്ബോ, ‘‘ഇമിനാ ഉത്തരാസങ്ഗേന കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തി വാചാ ഭിന്ദിതബ്ബാ. അഥ അന്തരവാസകേന കഥിനം അത്ഥരിതുകാമോ ഹോതി, പോരാണകോ അന്തരവാസകോ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബോ, നവോ അന്തരവാസകോ അധിട്ഠാതബ്ബോ, ‘‘ഇമിനാ അന്തരവാസകേന കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തി വാചാ ഭിന്ദിതബ്ബാ. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരേ (പരി॰ ൪൧൩) ‘‘സചേ സങ്ഘാടിയാ’’തിആദി.
Atthāro katividho? Atthāro ekavidho. Vacībhedakaraṇeneva hi atthāro sampajjati, na kāyavikārakaraṇena. Ayamattho yathāvutta-parivārapāḷiyā ca ‘‘attharitabbanti attharaṇaṃ kātabbaṃ, tañca kho tathāvacībhedakaraṇamevāti daṭṭhabba’’nti vinayatthamañjūsāvacanena ca viññāyati. Atha vā atthāro tividho vatthuppabhedena. Tattha yadi saṅghāṭiyā kathinaṃ attharitukāmo hoti, porāṇikā saṅghāṭi paccuddharitabbā, navā saṅghāṭi adhiṭṭhātabbā, ‘‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’ti vācā bhinditabbā. Atha uttarāsaṅgena kathinaṃ attharitukāmo hoti, porāṇako uttarāsaṅgo paccuddharitabbo, navo uttarāsaṅgo adhiṭṭhātabbo, ‘‘iminā uttarāsaṅgena kathinaṃ attharāmī’’ti vācā bhinditabbā. Atha antaravāsakena kathinaṃ attharitukāmo hoti, porāṇako antaravāsako paccuddharitabbo, navo antaravāsako adhiṭṭhātabbo, ‘‘iminā antaravāsakena kathinaṃ attharāmī’’ti vācā bhinditabbā. Vuttañhetaṃ parivāre (pari. 413) ‘‘sace saṅghāṭiyā’’tiādi.
ഏത്ഥ സിയാ – കിം പന ‘‘ഇമം സങ്ഘാടിം പച്ചുദ്ധരാമീ’’തി വിസേസം കത്വാവ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബാ, ഉദാഹു ‘‘ഇമം പച്ചുദ്ധരാമീ’’തി സാമഞ്ഞതോപി പച്ചുദ്ധരിതബ്ബാതി? പരിക്ഖാരചോളാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠിതം ചീവരം ‘‘ഇമം പച്ചുദ്ധരാമീ’’തി സാമഞ്ഞതോ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബം, ന ‘‘ഇമം സങ്ഘാടിം പച്ചുദ്ധരാമീ’’തി വിസേസതോ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബം. കസ്മാ? പുബ്ബേ അലദ്ധനാമത്താ. തിചീവരാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠിതം പന ചീവരം വിസേസതോയേവ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബം, ന സാമഞ്ഞതോ. കസ്മാ? പടിലദ്ധവിസേസനാമത്താ . ഇധ പന കഥിനാധികാരേ പുബ്ബേവ തിചീവരാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠിതത്താ വിസേസതോയേവ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബന്തി ദട്ഠബ്ബം. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരേ (പരി॰ ൪൦൮) കഥിനാധികാരേ ‘‘പച്ചുദ്ധാരോ തീഹി ധമ്മേഹി സങ്ഗഹിതോ സങ്ഘാടിയാ ഉത്തരാസങ്ഗേന അന്തരവാസകേനാ’’തി. കിം പന നിച്ചതേചീവരികോയേവ കഥിനം അത്ഥരിതും ലഭതി, ഉദാഹു അവത്ഥാതേചീവരികോപീതി? തേചീവരികോ ദുവിധോ ധുതങ്ഗതേചീവരികവിനയതേചീവരികവസേന. തത്ഥ ധുതങ്ഗതേചീവരികോ ‘‘അതിരേകചീവരം പടിക്ഖിപാമി, തേചീവരികങ്ഗം സമാദിയാമീ’’തി അധിട്ഠഹിത്വാ ധാരണതോ സബ്ബകാലമേവ ധാരേതി. വിനയതേചീവരികോ പന യദാ തിചീവരാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠഹിത്വാ ധാരേതുകാമോ ഹോതി, തദാ തഥാ അധിട്ഠഹിത്വാ ധാരേതി. യദാ പന പരിക്ഖാരചോളാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠഹിത്വാ ധാരേതുകാമോ ഹോതി, തദാ തഥാ അധിട്ഠഹിത്വാ ധാരേതി, തസ്മാ തിചീവരാധിട്ഠാനസ്സ ദുപ്പരിഹാരത്താ സബ്ബദാ ധാരേതും അസക്കോന്തോ ഹുത്വാ പരിക്ഖാരചോളവസേന ധാരേന്തോപി തം പച്ചുദ്ധരിത്വാ ആസന്നേ കാലേ തിചീവരാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠഹന്തോപി കഥിനം അത്ഥരിതും ലഭതിയേവാതി ദട്ഠബ്ബം.
Ettha siyā – kiṃ pana ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ paccuddharāmī’’ti visesaṃ katvāva paccuddharitabbā, udāhu ‘‘imaṃ paccuddharāmī’’ti sāmaññatopi paccuddharitabbāti? Parikkhāracoḷādhiṭṭhānena adhiṭṭhitaṃ cīvaraṃ ‘‘imaṃ paccuddharāmī’’ti sāmaññato paccuddharitabbaṃ, na ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ paccuddharāmī’’ti visesato paccuddharitabbaṃ. Kasmā? Pubbe aladdhanāmattā. Ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhitaṃ pana cīvaraṃ visesatoyeva paccuddharitabbaṃ, na sāmaññato. Kasmā? Paṭiladdhavisesanāmattā . Idha pana kathinādhikāre pubbeva ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhitattā visesatoyeva paccuddharitabbanti daṭṭhabbaṃ. Vuttañhetaṃ parivāre (pari. 408) kathinādhikāre ‘‘paccuddhāro tīhi dhammehi saṅgahito saṅghāṭiyā uttarāsaṅgena antaravāsakenā’’ti. Kiṃ pana niccatecīvarikoyeva kathinaṃ attharituṃ labhati, udāhu avatthātecīvarikopīti? Tecīvariko duvidho dhutaṅgatecīvarikavinayatecīvarikavasena. Tattha dhutaṅgatecīvariko ‘‘atirekacīvaraṃ paṭikkhipāmi, tecīvarikaṅgaṃ samādiyāmī’’ti adhiṭṭhahitvā dhāraṇato sabbakālameva dhāreti. Vinayatecīvariko pana yadā ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhahitvā dhāretukāmo hoti, tadā tathā adhiṭṭhahitvā dhāreti. Yadā pana parikkhāracoḷādhiṭṭhānena adhiṭṭhahitvā dhāretukāmo hoti, tadā tathā adhiṭṭhahitvā dhāreti, tasmā ticīvarādhiṭṭhānassa dupparihārattā sabbadā dhāretuṃ asakkonto hutvā parikkhāracoḷavasena dhārentopi taṃ paccuddharitvā āsanne kāle ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhahantopi kathinaṃ attharituṃ labhatiyevāti daṭṭhabbaṃ.
കച്ചി നു ഭോ കഥിനദാനകമ്മവാചാഭണനസീമായമേവ കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബം, ഉദാഹു അഞ്ഞസീമായാതി? യദി കഥിനദാനകമ്മവാചാഭണനബദ്ധസീമാ വസ്സൂപനായികഖേത്തഭൂതഉപചാരസീമായ അന്തോ ഠിതാ, ഏവം സതി തസ്മിംയേവ സീമമണ്ഡലേ അത്ഥരണം കാതബ്ബം. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘പരിനിട്ഠിതപുബ്ബകരണമേവ ചേ ദായകോ സങ്ഘസ്സ ദേതി, സമ്പടിച്ഛിത്വാ കമ്മവാചായ ദാതബ്ബം. തേന ച തസ്മിംയേവ സീമമണ്ഡലേ അധിട്ഠഹിത്വാ അത്ഥരിത്വാ സങ്ഘോ അനുമോദാപേതബ്ബോ’’തി വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൮) ആഗതത്താ വിഞ്ഞായതീതി. യദി ഏവം ‘‘തസ്മിംയേവ സീമമണ്ഡലേ’’ഇച്ചേവ ടീകായം വുത്തത്താ ‘‘യസ്മിം കിസ്മിഞ്ചി സീമമണ്ഡലേ കമ്മവാചം ഭണിത്വാ തസ്മിംയേവ സീമമണ്ഡലേ അത്ഥരിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബം, ന ‘‘കഥിനദാനകമ്മവാചാഭണനബദ്ധസീമാ വസ്സൂപനായികഖേത്തഭൂതഉപചാരസീമായ അന്തോ ഠിതാ’’തി വിസേസം കത്വാ വത്തബ്ബന്തി? ന ന വത്തബ്ബം. കമ്മവാചാഭണനസീമാ ഹി ബദ്ധസീമാഭൂതാ, കഥിനത്ഥാരസീമാ പന ഉപചാരസീമാഭൂതാ, ഉപചാരസീമാ ച നാമ ബദ്ധസീമം അവത്ഥരിത്വാപി ഗച്ഛതി, തസ്മാ സാ സീമാ ബദ്ധസീമാ ച ഹോതി ഉപചാരസീമാ ചാതി തസ്മിംയേവ സീമമണ്ഡലേ കഥിനദാനകമ്മവാചം ഭണിത്വാ തത്ഥേവ അത്ഥരണം കാതബ്ബം, ന യസ്മിം കിസ്മിഞ്ചി സീമമണ്ഡലേ കമ്മവാചം ഭണിത്വാ തത്ഥേവ അത്ഥരണം കത്തബ്ബന്തി ദട്ഠബ്ബം. ഏവമ്പി ‘‘ഉപചാരസീമായ’’ഇച്ചേവ വത്തബ്ബം, ന ‘‘വസ്സൂപനായികഖേത്തഭൂതഉപചാരസീമായാ’’തി, തമ്പി വത്തബ്ബമേവ. തേസം ഭിക്ഖൂനം വസ്സൂപനായികഖേത്തഭൂതായ ഏവ ഉപചാരസീമായ കഥിനത്ഥാരം കാതും ലഭതി, ന അഞ്ഞഉപചാരസീമായ. വുത്തഞ്ഹി അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) ‘‘അഞ്ഞസ്മിം വിഹാരേ വുത്ഥവസ്സാപി ന ലഭന്തീതി മഹാപച്ചരിയം വുത്ത’’ന്തി.
Kacci nu bho kathinadānakammavācābhaṇanasīmāyameva kathinaṃ attharitabbaṃ, udāhu aññasīmāyāti? Yadi kathinadānakammavācābhaṇanabaddhasīmā vassūpanāyikakhettabhūtaupacārasīmāya anto ṭhitā, evaṃ sati tasmiṃyeva sīmamaṇḍale attharaṇaṃ kātabbaṃ. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Pariniṭṭhitapubbakaraṇameva ce dāyako saṅghassa deti, sampaṭicchitvā kammavācāya dātabbaṃ. Tena ca tasmiṃyeva sīmamaṇḍale adhiṭṭhahitvā attharitvā saṅgho anumodāpetabbo’’ti vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 308) āgatattā viññāyatīti. Yadi evaṃ ‘‘tasmiṃyeva sīmamaṇḍale’’icceva ṭīkāyaṃ vuttattā ‘‘yasmiṃ kismiñci sīmamaṇḍale kammavācaṃ bhaṇitvā tasmiṃyeva sīmamaṇḍale attharitabba’’nti vattabbaṃ, na ‘‘kathinadānakammavācābhaṇanabaddhasīmā vassūpanāyikakhettabhūtaupacārasīmāya anto ṭhitā’’ti visesaṃ katvā vattabbanti? Na na vattabbaṃ. Kammavācābhaṇanasīmā hi baddhasīmābhūtā, kathinatthārasīmā pana upacārasīmābhūtā, upacārasīmā ca nāma baddhasīmaṃ avattharitvāpi gacchati, tasmā sā sīmā baddhasīmā ca hoti upacārasīmā cāti tasmiṃyeva sīmamaṇḍale kathinadānakammavācaṃ bhaṇitvā tattheva attharaṇaṃ kātabbaṃ, na yasmiṃ kismiñci sīmamaṇḍale kammavācaṃ bhaṇitvā tattheva attharaṇaṃ kattabbanti daṭṭhabbaṃ. Evampi ‘‘upacārasīmāya’’icceva vattabbaṃ, na ‘‘vassūpanāyikakhettabhūtaupacārasīmāyā’’ti, tampi vattabbameva. Tesaṃ bhikkhūnaṃ vassūpanāyikakhettabhūtāya eva upacārasīmāya kathinatthāraṃ kātuṃ labhati, na aññaupacārasīmāya. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 306) ‘‘aññasmiṃ vihāre vutthavassāpi na labhantīti mahāpaccariyaṃ vutta’’nti.
യഥിച്ഛസി, തഥാ ഭവതു, അപി തു ഖലു ‘‘കമ്മവാചാഭണനസീമാ ബദ്ധസീമാഭൂതാ, കഥിനത്ഥാരസീമാ ഉപചാരസീമാഭൂതാ’’തി തുമ്ഹേഹി വുത്തം, തഥാഭൂതഭാവോ കഥം ജാനിതബ്ബോതി? വുച്ചതേ – കഥിനത്ഥാരസീമായം താവ ഉപചാരസീമാഭൂതഭാവോ ‘‘സചേ പന ഏകസീമായ ബഹൂ വിഹാരാ ഹോന്തി, സബ്ബേ ഭിക്ഖൂ സന്നിപാതേത്വാ ഏകത്ഥ കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബ’’ന്തി ഇമിസ്സാ അട്ഠകഥായ (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) അത്ഥം സംവണ്ണേതും ‘‘ഏകസീമായാതി ഏകഉപചാരസീമായാതി അത്ഥോ യുജ്ജതീ’’തി വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬) ആഗതത്താ വിഞ്ഞായതി. കമ്മവാചാഭണനസീമായ ബദ്ധസീമാഭൂതഭാവോ പന ‘‘തേ ച ഖോ ഹത്ഥപാസം അവിജഹിത്വാ ഏകസീമായം ഠിതാ. സീമാ ച നാമേസാ ബദ്ധസീമാ അബദ്ധസീമാതി ദുവിധാ ഹോതീ’’തി കങ്ഖാവിതരണിയം (കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ നിദാനവണ്ണനാ) ആഗതത്താ ച ‘‘സീമാ ച നാമേസാ കതമാ, യത്ഥ ഹത്ഥപാസം അവിജഹിത്വാ ഠിതാ കമ്മപ്പത്താ നാമ ഹോന്തീതി അനുയോഗം സന്ധായ സീമം ദസ്സേന്തോ വിഭാഗവന്താനം സഭാവവിഭാവനം വിഭാഗദസ്സനമുഖേനേവ ഹോതീതി ‘സീമാ ച നാമേസാ’തിആദിമാഹാ’’തി വിനയത്ഥമഞ്ജൂസായം (കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ നിദാനവണ്ണനാ) ആഗതത്താ ച വിഞ്ഞായതി.
Yathicchasi, tathā bhavatu, api tu khalu ‘‘kammavācābhaṇanasīmā baddhasīmābhūtā, kathinatthārasīmā upacārasīmābhūtā’’ti tumhehi vuttaṃ, tathābhūtabhāvo kathaṃ jānitabboti? Vuccate – kathinatthārasīmāyaṃ tāva upacārasīmābhūtabhāvo ‘‘sace pana ekasīmāya bahū vihārā honti, sabbe bhikkhū sannipātetvā ekattha kathinaṃ attharitabba’’nti imissā aṭṭhakathāya (mahāva. aṭṭha. 306) atthaṃ saṃvaṇṇetuṃ ‘‘ekasīmāyāti ekaupacārasīmāyāti attho yujjatī’’ti vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 306) āgatattā viññāyati. Kammavācābhaṇanasīmāya baddhasīmābhūtabhāvo pana ‘‘te ca kho hatthapāsaṃ avijahitvā ekasīmāyaṃ ṭhitā. Sīmā ca nāmesā baddhasīmā abaddhasīmāti duvidhā hotī’’ti kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) āgatattā ca ‘‘sīmā ca nāmesā katamā, yattha hatthapāsaṃ avijahitvā ṭhitā kammappattā nāma hontīti anuyogaṃ sandhāya sīmaṃ dassento vibhāgavantānaṃ sabhāvavibhāvanaṃ vibhāgadassanamukheneva hotīti ‘sīmā ca nāmesā’tiādimāhā’’ti vinayatthamañjūsāyaṃ (kaṅkhā. abhi. ṭī. nidānavaṇṇanā) āgatattā ca viññāyati.
തത്ഥ കതിവിധാ ബദ്ധസീമാ, കതിവിധാ അബദ്ധസീമാതി? തിവിധാ ബദ്ധസീമാ ഖണ്ഡസീമാസമാനസംവാസസീമാഅവിപ്പവാസസീമാവസേന. തിവിധാ അബദ്ധസീമാ ഗാമസീമാഉദകുക്ഖേപസീമാസത്തബ്ഭന്തരസീമാവസേനാതി ദട്ഠബ്ബാ. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘ഏവം ഏകാദസ വിപത്തിസീമായോ അതിക്കമിത്വാ തിവിധസമ്പത്തിയുത്താ നിമിത്തേന നിമിത്തം സമ്ബന്ധിത്വാ സമ്മതാ സീമാ ബദ്ധസീമാതി വേദിതബ്ബാ. ഖണ്ഡസീമാ സമാനസംവാസസീമാ അവിപ്പവാസസീമാതി തസ്സായേവ ഭേദോ. അബദ്ധസീമാ പന ഗാമസീമാ സത്തബ്ഭന്തരസീമാ ഉദകുക്ഖേപസീമാതി തിവിധാ’’തി കങ്ഖാവിതരണിയം (കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ നിദാനവണ്ണനാ) ആഗതത്താ വിഞ്ഞായതി. ഏവം തീസു ബദ്ധസീമാസു , തീസു അബദ്ധസീമാസൂതി ഛസുയേവ സീമാസു കമ്മപ്പത്തസങ്ഘസ്സ ചതുവഗ്ഗകരണീയാദികമ്മസ്സ കത്തബ്ബഭാവവചനതോ സുദ്ധായ ഉപചാരസീമായ കമ്മവാചായ അഭണിതബ്ബഭാവോ വിഞ്ഞായതി. അന്തോഉപചാരസീമായ ബദ്ധസീമായ സതി തം ബദ്ധസീമം അവത്ഥരിത്വാപി ഉപചാരസീമായ ഗമനതോ സാ ബദ്ധസീമാ കമ്മവാചാഭണനാരഹാ ച ഹോതി കഥിനത്ഥാരാരഹാ ചാതി വേദിതബ്ബം.
Tattha katividhā baddhasīmā, katividhā abaddhasīmāti? Tividhā baddhasīmā khaṇḍasīmāsamānasaṃvāsasīmāavippavāsasīmāvasena. Tividhā abaddhasīmā gāmasīmāudakukkhepasīmāsattabbhantarasīmāvasenāti daṭṭhabbā. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Evaṃ ekādasa vipattisīmāyo atikkamitvā tividhasampattiyuttā nimittena nimittaṃ sambandhitvā sammatā sīmā baddhasīmāti veditabbā. Khaṇḍasīmā samānasaṃvāsasīmā avippavāsasīmāti tassāyeva bhedo. Abaddhasīmā pana gāmasīmā sattabbhantarasīmā udakukkhepasīmāti tividhā’’ti kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) āgatattā viññāyati. Evaṃ tīsu baddhasīmāsu , tīsu abaddhasīmāsūti chasuyeva sīmāsu kammappattasaṅghassa catuvaggakaraṇīyādikammassa kattabbabhāvavacanato suddhāya upacārasīmāya kammavācāya abhaṇitabbabhāvo viññāyati. Antoupacārasīmāya baddhasīmāya sati taṃ baddhasīmaṃ avattharitvāpi upacārasīmāya gamanato sā baddhasīmā kammavācābhaṇanārahā ca hoti kathinatthārārahā cāti veditabbaṃ.
നനു ച പന്നരസവിധാ സീമാ അട്ഠകഥാസു (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൭൯; കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ അകാലചീവരസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ആഗതാ, അഥ കസ്മാ ഛളേവ വുത്താതി? സച്ചം, താസു പന പന്നരസസു സീമാസു ഉപചാരസീമാ സങ്ഘലാഭവിഭജനാദിട്ഠാനമേവ ഹോതി, ലാഭസീമാ തത്രുപ്പാദഗഹണട്ഠാനമേവ ഹോതീതി ഇമാ ദ്വേ സീമായോ സങ്ഘകമ്മകരണട്ഠാനം ന ഹോന്തി, നിഗമസീമാ നഗരസീമാ ജനപദസീമാ രട്ഠസീമാ രജ്ജസീമാ ദീപസീമാ ചക്കവാളസീമാതി ഇമാ പന സീമായോ ഗാമസീമായ സമാനഗതികാ ഗാമസീമായമേവ അന്തോഗധാതി ന വിസും വുത്താതി ദട്ഠബ്ബം. ഏത്ഥ ച ഉപചാരസീമായ ബദ്ധസീമം അവത്ഥരിത്വാ ഗതഭാവോ കഥം ജാനിതബ്ബോതി? ‘‘ഉപചാരസീമാ പരിക്ഖിത്തസ്സ വിഹാരസ്സ പരിക്ഖേപേന, അപരിക്ഖിത്തസ്സ പരിക്ഖേപാരഹട്ഠാനേന പരിച്ഛിന്നാ’’തി അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൭൯) വുത്തത്താ പരിക്ഖേപപരിക്ഖേപാരഹട്ഠാനാനം അന്തോ ബദ്ധസീമായ വിജ്ജമാനായ തം അവത്ഥരിത്വാ ഉപചാരസീമാ ഗതാ. തഥാ ഹി ‘‘ഇമിസ്സാ ഉപചാരസീമായ ‘സങ്ഘസ്സ ദമ്മീ’തി ദിന്നം പന ഖണ്ഡസീമസീമന്തരികാസു ഠിതാനമ്പി പാപുണാതീ’’തി (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൭൯) വുത്തം. തേന ഞായതി ‘‘ഉപചാരസീമായ അന്തോ ഠിതാ ബദ്ധസീമാ ഉപചാരസീമാപി നാമ ഹോതീ’’തി. ഹോതു, ഏവം സതി അന്തോഉപചാരസീമായം ബദ്ധസീമായ സതി തത്ഥേവ കഥിനദാനകമ്മവാചം വാചാപേത്വാ തത്ഥേവ കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബം ഭവേയ്യ, അന്തോഉപചാരസീമായം ബദ്ധസീമായ അവിജ്ജമാനായ കഥം കരിസ്സന്തീതി? അന്തോഉപചാരസീമായം ബദ്ധസീമായ അവിജ്ജമാനായ ബഹിഉപചാരസീമായം വിജ്ജമാനബദ്ധസീമം വാ ഉദകുക്ഖേപലഭനട്ഠാനം വാ ഗന്ത്വാ കമ്മവാചം വാചാപേത്വാ പുന വിഹാരം ആഗന്ത്വാ വസ്സൂപനായികഖേത്തഭൂതായ ഉപചാരസീമായം ഠത്വാ കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബന്തി ദട്ഠബ്ബം.
Nanu ca pannarasavidhā sīmā aṭṭhakathāsu (mahāva. aṭṭha. 379; kaṅkhā. aṭṭha. akālacīvarasikkhāpadavaṇṇanā) āgatā, atha kasmā chaḷeva vuttāti? Saccaṃ, tāsu pana pannarasasu sīmāsu upacārasīmā saṅghalābhavibhajanādiṭṭhānameva hoti, lābhasīmā tatruppādagahaṇaṭṭhānameva hotīti imā dve sīmāyo saṅghakammakaraṇaṭṭhānaṃ na honti, nigamasīmā nagarasīmā janapadasīmā raṭṭhasīmā rajjasīmā dīpasīmā cakkavāḷasīmāti imā pana sīmāyo gāmasīmāya samānagatikā gāmasīmāyameva antogadhāti na visuṃ vuttāti daṭṭhabbaṃ. Ettha ca upacārasīmāya baddhasīmaṃ avattharitvā gatabhāvo kathaṃ jānitabboti? ‘‘Upacārasīmā parikkhittassa vihārassa parikkhepena, aparikkhittassa parikkhepārahaṭṭhānena paricchinnā’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) vuttattā parikkhepaparikkhepārahaṭṭhānānaṃ anto baddhasīmāya vijjamānāya taṃ avattharitvā upacārasīmā gatā. Tathā hi ‘‘imissā upacārasīmāya ‘saṅghassa dammī’ti dinnaṃ pana khaṇḍasīmasīmantarikāsu ṭhitānampi pāpuṇātī’’ti (mahāva. aṭṭha. 379) vuttaṃ. Tena ñāyati ‘‘upacārasīmāya anto ṭhitā baddhasīmā upacārasīmāpi nāma hotī’’ti. Hotu, evaṃ sati antoupacārasīmāyaṃ baddhasīmāya sati tattheva kathinadānakammavācaṃ vācāpetvā tattheva kathinaṃ attharitabbaṃ bhaveyya, antoupacārasīmāyaṃ baddhasīmāya avijjamānāya kathaṃ karissantīti? Antoupacārasīmāyaṃ baddhasīmāya avijjamānāya bahiupacārasīmāyaṃ vijjamānabaddhasīmaṃ vā udakukkhepalabhanaṭṭhānaṃ vā gantvā kammavācaṃ vācāpetvā puna vihāraṃ āgantvā vassūpanāyikakhettabhūtāya upacārasīmāyaṃ ṭhatvā kathinaṃ attharitabbanti daṭṭhabbaṃ.
നനു ച ഭോ ഏവം സന്തേ അഞ്ഞിസ്സാ സീമായ ഞത്തി, അഞ്ഞിസ്സാ അത്ഥാരോ ഹോതി, ഏവം സന്തേ ‘‘പരിനിട്ഠിതപുബ്ബകരണമേവ ചേ ദായകോ സങ്ഘസ്സ ദേതി, സമ്പടിച്ഛിത്വാ കമ്മവാചായ ദാതബ്ബം. തേന ച തസ്മിംയേവ സീമമണ്ഡലേ അധിട്ഠഹിത്വാ അത്ഥരിത്വാ സങ്ഘോ അനുമോദാപേതബ്ബോ’’തി വുത്തേന വജിരബുദ്ധിടീകാവചനേന (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൮) വിരുജ്ഝതീതി? നനു അവോചുമ്ഹ ‘‘കമ്മവാചാഭണനസീമാ ബദ്ധസീമാഭൂതാ, കഥിനത്ഥാരസീമാ ഉപചാരസീമാഭൂതാ’’തി. തസ്മാ വജിരബുദ്ധിടീകാവചനേന ന വിരുജ്ഝതി. തത്ഥ പുബ്ബേ യേഭുയ്യേന ബദ്ധസീമവിഹാരത്താ സമഗ്ഗം സങ്ഘം സന്നിപാതേത്വാ കമ്മവാചം വാചാപേത്വാ ഉപചാരസീമബദ്ധസീമഭൂതേ തസ്മിംയേവ വിഹാരേ അത്ഥരണം സന്ധായ വുത്തം. ബദ്ധസീമവിഹാരേ അഹോന്തേപി അന്തോഉപചാരസീമായം ബദ്ധസീമായ വിജ്ജമാനായ തത്ഥേവ സീമമണ്ഡലേ കമ്മവാചം വാചാപേത്വാ തത്ഥേവ അത്ഥരിതബ്ബഭാവോ അമ്ഹേഹിപി വുത്തോയേവ. യദി പന ന ചേവ ബദ്ധസീമവിഹാരോ ഹോതി, ന ച അന്തോഉപചാരസീമായം ബദ്ധസീമാ അത്ഥി, ഏവരൂപേ വിഹാരേ കമ്മവാചം വാചാപേതും ന ലഭതി, അഞ്ഞം ബദ്ധസീമം വാ ഉദകുക്ഖേപം വാ ഗന്ത്വാ കമ്മവാചം വാചാപേത്വാ അത്തനോ വിഹാരം ആഗന്ത്വാ വസ്സൂപനായികഖേത്തഭൂതായ ഉപചാരസീമായ ഠത്വാ കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബം. ഏവമേവ പരമ്പരഭൂതാ ബഹവോ ആചരിയവരാ കരോന്തീതി ദട്ഠബ്ബം.
Nanu ca bho evaṃ sante aññissā sīmāya ñatti, aññissā atthāro hoti, evaṃ sante ‘‘pariniṭṭhitapubbakaraṇameva ce dāyako saṅghassa deti, sampaṭicchitvā kammavācāya dātabbaṃ. Tena ca tasmiṃyeva sīmamaṇḍale adhiṭṭhahitvā attharitvā saṅgho anumodāpetabbo’’ti vuttena vajirabuddhiṭīkāvacanena (vajira. ṭī. mahāvagga 308) virujjhatīti? Nanu avocumha ‘‘kammavācābhaṇanasīmā baddhasīmābhūtā, kathinatthārasīmā upacārasīmābhūtā’’ti. Tasmā vajirabuddhiṭīkāvacanena na virujjhati. Tattha pubbe yebhuyyena baddhasīmavihārattā samaggaṃ saṅghaṃ sannipātetvā kammavācaṃ vācāpetvā upacārasīmabaddhasīmabhūte tasmiṃyeva vihāre attharaṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Baddhasīmavihāre ahontepi antoupacārasīmāyaṃ baddhasīmāya vijjamānāya tattheva sīmamaṇḍale kammavācaṃ vācāpetvā tattheva attharitabbabhāvo amhehipi vuttoyeva. Yadi pana na ceva baddhasīmavihāro hoti, na ca antoupacārasīmāyaṃ baddhasīmā atthi, evarūpe vihāre kammavācaṃ vācāpetuṃ na labhati, aññaṃ baddhasīmaṃ vā udakukkhepaṃ vā gantvā kammavācaṃ vācāpetvā attano vihāraṃ āgantvā vassūpanāyikakhettabhūtāya upacārasīmāya ṭhatvā kathinaṃ attharitabbaṃ. Evameva paramparabhūtā bahavo ācariyavarā karontīti daṭṭhabbaṃ.
അപരേ പന ആചരിയാ ‘‘ബദ്ധസീമവിരഹായ സുദ്ധഉപചാരസീമായ സതി തസ്സംയേവ ഉപചാരസീമായം ഞത്തികമ്മവാചാപി വാചേതബ്ബാ, കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബം, ന അഞ്ഞിസ്സാ സീമായ ഞത്തി, അഞ്ഞിസ്സാ അത്ഥരണം കാതബ്ബ’’ന്തി വദന്തി. അയം പന നേസമധിപ്പായോ – ‘‘കഥിനത്ഥതസീമായന്തി ഉപചാരസീമം സന്ധായ വുത്ത’’ന്തി വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬) കഥിനത്ഥാരട്ഠാനഭൂതായ സീമായ ഉപചാരസീമാഭാവോ വുത്തോ, തസ്സംയേവ ടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൮) പുബ്ബേ നിദ്ദിട്ഠപാഠേ ‘‘തസ്മിംയേവ സീമമണ്ഡലേ അധിട്ഠഹിത്വാ അത്ഥരിത്വാ സങ്ഘോ അനുമോദാപേതബ്ബോ’’തി കമ്മവാചാഭണനസീമായമേവ അത്ഥരിതബ്ബഭാവോ ച വുത്തോ, തസ്മാ അഞ്ഞിസ്സാ സീമായ ഞത്തി, അഞ്ഞിസ്സാ അത്ഥരണം ന കാതബ്ബം, തസ്സംയേവ ഉപചാരസീമായം കമ്മവാചം സാവേത്വാ തസ്മിംയേവ അത്ഥാരോ കാതബ്ബോ, ഉപചാരസീമതോ ബഹി ഠിതം ബദ്ധസീമം ഗന്ത്വാ അത്ഥരണകിച്ചം നത്ഥീതി.
Apare pana ācariyā ‘‘baddhasīmavirahāya suddhaupacārasīmāya sati tassaṃyeva upacārasīmāyaṃ ñattikammavācāpi vācetabbā, kathinaṃ attharitabbaṃ, na aññissā sīmāya ñatti, aññissā attharaṇaṃ kātabba’’nti vadanti. Ayaṃ pana nesamadhippāyo – ‘‘kathinatthatasīmāyanti upacārasīmaṃ sandhāya vutta’’nti vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 306) kathinatthāraṭṭhānabhūtāya sīmāya upacārasīmābhāvo vutto, tassaṃyeva ṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 308) pubbe niddiṭṭhapāṭhe ‘‘tasmiṃyeva sīmamaṇḍale adhiṭṭhahitvā attharitvā saṅgho anumodāpetabbo’’ti kammavācābhaṇanasīmāyameva attharitabbabhāvo ca vutto, tasmā aññissā sīmāya ñatti, aññissā attharaṇaṃ na kātabbaṃ, tassaṃyeva upacārasīmāyaṃ kammavācaṃ sāvetvā tasmiṃyeva atthāro kātabbo, upacārasīmato bahi ṭhitaṃ baddhasīmaṃ gantvā attharaṇakiccaṃ natthīti.
തത്രേവം വിചാരണാ കാതബ്ബാ – ഇദം ഭാസന്തരേസു ‘‘ഞത്തീ’’തി കഥിതം കഥിനദാനകമ്മം ചതൂസു സങ്ഘകമ്മേസു ഞത്തിദുതിയകമ്മം ഹോതി, ഞത്തിദുതിയകമ്മസ്സ നവസു ഠാനേസു കഥിനദാനം, ഗരുകലഹുകേസു ഗരുകം, യദി ‘‘ഉപചാരസീമായം ചത്താരി സങ്ഘകമ്മാനി കാതബ്ബാനീ’’തി പകരണേസു ആഗതം അഭവിസ്സാ, ഏവം സന്തേ തേസം ആചരിയാനം വചനാനുരൂപതോ ഉപചാരസീമായം കഥിനദാനഞത്തികമ്മവാചം വാചേതബ്ബം അഭവിസ്സാ, ന പന പകരണേസു ‘‘ഉപചാരസീമായം ചത്താരി സങ്ഘകമ്മാനി കാതബ്ബാനീ’’തി ആഗതം, അഥ ഖോ ‘‘സങ്ഘലാഭവിഭജനം, ആഗന്തുകവത്തം കത്വാ ആരാമപ്പവിസനം , ഗമികസ്സ ഭിക്ഖുനോ സേനാസനആപുച്ഛനം, നിസ്സയപഅപ്പസ്സമ്ഭനം, പാരിവാസികമാനത്തചാരികഭിക്ഖൂനം അരുണുട്ഠാപനം, ഭിക്ഖുനീനം ആരാമപ്പവിസനആപുച്ഛനം ഇച്ചേവമാദീനി ഏവ ഉപചാരസീമായ കത്തബ്ബാനീ’’തി ആഗതം, തസ്മാ കഥിനദാനഞത്തിദുതിയകമ്മവാചാ കേവലായം ഉപചാരസീമായം ന വാചേതബ്ബാതി സിദ്ധാ. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘അവിപ്പവാസസീമാ നാമ തിയോജനാപി ഹോതി, ഏവം സന്തേ തിയോജനേ ഠിതാ ലാഭം ഗണ്ഹിസ്സന്തി, തിയോജനേ ഠത്വാ ആഗന്തുകവത്തം പൂരേത്വാ ആരാമം പവിസിതബ്ബം ഭവിസ്സതി, ഗമികോ തിയോജനം ഗന്ത്വാ സേനാസനം ആപുച്ഛിസ്സതി, നിസ്സയപടിപന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിയോജനാതിക്കമേ നിസ്സയോ പടിപ്പസ്സമ്ഭിസ്സതി, പാരിവാസികേന തിയോജനം അതിക്കമിത്വാ അരുണം ഉട്ഠപേതബ്ബം ഭവിസ്സതി, ഭിക്ഖുനിയാ തിയോജനേ ഠത്വാ ആരാമപ്പവിസനം ആപുച്ഛിതബ്ബം ഭവിസ്സതി, സബ്ബമ്പേതം ഉപചാരസീമായ പരിച്ഛേദവസേനേവ കാതും വട്ടതി, തസ്മാ ഉപചാരസീമായമേവ ഭാജേതബ്ബ’’ന്തി ഏവമാദിഅട്ഠകഥാപാഠതോ (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൭൯) വിഞ്ഞായതീതി.
Tatrevaṃ vicāraṇā kātabbā – idaṃ bhāsantaresu ‘‘ñattī’’ti kathitaṃ kathinadānakammaṃ catūsu saṅghakammesu ñattidutiyakammaṃ hoti, ñattidutiyakammassa navasu ṭhānesu kathinadānaṃ, garukalahukesu garukaṃ, yadi ‘‘upacārasīmāyaṃ cattāri saṅghakammāni kātabbānī’’ti pakaraṇesu āgataṃ abhavissā, evaṃ sante tesaṃ ācariyānaṃ vacanānurūpato upacārasīmāyaṃ kathinadānañattikammavācaṃ vācetabbaṃ abhavissā, na pana pakaraṇesu ‘‘upacārasīmāyaṃ cattāri saṅghakammāni kātabbānī’’ti āgataṃ, atha kho ‘‘saṅghalābhavibhajanaṃ, āgantukavattaṃ katvā ārāmappavisanaṃ , gamikassa bhikkhuno senāsanaāpucchanaṃ, nissayapaappassambhanaṃ, pārivāsikamānattacārikabhikkhūnaṃ aruṇuṭṭhāpanaṃ, bhikkhunīnaṃ ārāmappavisanaāpucchanaṃ iccevamādīni eva upacārasīmāya kattabbānī’’ti āgataṃ, tasmā kathinadānañattidutiyakammavācā kevalāyaṃ upacārasīmāyaṃ na vācetabbāti siddhā. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Avippavāsasīmā nāma tiyojanāpi hoti, evaṃ sante tiyojane ṭhitā lābhaṃ gaṇhissanti, tiyojane ṭhatvā āgantukavattaṃ pūretvā ārāmaṃ pavisitabbaṃ bhavissati, gamiko tiyojanaṃ gantvā senāsanaṃ āpucchissati, nissayapaṭipannassa bhikkhuno tiyojanātikkame nissayo paṭippassambhissati, pārivāsikena tiyojanaṃ atikkamitvā aruṇaṃ uṭṭhapetabbaṃ bhavissati, bhikkhuniyā tiyojane ṭhatvā ārāmappavisanaṃ āpucchitabbaṃ bhavissati, sabbampetaṃ upacārasīmāya paricchedavaseneva kātuṃ vaṭṭati, tasmā upacārasīmāyameva bhājetabba’’nti evamādiaṭṭhakathāpāṭhato (mahāva. aṭṭha. 379) viññāyatīti.
അഥേവം വദേയ്യും – ‘‘ഉപചാരസീമാ ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായ ഠാനം ന ഹോതീ’’തി തുമ്ഹേഹി വുത്തം, അഥ ച പന കതപുബ്ബം അത്ഥി. തഥാ ഹി ചീവരപടിഗ്ഗാഹകസമ്മുതിചീവരനിദഹകസമ്മുതിചീവരഭാജകസമ്മുതീനം ‘‘സുണാതു മേ…പേ॰… ധാരയാമീതി ഇമായ കമ്മവാചായ വാ അപലോകനേന വാ അന്തോവിഹാരേ സബ്ബസങ്ഘമജ്ഝേപി ഖണ്ഡസീമായപി സമ്മന്നിതും വട്ടതിയേവാ’’തി ഉപചാരസീമായം ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായ നിപ്ഫാദേതബ്ബഭാവോ അട്ഠകഥായം (വി॰ സങ്ഗ॰ അട്ഠ॰ ൧൯൪) ആഗതോ. ഭണ്ഡാഗാരസ്സ പന ‘‘ഇമം പന ഭണ്ഡാഗാരം ഖണ്ഡസീമം ഗന്ത്വാ ഖണ്ഡസീമായ നിസിന്നേഹി സമ്മന്നിതും ന വട്ടതി, വിഹാരമജ്ഝേയേവ ‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ, യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം വിഹാരം ഭണ്ഡാഗാരം സമ്മന്നേയ്യാ’തിആദിനാ നയേന കമ്മവാചായ വാ അപലോകനേന വാ സമ്മന്നിതബ്ബ’’ന്തി അട്ഠകഥായം (വി॰ സങ്ഗ॰ അട്ഠ॰ ൧൯൭) ഉപചാരസീമായമേവ ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായ സമ്മന്നിതബ്ബഭാവോ ആഗതോതി.
Athevaṃ vadeyyuṃ – ‘‘upacārasīmā ñattidutiyakammavācāya ṭhānaṃ na hotī’’ti tumhehi vuttaṃ, atha ca pana katapubbaṃ atthi. Tathā hi cīvarapaṭiggāhakasammuticīvaranidahakasammuticīvarabhājakasammutīnaṃ ‘‘suṇātu me…pe… dhārayāmīti imāya kammavācāya vā apalokanena vā antovihāre sabbasaṅghamajjhepi khaṇḍasīmāyapi sammannituṃ vaṭṭatiyevā’’ti upacārasīmāyaṃ ñattidutiyakammavācāya nipphādetabbabhāvo aṭṭhakathāyaṃ (vi. saṅga. aṭṭha. 194) āgato. Bhaṇḍāgārassa pana ‘‘imaṃ pana bhaṇḍāgāraṃ khaṇḍasīmaṃ gantvā khaṇḍasīmāya nisinnehi sammannituṃ na vaṭṭati, vihāramajjheyeva ‘suṇātu me, bhante, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmaṃ vihāraṃ bhaṇḍāgāraṃ sammanneyyā’tiādinā nayena kammavācāya vā apalokanena vā sammannitabba’’nti aṭṭhakathāyaṃ (vi. saṅga. aṭṭha. 197) upacārasīmāyameva ñattidutiyakammavācāya sammannitabbabhāvo āgatoti.
തേ ഏവം വത്തബ്ബാ – സചേപി അട്ഠകഥായം ആഗതം ‘‘അന്തോവിഹാരേ’’തി പാഠോ ‘‘വിഹാരമജ്ഝേ’’തി പാഠോ ച ഉപചാരസീമം സന്ധായ വുത്തോതി മഞ്ഞമാനാ തുമ്ഹേ ആയസ്മന്തോ ഏവം അവചുത്ഥ, തേ പന പാഠാ ഉപചാരസീമം സന്ധായ അട്ഠകഥാചരിയേഹി ന വുത്താ, അഥ ഖോ അവിപ്പവാസസീമാസങ്ഖാതം മഹാസീമം സന്ധായ വുത്താ. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ഖണ്ഡസീമായ വക്ഖമാനത്താ. ഖണ്ഡസീമായ ഹി മഹാസീമാ ഏവ പടിയോഗീ ഹോതി. ഉപചാരസീമാതി അയമത്ഥോ കഥം ജാനിതബ്ബോതി ചേ? ‘‘ഇമം പന സമാനസംവാസകസീമം സമ്മന്നന്തേഹി പബ്ബജ്ജൂപസമ്പദാദീനം സങ്ഘകമ്മാനം സുഖകരണത്ഥം പഠമം ഖണ്ഡസീമാ സമ്മന്നിതബ്ബാ…പേ॰… ഏവം ബദ്ധാസു പന സീമാസു ഖണ്ഡസീമായ ഠിതാ ഭിക്ഖൂ മഹാസീമായ കമ്മം കരോന്താനം ന കോപേന്തി , മഹാസീമായ വാ ഠിതാ ഖണ്ഡസീമായ കമ്മം കരോന്താനം. സീമന്തരികായ പന ഠിതാ ഉഭിന്നമ്പി ന കോപേന്തീ’’തി വുത്തഅട്ഠകഥാപാഠവസേന (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൧൩൮) ജാനിതബ്ബോതി. അഥ വാ തേഹി ആയസ്മന്തേഹി ആഭതഭണ്ഡാഗാരസമ്മുതിപാഠവസേനപി അയമത്ഥോ വിഞ്ഞായതി. കഥം? ചീവരപടിഗ്ഗാഹകാദിപുഗ്ഗലസമ്മുതിയോ പന അന്തോവിഹാരേ സബ്ബസങ്ഘമജ്ഝേപി ഖണ്ഡസീമായമ്പി സമ്മന്നിതും വട്ടതി, ഭണ്ഡാഗാരസങ്ഖാതവിഹാരസമ്മുതി പന വിഹാരമജ്ഝേയേവാതി അട്ഠകഥായം വുത്തം, തത്ഥ വിസേസകാരണം പരിയേസിതബ്ബം.
Te evaṃ vattabbā – sacepi aṭṭhakathāyaṃ āgataṃ ‘‘antovihāre’’ti pāṭho ‘‘vihāramajjhe’’ti pāṭho ca upacārasīmaṃ sandhāya vuttoti maññamānā tumhe āyasmanto evaṃ avacuttha, te pana pāṭhā upacārasīmaṃ sandhāya aṭṭhakathācariyehi na vuttā, atha kho avippavāsasīmāsaṅkhātaṃ mahāsīmaṃ sandhāya vuttā. Kathaṃ viññāyatīti ce? Khaṇḍasīmāya vakkhamānattā. Khaṇḍasīmāya hi mahāsīmā eva paṭiyogī hoti. Upacārasīmāti ayamattho kathaṃ jānitabboti ce? ‘‘Imaṃ pana samānasaṃvāsakasīmaṃ sammannantehi pabbajjūpasampadādīnaṃ saṅghakammānaṃ sukhakaraṇatthaṃ paṭhamaṃ khaṇḍasīmā sammannitabbā…pe… evaṃ baddhāsu pana sīmāsu khaṇḍasīmāya ṭhitā bhikkhū mahāsīmāya kammaṃ karontānaṃ na kopenti , mahāsīmāya vā ṭhitā khaṇḍasīmāya kammaṃ karontānaṃ. Sīmantarikāya pana ṭhitā ubhinnampi na kopentī’’ti vuttaaṭṭhakathāpāṭhavasena (mahāva. aṭṭha. 138) jānitabboti. Atha vā tehi āyasmantehi ābhatabhaṇḍāgārasammutipāṭhavasenapi ayamattho viññāyati. Kathaṃ? Cīvarapaṭiggāhakādipuggalasammutiyo pana antovihāre sabbasaṅghamajjhepi khaṇḍasīmāyampi sammannituṃ vaṭṭati, bhaṇḍāgārasaṅkhātavihārasammuti pana vihāramajjheyevāti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, tattha visesakāraṇaṃ pariyesitabbaṃ.
തത്രേവം വിസേസകാരണം പഞ്ഞായതി – ‘‘അഞ്ഞിസ്സാ സീമായ വത്ഥു അഞ്ഞിസ്സാ കമ്മവാചാ’’തി വത്തബ്ബദോസപരിഹാരത്ഥം വുത്തം. പുഗ്ഗലസമ്മുതിയോ ഹി പുഗ്ഗലസ്സ വത്ഥുത്താ യദി മഹാസീമഭൂതേ അന്തോവിഹാരേ കത്തുകാമാ ഹോന്തി, സബ്ബസങ്ഘമജ്ഝേ തം വത്ഥുഭൂതം പുഗ്ഗലം ഹത്ഥപാസേ കത്വാ കരേയ്യും. യദി ഖണ്ഡസീമായ കത്തുകാമാ, തം വത്ഥുഭൂതം പുഗ്ഗലം ഖണ്ഡസീമം ആനേത്വാ തത്ഥ സന്നിപതിതകമ്മപ്പത്തസങ്ഘസ്സ ഹത്ഥപാസേ കത്വാ കരേയ്യും. ഉഭയഥാപി യഥാവുത്തദോസോ നത്ഥി, ഭണ്ഡാഗാരസമ്മുതി പന ഭണ്ഡാഗാരസ്സ വിഹാരത്താ ഖണ്ഡസീമം ആനേതും ന സക്കാ, തസ്മാ യദി തം സമ്മുതിം ഖണ്ഡസീമായം ഠത്വാ കരേയ്യും, വത്ഥു മഹാസീമായം ഹോതി, കമ്മവാചാ ഖണ്ഡസീമായന്തി യഥാവുത്തദോസോ ഹോതി, തസ്മിഞ്ച ദോസേ സതി വത്ഥുവിപന്നത്താ കമ്മം വിപജ്ജതി, തസ്മാ മഹാസീമഭൂതവിഹാരമജ്ഝേയേവ സാ സമ്മുതി കാതബ്ബാതി അട്ഠകഥാചരിയാനം മതി, ന ഉപചാരസീമായ ഞത്തിദുതിയകമ്മം കാതബ്ബന്തി.
Tatrevaṃ visesakāraṇaṃ paññāyati – ‘‘aññissā sīmāya vatthu aññissā kammavācā’’ti vattabbadosaparihāratthaṃ vuttaṃ. Puggalasammutiyo hi puggalassa vatthuttā yadi mahāsīmabhūte antovihāre kattukāmā honti, sabbasaṅghamajjhe taṃ vatthubhūtaṃ puggalaṃ hatthapāse katvā kareyyuṃ. Yadi khaṇḍasīmāya kattukāmā, taṃ vatthubhūtaṃ puggalaṃ khaṇḍasīmaṃ ānetvā tattha sannipatitakammappattasaṅghassa hatthapāse katvā kareyyuṃ. Ubhayathāpi yathāvuttadoso natthi, bhaṇḍāgārasammuti pana bhaṇḍāgārassa vihārattā khaṇḍasīmaṃ ānetuṃ na sakkā, tasmā yadi taṃ sammutiṃ khaṇḍasīmāyaṃ ṭhatvā kareyyuṃ, vatthu mahāsīmāyaṃ hoti, kammavācā khaṇḍasīmāyanti yathāvuttadoso hoti, tasmiñca dose sati vatthuvipannattā kammaṃ vipajjati, tasmā mahāsīmabhūtavihāramajjheyeva sā sammuti kātabbāti aṭṭhakathācariyānaṃ mati, na upacārasīmāya ñattidutiyakammaṃ kātabbanti.
അഥാപി ഏവം വദേയ്യും ‘‘വിഹാരസദ്ദേന അവിപ്പവാസസീമഭൂതാ മഹാസീമാവ വുത്താ, ന ഉപചാരസീമാ’’തി ഇദം വചനം കഥം പച്ചേതബ്ബന്തി? ഇമിനായേവ അട്ഠകഥാവചനേന. യദി ഹി ഉപചാരസീമാ വുത്താ ഭവേയ്യ, ഉപചാരസീമാ നാമ ബദ്ധസീമം അവത്ഥരിത്വാപി പവത്താ ആവാസേസു വാ ഭിക്ഖൂസു വാ വഡ്ഢന്തേസു അനിയമവസേന വഡ്ഢതി, തസ്മാ ഖണ്ഡസീമം അവത്ഥരിത്വാ പവത്തനതോ വിഹാരേന സഹ ഖണ്ഡസീമാ ഏകസീമായേവ ഹോതി, ഏവം സതി വിഹാരേ ഠിതം ഭണ്ഡാഗാരം ഖണ്ഡസീമായ ഠത്വാ സമ്മന്നിതും സക്കാ ഭവേയ്യ, ന പന സക്കാ ‘‘ഖണ്ഡസീമായ നിസിന്നേഹി സമ്മന്നിതും ന വട്ടതീ’’തി അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൪൩) പടിസിദ്ധത്താ. തേന ഞായതി ‘‘ഇമസ്മിം ഠാനേ വിഹാരസദ്ദേന അവിപ്പവാസസീമഭൂതാ മഹാസീമാ വുത്താ, ന ഉപചാരസീമാ’’തി. ഉപചാരസീമായ അനിയമവസേന വഡ്ഢനഭാവോ കഥം ജാനിതബ്ബോതി? ‘‘ഉപചാരസീമാ പരിക്ഖിത്തസ്സ വിഹാരസ്സ പരിക്ഖേപേന, അപരിക്ഖിത്തസ്സ പരിക്ഖേപാരഹട്ഠാനേന പരിച്ഛിന്നാ ഹോതി. അപിച ഭിക്ഖൂനം ധുവസന്നിപാതട്ഠാനതോ വാ പരിയന്തേ ഠിതഭോജനസാലതോ വാ നിബദ്ധവസനകആവാസതോ വാ ഥാമമജ്ഝിമസ്സ പുരിസസ്സ ദ്വിന്നം ലേഡ്ഡുപാതാനം അന്തോ ഉപചാരസീമാ വേദിതബ്ബാ, സാ പന ആവാസേസു വഡ്ഢന്തേസു വഡ്ഢതി, പരിഹായന്തേസു പരിഹായതി. മഹാപച്ചരിയം പന ‘ഭിക്ഖൂസുപി വഡ്ഢന്തേസു വഡ്ഢതീ’തി വുത്തം, തസ്മാ സചേ വിഹാരേ സന്നിപതിതഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം ഏകാബദ്ധാ ഹുത്വാ യോജനസതമ്പി പൂരേത്വാ നിസീദന്തി, യോജനസതമ്പി ഉപചാരസീമാവ ഹോതി, സബ്ബേസം ലാഭോ പാപുണാതീ’’തി അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൭൯) വചനതോതി.
Athāpi evaṃ vadeyyuṃ ‘‘vihārasaddena avippavāsasīmabhūtā mahāsīmāva vuttā, na upacārasīmā’’ti idaṃ vacanaṃ kathaṃ paccetabbanti? Imināyeva aṭṭhakathāvacanena. Yadi hi upacārasīmā vuttā bhaveyya, upacārasīmā nāma baddhasīmaṃ avattharitvāpi pavattā āvāsesu vā bhikkhūsu vā vaḍḍhantesu aniyamavasena vaḍḍhati, tasmā khaṇḍasīmaṃ avattharitvā pavattanato vihārena saha khaṇḍasīmā ekasīmāyeva hoti, evaṃ sati vihāre ṭhitaṃ bhaṇḍāgāraṃ khaṇḍasīmāya ṭhatvā sammannituṃ sakkā bhaveyya, na pana sakkā ‘‘khaṇḍasīmāya nisinnehi sammannituṃ na vaṭṭatī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 343) paṭisiddhattā. Tena ñāyati ‘‘imasmiṃ ṭhāne vihārasaddena avippavāsasīmabhūtā mahāsīmā vuttā, na upacārasīmā’’ti. Upacārasīmāya aniyamavasena vaḍḍhanabhāvo kathaṃ jānitabboti? ‘‘Upacārasīmā parikkhittassa vihārassa parikkhepena, aparikkhittassa parikkhepārahaṭṭhānena paricchinnā hoti. Apica bhikkhūnaṃ dhuvasannipātaṭṭhānato vā pariyante ṭhitabhojanasālato vā nibaddhavasanakaāvāsato vā thāmamajjhimassa purisassa dvinnaṃ leḍḍupātānaṃ anto upacārasīmā veditabbā, sā pana āvāsesu vaḍḍhantesu vaḍḍhati, parihāyantesu parihāyati. Mahāpaccariyaṃ pana ‘bhikkhūsupi vaḍḍhantesu vaḍḍhatī’ti vuttaṃ, tasmā sace vihāre sannipatitabhikkhūhi saddhiṃ ekābaddhā hutvā yojanasatampi pūretvā nisīdanti, yojanasatampi upacārasīmāva hoti, sabbesaṃ lābho pāpuṇātī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) vacanatoti.
യദി ഏവം ഉപചാരസീമായ കഥിനത്ഥതഭാവോ കസ്മാ വുത്തോതി? കഥിനത്ഥരണം നാമ ന സങ്ഘകമ്മം, പുഗ്ഗലകമ്മമേവ ഹോതി, തസ്മാ വസ്സൂപനായികഖേത്തഭൂതായ ഉപചാരസീമായ കാതബ്ബാ ഹോതി. ഞത്തികമ്മവാചാ പന സങ്ഘകമ്മഭൂതാ, തസ്മാ ഉപചാരസീമായ കാതും ന വട്ടതി, സുവിസോധിതപരിസായ ബദ്ധാബദ്ധസീമായമേവ വട്ടതീതി ദട്ഠബ്ബം. നനു ച ഭോ ‘‘കഥിനം അത്ഥരിതും കേ ലഭന്തി, കേ ന ലഭന്തി? ഗണനവസേന താവ പച്ഛിമകോടിയാ പഞ്ച ജനാ ലഭന്തി, ഉദ്ധം സതസഹസ്സമ്പി, പഞ്ചന്നം ഹേട്ഠാ ന ലഭന്തീ’’തി അട്ഠകഥായം വുത്തം, അഥ കസ്മാ ‘‘കഥിനത്ഥരണം നാമ ന സങ്ഘകമ്മം, പുഗ്ഗലകമ്മമേവ ഹോതീ’’തി വുത്തന്തി? ‘‘ന സങ്ഘോ കഥിനം അത്ഥരതി, ന ഗണോ കഥിനം അത്ഥരതി, പുഗ്ഗലോ കഥിനം അത്ഥരതീ’’തി പരിവാരേ (പരി॰ ൪൧൪) വുത്തത്താ ച അപലോകനകമ്മാദീനം ചതുന്നം സങ്ഘകമ്മാനം ഠാനേസു അപവിട്ഠത്താ ച. അട്ഠകഥായം പന കഥിനത്ഥാരസ്സ ഉപചാരഭൂതം കഥിനദാനകമ്മവാചാഭണനകാലം സന്ധായ വുത്തം. തസ്മിഞ്ഹി കാലേ കഥിനദായകാ ചത്താരോ, പടിഗ്ഗാഹകോ ഏകോതി പച്ഛിമകോടിയാ പഞ്ച ഹോന്തി, തതോ ഹേട്ഠാ ന ലഭതീതി. ഞത്തികമ്മവാചായ സങ്ഘകമ്മഭാവോ കഥം ജാനിതബ്ബോതി? ‘‘ചതുന്നം സങ്ഘകമ്മാനം ഞത്തിദുതിയകമ്മസ്സ നവസു ഠാനേസു കഥിനദാന’’ന്തി ആഗതത്താ, ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ, ഇദം സങ്ഘസ്സ കഥിനദുസ്സം ഉപ്പന്ന’’ന്തിആദിനാ വുത്തത്താ ചാതി.
Yadi evaṃ upacārasīmāya kathinatthatabhāvo kasmā vuttoti? Kathinattharaṇaṃ nāma na saṅghakammaṃ, puggalakammameva hoti, tasmā vassūpanāyikakhettabhūtāya upacārasīmāya kātabbā hoti. Ñattikammavācā pana saṅghakammabhūtā, tasmā upacārasīmāya kātuṃ na vaṭṭati, suvisodhitaparisāya baddhābaddhasīmāyameva vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ. Nanu ca bho ‘‘kathinaṃ attharituṃ ke labhanti, ke na labhanti? Gaṇanavasena tāva pacchimakoṭiyā pañca janā labhanti, uddhaṃ satasahassampi, pañcannaṃ heṭṭhā na labhantī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, atha kasmā ‘‘kathinattharaṇaṃ nāma na saṅghakammaṃ, puggalakammameva hotī’’ti vuttanti? ‘‘Na saṅgho kathinaṃ attharati, na gaṇo kathinaṃ attharati, puggalo kathinaṃ attharatī’’ti parivāre (pari. 414) vuttattā ca apalokanakammādīnaṃ catunnaṃ saṅghakammānaṃ ṭhānesu apaviṭṭhattā ca. Aṭṭhakathāyaṃ pana kathinatthārassa upacārabhūtaṃ kathinadānakammavācābhaṇanakālaṃ sandhāya vuttaṃ. Tasmiñhi kāle kathinadāyakā cattāro, paṭiggāhako ekoti pacchimakoṭiyā pañca honti, tato heṭṭhā na labhatīti. Ñattikammavācāya saṅghakammabhāvo kathaṃ jānitabboti? ‘‘Catunnaṃ saṅghakammānaṃ ñattidutiyakammassa navasu ṭhānesu kathinadāna’’nti āgatattā, ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, idaṃ saṅghassa kathinadussaṃ uppanna’’ntiādinā vuttattā cāti.
അപരേ പന ആചരിയാ ‘‘ഭാസന്തരേസു ഞത്തീതി വുത്താ കഥിനദാനകമ്മവാചാ അത്ഥാരകിരിയായ പവിസതി, അത്ഥാരകിരിയാ ച ഉപചാരസീമായം കാതബ്ബാ, തസ്മാ കഥിനദാനകമ്മവാചാപി ഉപചാരസീമായം കാതബ്ബായേവാ’’തി വദന്തി, തേസം അയമധിപ്പായോ – മഹാവഗ്ഗപാളിയം (മഹാവ॰ ൩൦൬) ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബ’’ന്തി ആരഭിത്വാ ‘‘ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ…പേ॰… ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അത്ഥതം ഹോതി കഥിന’’ന്തി കഥിനദാനഞത്തികമ്മവാചാതോ പട്ഠായ യാവ അനുമോദനാ പാഠോ ആഗതോ, പരിവാരപാളിയഞ്ച (പരി॰ ൪൧൨) ‘‘കഥിനത്ഥാരോ ജാനിതബ്ബോ’’തി ഉദ്ദേസസ്സ നിദ്ദേസേ ‘‘സചേ സങ്ഘസ്സ കഥിനദുസ്സം ഉപ്പന്നം ഹോതി, സങ്ഘേന കഥം പടിപജ്ജിതബ്ബം, അത്ഥാരകേന കഥം പടിപജ്ജിതബ്ബം, അനുമോദകേന കഥം പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി പുച്ഛം നീഹരിത്വാ ‘‘സങ്ഘേന ഞത്തിദുതിയേന കമ്മേന കഥിനത്ഥാരകസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദാതബ്ബം…പേ॰… അനുമോദാമാ’’തി ഞത്തിതോ പട്ഠായ യാവ അനുമോദനാ പാഠോ ആഗതോ, തസ്മാ ഞത്തിതോ പട്ഠായ യാവ അനുമോദനാ സബ്ബോ വിധി കഥിനത്ഥാരകിരിയായം പവിസതി, തതോ കഥിനത്ഥാരകിരിയായ ഉപചാരസീമായം കത്തബ്ബായ സതി ഞത്തിസങ്ഖാതകഥിനദാനകമ്മവാചാപി ഉപചാരസീമായം കത്തബ്ബായേവാതി.
Apare pana ācariyā ‘‘bhāsantaresu ñattīti vuttā kathinadānakammavācā atthārakiriyāya pavisati, atthārakiriyā ca upacārasīmāyaṃ kātabbā, tasmā kathinadānakammavācāpi upacārasīmāyaṃ kātabbāyevā’’ti vadanti, tesaṃ ayamadhippāyo – mahāvaggapāḷiyaṃ (mahāva. 306) ‘‘evañca pana, bhikkhave, kathinaṃ attharitabba’’nti ārabhitvā ‘‘byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo…pe… evaṃ kho, bhikkhave, atthataṃ hoti kathina’’nti kathinadānañattikammavācāto paṭṭhāya yāva anumodanā pāṭho āgato, parivārapāḷiyañca (pari. 412) ‘‘kathinatthāro jānitabbo’’ti uddesassa niddese ‘‘sace saṅghassa kathinadussaṃ uppannaṃ hoti, saṅghena kathaṃ paṭipajjitabbaṃ, atthārakena kathaṃ paṭipajjitabbaṃ, anumodakena kathaṃ paṭipajjitabba’’nti pucchaṃ nīharitvā ‘‘saṅghena ñattidutiyena kammena kathinatthārakassa bhikkhuno dātabbaṃ…pe… anumodāmā’’ti ñattito paṭṭhāya yāva anumodanā pāṭho āgato, tasmā ñattito paṭṭhāya yāva anumodanā sabbo vidhi kathinatthārakiriyāyaṃ pavisati, tato kathinatthārakiriyāya upacārasīmāyaṃ kattabbāya sati ñattisaṅkhātakathinadānakammavācāpi upacārasīmāyaṃ kattabbāyevāti.
തത്രേവം വിചാരണാ കാതബ്ബാ – അത്ഥാരകിരിയായ വിസും അനാഗതായ സതി ‘‘സബ്ബോ വിധി അത്ഥാരകിരിയായം പവിസതീ’’തി വത്തബ്ബം ഭവേയ്യ, അഥ ച പന മഹാവഗ്ഗപാളിയഞ്ച പരിവാരപാളിയഞ്ച അത്ഥാരകിരിയാ വിസും ആഗതായേവ, തസ്മാ ഞത്തിസങ്ഖാതാ കഥിനദാനകമ്മവാചാ അത്ഥാരകിരിയായം ന പവിസതി, കേവലം അത്ഥാരകിരിയായ ഉപചാരഭൂതത്താ പന തതോ പട്ഠായ അനുക്കമേന വുത്തം. യഥാ ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സീമം സമ്മന്നിതു’’ന്തി സീമാസമ്മുതിം അനുജാനിത്വാ ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബാ’’തി സീമാസമ്മുതിവിധിം ദസ്സേന്തോ ‘‘പഠമം നിമിത്താ കിത്തേതബ്ബാ…പേ॰… ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി നിമിത്തകിത്തനേന സഹ സീമാസമ്മുതികമ്മവാചാ ദേസിതാ, തത്ഥ നിമിത്തകിത്തനം സീമാസമ്മുതികമ്മം ന ഹോതി, കമ്മവാചായേവ സീമാസമ്മുതികമ്മം ഹോതി, തഥാപി സീമാസമ്മുതികമ്മവാചായ ഉപചാരഭാവതോ സഹ നിമിത്തകിത്തനേന സീമാസമ്മുതികമ്മവാചാ ദേസിതാ. യഥാ ച ഉപസമ്പദാകമ്മവിധിം ദേസേന്തോ ‘‘പഠമം ഉപജ്ഝം ഗാഹാപേതബ്ബോ…പേ॰… ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി ഉപജ്ഝായഗാഹാപനാദിനാ സഹ ഉപസമ്പദാകമ്മം ദേസിതം, തത്ഥ ഉപജ്ഝായഗാഹാപനാദി ഉപസമ്പദാകമ്മം ന ഹോതി, ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മവാചായേവ ഉപസമ്പദാകമ്മം ഹോതി, തഥാപി ഉപസമ്പദാകമ്മസ്സ സമീപേ ഭൂതത്താ ഉപജ്ഝായഗാഹാപനാദിനാ സഹ ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മവാചാ ദേസിതാ, ഏവമേത്ഥ കഥിനദാനകമ്മവാചാ അത്ഥാരകിരിയാ ന ഹോതി, തഥാപി അത്ഥാരകിരിയായ ഉപചാരഭൂതത്താ കഥിനദാനഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായ സഹ കഥിനത്ഥാരകിരിയാ ദേസിതാ, തസ്മാ കഥിനദാനകമ്മവാചാ അത്ഥാരകിരിയായം ന പവിസതീതി ദട്ഠബ്ബം.
Tatrevaṃ vicāraṇā kātabbā – atthārakiriyāya visuṃ anāgatāya sati ‘‘sabbo vidhi atthārakiriyāyaṃ pavisatī’’ti vattabbaṃ bhaveyya, atha ca pana mahāvaggapāḷiyañca parivārapāḷiyañca atthārakiriyā visuṃ āgatāyeva, tasmā ñattisaṅkhātā kathinadānakammavācā atthārakiriyāyaṃ na pavisati, kevalaṃ atthārakiriyāya upacārabhūtattā pana tato paṭṭhāya anukkamena vuttaṃ. Yathā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sīmaṃ sammannitu’’nti sīmāsammutiṃ anujānitvā ‘‘evañca pana, bhikkhave, sammannitabbā’’ti sīmāsammutividhiṃ dassento ‘‘paṭhamaṃ nimittā kittetabbā…pe… evametaṃ dhārayāmī’’ti nimittakittanena saha sīmāsammutikammavācā desitā, tattha nimittakittanaṃ sīmāsammutikammaṃ na hoti, kammavācāyeva sīmāsammutikammaṃ hoti, tathāpi sīmāsammutikammavācāya upacārabhāvato saha nimittakittanena sīmāsammutikammavācā desitā. Yathā ca upasampadākammavidhiṃ desento ‘‘paṭhamaṃ upajjhaṃ gāhāpetabbo…pe… evametaṃ dhārayāmī’’ti upajjhāyagāhāpanādinā saha upasampadākammaṃ desitaṃ, tattha upajjhāyagāhāpanādi upasampadākammaṃ na hoti, ñatticatutthakammavācāyeva upasampadākammaṃ hoti, tathāpi upasampadākammassa samīpe bhūtattā upajjhāyagāhāpanādinā saha ñatticatutthakammavācā desitā, evamettha kathinadānakammavācā atthārakiriyā na hoti, tathāpi atthārakiriyāya upacārabhūtattā kathinadānañattidutiyakammavācāya saha kathinatthārakiriyā desitā, tasmā kathinadānakammavācā atthārakiriyāyaṃ na pavisatīti daṭṭhabbaṃ.
അഥ വാ ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചാ ച അത്ഥാരോ ചാതി ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ അതുല്യകിരിയാ അതുല്യകത്താരോ അതുല്യകമ്മാ അതുല്യകാലാ ച ഹോന്തി, തേന വിഞ്ഞായതി ‘‘ഭാസന്തരേസു ഞത്തീതി വുത്താ ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചാ അത്ഥാരകിരിയായം ന പവിസതീ’’തി. തത്ഥ കഥം അതുല്യകിരിയാ ഹോന്തി? കമ്മവാചാ ദാനകിരിയാ ഹോതി, അത്ഥാരോ പന്നരസധമ്മാനം കാരണഭൂതാ അത്ഥാരകിരിയാ, ഏവം അതുല്യകിരിയാ. കഥം അതുല്യകത്താരോതി? കമ്മവാചായ കത്താ സങ്ഘോ ഹോതി, അത്ഥാരസ്സ കത്താ പുഗ്ഗലോ, ഏവം അതുല്യകത്താരോ ഹോന്തി. കഥം അതുല്യകമ്മാ ഹോന്തി? കമ്മവാചായ കമ്മം കഥിനദുസ്സം ഹോതി, അത്ഥാരസ്സ കമ്മം കഥിനസങ്ഖാതാ സമൂഹപഞ്ഞത്തി, ഏവം അതുല്യകമ്മാ ഹോന്തി. കഥം അതുല്യകാലാ ഹോന്തി? കഥിനദാനകമ്മവാചാ പുബ്ബകരണപച്ചുദ്ധാരഅധിട്ഠാനാനം പുബ്ബേ ഹോതി, അത്ഥാരോ തേസം പച്ഛാ, ഏവം അതുല്യകാലാ ഹോന്തീതി. അഥ വാ അത്ഥാരോ ‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തിആദിനാ വചീഭേദസങ്ഖാതേന ഏകേന ധമ്മേന സങ്ഗഹിതോ, ന ഞത്തിഅനുസ്സാവനാദിനാ അനേകേഹി ധമ്മേഹി സങ്ഗഹിതോ. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരേ (പരി॰ ൪൦൮) ‘‘അത്ഥാരോ ഏകേന ധമ്മേന സങ്ഗഹിതോ വചീഭേദേനാ’’തി. ഇമിനാപി കാരണേന ജാനിതബ്ബം ‘‘ന ഞത്തി അത്ഥാരേ പവിട്ഠാ’’തി.
Atha vā ñattidutiyakammavācā ca atthāro cāti ime dve dhammā atulyakiriyā atulyakattāro atulyakammā atulyakālā ca honti, tena viññāyati ‘‘bhāsantaresu ñattīti vuttā ñattidutiyakammavācā atthārakiriyāyaṃ na pavisatī’’ti. Tattha kathaṃ atulyakiriyā honti? Kammavācā dānakiriyā hoti, atthāro pannarasadhammānaṃ kāraṇabhūtā atthārakiriyā, evaṃ atulyakiriyā. Kathaṃ atulyakattāroti? Kammavācāya kattā saṅgho hoti, atthārassa kattā puggalo, evaṃ atulyakattāro honti. Kathaṃ atulyakammā honti? Kammavācāya kammaṃ kathinadussaṃ hoti, atthārassa kammaṃ kathinasaṅkhātā samūhapaññatti, evaṃ atulyakammā honti. Kathaṃ atulyakālā honti? Kathinadānakammavācā pubbakaraṇapaccuddhāraadhiṭṭhānānaṃ pubbe hoti, atthāro tesaṃ pacchā, evaṃ atulyakālā hontīti. Atha vā atthāro ‘‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’tiādinā vacībhedasaṅkhātena ekena dhammena saṅgahito, na ñattianussāvanādinā anekehi dhammehi saṅgahito. Vuttañhetaṃ parivāre (pari. 408) ‘‘atthāro ekena dhammena saṅgahito vacībhedenā’’ti. Imināpi kāraṇena jānitabbaṃ ‘‘na ñatti atthāre paviṭṭhā’’ti.
അഞ്ഞേ പന ആചരിയാ ഏവം വദന്തി – ‘‘കഥിനത്ഥാരം കേ ലഭന്തി, കേ ന ലഭന്തീതി? ഗണനവസേന താവ പച്ഛിമകോടിയാ പഞ്ച ജനാ ലഭന്തി, ഉദ്ധം സതസഹസ്സമ്പി, പഞ്ചന്നം ഹേട്ഠാ ന ലഭന്തീ’’തി അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) ആഗതത്താ ‘‘ഹേട്ഠിമന്തതോ പഞ്ച ഭിക്ഖൂ കഥിനത്ഥാരം ലഭന്തി, തതോ അപ്പകതരാ ന ലഭന്തീ’’തി വിഞ്ഞായതി. ‘‘പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീതി പച്ഛിമകോടിയാ ചത്താരോ കഥിനദുസ്സസ്സ ദായകാ, ഏകോ പടിഗ്ഗാഹകോതി പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീ’’തി കങ്ഖാവിതരണീടീകായം (കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ആഗതത്താ തസ്മിം വാക്യേ ‘‘വട്ടതീ’’തി കിരിയായ കത്താ ‘‘സോ കഥിനത്ഥാരോ’’തി വുച്ചതി, തസ്മാ അത്ഥാരോതി ഇമിനാ ‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തി വുത്തഅത്ഥരണകിരിയാ ന അധിപ്പേതാ, ചതൂഹി ഭിക്ഖൂഹി അത്ഥാരകസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഞത്തിയാ ദാനം അധിപ്പേതന്തി വിഞ്ഞായതി. ‘‘കഥിനത്ഥാരം കേ ലഭന്തി…പേ॰… ഉദ്ധം സതസഹസ്സന്തി ഇദം അത്ഥാരകസ്സ ഭിക്ഖുനോ സങ്ഘസ്സ കഥിനദുസ്സദാനകമ്മം സന്ധായ വുത്ത’’ന്തി വിനയവിനിച്ഛയടീകായം വുത്തം. തസ്മിമ്പി പാഠേ ഞത്തിയാ ദിന്നംയേവ സന്ധായ ‘‘പഞ്ച ജനാ അത്ഥാരം ലഭന്തീ’’തി ഇദം വചനം അട്ഠകഥാചരിയേഹി വുത്തം, ‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തിആദി പുഗ്ഗലസ്സ അത്ഥരണം സന്ധായ ന വുത്തന്തി ടീകാചരിയസ്സ അധിപ്പായോ. ഏവം കങ്ഖാവിതരണീടീകാ-വിനയവിനിച്ഛയടീകാകാരകേഹി ആചരിയേഹി ‘‘ഞത്തിദുതിയകമ്മം അത്ഥാരോ നാമാ’’തി വിനിച്ഛിതത്താ ഉപചാരസീമായം കഥിനദാനഞത്തികമ്മവാചാകരണം യുത്തന്തി വിഞ്ഞായതീതി വദന്തി.
Aññe pana ācariyā evaṃ vadanti – ‘‘kathinatthāraṃ ke labhanti, ke na labhantīti? Gaṇanavasena tāva pacchimakoṭiyā pañca janā labhanti, uddhaṃ satasahassampi, pañcannaṃ heṭṭhā na labhantī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 306) āgatattā ‘‘heṭṭhimantato pañca bhikkhū kathinatthāraṃ labhanti, tato appakatarā na labhantī’’ti viññāyati. ‘‘Pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatīti pacchimakoṭiyā cattāro kathinadussassa dāyakā, eko paṭiggāhakoti pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatī’’ti kaṅkhāvitaraṇīṭīkāyaṃ (kaṅkhā. abhi. ṭī. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) āgatattā tasmiṃ vākye ‘‘vaṭṭatī’’ti kiriyāya kattā ‘‘so kathinatthāro’’ti vuccati, tasmā atthāroti iminā ‘‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’ti vuttaattharaṇakiriyā na adhippetā, catūhi bhikkhūhi atthārakassa bhikkhuno ñattiyā dānaṃ adhippetanti viññāyati. ‘‘Kathinatthāraṃ ke labhanti…pe… uddhaṃ satasahassanti idaṃ atthārakassa bhikkhuno saṅghassa kathinadussadānakammaṃ sandhāya vutta’’nti vinayavinicchayaṭīkāyaṃ vuttaṃ. Tasmimpi pāṭhe ñattiyā dinnaṃyeva sandhāya ‘‘pañca janā atthāraṃ labhantī’’ti idaṃ vacanaṃ aṭṭhakathācariyehi vuttaṃ, ‘‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’tiādi puggalassa attharaṇaṃ sandhāya na vuttanti ṭīkācariyassa adhippāyo. Evaṃ kaṅkhāvitaraṇīṭīkā-vinayavinicchayaṭīkākārakehi ācariyehi ‘‘ñattidutiyakammaṃ atthāro nāmā’’ti vinicchitattā upacārasīmāyaṃ kathinadānañattikammavācākaraṇaṃ yuttanti viññāyatīti vadanti.
തത്രേവം വിചാരണാ കാതബ്ബാ – ‘‘ഞത്തിദുതിയകമ്മംയേവ അത്ഥാരോ നാമാ’’തി ടീകാചരിയാ ന വദേയ്യും. വദേയ്യും ചേ, അട്ഠകഥായ വിരുദ്ധോ സിയാ. കഥം വിരുദ്ധോതി ചേ? ‘‘ഛിന്നവസ്സാ വാ പച്ഛിമികായ ഉപഗതാ വാ ന ലഭന്തി, അഞ്ഞസ്മിം വിഹാരേ വുത്ഥവസ്സാപി ന ലഭന്തീതി മഹാപച്ചരിയം വുത്ത’’ന്തി അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) ആഗതത്താ ‘‘തേ ഛിന്നവസ്സാദയോ കഥിനത്ഥാരം ന ലഭന്തീ’’തി വിഞ്ഞായതി. യദി ഞത്തിദുതിയകമ്മം അത്ഥാരോ നാമ സിയാ, ഏവം സതി തേ ഭിക്ഖൂ ഞത്തിദുതിയകമ്മേപി ഗണപൂരകഭാവേന അപ്പവിട്ഠാ സിയും. അഥ ച പന ‘‘പുരിമികായ ഉപഗതാനം പന സബ്ബേ ഗണപൂരകാ ഹോന്തീ’’തി അട്ഠകഥായ (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) വുത്തത്താ തേ ഞത്തിദുതിയകമ്മേ പവിട്ഠാവ ഹോന്തി, തസ്മാ അട്ഠകഥാചരിയോ പഞ്ചാനിസംസഹേതുഭൂതം ‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തിആദികം വചീഭേദംയേവ ‘‘അത്ഥാരോ’’തി വദതി, ന ഞത്തിദുതിയകമ്മം, തസ്മാ തേ ഛിന്നവസ്സാദയോ പഞ്ചാനിസംസഹേതുഭൂതം കഥിനത്ഥാരം ന ലഭന്തി, ഞത്തിദുതിയകമ്മേ പന ചതുവഗ്ഗസങ്ഘപൂരകഭാവം ലഭന്തീതി വിഞ്ഞായതി. പുനപി വുത്തം അട്ഠകഥായം ‘‘സചേ പുരിമികായ ഉപഗതാ ചത്താരോ വാ ഹോന്തി തയോ വാ ദ്വേ വാ ഏകോ വാ, ഇതരേ ഗണപൂരകേ കത്വാ കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബ’’ന്തി. ഏവം അലബ്ഭമാനകഥിനത്ഥാരേയേവ ഛിന്നവസ്സാദയോ ഗണപൂരകേ കത്വാ ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായ കഥിനദുസ്സം ദാപേത്വാ പുരിമികായ ഉപഗതേഹി കഥിനസ്സ അത്ഥരിതബ്ബഭാവതോ ‘‘ഞത്തിദുതിയകമ്മംയേവ അത്ഥാരോ നാമാതി ടീകാചരിയാ ന വദേയ്യു’’ന്തി അവചിമ്ഹാതി.
Tatrevaṃ vicāraṇā kātabbā – ‘‘ñattidutiyakammaṃyeva atthāro nāmā’’ti ṭīkācariyā na vadeyyuṃ. Vadeyyuṃ ce, aṭṭhakathāya viruddho siyā. Kathaṃ viruddhoti ce? ‘‘Chinnavassā vā pacchimikāya upagatā vā na labhanti, aññasmiṃ vihāre vutthavassāpi na labhantīti mahāpaccariyaṃ vutta’’nti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 306) āgatattā ‘‘te chinnavassādayo kathinatthāraṃ na labhantī’’ti viññāyati. Yadi ñattidutiyakammaṃ atthāro nāma siyā, evaṃ sati te bhikkhū ñattidutiyakammepi gaṇapūrakabhāvena appaviṭṭhā siyuṃ. Atha ca pana ‘‘purimikāya upagatānaṃ pana sabbe gaṇapūrakā hontī’’ti aṭṭhakathāya (mahāva. aṭṭha. 306) vuttattā te ñattidutiyakamme paviṭṭhāva honti, tasmā aṭṭhakathācariyo pañcānisaṃsahetubhūtaṃ ‘‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’tiādikaṃ vacībhedaṃyeva ‘‘atthāro’’ti vadati, na ñattidutiyakammaṃ, tasmā te chinnavassādayo pañcānisaṃsahetubhūtaṃ kathinatthāraṃ na labhanti, ñattidutiyakamme pana catuvaggasaṅghapūrakabhāvaṃ labhantīti viññāyati. Punapi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sace purimikāya upagatā cattāro vā honti tayo vā dve vā eko vā, itare gaṇapūrake katvā kathinaṃ attharitabba’’nti. Evaṃ alabbhamānakathinatthāreyeva chinnavassādayo gaṇapūrake katvā ñattidutiyakammavācāya kathinadussaṃ dāpetvā purimikāya upagatehi kathinassa attharitabbabhāvato ‘‘ñattidutiyakammaṃyeva atthāro nāmāti ṭīkācariyā na vadeyyu’’nti avacimhāti.
നനു ച ഭോ ഇമസ്മിമ്പി അട്ഠകഥാവചനേ ‘‘ഇതരേ ഗണപൂരകേ കത്വാ കഥിനം അത്ഥരിതബ്ബ’’ന്തി വചനേന ചതുവഗ്ഗസങ്ഘേന കത്തബ്ബം ഞത്തിദുതിയകമ്മംയേവ ‘‘അത്ഥാരോ’’തി വുത്തന്തി? ന, പുബ്ബാപരവിരോധതോ. പുബ്ബേ ഹി ഛിന്നവസ്സാദീനം കഥിനം അത്ഥരിതും അലബ്ഭമാനഭാവോ വുത്തോ, ഇധ ‘‘ഞത്തിദുതിയകമ്മം അത്ഥാരോ’’തി വുത്തേ തേസമ്പി ലബ്ഭമാനഭാവോ വുത്തോ ഭവേയ്യ, ന അട്ഠകഥാചരിയാ പുബ്ബാപരവിരുദ്ധം കഥേയ്യും, തസ്മാ ‘‘കത്വാ’’തി പദം ‘‘അത്ഥരിതബ്ബ’’ന്തി പദേന സമ്ബജ്ഝന്തേന സമാനകാലവിസേസനം അകത്വാ പുബ്ബകാലവിസേസനമേവ കത്വാ സമ്ബന്ധിതബ്ബം, ഏവം സതി പുബ്ബവചനേനാപരവചനം ഗങ്ഗോദകേന യമുനോദകം വിയ സംസന്ദതി, പച്ഛാപി ച ‘‘കമ്മവാചം സാവേത്വാ കഥിനം അത്ഥരാപേത്വാ ദാനഞ്ച ഭുഞ്ജിത്വാ ഗമിസ്സന്തീ’’തി വിസും കമ്മവാചാസാവനം വിസും കഥിനത്ഥരണം പുബ്ബാപരാനുക്കമതോ വുത്തം , തസ്മാ ഞത്തിദുതിയകമ്മം അത്ഥാരോ നാമ ന ഹോതി, കേവലം അത്ഥാരസ്സ കാരണമേവ ഉപചാരമേവ ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബം. കിഞ്ച ഭിയ്യോ – ‘‘ന സങ്ഘോ കഥിനം അത്ഥരതി, ന ഗണോ കഥിനം അത്ഥരതി, പുഗ്ഗലോ കഥിനം അത്ഥരതീ’’തി പരിവാരവചനേന (പരി॰ ൪൧൪) അയമത്ഥോ ജാനിതബ്ബോതി.
Nanu ca bho imasmimpi aṭṭhakathāvacane ‘‘itare gaṇapūrake katvā kathinaṃ attharitabba’’nti vacanena catuvaggasaṅghena kattabbaṃ ñattidutiyakammaṃyeva ‘‘atthāro’’ti vuttanti? Na, pubbāparavirodhato. Pubbe hi chinnavassādīnaṃ kathinaṃ attharituṃ alabbhamānabhāvo vutto, idha ‘‘ñattidutiyakammaṃ atthāro’’ti vutte tesampi labbhamānabhāvo vutto bhaveyya, na aṭṭhakathācariyā pubbāparaviruddhaṃ katheyyuṃ, tasmā ‘‘katvā’’ti padaṃ ‘‘attharitabba’’nti padena sambajjhantena samānakālavisesanaṃ akatvā pubbakālavisesanameva katvā sambandhitabbaṃ, evaṃ sati pubbavacanenāparavacanaṃ gaṅgodakena yamunodakaṃ viya saṃsandati, pacchāpi ca ‘‘kammavācaṃ sāvetvā kathinaṃ attharāpetvā dānañca bhuñjitvā gamissantī’’ti visuṃ kammavācāsāvanaṃ visuṃ kathinattharaṇaṃ pubbāparānukkamato vuttaṃ , tasmā ñattidutiyakammaṃ atthāro nāma na hoti, kevalaṃ atthārassa kāraṇameva upacārameva hotīti daṭṭhabbaṃ. Kiñca bhiyyo – ‘‘na saṅgho kathinaṃ attharati, na gaṇo kathinaṃ attharati, puggalo kathinaṃ attharatī’’ti parivāravacanena (pari. 414) ayamattho jānitabboti.
യദി ഏവം കങ്ഖാവിതരണീടീകാ-വിനയവിനിച്ഛയടീകാസു ആഗതപാഠാനം അധിപ്പായോ കഥം ഭാസിതബ്ബോ ഭവേയ്യ. നനു കങ്ഖാവിതരണീടീകായം ‘‘വട്ടതീ’’തി ഇമിസ്സാ കിരിയായ കത്താ ‘‘സോ കഥിനത്ഥാരോ’’തി വുത്തോ, വിനയവിനിച്ഛയടീകായഞ്ച ‘‘കഥിനദുസ്സദാനകമ്മ’’ന്തി പദം ‘‘സന്ധായാ’’തി കിരിയായ കമ്മം, കഥിനത്ഥാരോ…പേ॰… ഇദം ‘‘വുത്ത’’ന്തി കിരിയായ കമ്മം ഹോതി. ഏവം ടീകാസു നീതത്ഥതോ ആഗതപാഠേസു സന്തേസു ‘‘ഞത്തിദുതിയകമ്മംയേവ അത്ഥാരോ നാമാതി ടീകാചരിയാ ന വദേയ്യു’’ന്തി ന വത്തബ്ബന്തി? യേനാകാരേന അട്ഠകഥാവചനേന ടീകാവചനഞ്ച പുബ്ബാപരഅട്ഠകഥാവചനഞ്ച അവിരുദ്ധം ഭവേയ്യ, തേനാകാരേന ടീകാപാഠാനം അധിപ്പായോ ഗഹേതബ്ബോ. കഥം? കങ്ഖാവിതരണീഅട്ഠകഥായം (കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘സോ സബ്ബന്തിമേന പരിച്ഛേദേന പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീ’’തി ആഗതോ, തസ്മിം അട്ഠകഥാവചനേ ചോദകേന ചോദേതബ്ബസ്സ അത്ഥിതായ തം പരിഹരിതും ‘‘പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീതി പച്ഛിമകോടിയാ ചത്താരോ കഥിനദുസ്സസ്സ ദായകാ, ഏകോ പടിഗ്ഗാഹകോതി പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീ’’തി പാഠോ ടീകാചരിയേന വുത്തോ, കഥം ചോദേതബ്ബം അത്ഥീതി? ഭോ അട്ഠകഥാചരിയ ‘‘സോ സബ്ബന്തിമേന പരിച്ഛേദേന പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീ’’തി വുത്തോ, ഏവം സതി പഞ്ചന്നം കഥിനത്ഥാരകാനം ഏവ സോ കഥിനത്ഥാരോ വട്ടതി, ന ഏകദ്വിതിചതുപുഗ്ഗലാനന്തി അത്ഥോ ആപജ്ജതി, ഏവം സതി ‘‘ന സങ്ഘോ കഥിനം അത്ഥരതി, ന ഗണോ കഥിനം അത്ഥരതി, പുഗ്ഗലോ കഥിനം അത്ഥരതീ’’തി ആഗതപാളിയാ വിരുജ്ഝനതോ ആഗമവിരോധോ ആപജ്ജതി, തം ചോദനം പരിഹരന്തോ ‘‘പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീതി പച്ഛിമകോടിയാ ചത്താരോ കഥിനദുസ്സസ്സ ദായകാ, ഏകോ പടിഗ്ഗാഹകോതി പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീ’’തി പാഠോ ടീകാചരിയേന വുത്തോ. തത്ഥായമധിപ്പായോ – ഭോ ചോദകാചരിയ അട്ഠകഥാചരിയേന കഥിനത്ഥാരകാലേ പഞ്ചന്നം അത്ഥാരകാനം ഭിക്ഖൂനം വസേന ‘‘സോ സബ്ബന്തിമേന പരിച്ഛേദേന പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീ’’തി പാഠോ ന വുത്തോ, അഥ ഖോ സങ്ഘേന അത്ഥാരകസ്സ കഥിനദുസ്സദാനകാലേ പച്ഛിമകോടിയാ ചത്താരോ കഥിനദുസ്സസ്സ ദായകാ, ഏകോ പടിഗ്ഗാഹകോതി പഞ്ചന്നം ദായകപടിഗ്ഗാഹകപുഗ്ഗലാനം അത്ഥിതായ സോ പച്ഛാ കത്തബ്ബോ അത്ഥാരോ വട്ടതി, കാരണസമ്പത്തിയാ ഫലസമ്പത്തി ഹോതി, തസ്മാ തസ്മിം അട്ഠകഥാവചനേ ആഗമവിരോധോ നാപജ്ജതീതി.
Yadi evaṃ kaṅkhāvitaraṇīṭīkā-vinayavinicchayaṭīkāsu āgatapāṭhānaṃ adhippāyo kathaṃ bhāsitabbo bhaveyya. Nanu kaṅkhāvitaraṇīṭīkāyaṃ ‘‘vaṭṭatī’’ti imissā kiriyāya kattā ‘‘so kathinatthāro’’ti vutto, vinayavinicchayaṭīkāyañca ‘‘kathinadussadānakamma’’nti padaṃ ‘‘sandhāyā’’ti kiriyāya kammaṃ, kathinatthāro…pe… idaṃ ‘‘vutta’’nti kiriyāya kammaṃ hoti. Evaṃ ṭīkāsu nītatthato āgatapāṭhesu santesu ‘‘ñattidutiyakammaṃyeva atthāro nāmāti ṭīkācariyā na vadeyyu’’nti na vattabbanti? Yenākārena aṭṭhakathāvacanena ṭīkāvacanañca pubbāparaaṭṭhakathāvacanañca aviruddhaṃ bhaveyya, tenākārena ṭīkāpāṭhānaṃ adhippāyo gahetabbo. Kathaṃ? Kaṅkhāvitaraṇīaṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘so sabbantimena paricchedena pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatī’’ti āgato, tasmiṃ aṭṭhakathāvacane codakena codetabbassa atthitāya taṃ pariharituṃ ‘‘pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatīti pacchimakoṭiyā cattāro kathinadussassa dāyakā, eko paṭiggāhakoti pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatī’’ti pāṭho ṭīkācariyena vutto, kathaṃ codetabbaṃ atthīti? Bho aṭṭhakathācariya ‘‘so sabbantimena paricchedena pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatī’’ti vutto, evaṃ sati pañcannaṃ kathinatthārakānaṃ eva so kathinatthāro vaṭṭati, na ekadviticatupuggalānanti attho āpajjati, evaṃ sati ‘‘na saṅgho kathinaṃ attharati, na gaṇo kathinaṃ attharati, puggalo kathinaṃ attharatī’’ti āgatapāḷiyā virujjhanato āgamavirodho āpajjati, taṃ codanaṃ pariharanto ‘‘pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatīti pacchimakoṭiyā cattāro kathinadussassa dāyakā, eko paṭiggāhakoti pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatī’’ti pāṭho ṭīkācariyena vutto. Tatthāyamadhippāyo – bho codakācariya aṭṭhakathācariyena kathinatthārakāle pañcannaṃ atthārakānaṃ bhikkhūnaṃ vasena ‘‘so sabbantimena paricchedena pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatī’’ti pāṭho na vutto, atha kho saṅghena atthārakassa kathinadussadānakāle pacchimakoṭiyā cattāro kathinadussassa dāyakā, eko paṭiggāhakoti pañcannaṃ dāyakapaṭiggāhakapuggalānaṃ atthitāya so pacchā kattabbo atthāro vaṭṭati, kāraṇasampattiyā phalasampatti hoti, tasmā tasmiṃ aṭṭhakathāvacane āgamavirodho nāpajjatīti.
വിനയവിനിച്ഛയടീകായമ്പി ‘‘കഥിനത്ഥാരം കേ ലഭന്തി, കേ ന ലഭന്തീതി? ഗണനവസേന താവ പച്ഛിമകോടിയാ പഞ്ച ജനാ ലഭന്തി, ഉദ്ധം സതസഹസ്സമ്പി, പഞ്ചന്നം ഹേട്ഠാ ന ലഭന്തീ’’തി അട്ഠകഥാവചനേ പരേഹി പുച്ഛിതബ്ബസ്സ അത്ഥിതായ തം പുച്ഛം വിസ്സജ്ജേതും ‘‘ഇദം അത്ഥാരകസ്സ ഭിക്ഖുനോ സങ്ഘസ്സ കഥിനദുസ്സദാനകമ്മം സന്ധായ വുത്ത’’ന്തി പാഠോ ടീകാചരിയേന വുത്തോ. കഥം പുച്ഛിതബ്ബന്തി ചേ? ഭോ അട്ഠകഥാചരിയ ‘‘ഹേട്ഠിമകോടിയാ പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീ’’തി ഇദം വചനം കിം പഞ്ചാനിസംസസ്സ കാരണഭൂതം ‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തിആദിഅത്ഥാരകിരിയം സന്ധായ വുത്തം, ഉദാഹു അത്ഥാരസ്സ കാരണഭൂതം കഥിനദുസ്സദാനകമ്മന്തി. കഥം വിസ്സജ്ജനാതി? ഭോ ഭദ്രമുഖ ‘‘ഹേട്ഠിമകോടിയാ പഞ്ചന്നം ജനാനം വട്ടതീ’’തി ഇദം പഞ്ചാനിസംസസ്സ കാരണഭൂതം ‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തിആദികം അത്ഥാരകിരിയം സന്ധായ അട്ഠകഥാചരിയേന ന വുത്തം, അഥ ഖോ അത്ഥാരസ്സ കാരണഭൂതം കഥിനദാനകമ്മം സന്ധായ വുത്തന്തി . തത്രായമധിപ്പായോ – സങ്ഘേന അത്ഥാരകസ്സ ദിന്നദുസ്സേന ഏവ കഥിനത്ഥാരോ സമ്ഭവതി, ന ഠിതികായ ലദ്ധചീവരേന വാ പുഗ്ഗലികചീവരേന വാ സമ്ഭവതി, തഞ്ച കഥിനദുസ്സദാനകമ്മം ചത്താരോ കഥിനദുസ്സദായകാ, ഏകോ പടിഗ്ഗാഹകോതി പഞ്ചസു ഭിക്ഖൂസു വിജ്ജമാനേസുയേവ സമ്പജ്ജതി, ന തതോ ഊനേസൂതി പച്ഛിമകോടിയാ പഞ്ചന്നം വട്ടതി, കാരണസിദ്ധിയാ ഫലസിദ്ധി ഹോതി, തേനേവ ച കാരണേന ‘‘കഥിനദുസ്സദാനകമ്മം വുത്ത’’ന്തി മുഖ്യവസേന അവത്വാ ‘‘സന്ധായ വുത്ത’’ന്തി ഉപചാരവസേനാഹ. ഏവം വുത്തേയേവ അട്ഠകഥാവചനസ്സ പുബ്ബാപരവിരോധോ നത്ഥി, അട്ഠകഥാവചനേന ച ടീകാവചനം വിരുദ്ധം ന ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബം, ‘‘അപലോകനാദിസങ്ഘകമ്മകരണത്ഥം ബദ്ധസീമാ ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതാ’’തി ഇമിനാ വിനയലക്ഖണേന ച സമേതി.
Vinayavinicchayaṭīkāyampi ‘‘kathinatthāraṃ ke labhanti, ke na labhantīti? Gaṇanavasena tāva pacchimakoṭiyā pañca janā labhanti, uddhaṃ satasahassampi, pañcannaṃ heṭṭhā na labhantī’’ti aṭṭhakathāvacane parehi pucchitabbassa atthitāya taṃ pucchaṃ vissajjetuṃ ‘‘idaṃ atthārakassa bhikkhuno saṅghassa kathinadussadānakammaṃ sandhāya vutta’’nti pāṭho ṭīkācariyena vutto. Kathaṃ pucchitabbanti ce? Bho aṭṭhakathācariya ‘‘heṭṭhimakoṭiyā pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ vacanaṃ kiṃ pañcānisaṃsassa kāraṇabhūtaṃ ‘‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’tiādiatthārakiriyaṃ sandhāya vuttaṃ, udāhu atthārassa kāraṇabhūtaṃ kathinadussadānakammanti. Kathaṃ vissajjanāti? Bho bhadramukha ‘‘heṭṭhimakoṭiyā pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ pañcānisaṃsassa kāraṇabhūtaṃ ‘‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’tiādikaṃ atthārakiriyaṃ sandhāya aṭṭhakathācariyena na vuttaṃ, atha kho atthārassa kāraṇabhūtaṃ kathinadānakammaṃ sandhāya vuttanti . Tatrāyamadhippāyo – saṅghena atthārakassa dinnadussena eva kathinatthāro sambhavati, na ṭhitikāya laddhacīvarena vā puggalikacīvarena vā sambhavati, tañca kathinadussadānakammaṃ cattāro kathinadussadāyakā, eko paṭiggāhakoti pañcasu bhikkhūsu vijjamānesuyeva sampajjati, na tato ūnesūti pacchimakoṭiyā pañcannaṃ vaṭṭati, kāraṇasiddhiyā phalasiddhi hoti, teneva ca kāraṇena ‘‘kathinadussadānakammaṃ vutta’’nti mukhyavasena avatvā ‘‘sandhāya vutta’’nti upacāravasenāha. Evaṃ vutteyeva aṭṭhakathāvacanassa pubbāparavirodho natthi, aṭṭhakathāvacanena ca ṭīkāvacanaṃ viruddhaṃ na hotīti daṭṭhabbaṃ, ‘‘apalokanādisaṅghakammakaraṇatthaṃ baddhasīmā bhagavatā anuññātā’’ti iminā vinayalakkhaṇena ca sameti.
‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തിആദികാ പന അത്ഥാരകിരിയാ അപലോകനാദീസു ചതൂസു സങ്ഘകമ്മേസു അപ്പവിട്ഠാ, അധിട്ഠാനാദയോ വിയ പഞ്ചാനിസംസലാഭകാരണഭൂതാ പുഗ്ഗലകിരിയാവ ഹോതീതി വസ്സൂപനായികഖേത്തഭൂതായ അന്തോഉപചാരസീമായ കാതബ്ബാ, തസ്മാ അന്തോഉപചാരസീമായം ബദ്ധസീമായ അവിജ്ജമാനായ ബഹിഉപചാരസീമായം ബദ്ധസീമം വാ ഉദകുക്ഖേപസത്തബ്ഭന്തരലഭമാനട്ഠാനം വാ ഗന്ത്വാ ഞത്തിദുതിയകമ്മേന കഥിനദുസ്സം ദാപേത്വാ പുന വിഹാരം ആഗന്ത്വാ അന്തോഉപചാരസീമായമേവ കഥിനത്ഥരണം പുബ്ബാചരിയേഹി കതം, തം സുകതമേവ ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബം. ഏവം അഗ്ഗഹേത്വാ സുദ്ധഉപചാരസീമായമേവ ഞത്തിദുതിയകമ്മം കാതബ്ബന്തി ഗയ്ഹമാനേ സതി തേസം ആയസ്മന്താനം ദിട്ഠാനുഗതിം ആപജ്ജമാനാ സിസ്സാനുസിസ്സാ ധുവവാസത്ഥായ വിഹാരദാനാദിഅപലോകനകമ്മം വാ ഉപോസഥപവാരണാദിഞത്തികമ്മം വാ സീമാസമ്മന്നനാദിഞത്തിദുതിയകമ്മം വാ ഉപസമ്പദാദിഞത്തിചതുത്ഥകമ്മം വാ ഉപചാരസീമായമേവ കരേയ്യും, ഏവം കരോന്താ ഭഗവതോ സാസനേ മഹന്തം ജടം മഹന്തം ഗുമ്ബം മഹന്തം വിസമം കരേയ്യും, തസ്മാ തമകരണത്ഥം യുത്തിതോ ച ആഗമതോ ച അനേകാനി കാരണാനി ആഹരിത്വാ കഥയിമ്ഹാതി.
‘‘Imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’tiādikā pana atthārakiriyā apalokanādīsu catūsu saṅghakammesu appaviṭṭhā, adhiṭṭhānādayo viya pañcānisaṃsalābhakāraṇabhūtā puggalakiriyāva hotīti vassūpanāyikakhettabhūtāya antoupacārasīmāya kātabbā, tasmā antoupacārasīmāyaṃ baddhasīmāya avijjamānāya bahiupacārasīmāyaṃ baddhasīmaṃ vā udakukkhepasattabbhantaralabhamānaṭṭhānaṃ vā gantvā ñattidutiyakammena kathinadussaṃ dāpetvā puna vihāraṃ āgantvā antoupacārasīmāyameva kathinattharaṇaṃ pubbācariyehi kataṃ, taṃ sukatameva hotīti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ aggahetvā suddhaupacārasīmāyameva ñattidutiyakammaṃ kātabbanti gayhamāne sati tesaṃ āyasmantānaṃ diṭṭhānugatiṃ āpajjamānā sissānusissā dhuvavāsatthāya vihāradānādiapalokanakammaṃ vā uposathapavāraṇādiñattikammaṃ vā sīmāsammannanādiñattidutiyakammaṃ vā upasampadādiñatticatutthakammaṃ vā upacārasīmāyameva kareyyuṃ, evaṃ karontā bhagavato sāsane mahantaṃ jaṭaṃ mahantaṃ gumbaṃ mahantaṃ visamaṃ kareyyuṃ, tasmā tamakaraṇatthaṃ yuttito ca āgamato ca anekāni kāraṇāni āharitvā kathayimhāti.
സാസനേ ഗാരവം കത്വാ, സദ്ധമ്മസ്സാനുലോമതോ;
Sāsane gāravaṃ katvā, saddhammassānulomato;
മയാ കതം വിനിച്ഛയം, സമ്മാ ചിന്തേന്തു സാധവോ.
Mayā kataṃ vinicchayaṃ, sammā cintentu sādhavo.
പുനപ്പുനം വിചിന്തേത്വാ, യുത്തം ചേ ഹോതി ഗണ്ഹന്തു;
Punappunaṃ vicintetvā, yuttaṃ ce hoti gaṇhantu;
നോ ചേ യുത്തം മാ ഗണ്ഹന്തു, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാവകാതി.
No ce yuttaṃ mā gaṇhantu, sammāsambuddhasāvakāti.
ഇതോ പരാനിപി കാരണസാധകാനി ആഹരന്തി ആചരിയാ, തേസം പടിവചനേന അതിവിത്ഥാരോ ഭവിസ്സതി, ഉപചാരസീമായ ചതുന്നം സങ്ഘകമ്മാനം കതട്ഠാനഭാവോ പുബ്ബേ വുത്തോവ, തസ്മാ തം വചനം മനസി കത്വാ സംസയം അകത്വാ ധാരേതബ്ബോതി.
Ito parānipi kāraṇasādhakāni āharanti ācariyā, tesaṃ paṭivacanena ativitthāro bhavissati, upacārasīmāya catunnaṃ saṅghakammānaṃ kataṭṭhānabhāvo pubbe vuttova, tasmā taṃ vacanaṃ manasi katvā saṃsayaṃ akatvā dhāretabboti.
‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തി വാചാ ഭിന്ദിതബ്ബാതി കിം ഏത്തകേന വചീഭേദേന കഥിനം അത്ഥതം ഹോതി, ഉദാഹു അഞ്ഞോ കോചി കായവികാരോ കാതബ്ബോ? ന കാതബ്ബോ. ഏത്തകേനേവ ഹി വചീഭേദേന അത്ഥതം ഹോതി, കഥിനം. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരേ (പരി॰ ൪൦൮) ‘‘അത്ഥാരോ ഏകേന ധമ്മേന സങ്ഗഹിതോ വചീഭേദേനാ’’തി.
‘‘Imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’ti vācā bhinditabbāti kiṃ ettakena vacībhedena kathinaṃ atthataṃ hoti, udāhu añño koci kāyavikāro kātabbo? Na kātabbo. Ettakeneva hi vacībhedena atthataṃ hoti, kathinaṃ. Vuttañhetaṃ parivāre (pari. 408) ‘‘atthāro ekena dhammena saṅgahito vacībhedenā’’ti.
ഏവം കഥിനത്ഥാരം ദസ്സേത്വാ അനുമോദാപനഅനുമോദനേ ദസ്സേന്തോ ‘‘തേന കഥിനത്ഥാരകേനാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ യേന ഭിക്ഖുനാ ‘‘ഇമായ സങ്ഘാടിയാ കഥിനം അത്ഥരാമീ’’തിആദിനാ വചീഭേദേന കഥിനം അത്ഥതം, തേന ‘‘കഥിനസ്സ അത്ഥാരാ പന്നരസ ധമ്മാ ജായന്തീ’’തി പരിവാരേ (പരി॰ ൪൦൩) ആഗതത്താ കഥിനത്ഥാരേന സഹേവ പഞ്ച ആനിസംസാ ആഗതാ, അഥ കസ്മാ സങ്ഘം അനുമോദാപേതീതി? കിഞ്ചാപി അത്ഥാരകസ്സ ഭിക്ഖുനോ പഞ്ച ആനിസംസാ ആഗതാ, സങ്ഘസ്സ പന അനാഗതാ, തസ്മാ സങ്ഘസ്സ ച ആഗമനത്ഥം സങ്ഘം അനുമോദാപേതി, സങ്ഘോ ച അനുമോദനം കരോതി, ഏവം കതേ ഉഭിന്നമ്പി ആനിസംസാ ആഗതാ ഹോന്തി. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരേ (പരി॰ ൪൦൩) ‘‘ദ്വിന്നം പുഗ്ഗലാനം അത്ഥതം ഹോതി കഥിനം അത്ഥാരകസ്സ ച അനുമോദകസ്സ ചാ’’തി. ഏത്ഥ ച കഥിനത്ഥാരകഭിക്ഖുതോ വുഡ്ഢതരോ ഭിക്ഖു തസ്മിം സങ്ഘേ അത്ഥി, ഇധ വുത്തനയേന അത്ഥാരകേന ‘‘ഭന്തേ’’തി വത്തബ്ബം, അനുമോദകേന ‘‘ആവുസോ’’തി. യദി പന കഥിനത്ഥാരകോ ഭിക്ഖു സബ്ബേസം വുഡ്ഢതരോ ഹോതി, തേന ‘‘ആവുസോ’’തി വത്തബ്ബം, ഇതരേഹി ‘‘ഭന്തേ’’തി, ഏവം സേസനയദ്വയേപി. ഏവം സബ്ബേസം അത്ഥതം ഹോതി കഥിനന്തി. ഇമേസു പന സങ്ഘപുഗ്ഗലേസു യേ തസ്മിം വിഹാരേ പുരിമികായ വസ്സം ഉപഗന്ത്വാ പഠമപവാരണായ പവാരിതാ, തേയേവ അനുമോദിതും ലഭന്തി, ഛിന്നവസ്സാ വാ പച്ഛിമികായ ഉപഗതാ വാ അഞ്ഞസ്മിം വിഹാരേ വുത്ഥവസ്സാ വാ ന ലഭന്തി, അനനുമോദന്താപി ആനിസംസം ന ലഭന്തി.
Evaṃ kathinatthāraṃ dassetvā anumodāpanaanumodane dassento ‘‘tena kathinatthārakenā’’tiādimāha. Tattha yena bhikkhunā ‘‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’’tiādinā vacībhedena kathinaṃ atthataṃ, tena ‘‘kathinassa atthārā pannarasa dhammā jāyantī’’ti parivāre (pari. 403) āgatattā kathinatthārena saheva pañca ānisaṃsā āgatā, atha kasmā saṅghaṃ anumodāpetīti? Kiñcāpi atthārakassa bhikkhuno pañca ānisaṃsā āgatā, saṅghassa pana anāgatā, tasmā saṅghassa ca āgamanatthaṃ saṅghaṃ anumodāpeti, saṅgho ca anumodanaṃ karoti, evaṃ kate ubhinnampi ānisaṃsā āgatā honti. Vuttañhetaṃ parivāre (pari. 403) ‘‘dvinnaṃ puggalānaṃ atthataṃ hoti kathinaṃ atthārakassa ca anumodakassa cā’’ti. Ettha ca kathinatthārakabhikkhuto vuḍḍhataro bhikkhu tasmiṃ saṅghe atthi, idha vuttanayena atthārakena ‘‘bhante’’ti vattabbaṃ, anumodakena ‘‘āvuso’’ti. Yadi pana kathinatthārako bhikkhu sabbesaṃ vuḍḍhataro hoti, tena ‘‘āvuso’’ti vattabbaṃ, itarehi ‘‘bhante’’ti, evaṃ sesanayadvayepi. Evaṃ sabbesaṃ atthataṃ hoti kathinanti. Imesu pana saṅghapuggalesu ye tasmiṃ vihāre purimikāya vassaṃ upagantvā paṭhamapavāraṇāya pavāritā, teyeva anumodituṃ labhanti, chinnavassā vā pacchimikāya upagatā vā aññasmiṃ vihāre vutthavassā vā na labhanti, ananumodantāpi ānisaṃsaṃ na labhanti.
ഏവം കഥിനത്ഥാരം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി ചീവരവിഭാഗം ദസ്സേതും ‘‘ഏവം അത്ഥതേ പന കഥിനേ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ സചേ കഥിനചീവരേന സദ്ധിം ആഭതം ആനിസംസന്തി ഇമിനാ ഏകം അത്ഥതചീവരമേവ കഥിനചീവരം നാമ, തതോ അഞ്ഞം തേന സദ്ധിം ആഭതം സബ്ബം ചീവരം കഥിനാനിസംസചീവരം നാമാതി ദസ്സേതി. വക്ഖതി ഹി ‘‘അവസേസകഥിനാനിസംസേ ബലവവത്ഥാനീ’’തിആദി. തേന ഞായതി ‘‘വത്ഥമേവ ഇധ ആനിസംസോ നാമ, ന അഗ്ഘോ, കഥിനസാടകേന സദ്ധിം ആഭതാനം അഞ്ഞസാടകാനം ബഹുലവസേന അത്ഥരിതബ്ബം, ന കഥിനസാടകസ്സ മഹഗ്ഘവസേനാ’’തി. ഭിക്ഖുസങ്ഘോ അനിസ്സരോ, അത്ഥതകഥിനോ ഭിക്ഖുയേവ ഇസ്സരോ. കസ്മാ? ദായകേഹി വിചാരിതത്താ. ഭിക്ഖുസങ്ഘോ ഇസ്സരോ, കസ്മാ? ദായകേഹി അവിചാരിതത്താ, മൂലകഥിനസ്സ ച സങ്ഘേ ദിന്നത്താ. അവസേസകഥിനാനിസംസേതി തസ്സ ദിന്നവത്ഥേഹി അവസേസകഥിനാനിസംസവത്ഥേ. ബലവവത്ഥാനീതി അത്ഥരിതബ്ബകഥിനസാടകംയേവ അഹതം വാ അഹതകപ്പം വാ ദാതും വട്ടതി, ആനിസംസചീവരം പന യഥാസത്തി യഥാബലം പുരാണം വാ അഭിനവം വാ ദുബ്ബലം വാ ബലവം വാ ദാതും വട്ടതി, തസ്മാ തേസു ദുബ്ബലവത്ഥേ ഠിതികായ ദിന്നേ ലദ്ധഭിക്ഖുസ്സ ഉപകാരകം ന ഹോതി, തസ്മാ ഉപകാരണയോഗ്ഗാനി ബലവവത്ഥാനി ദാതബ്ബാനീതി അധിപ്പായോ. വസ്സാവാസികഠിതികായ ദാതബ്ബാനീതി യത്തകാ ഭിക്ഖൂ വസ്സാവാസികചീവരം ലഭിംസു, തേ ഠപേത്വാ തേസം ഹേട്ഠതോ പട്ഠായ യഥാക്കമം ദാതബ്ബാനി. ഥേരാസനതോ പട്ഠായാതി യത്തകാ ഭിക്ഖൂ തിസ്സം കഥിനത്ഥതസീമായം സന്തി, തേസു ജേട്ഠകഭിക്ഖുതോ പട്ഠായ ദാതബ്ബാനി. ആസനഗ്ഗഹണം പന യഥാവുഡ്ഢം നിസിന്നേ സന്ധായ കതം. ഏതേന വസ്സാവാസികകഥിനാനിസംസാനം സമാനഗതികതം ദീപേതി. ഗരുഭണ്ഡം ന ഭാജേതബ്ബന്തി കഥിനസാടകേന സദ്ധിം ആഭതേസു മഞ്ചപീഠാദികം ഗരുഭണ്ഡം ന ഭാജേതബ്ബം, സങ്ഘികവസേനേവ പരിഭുഞ്ജിതബ്ബന്തി അത്ഥോ. തത്ഥ ഗരുഭണ്ഡവിനിച്ഛയോ അനന്തരകഥായം ആവി ഭവിസ്സതി.
Evaṃ kathinatthāraṃ dassetvā idāni cīvaravibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘evaṃ atthate pana kathine’’tiādimāha. Tattha sace kathinacīvarena saddhiṃ ābhataṃ ānisaṃsanti iminā ekaṃ atthatacīvarameva kathinacīvaraṃ nāma, tato aññaṃ tena saddhiṃ ābhataṃ sabbaṃ cīvaraṃ kathinānisaṃsacīvaraṃ nāmāti dasseti. Vakkhati hi ‘‘avasesakathinānisaṃse balavavatthānī’’tiādi. Tena ñāyati ‘‘vatthameva idha ānisaṃso nāma, na aggho, kathinasāṭakena saddhiṃ ābhatānaṃ aññasāṭakānaṃ bahulavasena attharitabbaṃ, na kathinasāṭakassa mahagghavasenā’’ti. Bhikkhusaṅgho anissaro, atthatakathino bhikkhuyeva issaro. Kasmā? Dāyakehi vicāritattā. Bhikkhusaṅgho issaro, kasmā? Dāyakehi avicāritattā, mūlakathinassa ca saṅghe dinnattā. Avasesakathinānisaṃseti tassa dinnavatthehi avasesakathinānisaṃsavatthe. Balavavatthānīti attharitabbakathinasāṭakaṃyeva ahataṃ vā ahatakappaṃ vā dātuṃ vaṭṭati, ānisaṃsacīvaraṃ pana yathāsatti yathābalaṃ purāṇaṃ vā abhinavaṃ vā dubbalaṃ vā balavaṃ vā dātuṃ vaṭṭati, tasmā tesu dubbalavatthe ṭhitikāya dinne laddhabhikkhussa upakārakaṃ na hoti, tasmā upakāraṇayoggāni balavavatthāni dātabbānīti adhippāyo. Vassāvāsikaṭhitikāya dātabbānīti yattakā bhikkhū vassāvāsikacīvaraṃ labhiṃsu, te ṭhapetvā tesaṃ heṭṭhato paṭṭhāya yathākkamaṃ dātabbāni. Therāsanato paṭṭhāyāti yattakā bhikkhū tissaṃ kathinatthatasīmāyaṃ santi, tesu jeṭṭhakabhikkhuto paṭṭhāya dātabbāni. Āsanaggahaṇaṃ pana yathāvuḍḍhaṃ nisinne sandhāya kataṃ. Etena vassāvāsikakathinānisaṃsānaṃ samānagatikataṃ dīpeti. Garubhaṇḍaṃ na bhājetabbanti kathinasāṭakena saddhiṃ ābhatesu mañcapīṭhādikaṃ garubhaṇḍaṃ na bhājetabbaṃ, saṅghikavaseneva paribhuñjitabbanti attho. Tattha garubhaṇḍavinicchayo anantarakathāyaṃ āvi bhavissati.
ഇമസ്മിം പന ഠാനേ വത്തബ്ബം അത്ഥി. കഥം? ഇദാനി ഭിക്ഖൂ കഥിനാനിസംസചീവരം കുസപാതം കത്വാ വിഭജന്തി, തം യുത്തം വിയ ന ദിസ്സതീതി. കസ്മാതി ചേ? ‘‘അവസേസകഥിനാനിസംസേ ബലവവത്ഥാനി വസ്സാവാസികഠിതികായ ദാതബ്ബാനി, ഠിതികായ അഭാവേ ഥേരാസനതോ പട്ഠായ ദാതബ്ബാനീ’’തി വചനതോതി. ഏവം സന്തേ കത്ഥ കുസപാതോ കാതബ്ബോതി? ഭണ്ഡാഗാരേ ഠപിതചീവരേതി. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘ഉസ്സന്നം ഹോതീതി ബഹു രാസികതം ഹോതി, ഭണ്ഡാഗാരം ന ഗണ്ഹാതി. സമ്മുഖീഭൂതേനാതി അന്തോഉപചാരസീമായം ഠിതേന. ഭാജേതുന്തി കാലം ഘോസാപേത്വാ പടിപാടിയാ ഭാജേതും…പേ॰… ഏവം ഠപിതേസു ചീവരപടിവീസേസു കുസോ പാതേതബ്ബോ’’തി അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൪൩) വുത്തത്താ, തസ്മാ ഇമിസ്സം അട്ഠകഥായം വുത്തനയേനേവ ഭാജേതബ്ബന്തി അമ്ഹാകം ഖന്തി.
Imasmiṃ pana ṭhāne vattabbaṃ atthi. Kathaṃ? Idāni bhikkhū kathinānisaṃsacīvaraṃ kusapātaṃ katvā vibhajanti, taṃ yuttaṃ viya na dissatīti. Kasmāti ce? ‘‘Avasesakathinānisaṃse balavavatthāni vassāvāsikaṭhitikāya dātabbāni, ṭhitikāya abhāve therāsanato paṭṭhāya dātabbānī’’ti vacanatoti. Evaṃ sante kattha kusapāto kātabboti? Bhaṇḍāgāre ṭhapitacīvareti. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Ussannaṃ hotīti bahu rāsikataṃ hoti, bhaṇḍāgāraṃ na gaṇhāti. Sammukhībhūtenāti antoupacārasīmāyaṃ ṭhitena. Bhājetunti kālaṃ ghosāpetvā paṭipāṭiyā bhājetuṃ…pe… evaṃ ṭhapitesu cīvarapaṭivīsesu kuso pātetabbo’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 343) vuttattā, tasmā imissaṃ aṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva bhājetabbanti amhākaṃ khanti.
ഏകച്ചേ പന ഭിക്ഖൂ ഏകേകസ്സ ഏകേകസ്മിം ചീവരേ അപ്പഹോന്തേ ചീവരം പരിവത്തേത്വാ അകപ്പിയവത്ഥും ഗഹേത്വാ ഭാജേന്തി, തം അതിഓളാരികമേവ. അഞ്ഞേപി ഏകച്ചാനം ചീവരാനം മഹഗ്ഘതായ ഏകച്ചാനം അപ്പഗ്ഘതായ സമഗ്ഘം കാതും ന സക്കാതി തഥേവ കരോന്തി, തമ്പി ഓളാരികമേവ. തത്ഥ ഹി അകപ്പിയവത്ഥുനാ പരിവത്തനേപി തസ്സ വിചാരണേപി ഭാഗഗ്ഗഹണേപി ആപത്തിയേവ ഹോതി. ഏകേ ‘‘കഥിനം നാമ ദുബ്ബിചാരണീയ’’ന്തി വത്വാ അത്ഥരണം ന കരോന്തി, പുഗ്ഗലികവസേനേവ യഥാജ്ഝാസയം വിചാരേന്തി, തം പന യദി ദായകേഹി പുഗ്ഗലസ്സേവ ദിന്നം, പുഗ്ഗലേന ച സങ്ഘസ്സ അപരിച്ചജിതം, ഏവം സതി അത്തനോ സന്തകത്താ യുത്തം വിയ ദിസ്സതി. യദി പന സങ്ഘസ്സ വാ ഗണസ്സ വാ ദിന്നം, പുഗ്ഗലസ്സ ദിന്നേപി സങ്ഘസ്സ വാ ഗണസ്സ വാ പരിച്ചജിതം, ഏവം സന്തേ സങ്ഘഗണാനം സന്തകത്താ അയുത്തം ഭവേയ്യ. അപരേ പന കഥിനവസേന പടിഗ്ഗഹിതേ വിചാരേതും ദുക്കരന്തി മഞ്ഞമാനാ ‘‘ന മയം കഥിനവസേന പടിഗ്ഗണ്ഹാമ, വസ്സാവാസികഭാവേനേവ പടിഗ്ഗണ്ഹാമാ’’തി വത്വാ യഥാരുചി വിചാരേന്തി, തമ്പി അയുത്തം. വസ്സാവാസികമ്പി ഹി സങ്ഘസ്സ ദിന്നം സങ്ഘികം ഹോതിയേവ, പുഗ്ഗലസ്സ ദിന്നം പുഗ്ഗലികം. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘സചേ പന തേസം സേനാസനേ പംസുകൂലികോ വസതി, ആഗതഞ്ച തം ദിസ്വാ ‘തുമ്ഹാകം വസ്സാവാസികം ദേമാ’തി വദന്തി, തേന സങ്ഘസ്സ ആചിക്ഖിതബ്ബം. സചേ താനി കുലാനി സങ്ഘസ്സ ദാതും ന ഇച്ഛന്തി, ‘തുമ്ഹാകംയേവ ദേമാ’തി വദന്തി, സഭാഗോ ഭിക്ഖു ‘വത്തം കത്വാ ഗണ്ഹാഹീ’തി വത്തബ്ബോ, പംസുകൂലികസ്സ പനേതം ന വട്ടതീ’’തി അട്ഠകഥായം (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൩൧൮; വി॰ സങ്ഗ॰ അട്ഠ॰ ൨൧൯) വുത്തത്താ.
Ekacce pana bhikkhū ekekassa ekekasmiṃ cīvare appahonte cīvaraṃ parivattetvā akappiyavatthuṃ gahetvā bhājenti, taṃ atioḷārikameva. Aññepi ekaccānaṃ cīvarānaṃ mahagghatāya ekaccānaṃ appagghatāya samagghaṃ kātuṃ na sakkāti tatheva karonti, tampi oḷārikameva. Tattha hi akappiyavatthunā parivattanepi tassa vicāraṇepi bhāgaggahaṇepi āpattiyeva hoti. Eke ‘‘kathinaṃ nāma dubbicāraṇīya’’nti vatvā attharaṇaṃ na karonti, puggalikavaseneva yathājjhāsayaṃ vicārenti, taṃ pana yadi dāyakehi puggalasseva dinnaṃ, puggalena ca saṅghassa apariccajitaṃ, evaṃ sati attano santakattā yuttaṃ viya dissati. Yadi pana saṅghassa vā gaṇassa vā dinnaṃ, puggalassa dinnepi saṅghassa vā gaṇassa vā pariccajitaṃ, evaṃ sante saṅghagaṇānaṃ santakattā ayuttaṃ bhaveyya. Apare pana kathinavasena paṭiggahite vicāretuṃ dukkaranti maññamānā ‘‘na mayaṃ kathinavasena paṭiggaṇhāma, vassāvāsikabhāveneva paṭiggaṇhāmā’’ti vatvā yathāruci vicārenti, tampi ayuttaṃ. Vassāvāsikampi hi saṅghassa dinnaṃ saṅghikaṃ hotiyeva, puggalassa dinnaṃ puggalikaṃ. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Sace pana tesaṃ senāsane paṃsukūliko vasati, āgatañca taṃ disvā ‘tumhākaṃ vassāvāsikaṃ demā’ti vadanti, tena saṅghassa ācikkhitabbaṃ. Sace tāni kulāni saṅghassa dātuṃ na icchanti, ‘tumhākaṃyeva demā’ti vadanti, sabhāgo bhikkhu ‘vattaṃ katvā gaṇhāhī’ti vattabbo, paṃsukūlikassa panetaṃ na vaṭṭatī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 318; vi. saṅga. aṭṭha. 219) vuttattā.
വസ്സാവാസികം ദുവിധം സദ്ധാദേയ്യതത്രുപ്പാദവസേന. വുത്തഞ്ഹി അട്ഠകഥായം (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൩൧൮) ‘‘ഇതി സദ്ധാദേയ്യേ ദായകമനുസ്സാ പുച്ഛിതബ്ബാ, തത്രുപ്പാദേ പന കപ്പിയകാരകാ പുച്ഛിതബ്ബാ’’തി. സദ്ധാദേയ്യവസ്സാവാസികമ്പി സവിഹാരാവിഹാരവസേന ദുവിധം. വുത്തഞ്ഹേതം അട്ഠകഥായം (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൩൧൮) ‘‘മഹാപദുമത്ഥേരോ പനാഹ ന ഏവം കാതബ്ബം. മനുസ്സാ ഹി അത്തനോ ആവാസപടിജഗ്ഗനത്ഥായ പച്ചയം ദേന്തി, തസ്മാ അഞ്ഞേഹി ഭിക്ഖൂഹി തത്ഥ പവിസിതബ്ബ’’ന്തി, ‘‘യേസം പന സേനാസനം നത്ഥി, കേവലം പച്ചയമേവ ദേന്തി, തേസം പച്ചയം അവസ്സാവാസികേ സേനാസനേ ഗാഹേതും വട്ടതീ’’തി ച. തത്രുപ്പാദവസ്സാവാസികം നാമ കപ്പിയകാരകാനം ഹത്ഥേ കപ്പിയവത്ഥുപഅഭുഞ്ജനത്ഥായ ദിന്നവത്ഥുതോ നിബ്ബത്തം. വുത്തമ്പി ചേതം അട്ഠകഥായം (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൩൧൮) ‘‘കപ്പിയകാരകാനഞ്ഹി ഹത്ഥേ ‘കപ്പിയഭണ്ഡം പരിഭുഞ്ജഥാ’തി ദിന്നവത്ഥുതോ യം യം കപ്പിയം, തം സബ്ബം പരിഭുഞ്ജിതും അനുഞ്ഞാത’’ന്തി. ഏവം വസ്സാവാസികചീവരമ്പി പുബ്ബേ യേഭുയ്യേന സങ്ഘസ്സേവ ദേന്തി, തസ്മാ ‘‘കഥിനചീവരം ദേമാ’’തി വുത്തേ കഥിനചീവരഭാവേന പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, ‘‘വസ്സാവാസികം ദേമാ’’തി വുത്തേ വസ്സാവാസികചീവരഭാവേനേവ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. കസ്മാ? ‘‘യഥാ ദായകാ വദന്തി, തഥാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൩൨൫) വചനതോ.
Vassāvāsikaṃ duvidhaṃ saddhādeyyatatruppādavasena. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 318) ‘‘iti saddhādeyye dāyakamanussā pucchitabbā, tatruppāde pana kappiyakārakā pucchitabbā’’ti. Saddhādeyyavassāvāsikampi savihārāvihāravasena duvidhaṃ. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 318) ‘‘mahāpadumatthero panāha na evaṃ kātabbaṃ. Manussā hi attano āvāsapaṭijagganatthāya paccayaṃ denti, tasmā aññehi bhikkhūhi tattha pavisitabba’’nti, ‘‘yesaṃ pana senāsanaṃ natthi, kevalaṃ paccayameva denti, tesaṃ paccayaṃ avassāvāsike senāsane gāhetuṃ vaṭṭatī’’ti ca. Tatruppādavassāvāsikaṃ nāma kappiyakārakānaṃ hatthe kappiyavatthupaabhuñjanatthāya dinnavatthuto nibbattaṃ. Vuttampi cetaṃ aṭṭhakathāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 318) ‘‘kappiyakārakānañhi hatthe ‘kappiyabhaṇḍaṃ paribhuñjathā’ti dinnavatthuto yaṃ yaṃ kappiyaṃ, taṃ sabbaṃ paribhuñjituṃ anuññāta’’nti. Evaṃ vassāvāsikacīvarampi pubbe yebhuyyena saṅghasseva denti, tasmā ‘‘kathinacīvaraṃ demā’’ti vutte kathinacīvarabhāvena paṭiggahetabbaṃ, ‘‘vassāvāsikaṃ demā’’ti vutte vassāvāsikacīvarabhāveneva paṭiggahetabbaṃ. Kasmā? ‘‘Yathā dāyakā vadanti, tathā paṭipajjitabba’’nti (cūḷava. aṭṭha. 325) vacanato.
കിഞ്ചി അവത്വാ ഹത്ഥേ വാ പാദമൂലേ വാ ഠപേത്വാ ഗതേ കിം കാതബ്ബന്തി? തത്ഥ സചേ ‘‘ഇദം വത്ഥു ചേതിയസ്സ വാ സങ്ഘസ്സ വാ പരപുഗ്ഗലസ്സ വാ അത്ഥായ പരിണത’’ന്തി ജാനേയ്യ, തേസം അത്ഥായ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. അഥ ‘‘മമത്ഥായ പരിണത’’ന്തി ജാനേയ്യ, അത്തനോ അത്ഥായ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരേ (പരി॰ ൩൨൯) ‘‘നവ അധമ്മികദാനാനീ’’തിആദി. അഥ ന കിഞ്ചി ജാനേയ്യ, അത്തനോ ഹത്ഥേ വാ പാദമൂലേ വാ കിഞ്ചി അവത്വാ ഠപിതം തസ്സേവ പുഗ്ഗലികം ഹോതി. ന ഹി ചേതിയാദീനം അത്ഥായ പരിണതം കിഞ്ചി അവത്വാ ഭിക്ഖുസ്സ ഹത്ഥേ വാ പാദമൂലേ വാ ഠപേതീതി. വുത്തഞ്ഹേതം സമന്തപാസാദികായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൭൯) ‘‘പുഗ്ഗലസ്സ ദേതീതി ‘ഇമം ചീവരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ദമ്മീ’തി ഏവം പരമ്മുഖാ വാ പാദമൂലേ ഠപേത്വാ ‘ഇമം, ഭന്തേ, തുമ്ഹാകം ദമ്മീ’തി ഏവം സമ്മുഖാ വാ ദേതീ’’തിആദി.
Kiñci avatvā hatthe vā pādamūle vā ṭhapetvā gate kiṃ kātabbanti? Tattha sace ‘‘idaṃ vatthu cetiyassa vā saṅghassa vā parapuggalassa vā atthāya pariṇata’’nti jāneyya, tesaṃ atthāya paṭiggahetabbaṃ. Atha ‘‘mamatthāya pariṇata’’nti jāneyya, attano atthāya paṭiggahetabbaṃ. Vuttañhetaṃ parivāre (pari. 329) ‘‘nava adhammikadānānī’’tiādi. Atha na kiñci jāneyya, attano hatthe vā pādamūle vā kiñci avatvā ṭhapitaṃ tasseva puggalikaṃ hoti. Na hi cetiyādīnaṃ atthāya pariṇataṃ kiñci avatvā bhikkhussa hatthe vā pādamūle vā ṭhapetīti. Vuttañhetaṃ samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) ‘‘puggalassa detīti ‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dammī’ti evaṃ parammukhā vā pādamūle ṭhapetvā ‘imaṃ, bhante, tumhākaṃ dammī’ti evaṃ sammukhā vā detī’’tiādi.
‘‘ഇമിസ്സം അട്ഠകഥായം വുത്തനയേനേവ ഭാജേതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം, കഥം ഭാജേതബ്ബന്തി? ‘‘അവസേസകഥിനാനിസംസേ ബലവവത്ഥാനി വസ്സാവാസികഠിതികായ ദാതബ്ബാനീ’’തി വുത്തത്താ യേ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം വസ്സേ വസ്സാവാസികം ന ലഭിംസു, തേസം ഹേട്ഠതോ പട്ഠായ ഏകേകം ചീവരം വാ സാടകം വാ ദാതബ്ബം. അഥ ചീവരാനം വാ സാടകാനം വാ അവസിട്ഠേസു സന്തേസു പുന ഥേരാസനതോ പട്ഠായ ദുതിയഭാഗോ ദാതബ്ബോ. തതോ ചീവരേസു വാ സാടകേസു വാ ഖീണേസു യേ ലഭന്തി, തേസു പച്ഛിമസ്സ വസ്സാദീനി സല്ലക്ഖേതബ്ബാനി. ന കേവലം തസ്മിം കഥിനത്ഥതദിവസേ ദിന്നദുസ്സാനി ഏവ കഥിനാനിസംസാനി നാമ ഹോന്തി, അഥ ഖോ യാവ കഥിനസ്സ ഉബ്ഭാരാ സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ ദിന്നചീവരാനിപി സങ്ഘികേന തത്രുപ്പാദേന ആരാമികേഹി ആഭതചീവരാനിപി കഥിനാനിസംസാനിയേവ ഹോന്തി. തസ്മാ താദിസേസു ചീവരേസു ഉപ്പജ്ജമാനേസു യഥാവുത്തസല്ലക്ഖിതവസ്സസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഹേട്ഠതോ പട്ഠായ പുനപ്പുനം ഗാഹേതബ്ബം. ‘‘ഠിതികായ അഭാവേ ഥേരാസനതോ പട്ഠായ ദാതബ്ബാനീ’’തി (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) വചനതോ തസ്മിം വസ്സേ വസ്സാവാസികചീവരാനം അനുപ്പജ്ജനതോ വാ ഉപ്പജ്ജമാനേസുപി ഠിതികായ അഗാഹാപനതോ വാ വസ്സാവാസികഠിതികായ അഭാവേ സതി ലദ്ധബ്ബകഥിനാനിസംസേ തസ്സം ഉപചാരസീമായം സബ്ബേ ഭിക്ഖൂ പടിപാടിയാ നിസീദാപേത്വാ ഥേരാസനതോ പട്ഠായ ഠിതികം കത്വാ ഏകേകസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകേകം ചീവരം വാ സാടകം വാ ദാതബ്ബം. സങ്ഘനവകസ്സ ദാനകാലേപി മഹാഥേരാ ആഗച്ഛന്തി, ‘‘ഭന്തേ, വീസതിവസ്സാനം ദീയതി, തുമ്ഹാകം ഠിതികാ അതിക്കന്താ’’തി ന വത്തബ്ബാ, ഠിതികം ഠപേത്വാ തേസം ദത്വാ പച്ഛാ ഠിതികായ ദാതബ്ബം. ദുതിയഭാഗേ പന ഥേരാസനം ആരുള്ഹേ പച്ഛാ ആഗതാനം പഠമഭാഗോ ന പാപുണാതി, ദുതിയഭാഗതോ വസ്സഗ്ഗേന ദാതബ്ബോ. അയം ഠിതികാവിചാരോ ചതുപച്ചയഭാജനകഥാതോ (വി॰ സങ്ഗ॰ അട്ഠ॰ ൨൦൨) ഗഹേതബ്ബോതി.
‘‘Imissaṃ aṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva bhājetabba’’nti vuttaṃ, kathaṃ bhājetabbanti? ‘‘Avasesakathinānisaṃse balavavatthāni vassāvāsikaṭhitikāya dātabbānī’’ti vuttattā ye bhikkhū imasmiṃ vasse vassāvāsikaṃ na labhiṃsu, tesaṃ heṭṭhato paṭṭhāya ekekaṃ cīvaraṃ vā sāṭakaṃ vā dātabbaṃ. Atha cīvarānaṃ vā sāṭakānaṃ vā avasiṭṭhesu santesu puna therāsanato paṭṭhāya dutiyabhāgo dātabbo. Tato cīvaresu vā sāṭakesu vā khīṇesu ye labhanti, tesu pacchimassa vassādīni sallakkhetabbāni. Na kevalaṃ tasmiṃ kathinatthatadivase dinnadussāni eva kathinānisaṃsāni nāma honti, atha kho yāva kathinassa ubbhārā saṅghaṃ uddissa dinnacīvarānipi saṅghikena tatruppādena ārāmikehi ābhatacīvarānipi kathinānisaṃsāniyeva honti. Tasmā tādisesu cīvaresu uppajjamānesu yathāvuttasallakkhitavassassa bhikkhuno heṭṭhato paṭṭhāya punappunaṃ gāhetabbaṃ. ‘‘Ṭhitikāya abhāve therāsanato paṭṭhāya dātabbānī’’ti (mahāva. aṭṭha. 306) vacanato tasmiṃ vasse vassāvāsikacīvarānaṃ anuppajjanato vā uppajjamānesupi ṭhitikāya agāhāpanato vā vassāvāsikaṭhitikāya abhāve sati laddhabbakathinānisaṃse tassaṃ upacārasīmāyaṃ sabbe bhikkhū paṭipāṭiyā nisīdāpetvā therāsanato paṭṭhāya ṭhitikaṃ katvā ekekassa bhikkhuno ekekaṃ cīvaraṃ vā sāṭakaṃ vā dātabbaṃ. Saṅghanavakassa dānakālepi mahātherā āgacchanti, ‘‘bhante, vīsativassānaṃ dīyati, tumhākaṃ ṭhitikā atikkantā’’ti na vattabbā, ṭhitikaṃ ṭhapetvā tesaṃ datvā pacchā ṭhitikāya dātabbaṃ. Dutiyabhāge pana therāsanaṃ āruḷhe pacchā āgatānaṃ paṭhamabhāgo na pāpuṇāti, dutiyabhāgato vassaggena dātabbo. Ayaṃ ṭhitikāvicāro catupaccayabhājanakathāto (vi. saṅga. aṭṭha. 202) gahetabboti.
നനു ച ഭോ ഏകച്ചാനി കഥിനാനിസംസചീവരാനി മഹഗ്ഘാനി, ഏകച്ചാനി അപ്പഗ്ഘാനി ഹോന്തി, കഥം ഏകേകസ്സ ഏകേകസ്മിം ദിന്നേ അഗ്ഘസമത്തം ഭവേയ്യാതി? വുച്ചതേ – ഭണ്ഡാഗാരചീവരഭാജനേ അഗ്ഘസമത്തം ഇച്ഛിതബ്ബം. തഥാ ഹി വുത്തം ചീവരക്ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ ൩൪൩) ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ ഭണ്ഡാഗാരേ ചീവരം ഉസ്സന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും – അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സമ്മുഖീഭൂതേന സങ്ഘേന ഭാജേതും…പേ॰… അഥ ഖോ ചീവരഭാജകാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി ‘കഥം നു ഖോ ചീവരം ഭാജേതബ്ബ’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും – അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഠമം ഉച്ചിനിത്വാ തുലയിത്വാ വണ്ണാവണ്ണം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ഗണേത്വാ വഗ്ഗം ബന്ധിത്വാ ചീവരപടിവീസം ഠപേതു’’ന്തി. അട്ഠകഥായഞ്ച (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൪൩) ‘‘ഉച്ചിനിത്വാതി ‘ഇദം ഥൂലം, ഇദം സണ്ഹം, ഇദം ഘനം, ഇദം തനുകം, ഇദം പരിഭുത്തം, ഇദം അപരിഭുത്തം, ഇദം ദീഘതോ ഏത്തകം, പുഥുലതോ ഏത്തക’ന്തി ഏവം വത്ഥാനി വിചിനിത്വാ. തുലയിത്വാതി ‘ഇദം ഏത്തകം അഗ്ഘതി, ഇദം ഏത്തക’ന്തി ഏവം അഗ്ഘപരിച്ഛേദം കത്വാ. വണ്ണാവണ്ണം കത്വാതി സചേ സബ്ബേസം ഏകേകമേവ ദസദസഅഗ്ഘനകം പാപുണാതി, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ പാപുണാതി, യം നവ വാ അട്ഠ വാ അഗ്ഘതി, തം അഞ്ഞേന ഏകഅഗ്ഘനകേന ച ദ്വിഅഗ്ഘനകേന ച സദ്ധിം ബന്ധിത്വാ ഏതേന ഉപായേന സമേ പടിവീസേ ഠപേത്വാതി അത്ഥോ . ഭിക്ഖൂ ഗണേത്വാ വഗ്ഗം ബന്ധിത്വാതി സചേ ഏകേകസ്സ ദീയമാനേ ദിവസോ ന പഹോതി, ദസ ദസ ഭിക്ഖൂ ഗണേത്വാ ദസ ദസ ചീവരപടിവീസേ ഏകവഗ്ഗം ബന്ധിത്വാ ഏകം ഭണ്ഡികം കത്വാ ഏവം ചീവരപടിവീസം ഠപേതും അനുജാനാമീതി അത്ഥോ. ഏവം ഠപിതേസു ചീവരപടിവീസേസു കുസോ പാതേതബ്ബോ’’തി വുത്തം. തേന ഞായതി ‘‘ഭണ്ഡാഗാരചീവരഭാജനേ അഗ്ഘസമത്തം ഇച്ഛിതബ്ബം, കുസപാതോ ച കാതബ്ബോ’’തി.
Nanu ca bho ekaccāni kathinānisaṃsacīvarāni mahagghāni, ekaccāni appagghāni honti, kathaṃ ekekassa ekekasmiṃ dinne agghasamattaṃ bhaveyyāti? Vuccate – bhaṇḍāgāracīvarabhājane agghasamattaṃ icchitabbaṃ. Tathā hi vuttaṃ cīvarakkhandhake (mahāva. 343) ‘‘tena kho pana samayena saṅghassa bhaṇḍāgāre cīvaraṃ ussannaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ – anujānāmi, bhikkhave, sammukhībhūtena saṅghena bhājetuṃ…pe… atha kho cīvarabhājakānaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi ‘kathaṃ nu kho cīvaraṃ bhājetabba’nti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ – anujānāmi, bhikkhave, paṭhamaṃ uccinitvā tulayitvā vaṇṇāvaṇṇaṃ katvā bhikkhū gaṇetvā vaggaṃ bandhitvā cīvarapaṭivīsaṃ ṭhapetu’’nti. Aṭṭhakathāyañca (mahāva. aṭṭha. 343) ‘‘uccinitvāti ‘idaṃ thūlaṃ, idaṃ saṇhaṃ, idaṃ ghanaṃ, idaṃ tanukaṃ, idaṃ paribhuttaṃ, idaṃ aparibhuttaṃ, idaṃ dīghato ettakaṃ, puthulato ettaka’nti evaṃ vatthāni vicinitvā. Tulayitvāti ‘idaṃ ettakaṃ agghati, idaṃ ettaka’nti evaṃ agghaparicchedaṃ katvā. Vaṇṇāvaṇṇaṃ katvāti sace sabbesaṃ ekekameva dasadasaagghanakaṃ pāpuṇāti, iccetaṃ kusalaṃ. No ce pāpuṇāti, yaṃ nava vā aṭṭha vā agghati, taṃ aññena ekaagghanakena ca dviagghanakena ca saddhiṃ bandhitvā etena upāyena same paṭivīse ṭhapetvāti attho . Bhikkhū gaṇetvā vaggaṃ bandhitvāti sace ekekassa dīyamāne divaso na pahoti, dasa dasa bhikkhū gaṇetvā dasa dasa cīvarapaṭivīse ekavaggaṃ bandhitvā ekaṃ bhaṇḍikaṃ katvā evaṃ cīvarapaṭivīsaṃ ṭhapetuṃ anujānāmīti attho. Evaṃ ṭhapitesu cīvarapaṭivīsesu kuso pātetabbo’’ti vuttaṃ. Tena ñāyati ‘‘bhaṇḍāgāracīvarabhājane agghasamattaṃ icchitabbaṃ, kusapāto ca kātabbo’’ti.
ഇമസ്മിം പന കഥിനാനിസംസചീവരഭാജനേ അഗ്ഘസമത്തം ന ഇച്ഛിതബ്ബം, കുസപാതോ ച ന കാതബ്ബോ. തഥാ ഹി വുത്തം കഥിനക്ഖന്ധകട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) ‘‘ഏവം അത്ഥതേ പന കഥിനേ സചേ കഥിനചീവരേന സദ്ധിം ആഭതം ആനിസംസം ദായകാ ‘യേന അമ്ഹാകം കഥിനം ഗഹിതം, തസ്സേവ ദേമാ’തി ദേന്തി, ഭിക്ഖുസങ്ഘോ അനിസ്സരോ. അഥ അവിചാരേത്വാവ ദത്വാ ഗച്ഛന്തി, ഭിക്ഖുസങ്ഘോ ഇസ്സരോ, തസ്മാ സചേ കഥിനത്ഥാരകസ്സ സേസചീവരാനിപി ദുബ്ബലാനി ഹോന്തി, സങ്ഘേന അപലോകേത്വാ തേസമ്പി അത്ഥായ വത്ഥാനി ദാതബ്ബാനി, കമ്മവാചാ പന ഏകായേവ വട്ടതി. അവസേസകഥിനാനിസംസേ ബലവവത്ഥാനി വസ്സാവാസികഠിതികായ ദാതബ്ബാനി. ഠിതികായ അഭാവേ ഥേരാസനതോ പട്ഠായ ദാതബ്ബാനി’’ഇച്ചേവ വുത്തം, ന വുത്തം ‘‘അഗ്ഘപരിച്ഛേദം കത്വാ’’തി വാ ‘‘കുസപാതോ കാതബ്ബോ’’തി വാ. തേന ഞായതി ‘‘കഥിനാനിസംസചീവരാനി വസ്സാവാസികഠിതികായ വാ വുഡ്ഢതരതോ വാ പട്ഠായേവ ദാതബ്ബാനി, നേവ അഗ്ഘസമത്തം കാതബ്ബം, ന കുസോ പാതേതബ്ബോ’’തി.
Imasmiṃ pana kathinānisaṃsacīvarabhājane agghasamattaṃ na icchitabbaṃ, kusapāto ca na kātabbo. Tathā hi vuttaṃ kathinakkhandhakaṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 306) ‘‘evaṃ atthate pana kathine sace kathinacīvarena saddhiṃ ābhataṃ ānisaṃsaṃ dāyakā ‘yena amhākaṃ kathinaṃ gahitaṃ, tasseva demā’ti denti, bhikkhusaṅgho anissaro. Atha avicāretvāva datvā gacchanti, bhikkhusaṅgho issaro, tasmā sace kathinatthārakassa sesacīvarānipi dubbalāni honti, saṅghena apaloketvā tesampi atthāya vatthāni dātabbāni, kammavācā pana ekāyeva vaṭṭati. Avasesakathinānisaṃse balavavatthāni vassāvāsikaṭhitikāya dātabbāni. Ṭhitikāya abhāve therāsanato paṭṭhāya dātabbāni’’icceva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘agghaparicchedaṃ katvā’’ti vā ‘‘kusapāto kātabbo’’ti vā. Tena ñāyati ‘‘kathinānisaṃsacīvarāni vassāvāsikaṭhitikāya vā vuḍḍhatarato vā paṭṭhāyeva dātabbāni, neva agghasamattaṃ kātabbaṃ, na kuso pātetabbo’’ti.
ഇദാനി പന വസ്സാവാസികഭാവേന അദിന്നത്താ വസ്സാവാസികഠിതികായ അകതത്താ ച കഥിനത്ഥതചീവരതോ ച കഥിനത്ഥാരകസ്സ അവസേസചീവരത്ഥായ ദിന്നവത്ഥതോ ച അവസേസകഥിനാനിസംസേ ബലവവത്ഥാനി വുഡ്ഢതരതോ പട്ഠായ ഏകസ്സ ഭിക്ഖുസ്സ ഏകം വത്ഥം ദാതബ്ബം, തേസു പന വരം വരം വുഡ്ഢസ്സ ദാതബ്ബം . കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘പച്ഛിമവസ്സൂപനായികദിവസേ പന സചേ കാലം ഘോസേത്വാ സന്നിപതിതേ സങ്ഘേ കോചി ദസഹത്ഥം വത്ഥം ആഹരിത്വാ വസ്സാവാസികം ദേതി, ആഗന്തുകോ സചേ ഭിക്ഖുസങ്ഘത്ഥേരോ ഹോതി, തസ്സ ദാതബ്ബം. നവകോ ചേ ഹോതി, സമ്മതേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘത്ഥേരോ വത്തബ്ബോ ‘സചേ, ഭന്തേ, ഇച്ഛഥ, പഠമഭാഗം മുഞ്ചിത്വാ ഇദം വത്ഥം ഗണ്ഹഥാ’തി. അമുഞ്ചന്തസ്സ ന ദാതബ്ബം. സചേ പന പുബ്ബേ ഗാഹിതം മുഞ്ചിത്വാ ഗണ്ഹാതി, ദാതബ്ബം. ഏതേനേവ ഉപായേന ദുതിയത്ഥേരതോ പട്ഠായ പരിവത്തേത്വാ പത്തട്ഠാനേ ആഗന്തുകസ്സ ദാതബ്ബം. സചേ പഠമവസ്സൂപഗതാ ദ്വേ തീണി ചത്താരി പഞ്ച വാ വത്ഥാനി അലത്ഥും, ലദ്ധം ലദ്ധം ഏതേനേവ ഉപായേന വിസ്സജ്ജാപേത്വാ യാവ ആഗന്തുകസ്സ സമകം ഹോതി, താവ ദാതബ്ബം. തേന പന സമകേ ലദ്ധേ അവസിട്ഠോ അനുഭാഗോ ഥേരാസനേ ദാതബ്ബോ’’തി സേനാസനക്ഖന്ധകട്ഠകഥായം (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൩൧൮) വചനതോ തംസംവണ്ണനാഭൂതായം വിമതിവിനോദനിയഞ്ച (വി॰ വി॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൨.൩൧൮) ‘‘ആഗന്തുകോ സചേ ഭിക്ഖൂതി ചീവരേ ഗാഹിതേ പച്ഛാ ആഗതോ ആഗന്തുകോ ഭിക്ഖു. പത്തട്ഠാനേതി വസ്സഗ്ഗേന പത്തട്ഠാനേ. പഠമവസ്സൂപഗതാതി ആഗന്തുകസ്സ ആഗമനതോ പുരേതരമേവ പച്ഛിമികായ വസ്സൂപനായികായ വസ്സൂപഗതാ. ലദ്ധം ലദ്ധന്തി ദായകാനം സന്തികാ ആഗതാഗതസാടക’’ന്തി വചനതോ, വജിരബുദ്ധിടീകായഞ്ച (വജിര॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൩൧൮) ‘‘പഠമഭാഗം മുഞ്ചിത്വാതി ഇദം ചേ പഠമഗാഹിതവത്ഥുതോ മഹഗ്ഘം ഹോതീതി ലിഖിത’’ന്തി വചനതോ ച വിഞ്ഞായതി. ഏവം അട്ഠകഥായം ടീകാസു ച വസ്സാവാസികദാനേ പച്ഛാ ആഭതം മഹഗ്ഘവത്ഥം മഹാഥേരതോ പട്ഠായ പരിവത്തേത്വാ തേഹി അനിച്ഛിതംയേവ വസ്സഗ്ഗേന പത്തസ്സ പച്ഛാ ആഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദാതബ്ബഭാവസ്സ വുത്തത്താ വരം വരം വുഡ്ഢസ്സ ദാതബ്ബന്തി വിഞ്ഞായതി.
Idāni pana vassāvāsikabhāvena adinnattā vassāvāsikaṭhitikāya akatattā ca kathinatthatacīvarato ca kathinatthārakassa avasesacīvaratthāya dinnavatthato ca avasesakathinānisaṃse balavavatthāni vuḍḍhatarato paṭṭhāya ekassa bhikkhussa ekaṃ vatthaṃ dātabbaṃ, tesu pana varaṃ varaṃ vuḍḍhassa dātabbaṃ . Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Pacchimavassūpanāyikadivase pana sace kālaṃ ghosetvā sannipatite saṅghe koci dasahatthaṃ vatthaṃ āharitvā vassāvāsikaṃ deti, āgantuko sace bhikkhusaṅghatthero hoti, tassa dātabbaṃ. Navako ce hoti, sammatena bhikkhunā saṅghatthero vattabbo ‘sace, bhante, icchatha, paṭhamabhāgaṃ muñcitvā idaṃ vatthaṃ gaṇhathā’ti. Amuñcantassa na dātabbaṃ. Sace pana pubbe gāhitaṃ muñcitvā gaṇhāti, dātabbaṃ. Eteneva upāyena dutiyattherato paṭṭhāya parivattetvā pattaṭṭhāne āgantukassa dātabbaṃ. Sace paṭhamavassūpagatā dve tīṇi cattāri pañca vā vatthāni alatthuṃ, laddhaṃ laddhaṃ eteneva upāyena vissajjāpetvā yāva āgantukassa samakaṃ hoti, tāva dātabbaṃ. Tena pana samake laddhe avasiṭṭho anubhāgo therāsane dātabbo’’ti senāsanakkhandhakaṭṭhakathāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 318) vacanato taṃsaṃvaṇṇanābhūtāyaṃ vimativinodaniyañca (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.318) ‘‘āgantuko sace bhikkhūti cīvare gāhite pacchā āgato āgantuko bhikkhu. Pattaṭṭhāneti vassaggena pattaṭṭhāne. Paṭhamavassūpagatāti āgantukassa āgamanato puretarameva pacchimikāya vassūpanāyikāya vassūpagatā. Laddhaṃ laddhanti dāyakānaṃ santikā āgatāgatasāṭaka’’nti vacanato, vajirabuddhiṭīkāyañca (vajira. ṭī. cūḷavagga 318) ‘‘paṭhamabhāgaṃ muñcitvāti idaṃ ce paṭhamagāhitavatthuto mahagghaṃ hotīti likhita’’nti vacanato ca viññāyati. Evaṃ aṭṭhakathāyaṃ ṭīkāsu ca vassāvāsikadāne pacchā ābhataṃ mahagghavatthaṃ mahātherato paṭṭhāya parivattetvā tehi anicchitaṃyeva vassaggena pattassa pacchā āgatassa bhikkhuno dātabbabhāvassa vuttattā varaṃ varaṃ vuḍḍhassa dātabbanti viññāyati.
‘‘സചേ പഠമവസ്സൂപഗതാ ദ്വേ തീണി ചത്താരി പഞ്ച വാ വത്ഥാനി അലത്ഥു’’ന്തി വത്ഥഗണനായ ഏവ വുത്തത്താ, അഗ്ഘഗണനായ അവുത്തത്താ ച കഥിനാനിസംസവത്ഥസ്സ ച വസ്സാവാസികഗതികഭാവസ്സ വചനതോ കഥിനാനിസംസവത്ഥാനി വത്ഥഗണനാവസേനേവ ഭാജേതബ്ബാനി, ന അഗ്ഘസമഭാവേനാതി ച ദട്ഠബ്ബാനി, തേനേവ ച കാരണേന ‘‘യോ ബഹൂനി കഥിനാനിസംസവത്ഥാനി ദേതി, തസ്സ സന്തകേനേവ അത്ഥരിതബ്ബ’’ന്തി (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) വുത്തം. ബഹൂനി ഹി കഥിനാനിസംസവത്ഥാനി വിഭജനകാലേ സങ്ഘസ്സ ഉപകാരകാനി ഹോന്തീതി.
‘‘Sace paṭhamavassūpagatā dve tīṇi cattāri pañca vā vatthāni alatthu’’nti vatthagaṇanāya eva vuttattā, agghagaṇanāya avuttattā ca kathinānisaṃsavatthassa ca vassāvāsikagatikabhāvassa vacanato kathinānisaṃsavatthāni vatthagaṇanāvaseneva bhājetabbāni, na agghasamabhāvenāti ca daṭṭhabbāni, teneva ca kāraṇena ‘‘yo bahūni kathinānisaṃsavatthāni deti, tassa santakeneva attharitabba’’nti (mahāva. aṭṭha. 306) vuttaṃ. Bahūni hi kathinānisaṃsavatthāni vibhajanakāle saṅghassa upakārakāni hontīti.
പാളിഅട്ഠകഥാദീഹി, നേത്വാ വുത്തം വിനിച്ഛയം;
Pāḷiaṭṭhakathādīhi, netvā vuttaṃ vinicchayaṃ;
കഥിനേ ചീവരേ മയ്ഹം, ചിന്തയന്തു വിചക്ഖണാ.
Kathine cīvare mayhaṃ, cintayantu vicakkhaṇā.
ചിന്തയിത്വാ പുനപ്പുനം, യുത്തം ചേ ധാരയന്തു തം;
Cintayitvā punappunaṃ, yuttaṃ ce dhārayantu taṃ;
അയുത്തഞ്ചേ ഇതോ അഞ്ഞം, പരിയേസന്തു കാരണന്തി.
Ayuttañce ito aññaṃ, pariyesantu kāraṇanti.
‘‘യോ ച തത്ഥ ചീവരുപ്പാദോ, സോ നേസം ഭവിസ്സതീ’’തി ചീവരസ്സേവ അത്ഥതകഥിനാനം ഭിക്ഖൂനം സന്തകഭാവസ്സ ഭഗവതാ വുത്തത്താ ചീവരതോ അഞ്ഞാനി സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ ദിന്നാനി പിണ്ഡപാതാദീനി വത്ഥൂനി ഉപചാരസീമം പവിട്ഠസ്സ ആഗതാഗതസ്സ സങ്ഘസ്സ സന്തകം ഹോന്തി. തഥാ ഹി വുത്തം അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) ‘‘കഥിനം അത്ഥരാപേത്വാ ദാനഞ്ച ഭുഞ്ജിത്വാ ഗമിസ്സന്തി , ആനിസംസോ പന ഇതരേസംയേവ ഹോതീ’’തി. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സാമണേരാനം ഉപഡ്ഢപടിവീസം ദാതു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൪൩) പാഠം ഉപനിസ്സായ കഥിനാനിസംസചീവരമ്പി സാമണേരാനം ഉപഡ്ഢപടിവീസംയേവ ദേന്തി, ന പനേവം കാതബ്ബം. ഭണ്ഡാഗാരേ ഠപിതഞ്ഹി അകാലചീവരമേവ സാമണേരാനം ഉപഡ്ഢപടിവീസം കത്വാ ദാതബ്ബം. വസ്സാവാസികകഥിനാനിസംസാദികാലചീവരം പന സമകമേവ ദാതബ്ബം. വുത്തഞ്ഹേതം ചീവരക്ഖന്ധകട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൪൩) ‘‘സാമണേരാനം ഉപഡ്ഢപടിവീസന്തി ഏത്ഥ യേ സാമണേരാ അത്തിസ്സരാ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ കത്തബ്ബകമ്മം ന കരോന്തി, ഉദ്ദേസപരിപുച്ഛാസു യുത്താ ആചരിയുപജ്ഝായാനംയേവ വത്തപടിപത്തിം കരോന്തി, അഞ്ഞേസം ന കരോന്തി, ഏതേസംയേവ ഉപഡ്ഢഭാഗോ ദാതബ്ബോ. യേ പന പുരേഭത്തഞ്ച പച്ഛാഭത്തഞ്ച ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സേവ കത്തബ്ബകിച്ചം കരോന്തി, തേസം സമകോ ദാതബ്ബോ. ഇദഞ്ച പിട്ഠിസമയേ ഉപ്പന്നേന ഭണ്ഡാഗാരേ ഠപിതേന അകാലചീവരേനേവ കഥിതം, കാലചീവരം പന സമകമേവ ദാതബ്ബ’’ന്തി.
‘‘Yo ca tattha cīvaruppādo, so nesaṃ bhavissatī’’ti cīvarasseva atthatakathinānaṃ bhikkhūnaṃ santakabhāvassa bhagavatā vuttattā cīvarato aññāni saṅghaṃ uddissa dinnāni piṇḍapātādīni vatthūni upacārasīmaṃ paviṭṭhassa āgatāgatassa saṅghassa santakaṃ honti. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 306) ‘‘kathinaṃ attharāpetvā dānañca bhuñjitvā gamissanti , ānisaṃso pana itaresaṃyeva hotī’’ti. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sāmaṇerānaṃ upaḍḍhapaṭivīsaṃ dātu’’nti (mahāva. 343) pāṭhaṃ upanissāya kathinānisaṃsacīvarampi sāmaṇerānaṃ upaḍḍhapaṭivīsaṃyeva denti, na panevaṃ kātabbaṃ. Bhaṇḍāgāre ṭhapitañhi akālacīvarameva sāmaṇerānaṃ upaḍḍhapaṭivīsaṃ katvā dātabbaṃ. Vassāvāsikakathinānisaṃsādikālacīvaraṃ pana samakameva dātabbaṃ. Vuttañhetaṃ cīvarakkhandhakaṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 343) ‘‘sāmaṇerānaṃ upaḍḍhapaṭivīsanti ettha ye sāmaṇerā attissarā bhikkhusaṅghassa kattabbakammaṃ na karonti, uddesaparipucchāsu yuttā ācariyupajjhāyānaṃyeva vattapaṭipattiṃ karonti, aññesaṃ na karonti, etesaṃyeva upaḍḍhabhāgo dātabbo. Ye pana purebhattañca pacchābhattañca bhikkhusaṅghasseva kattabbakiccaṃ karonti, tesaṃ samako dātabbo. Idañca piṭṭhisamaye uppannena bhaṇḍāgāre ṭhapitena akālacīvareneva kathitaṃ, kālacīvaraṃ pana samakameva dātabba’’nti.
കച്ചി നു ഖോ സാമണേരാ വസ്സം ഉപഗതാ, യേന ആനിസംസം ലഭേയ്യുന്തി? ആമ ഉപഗതാതി. കഥം വിഞ്ഞായതീതി? ‘‘അഥ ചത്താരോ ഭിക്ഖൂ ഉപഗതാ, ഏകോ പരിപുണ്ണവസ്സോ സാമണേരോ, സോ ചേ പച്ഛിമികായ ഉപസമ്പജ്ജതി, ഗണപൂരകോ ചേവ ഹോതി, ആനിസംസഞ്ച ലഭതീ’’തി അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൦൬) വചനതോ വജിരബുദ്ധിടീകായഞ്ച (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬) ‘‘പച്ഛിമികായ ഉപസമ്പന്നോ പഠമപവാരണായ പവാരേതുമ്പി ലഭതി, വസ്സികോ ച ഹോതി, ആനിസംസഞ്ച ലഭതീതി സാമണേരാനം വസ്സൂപഗമനം അനുഞ്ഞാതം ഹോതി. സാമണേരാ കഥിനാനിസംസം ലഭന്തീതി വദന്തീ’’തി വചനതോതി.
Kacci nu kho sāmaṇerā vassaṃ upagatā, yena ānisaṃsaṃ labheyyunti? Āma upagatāti. Kathaṃ viññāyatīti? ‘‘Atha cattāro bhikkhū upagatā, eko paripuṇṇavasso sāmaṇero, so ce pacchimikāya upasampajjati, gaṇapūrako ceva hoti, ānisaṃsañca labhatī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 306) vacanato vajirabuddhiṭīkāyañca (vajira. ṭī. mahāvagga 306) ‘‘pacchimikāya upasampanno paṭhamapavāraṇāya pavāretumpi labhati, vassiko ca hoti, ānisaṃsañca labhatīti sāmaṇerānaṃ vassūpagamanaṃ anuññātaṃ hoti. Sāmaṇerā kathinānisaṃsaṃ labhantīti vadantī’’ti vacanatoti.
തത്രുപ്പാദേസു കഥിനാനിസംസേസു യദി ആരാമികാ തണ്ഡുലാദീഹി വത്ഥാനി ചേതാപേന്തി, വത്ഥേഹിപി തണ്ഡുലാദീനി ചേതാപേന്തി, തത്ഥ കഥം പടിപജ്ജിതബ്ബന്തി? വിഭജനകാലേ വിജ്ജമാനവത്ഥുവസേന കാതബ്ബം. തഥാ ഹി വുത്തം വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬) ‘‘തത്രുപ്പാദേന തണ്ഡുലാദിനാ വത്ഥൂസു ചേതാപിതേസു അത്ഥതകഥിനാനമേവ താനി വത്ഥാനി പാപുണന്തി. വത്ഥേഹി പന തണ്ഡുലാദീസു ചേതാപിതേസു സബ്ബേസം താനി പാപുണന്തീതി വുത്ത’’ന്തി. ‘‘സചേ പന ഏകസീമായം ബഹൂ വിഹാരാ ഹോന്തീ’’തി ഏത്ഥ കതരസീമാ അധിപ്പേതാതി? ഉപചാരസീമാ. ഉപചാരസീമായംയേവ ഹി സങ്ഘലാഭവിഭജനാദികം സിജ്ഝതി. വുത്തഞ്ഹേതം വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൦൬) ‘‘കഥിനത്ഥതസീമായന്തി ഉപചാരസീമം സന്ധായ വുത്തം, ഉപചാരസീമട്ഠസ്സ മതകചീവരാദിഭാഗിയതായ ബദ്ധസീമായ തത്രുപ്പാദാഭാവതോ വിഞ്ഞേയ്യമേതം ‘ഉപചാരസീമാവ അധിപ്പേതാ’തി’’.
Tatruppādesu kathinānisaṃsesu yadi ārāmikā taṇḍulādīhi vatthāni cetāpenti, vatthehipi taṇḍulādīni cetāpenti, tattha kathaṃ paṭipajjitabbanti? Vibhajanakāle vijjamānavatthuvasena kātabbaṃ. Tathā hi vuttaṃ vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 306) ‘‘tatruppādena taṇḍulādinā vatthūsu cetāpitesu atthatakathinānameva tāni vatthāni pāpuṇanti. Vatthehi pana taṇḍulādīsu cetāpitesu sabbesaṃ tāni pāpuṇantīti vutta’’nti. ‘‘Sace pana ekasīmāyaṃ bahū vihārā hontī’’ti ettha katarasīmā adhippetāti? Upacārasīmā. Upacārasīmāyaṃyeva hi saṅghalābhavibhajanādikaṃ sijjhati. Vuttañhetaṃ vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 306) ‘‘kathinatthatasīmāyanti upacārasīmaṃ sandhāya vuttaṃ, upacārasīmaṭṭhassa matakacīvarādibhāgiyatāya baddhasīmāya tatruppādābhāvato viññeyyametaṃ ‘upacārasīmāva adhippetā’ti’’.
ഏവം കഥിനത്ഥാരം ദസ്സേത്വാ സങ്ഘേ രുചിതായ മാതികാപലിബോധഉബ്ഭാരേ അദസ്സേത്വാവ അന്തേ ആനിസംസം ദസ്സേതും ‘‘അത്ഥതകഥിനാനം വോ ഭിക്ഖവേ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ അട്ഠവിധാ മാതികാ പക്കമനന്തികാ, നിട്ഠാനന്തികാ, സന്നിട്ഠാനന്തികാ, നാസനന്തികാ, സവനന്തികാ, ആസാവച്ഛേദികാ, സീമാതിക്കന്തികാ, സഹുബ്ഭാരാതി. തത്ഥ അത്ഥതകഥിനോ ഭിക്ഖു കതപരിയോസിതം ചീവരം ആദായ ‘‘ഇമം വിഹാരം ന പച്ചേസ്സാമീ’’തി പക്കമതി, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപചാരസീമാതിക്കമേനേവ കഥിനുബ്ഭാരോ ഭവതി, പഞ്ചാനിസംസാനി അലഭനേയ്യോ ഹോതി. അയം കഥിനുബ്ഭാരോ പക്കമനമേവസ്സ അന്തഭൂതത്താ പക്കമനന്തികോ നാമ ഹോതി.
Evaṃ kathinatthāraṃ dassetvā saṅghe rucitāya mātikāpalibodhaubbhāre adassetvāva ante ānisaṃsaṃ dassetuṃ ‘‘atthatakathinānaṃ vo bhikkhave’’tiādimāha. Tattha aṭṭhavidhā mātikā pakkamanantikā, niṭṭhānantikā, sanniṭṭhānantikā, nāsanantikā, savanantikā, āsāvacchedikā, sīmātikkantikā, sahubbhārāti. Tattha atthatakathino bhikkhu katapariyositaṃ cīvaraṃ ādāya ‘‘imaṃ vihāraṃ na paccessāmī’’ti pakkamati, tassa bhikkhuno upacārasīmātikkameneva kathinubbhāro bhavati, pañcānisaṃsāni alabhaneyyo hoti. Ayaṃ kathinubbhāro pakkamanamevassa antabhūtattā pakkamanantiko nāma hoti.
അത്ഥതകഥിനോ ഭിക്ഖു അനിട്ഠിതമേവ അത്തനോ ഭാഗഭൂതം ചീവരം ആദായ അഞ്ഞം വിഹാരം ഗതോ, തസ്സ ബഹിഉപചാരസീമഗതസ്സ ഏവം ഹോതി ‘‘ഇമസ്മിംയേവ വിഹാരേ ഇമം ചീവരം കാരേസ്സാമി, ന പുരാണവിഹാരം പച്ചേസ്സാമീ’’തി, സോ ബഹിസീമായമേവ തം ചീവരം കാരേതി, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്മിം ചീവരേ നിട്ഠിതേ കഥിനുബ്ഭാരോ ഹോതി. അയം കഥിനുബ്ഭാരോ ചീവരനിട്ഠാനമേവസ്സ അന്തോതി നിട്ഠാനന്തികോ നാമ.
Atthatakathino bhikkhu aniṭṭhitameva attano bhāgabhūtaṃ cīvaraṃ ādāya aññaṃ vihāraṃ gato, tassa bahiupacārasīmagatassa evaṃ hoti ‘‘imasmiṃyeva vihāre imaṃ cīvaraṃ kāressāmi, na purāṇavihāraṃ paccessāmī’’ti, so bahisīmāyameva taṃ cīvaraṃ kāreti, tassa bhikkhuno tasmiṃ cīvare niṭṭhite kathinubbhāro hoti. Ayaṃ kathinubbhāro cīvaraniṭṭhānamevassa antoti niṭṭhānantiko nāma.
ഭിക്ഖു അത്ഥതകഥിനോ അകതചീവരമാദായ പക്കമതി, തസ്സ ബഹിഉപചാരസീമഗതസ്സ ഏവം ഹോതി ‘‘ഇമം ചീവരം നേവ കാരേസ്സാമി, പോരാണവിഹാരഞ്ച ന പച്ചേസ്സാമീ’’തി, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ തേന സന്നിട്ഠാനേന കഥിനുബ്ഭാരോ ഹോതി. അയം കഥിനുബ്ഭാരോ സന്നിട്ഠാനമേവസ്സ അന്തോതി സന്നിട്ഠാനന്തികോ നാമ.
Bhikkhu atthatakathino akatacīvaramādāya pakkamati, tassa bahiupacārasīmagatassa evaṃ hoti ‘‘imaṃ cīvaraṃ neva kāressāmi, porāṇavihārañca na paccessāmī’’ti, tassa bhikkhuno tena sanniṭṭhānena kathinubbhāro hoti. Ayaṃ kathinubbhāro sanniṭṭhānamevassa antoti sanniṭṭhānantiko nāma.
അത്ഥതകഥിനോ ഭിക്ഖു അകതമേവ ചീവരം ആദായ പക്കമതി, ബഹിസീമഗതസ്സ തസ്സ ഏവം ഹോതി ‘‘ഇധേവിമം ചീവരം കാരേസ്സാമി, ന ച പോരാണവിഹാരം പച്ചേസ്സാമീ’’തി, തസ്സ ചീവരം കുരുമാനം ചോരാദീഹി നസ്സതി, അഗ്യാദീഹി വിനസ്സതി, കഥിനുബ്ഭാരോ ഹോതി. അയം കഥിനുബ്ഭാരോ നാസനമേവസ്സ അന്തോതി നാസനന്തികോ നാമ.
Atthatakathino bhikkhu akatameva cīvaraṃ ādāya pakkamati, bahisīmagatassa tassa evaṃ hoti ‘‘idhevimaṃ cīvaraṃ kāressāmi, na ca porāṇavihāraṃ paccessāmī’’ti, tassa cīvaraṃ kurumānaṃ corādīhi nassati, agyādīhi vinassati, kathinubbhāro hoti. Ayaṃ kathinubbhāro nāsanamevassa antoti nāsanantiko nāma.
അത്ഥതകഥിനോ ഭിക്ഖു അകതചീവരമാദായ ‘‘ഇമം വിഹാരം പച്ചേസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ പക്കമതി , തസ്സ ബഹിസീമഗതസ്സ ഏവം ഹോതി ‘‘ഇധേവിമം ചീവരം കാരേസ്സാമീ’’തി, സോ കതചീവരോ സുണാതി ‘‘വിഹാരേ കിര സങ്ഘേന കഥിനം ഉബ്ഭത’’ന്തി, തേന സവനമത്തേനസ്സ കഥിനം ഉബ്ഭതം ഹോതി. അയം കഥിനബ്ഭാരോ സവനമേവസ്സ അന്തോതി സവനന്തികോ നാമ.
Atthatakathino bhikkhu akatacīvaramādāya ‘‘imaṃ vihāraṃ paccessāmī’’ti cintetvā pakkamati , tassa bahisīmagatassa evaṃ hoti ‘‘idhevimaṃ cīvaraṃ kāressāmī’’ti, so katacīvaro suṇāti ‘‘vihāre kira saṅghena kathinaṃ ubbhata’’nti, tena savanamattenassa kathinaṃ ubbhataṃ hoti. Ayaṃ kathinabbhāro savanamevassa antoti savanantiko nāma.
അത്ഥതകഥിനോ ഭിക്ഖു അഞ്ഞത്ഥ പച്ചാസാചീവരകാരണാ പക്കമതി, തസ്സ ബഹിസീമഗതസ്സ ഏവം ഹോതി ‘‘ഇധ ബഹിസീമായമേവ ചീവരപച്ചാസം പയിരുപാസാമി, ന വിഹാരം പച്ചേസ്സാമീ’’തി, സോ തത്ഥേവ തം ചീവരപച്ചാസം പയിരുപാസതി, സോ തം ചീവരപച്ചാസം അലഭമാനോ ചീവരാസാ പച്ഛിജ്ജതി, തേനേവ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ കഥിനുബ്ഭാരോ ഭവതി. അയം കഥിനുബ്ഭാരോ ആസാവച്ഛേദസഹിതത്താ ആസാവച്ഛേദികോ നാമ.
Atthatakathino bhikkhu aññattha paccāsācīvarakāraṇā pakkamati, tassa bahisīmagatassa evaṃ hoti ‘‘idha bahisīmāyameva cīvarapaccāsaṃ payirupāsāmi, na vihāraṃ paccessāmī’’ti, so tattheva taṃ cīvarapaccāsaṃ payirupāsati, so taṃ cīvarapaccāsaṃ alabhamāno cīvarāsā pacchijjati, teneva tassa bhikkhuno kathinubbhāro bhavati. Ayaṃ kathinubbhāro āsāvacchedasahitattā āsāvacchediko nāma.
അത്ഥതകഥിനോ ഭിക്ഖു അകതചീവരം ആദായ ‘‘ഇമം വിഹാരം പച്ചേസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ പക്കമതി, സോ ബഹിസീമഗതോ തം ചീവരം കാരേതി, സോ കതചീവരോ ‘‘വിഹാരം പച്ചേസ്സാമീ’’തി ചിന്തേന്തോ ബഹിഉപചാരസീമായമേവ കഥിനുബ്ഭാരകാലം വീതിനാമേതി, തസ്സ കഥിനുബ്ഭാരോ ഭവതി. അയം കഥിനുബ്ഭാരോ ചീവരകാലസ്സ അന്തിമദിവസസങ്ഖാതായ സീമായ അതിക്കന്തത്താ സീമാതിക്കന്തികോ നാമ.
Atthatakathino bhikkhu akatacīvaraṃ ādāya ‘‘imaṃ vihāraṃ paccessāmī’’ti cintetvā pakkamati, so bahisīmagato taṃ cīvaraṃ kāreti, so katacīvaro ‘‘vihāraṃ paccessāmī’’ti cintento bahiupacārasīmāyameva kathinubbhārakālaṃ vītināmeti, tassa kathinubbhāro bhavati. Ayaṃ kathinubbhāro cīvarakālassa antimadivasasaṅkhātāya sīmāya atikkantattā sīmātikkantiko nāma.
അത്ഥതകഥിനോ ഭിക്ഖു ചീവരം ആദായ ‘‘ഇമം വിഹാരം പച്ചേസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ പക്കമതി, സോ കതചീവരോ ‘‘വിഹാരം പച്ചേസ്സാമീ’’തി ചിന്തേന്തോ പച്ചാഗന്ത്വാ വിഹാരേ കഥിനുബ്ഭാരം പപ്പോതി, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ വിഹാരേ ഭിക്ഖൂഹി സഹ കഥിനുബ്ഭാരോ ഭവതി. അയം കഥിനുബ്ഭാരോ വിഹാരേ ഭിക്ഖൂഹി സഹ കതത്താ സഹുബ്ഭാരോ നാമ. അയം അട്ഠവിധോ കഥിനുബ്ഭാരോ അട്ഠ മാതികാ നാമ. വുത്തഞ്ഹേതം കഥിനക്ഖന്ധകപാളിയം (മഹാവ॰ ൩൧൦) ‘‘അട്ഠിമാ, ഭിക്ഖവേ, മാതികാ കഥിനസ്സ ഉബ്ഭാരായ പക്കമനന്തികാ നിട്ഠാനന്തികാ സന്നിട്ഠാനന്തികാ നാസനന്തികാ സവനന്തികാ ആസാവച്ഛേദികാ സീമാതിക്കന്തികാ സഹുബ്ഭാരാതി. ഭിക്ഖു അത്ഥതകഥിനോ കതചീവരമാദായ പക്കമതി ‘ന പച്ചേസ്സ’ന്തി, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ പക്കമനന്തികോ കഥിനുബ്ഭാരോ’’തിആദി, വിനയവിനിച്ഛയപ്പകരണേ ച –
Atthatakathino bhikkhu cīvaraṃ ādāya ‘‘imaṃ vihāraṃ paccessāmī’’ti cintetvā pakkamati, so katacīvaro ‘‘vihāraṃ paccessāmī’’ti cintento paccāgantvā vihāre kathinubbhāraṃ pappoti, tassa bhikkhuno vihāre bhikkhūhi saha kathinubbhāro bhavati. Ayaṃ kathinubbhāro vihāre bhikkhūhi saha katattā sahubbhāro nāma. Ayaṃ aṭṭhavidho kathinubbhāro aṭṭha mātikā nāma. Vuttañhetaṃ kathinakkhandhakapāḷiyaṃ (mahāva. 310) ‘‘aṭṭhimā, bhikkhave, mātikā kathinassa ubbhārāya pakkamanantikā niṭṭhānantikā sanniṭṭhānantikā nāsanantikā savanantikā āsāvacchedikā sīmātikkantikā sahubbhārāti. Bhikkhu atthatakathino katacīvaramādāya pakkamati ‘na paccessa’nti, tassa bhikkhuno pakkamanantiko kathinubbhāro’’tiādi, vinayavinicchayappakaraṇe ca –
‘‘പക്കമനഞ്ച നിട്ഠാനം, സന്നിട്ഠാനഞ്ച നാസനം;
‘‘Pakkamanañca niṭṭhānaṃ, sanniṭṭhānañca nāsanaṃ;
സവനമാസാ ച സീമാ ച, സഹുബ്ഭാരോതി അട്ഠിമാ’’തി. (വി॰ വി॰ ൨൭൦൯);
Savanamāsā ca sīmā ca, sahubbhāroti aṭṭhimā’’ti. (vi. vi. 2709);
പലിബോധോ ദുവിധോ ആവാസപലിബോധോ, ചീവരപലിബോധോതി. തത്ഥ ‘‘യസ്മിം വിഹാരേ കഥിനം അത്ഥതം ഹോതി, തസ്മിം വസിസ്സാമീ’’തി അഞ്ഞത്ഥ ഗച്ഛന്തോപി ‘‘പുന തം വിഹാരം ആഗച്ഛിസ്സാമീ’’തി സാപേക്ഖോ ഹോതി. അയം ആവാസപലിബോധോ നാമ. തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ചീവരം അകതം വാ ഹോതി അപരിയോസിതം വാ, ‘‘അഞ്ഞതോ ചീവരം ലച്ഛാമീ’’തി ആസാ വാ അനുപച്ഛിന്നാ ഹോതി. അയം ചീവരപലിബോധോ നാമ. വുത്തഞ്ഹേതം കഥിനക്ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ ൩൨൫) ‘‘കതമേ ച, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ കഥിനസ്സ പലിബോധാ? ആവാസപലിബോധോ ച ചീവരപലിബോധോ ച. കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, ആവാസപലിബോധോ ഹോതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വസതി വാ തസ്മിം ആവാസേ, സാപേക്ഖോ വാ പക്കമതി ‘പച്ചേസ്സ’ന്തി, ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ആവാസപലിബോധോ ഹോതി. കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, ചീവരപലിബോധോ ഹോതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ ചീവരം അകതം വാ ഹോതി വിപ്പകതം വാ, ചീവരാസാ വാ അനുപച്ഛിന്നാ, ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ചീവരപലിബോധോ ഹോതീ’’തി.
Palibodho duvidho āvāsapalibodho, cīvarapalibodhoti. Tattha ‘‘yasmiṃ vihāre kathinaṃ atthataṃ hoti, tasmiṃ vasissāmī’’ti aññattha gacchantopi ‘‘puna taṃ vihāraṃ āgacchissāmī’’ti sāpekkho hoti. Ayaṃ āvāsapalibodho nāma. Tassa bhikkhuno cīvaraṃ akataṃ vā hoti apariyositaṃ vā, ‘‘aññato cīvaraṃ lacchāmī’’ti āsā vā anupacchinnā hoti. Ayaṃ cīvarapalibodho nāma. Vuttañhetaṃ kathinakkhandhake (mahāva. 325) ‘‘katame ca, bhikkhave, dve kathinassa palibodhā? Āvāsapalibodho ca cīvarapalibodho ca. Kathañca, bhikkhave, āvāsapalibodho hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu vasati vā tasmiṃ āvāse, sāpekkho vā pakkamati ‘paccessa’nti, evaṃ kho, bhikkhave, āvāsapalibodho hoti. Kathañca, bhikkhave, cīvarapalibodho hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhuno cīvaraṃ akataṃ vā hoti vippakataṃ vā, cīvarāsā vā anupacchinnā, evaṃ kho, bhikkhave, cīvarapalibodho hotī’’ti.
ഉബ്ഭാരോ ദുവിധോ അട്ഠമാതികാഉബ്ഭാരഅന്തരുബ്ഭാരവസേന. തത്ഥ ബഹിഉപചാരസീമഗതാനം ഭിക്ഖൂനം വസേന വുത്താ സത്ത കഥിനുബ്ഭാരാ ച ബഹിഉപചാരസീമം ഗന്ത്വാ നിവത്തേത്വാ കഥിനത്ഥതവിഹാരേ അന്തരുബ്ഭാരം പത്വാ ഭിക്ഖൂഹി സഹ അന്തരുബ്ഭാരസ്സ കതത്താ സഹുബ്ഭാരസങ്ഖാതോ ഏകോ കഥിനുബ്ഭാരോ ചാതി ഇമേ അട്ഠ കഥിനുബ്ഭാരാ അട്ഠമാതികായ പവിട്ഠത്താ അട്ഠമാതികാഉബ്ഭാരോ നാമ. ബഹിസീമം അഗന്ത്വാ തസ്മിംയേവ വിഹാരേ നിസീദിത്വാ കഥിനുബ്ഭാരം ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായ കഥിനുബ്ഭാരോ അട്ഠമാതികായ അപ്പവിട്ഠോ ഹുത്വാ കാലപരിച്ഛേദം അപ്പത്വാ അന്തരായേവ കതത്താ അന്തരുബ്ഭാരോ നാമ.
Ubbhāro duvidho aṭṭhamātikāubbhāraantarubbhāravasena. Tattha bahiupacārasīmagatānaṃ bhikkhūnaṃ vasena vuttā satta kathinubbhārā ca bahiupacārasīmaṃ gantvā nivattetvā kathinatthatavihāre antarubbhāraṃ patvā bhikkhūhi saha antarubbhārassa katattā sahubbhārasaṅkhāto eko kathinubbhāro cāti ime aṭṭha kathinubbhārā aṭṭhamātikāya paviṭṭhattā aṭṭhamātikāubbhāro nāma. Bahisīmaṃ agantvā tasmiṃyeva vihāre nisīditvā kathinubbhāraṃ ñattidutiyakammavācāya kathinubbhāro aṭṭhamātikāya appaviṭṭho hutvā kālaparicchedaṃ appatvā antarāyeva katattā antarubbhāro nāma.
അന്തരുബ്ഭാരസഹുബ്ഭാരാ ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായേവ കതാ, ഏവം സന്തേ കോ തേസം വിസേസോതി? അന്തരുബ്ഭാരോ ബഹിസീമം അഗന്ത്വാ അന്തോസീമായമേവ ഠിതേഹി ഭിക്ഖൂഹി കതോ. സഹുബ്ഭാരോ ബഹിസീമം ഗതേന ഭിക്ഖുനാ പച്ചാഗന്ത്വാ തം അന്തരുബ്ഭാരം പത്വാ തേഹി അന്തോസീമട്ഠേഹി ഭിക്ഖൂഹി സഹ കതോതി അയമേതേസം വിസേസോ. പക്കമനന്തികാദയോ സത്ത കഥിനുബ്ഭാരാ ന കമ്മവാചായ കതാ, കേവലം ദ്വിന്നം പലിബോധാനം ഉപച്ഛേദേന പഞ്ചഹി ആനിസംസേഹി വിഗതത്താ കഥിനുബ്ഭാരാ നാമ ഹോന്തി. വുത്തഞ്ഹേതം ആചരിയബുദ്ധദത്തത്ഥേരേന വിനയവിനിച്ഛയേ –
Antarubbhārasahubbhārā ñattidutiyakammavācāyeva katā, evaṃ sante ko tesaṃ visesoti? Antarubbhāro bahisīmaṃ agantvā antosīmāyameva ṭhitehi bhikkhūhi kato. Sahubbhāro bahisīmaṃ gatena bhikkhunā paccāgantvā taṃ antarubbhāraṃ patvā tehi antosīmaṭṭhehi bhikkhūhi saha katoti ayametesaṃ viseso. Pakkamanantikādayo satta kathinubbhārā na kammavācāya katā, kevalaṃ dvinnaṃ palibodhānaṃ upacchedena pañcahi ānisaṃsehi vigatattā kathinubbhārā nāma honti. Vuttañhetaṃ ācariyabuddhadattattherena vinayavinicchaye –
‘‘അട്ഠന്നം മാതികാനം വാ, അന്തരുബ്ഭാരതോപി വാ;
‘‘Aṭṭhannaṃ mātikānaṃ vā, antarubbhāratopi vā;
ഉബ്ഭാരാപി ദുവേ വുത്താ, കഥിനസ്സ മഹേസിനാ’’തി.
Ubbhārāpi duve vuttā, kathinassa mahesinā’’ti.
തട്ടീകായമ്പി ‘‘അട്ഠന്നം മാതികാനന്തി ബഹിസീമഗതാനം വസേന വുത്താ. പക്കമനന്തികാദയോ സത്ത മാതികാ ബഹിസീമം ഗന്ത്വാ അന്തരുബ്ഭാരം സമ്പത്തസ്സ വസേന വുത്താ, സഹുബ്ഭാരോ ഇമാസം അട്ഠന്നം മാതികാനം വസേന ച. അന്തരുബ്ഭാരതോപി വാതി ബഹിസീമം അഗന്ത്വാ തത്ഥേവ വസിത്വാ കഥിനുബ്ഭാരകമ്മേന ഉബ്ഭതകഥിനാനം വസേന ലബ്ഭനതോ അന്തരുബ്ഭാരോതി മഹേസിനാ കഥിനസ്സ ഉബ്ഭാരാ ദുവേ വുത്താതി യോജനാ. ബഹിസീമം ഗന്ത്വാ ആഗതസ്സ വസേന സഉബ്ഭാരോ, ബഹിസീമം അഗതാനം വസേന അന്തരുബ്ഭാരോതി ഏകോയേവ ഉബ്ഭാരോ ദ്വിധാ വുത്തോ’’തി വുത്തം.
Taṭṭīkāyampi ‘‘aṭṭhannaṃ mātikānanti bahisīmagatānaṃ vasena vuttā. Pakkamanantikādayo satta mātikā bahisīmaṃ gantvā antarubbhāraṃ sampattassa vasena vuttā, sahubbhāro imāsaṃ aṭṭhannaṃ mātikānaṃ vasena ca. Antarubbhāratopi vāti bahisīmaṃ agantvā tattheva vasitvā kathinubbhārakammena ubbhatakathinānaṃ vasena labbhanato antarubbhāroti mahesinā kathinassa ubbhārā duve vuttāti yojanā. Bahisīmaṃ gantvā āgatassa vasena saubbhāro, bahisīmaṃ agatānaṃ vasena antarubbhāroti ekoyeva ubbhāro dvidhā vutto’’ti vuttaṃ.
കസ്മാ പന അന്തരുബ്ഭാരവസേന കമ്മവാചായ കഥിനം ഉബ്ഭതന്തി? മഹാദാനം ദാതുകാമേഹി ഉപാസകേഹി ആഗതസ്സ സങ്ഘസ്സ അകാലചീവരം ദാതുകാമേഹി യാചിതത്താ. വുത്തഞ്ഹി ഭിക്ഖുനീവിഭങ്ഗപാളിയം (പാചി॰ ൯൨൫) ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരേന ഉപാസകേന സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ വിഹാരോ കാരാപിതോ ഹോതി, സോ തസ്സ വിഹാരസ്സ മഹേ ഉഭതോസങ്ഘസ്സ അകാലചീവരം ദാതുകാമോ ഹോതി. തേന ഖോ പന സമയേന ഉഭതോസങ്ഘസ്സ കഥിനം അത്ഥതം ഹോതി. അഥ ഖോ സോ ഉപാസകോ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ കഥിനുദ്ധാരം യാചീ’’തിആദി. കഥം പന കമ്മവാചാ കാതബ്ബാതി? ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ, യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ കഥിനം ഉദ്ധരേയ്യ, ഏസാ ഞത്തി. സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ, സങ്ഘോ കഥിനം ഉദ്ധരതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി കഥിനസ്സ ഉദ്ധാരോ, സോ തുണ്ഹസ്സ. യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ. ഉബ്ഭതം സങ്ഘേന കഥിനം, ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി ഏവം കാതബ്ബാതി. വുത്തഞ്ഹി ഭിക്ഖുനീവിഭങ്ഗേ ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കഥിനം ഉദ്ധരിതും, ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കഥിനം ഉദ്ധരിതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ – സുണാതു മേ…പേ॰… ധാരയാമീ’’തി.
Kasmā pana antarubbhāravasena kammavācāya kathinaṃ ubbhatanti? Mahādānaṃ dātukāmehi upāsakehi āgatassa saṅghassa akālacīvaraṃ dātukāmehi yācitattā. Vuttañhi bhikkhunīvibhaṅgapāḷiyaṃ (pāci. 925) ‘‘tena kho pana samayena aññatarena upāsakena saṅghaṃ uddissa vihāro kārāpito hoti, so tassa vihārassa mahe ubhatosaṅghassa akālacīvaraṃ dātukāmo hoti. Tena kho pana samayena ubhatosaṅghassa kathinaṃ atthataṃ hoti. Atha kho so upāsako saṅghaṃ upasaṅkamitvā kathinuddhāraṃ yācī’’tiādi. Kathaṃ pana kammavācā kātabbāti? ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho kathinaṃ uddhareyya, esā ñatti. Suṇātu me, bhante, saṅgho, saṅgho kathinaṃ uddharati. Yassāyasmato khamati kathinassa uddhāro, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Ubbhataṃ saṅghena kathinaṃ, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti evaṃ kātabbāti. Vuttañhi bhikkhunīvibhaṅge ‘‘anujānāmi, bhikkhave, kathinaṃ uddharituṃ, evañca pana, bhikkhave, kathinaṃ uddharitabbaṃ. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo – suṇātu me…pe… dhārayāmī’’ti.
ഏതേന ച കഥിനുബ്ഭാരേന പുബ്ബേ കതം കഥിനദുസ്സദാനഞത്തിദുതിയകമ്മവാചം ഉബ്ഭതന്തി വദന്തി, ന പന കഥിനദുസ്സദാനഞത്തിദുതിയകമ്മം ഉബ്ഭതം, അഥ ഖോ അത്ഥാരകമ്മമേവാതി ദട്ഠബ്ബം. യദി ഹി കഥിനദുസ്സദാനഞത്തിദുതിയകമ്മം ഉബ്ഭതം ഭവേയ്യ, തായ കമ്മവാചായ കഥിനദുസ്സദാനസ്സ സിജ്ഝനതോ ഇമായ കഥിനുബ്ഭാരകമ്മവാചായ തം പുബ്ബേ ദിന്നദുസ്സം പുന ആഹരാപേതബ്ബം സിയാ, ന പഞ്ചാനിസംസവിഗമനം. യസ്മാ പന ഇമായ കഥിനുബ്ഭാരകമ്മവാചായ പഞ്ചാനിസംസവിഗമനമേവ ഹോതി, ന പുബ്ബേ ദിന്നകഥിനദുസ്സസ്സ പുന ആഹരാപനം. തേന വിഞ്ഞായതി ‘‘പഞ്ചാനിസംസലാഭകാരണം അത്ഥരണകമ്മമേവ ഇമായ കഥിനബ്ഭാരകമ്മവാചായ ഉദ്ധരീയതി, ന കഥിനദുസ്സദാനഞത്തിദുതിയകമ്മവാചാതി, തസ്മാ കഥിനുബ്ഭാരകമ്മവാചാകരണതോ പച്ഛാ സങ്ഘസ്സ ഉപ്പന്നം ചീവരം അകാലചീവരം ഹോതി, സങ്ഘോ പഞ്ചാനിസംസേ ന ലഭതി, ചീവരം സബ്ബസങ്ഘികം ഹുത്വാ ആഗതാഗതസ്സ സങ്ഘസ്സ ഭാജനീയം ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബം. അയമത്ഥോ കഥിനദുസ്സദാനഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായ ച കഥിനുബ്ഭാരകമ്മവാചായ ച അത്ഥഞ്ച അധിപ്പായഞ്ച സുട്ഠു വിനിച്ഛിനിത്വാ പുബ്ബാപരം സംസന്ദിത്വാ പച്ചേതബ്ബോതി.
Etena ca kathinubbhārena pubbe kataṃ kathinadussadānañattidutiyakammavācaṃ ubbhatanti vadanti, na pana kathinadussadānañattidutiyakammaṃ ubbhataṃ, atha kho atthārakammamevāti daṭṭhabbaṃ. Yadi hi kathinadussadānañattidutiyakammaṃ ubbhataṃ bhaveyya, tāya kammavācāya kathinadussadānassa sijjhanato imāya kathinubbhārakammavācāya taṃ pubbe dinnadussaṃ puna āharāpetabbaṃ siyā, na pañcānisaṃsavigamanaṃ. Yasmā pana imāya kathinubbhārakammavācāya pañcānisaṃsavigamanameva hoti, na pubbe dinnakathinadussassa puna āharāpanaṃ. Tena viññāyati ‘‘pañcānisaṃsalābhakāraṇaṃ attharaṇakammameva imāya kathinabbhārakammavācāya uddharīyati, na kathinadussadānañattidutiyakammavācāti, tasmā kathinubbhārakammavācākaraṇato pacchā saṅghassa uppannaṃ cīvaraṃ akālacīvaraṃ hoti, saṅgho pañcānisaṃse na labhati, cīvaraṃ sabbasaṅghikaṃ hutvā āgatāgatassa saṅghassa bhājanīyaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ. Ayamattho kathinadussadānañattidutiyakammavācāya ca kathinubbhārakammavācāya ca atthañca adhippāyañca suṭṭhu vinicchinitvā pubbāparaṃ saṃsanditvā paccetabboti.
ഏത്ഥ സിയാ – കഥിനുബ്ഭാരം യാചന്താനം സബ്ബേസം കഥിനുബ്ഭാരോ ദാതബ്ബോ, ഉദാഹു ഏകച്ചാനന്തി, കിഞ്ചേത്ഥ – യദി താവ സബ്ബേസം ദാതബ്ബോ, കഥിനുബ്ഭാരകമ്മേന പഞ്ചാനിസംസവിഗമനതോ സങ്ഘസ്സ ലാഭന്തരായോ ഭവേയ്യ, അഥ ഏകച്ചാനം മുഖോലോകനം വിയ സിയാതി? യദി കഥിനത്ഥാരമൂലകലാഭതോ കഥിനുബ്ഭാരമൂലകലാഭോ മഹന്തോ ഭവേയ്യ, തേസം യാചന്താനം കഥിനുബ്ഭാരോ ദാതബ്ബോ. യദി അപ്പകോ, ന ദാതബ്ബോ. യദി സമോ, കുലപ്പസാദത്ഥായ ദാതബ്ബോതി. തഥാ ഹി വുത്തം അട്ഠകഥായം (പാചി॰ അട്ഠ॰ ൯൨൭) ‘‘കീദിസോ കഥിനുദ്ധാരോ ദാതബ്ബോ, കീദിസോ ന ദാതബ്ബോതി? യസ്സ അത്ഥാരമൂലകോ ആനിസംസോ മഹാ, ഉബ്ഭാരമൂലകോ അപ്പോ, ഏവരൂപോ ന ദാതബ്ബോ. യസ്സ പന അത്ഥാരമൂലകോ ആനിസംസോ അപ്പോ, ഉബ്ഭാരമൂലകോ മഹാ, ഏവരൂപോ ദാതബ്ബോ. സമാനിസംസോപി സദ്ധാപരിപാലനത്ഥം ദാതബ്ബോവാ’’തി. ഇമിനാപി വിഞ്ഞായതി ‘‘പഞ്ചാനിസംസാനം കാരണഭൂതം അത്ഥാരകമ്മമേവ ഉദ്ധരീയതി, ന കഥിനദുസ്സദാനഭൂതം ഞത്തിദുതിയകമ്മ’’ന്തി.
Ettha siyā – kathinubbhāraṃ yācantānaṃ sabbesaṃ kathinubbhāro dātabbo, udāhu ekaccānanti, kiñcettha – yadi tāva sabbesaṃ dātabbo, kathinubbhārakammena pañcānisaṃsavigamanato saṅghassa lābhantarāyo bhaveyya, atha ekaccānaṃ mukholokanaṃ viya siyāti? Yadi kathinatthāramūlakalābhato kathinubbhāramūlakalābho mahanto bhaveyya, tesaṃ yācantānaṃ kathinubbhāro dātabbo. Yadi appako, na dātabbo. Yadi samo, kulappasādatthāya dātabboti. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (pāci. aṭṭha. 927) ‘‘kīdiso kathinuddhāro dātabbo, kīdiso na dātabboti? Yassa atthāramūlako ānisaṃso mahā, ubbhāramūlako appo, evarūpo na dātabbo. Yassa pana atthāramūlako ānisaṃso appo, ubbhāramūlako mahā, evarūpo dātabbo. Samānisaṃsopi saddhāparipālanatthaṃ dātabbovā’’ti. Imināpi viññāyati ‘‘pañcānisaṃsānaṃ kāraṇabhūtaṃ atthārakammameva uddharīyati, na kathinadussadānabhūtaṃ ñattidutiyakamma’’nti.
ആനിസംസകഥായം പഞ്ചാതി ഇദാനി വുച്ചമാനാ അനാമന്തചാരാദയോ പഞ്ച കിരിയാ. കപ്പിസ്സന്തീതി കപ്പാ ഭവിസ്സന്തി, അനാപത്തികാരണാ ഭവിസ്സന്തീതി അത്ഥോ. അനാമന്തചാരോതി അനാമന്തേത്വാ ചരണം. യോ ഹി ദായകേഹി ഭത്തേന നിമന്തിതോ ഹുത്വാ സഭത്തോ സമാനോ വിഹാരേ സന്തം ഭിക്ഖും അനാമന്തേത്വാ കുലേസു ചാരിത്തം ആപജ്ജതി, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ചാരിത്തസിക്ഖാപദേന പാചിത്തിയാപത്തി ഹോതി, സാ ആപത്തി അത്ഥതകഥിനസ്സ ന ഹോതീതി അത്ഥോ. തത്ഥ ചാരിത്തസിക്ഖാപദം നാമ ‘‘യോ പന ഭിക്ഖു നിമന്തിതോ സഭത്തോ സമാനോ സന്തം ഭിക്ഖും അനാപുച്ഛാ പുരേഭത്തം വാ പച്ഛാഭത്തം വാ കുലേസു ചാരിത്തം ആപജ്ജേയ്യ അഞ്ഞത്ര സമയാ, പാചിത്തിയം. തത്ഥായം സമയോ ചീവരദാനസമയോ ചീവരകാരസമയോ, അയം തത്ഥ സമയോ’’തി അചേലകവഗ്ഗേ പഞ്ചമസിക്ഖാപദം (പാചി॰ ൨൯൯-൩൦൦). ചീവരവിപ്പവാസോതി തിണ്ണം ചീവരാനം അഞ്ഞതരേന വാ സബ്ബേന വാ വിനാ ഹത്ഥപാസേ അകത്വാ അരുണുട്ഠാപനം, ഏവം കരോതോപി ദുതിയകഥിനസിക്ഖാപദേന ആപത്തി ന ഹോതീതി അധിപ്പായോ. തത്ഥ ച ദുതിയകഥിനസിക്ഖാപദം നാമ ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മിം പന ഭിക്ഖുനാ ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ ഏകരത്തമ്പി ചേ ഭിക്ഖു തിചീവരേന വിപ്പവസേയ്യ അഞ്ഞത്ര ഭിക്ഖുസമ്മുതിയാ, നിസ്സഗ്ഗിയം പാചിത്തിയ’’ന്തി ആഗതം നിസ്സഗ്ഗിയേസു ദുതിയസിക്ഖാപദം (പാരാ॰ ൪൭൨).
Ānisaṃsakathāyaṃ pañcāti idāni vuccamānā anāmantacārādayo pañca kiriyā. Kappissantīti kappā bhavissanti, anāpattikāraṇā bhavissantīti attho. Anāmantacāroti anāmantetvā caraṇaṃ. Yo hi dāyakehi bhattena nimantito hutvā sabhatto samāno vihāre santaṃ bhikkhuṃ anāmantetvā kulesu cārittaṃ āpajjati, tassa bhikkhuno cārittasikkhāpadena pācittiyāpatti hoti, sā āpatti atthatakathinassa na hotīti attho. Tattha cārittasikkhāpadaṃ nāma ‘‘yo pana bhikkhu nimantito sabhatto samāno santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā purebhattaṃ vā pacchābhattaṃ vā kulesu cārittaṃ āpajjeyya aññatra samayā, pācittiyaṃ. Tatthāyaṃ samayo cīvaradānasamayo cīvarakārasamayo, ayaṃ tattha samayo’’ti acelakavagge pañcamasikkhāpadaṃ (pāci. 299-300). Cīvaravippavāsoti tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññatarena vā sabbena vā vinā hatthapāse akatvā aruṇuṭṭhāpanaṃ, evaṃ karotopi dutiyakathinasikkhāpadena āpatti na hotīti adhippāyo. Tattha ca dutiyakathinasikkhāpadaṃ nāma ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ pana bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine ekarattampi ce bhikkhu ticīvarena vippavaseyya aññatra bhikkhusammutiyā, nissaggiyaṃ pācittiya’’nti āgataṃ nissaggiyesu dutiyasikkhāpadaṃ (pārā. 472).
ഗണഭോജനന്തി ഏതേന ഗണഭോജനസിക്ഖാപദേന അനാപത്തി വുത്താതി സമ്ബന്ധോ. തത്ഥ ഗണഭോജനം നാമ ‘‘അമ്ഹാകം ഭത്തം ദേഥാ’’തി ഭിക്ഖൂനം വിഞ്ഞത്തിയാ വാ ‘‘അമ്ഹാകം ഭത്തം ഗണ്ഹഥാ’’തി ദായകാനം നിമന്തനേന വാ അകപ്പിയവോഹാരേന ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ ഭിക്ഖൂ ഏകതോ പടിഗ്ഗണ്ഹിത്വാ ഏകതോ ഭുഞ്ജനം. ഗണഭോജനസിക്ഖാപദം നാമ ‘‘ഗണഭോജനേ അഞ്ഞത്ര സമയാ പാചിത്തിയം. തത്ഥായം സമയോ ഗിലാനസമയോ ചീവരദാനസമയോ ചീവരകാരസമയോ അദ്ധാനഗമനസമയോ നാവാഭിരുഹനസമയോ മഹാസമയോ സമണഭത്തസമയോ, അയം തത്ഥ സമയോ’’തി ആഗതം ഭോജനവഗ്ഗേ ദുതിയസിക്ഖാപദം (പാചി॰ ൨൧൫). അനധിട്ഠിതം അവികപ്പിതം വട്ടതീതി പഠമകഥിനസിക്ഖാപദേന ആപത്തി ന ഹോതീതി അധിപ്പായോ. തത്ഥ പഠമകഥിനസിക്ഖാപദം നാമ ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മിം പന ഭിക്ഖുനാ ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ ദസാഹപരമം അതിരേകചീവരം ധാരേതബ്ബം, തം അതിക്കാമയതോ നിസ്സഗ്ഗിയം പാചിത്തിയ’’ന്തി ആഗതം നിസ്സഗ്ഗിയേസു പഠമസിക്ഖാപദം (പാരാ॰ ൪൭൨). കഥിനത്ഥതസീമായാതി ഉപചാരസീമം സന്ധായ വുത്തം. മതകചീവരന്തി മതസ്സ ചീവരം. തത്രുപ്പാദേനാതി സങ്ഘസന്തകേന ആരാമുയ്യാനഖേത്തവത്ഥുആദിനാ. യം സങ്ഘികം ചീവരം ഉപ്പജ്ജതി, തം തേസം ഭവിസ്സതീതി ഇമിനാ ചീവരമേവ കഥിനത്ഥാരകാനം ഭിക്ഖൂനം സന്തകം ഹോതി, തതോ അഞ്ഞം പിണ്ഡപാതഭേസജ്ജാദികം ആഗതാഗതസ്സ സങ്ഘസ്സ സന്തകം ഹോതീതി ദസ്സേതി.
Gaṇabhojananti etena gaṇabhojanasikkhāpadena anāpatti vuttāti sambandho. Tattha gaṇabhojanaṃ nāma ‘‘amhākaṃ bhattaṃ dethā’’ti bhikkhūnaṃ viññattiyā vā ‘‘amhākaṃ bhattaṃ gaṇhathā’’ti dāyakānaṃ nimantanena vā akappiyavohārena cattāro vā atirekā vā bhikkhū ekato paṭiggaṇhitvā ekato bhuñjanaṃ. Gaṇabhojanasikkhāpadaṃ nāma ‘‘gaṇabhojane aññatra samayā pācittiyaṃ. Tatthāyaṃ samayo gilānasamayo cīvaradānasamayo cīvarakārasamayo addhānagamanasamayo nāvābhiruhanasamayo mahāsamayo samaṇabhattasamayo, ayaṃ tattha samayo’’ti āgataṃ bhojanavagge dutiyasikkhāpadaṃ (pāci. 215). Anadhiṭṭhitaṃ avikappitaṃ vaṭṭatīti paṭhamakathinasikkhāpadena āpatti na hotīti adhippāyo. Tattha paṭhamakathinasikkhāpadaṃ nāma ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ pana bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabbaṃ, taṃ atikkāmayato nissaggiyaṃ pācittiya’’nti āgataṃ nissaggiyesu paṭhamasikkhāpadaṃ (pārā. 472). Kathinatthatasīmāyāti upacārasīmaṃ sandhāya vuttaṃ. Matakacīvaranti matassa cīvaraṃ. Tatruppādenāti saṅghasantakena ārāmuyyānakhettavatthuādinā. Yaṃ saṅghikaṃ cīvaraṃ uppajjati, taṃ tesaṃ bhavissatīti iminā cīvarameva kathinatthārakānaṃ bhikkhūnaṃ santakaṃ hoti, tato aññaṃ piṇḍapātabhesajjādikaṃ āgatāgatassa saṅghassa santakaṃ hotīti dasseti.
ഏവം അട്ഠങ്ഗസമ്പന്നോ, ലജ്ജീ ഭിക്ഖു സുപേസലോ;
Evaṃ aṭṭhaṅgasampanno, lajjī bhikkhu supesalo;
കരേയ്യ കഥിനത്ഥാരം, ഉബ്ഭാരഞ്ചാപി സാധുകന്തി.
Kareyya kathinatthāraṃ, ubbhārañcāpi sādhukanti.
ഇതി വിനയസങ്ഗഹസംവണ്ണനാഭൂതേ വിനയാലങ്കാരേ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
കഥിനത്ഥാരവിനിച്ഛയകഥാലങ്കാരോ നാമ
Kathinatthāravinicchayakathālaṅkāro nāma
ഏകൂനതിംസതിമോ പരിച്ഛേദോ.
Ekūnatiṃsatimo paricchedo.