| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
५. कतिछिन्दसुत्तवण्णना
5. Katichindasuttavaṇṇanā
५. छिन्दन्तोति समुच्छिन्दन्तो। कति छिन्देय्याति कित्तके पापधम्मे समुच्छिन्देय्य, अनुप्पत्तिधम्मतं पापेय्य। सेसपदेसुपीति सेसेसुपि द्वीसु पदेसु। जहन्तो कति जहेय्य, भावेन्तो कति उत्तरि भावेय्याति इममत्थं ‘‘एसेव नयो’’ति इमिना अतिदिसति। चतुत्थपदस्स पन अत्थो सरूपेनेव दस्सितो। अत्थतो एकन्ति भावत्थतो एकं। यदि एवं किमत्थं परियायन्तरं गहितन्ति आह ‘‘गाथाबन्धस्स पना’’तिआदि। अत्थतो एत्थ पुनरुत्ति अत्थेवाति आह ‘‘सद्दपुनरुत्तिं वज्जयन्ती’’ति। सङ्गं अतिक्कमयतीति सङ्गातिगोति आह ‘‘अयमेवत्थो’’ति।
5.Chindantoti samucchindanto. Kati chindeyyāti kittake pāpadhamme samucchindeyya, anuppattidhammataṃ pāpeyya. Sesapadesupīti sesesupi dvīsu padesu. Jahanto kati jaheyya, bhāvento kati uttari bhāveyyāti imamatthaṃ ‘‘eseva nayo’’ti iminā atidisati. Catutthapadassa pana attho sarūpeneva dassito. Atthato ekanti bhāvatthato ekaṃ. Yadi evaṃ kimatthaṃ pariyāyantaraṃ gahitanti āha ‘‘gāthābandhassa panā’’tiādi. Atthato ettha punarutti atthevāti āha ‘‘saddapunaruttiṃ vajjayantī’’ti. Saṅgaṃ atikkamayatīti saṅgātigoti āha ‘‘ayamevattho’’ti.
ओरं वुच्चति कामधातु, पटिसन्धिया पच्चयभावेन तञ्च भजन्तीति ओरम्भागियानि। तत्थ च कम्मं तब्बिपाकं सत्ते दुक्खं, कम्मुना विपाकं, सत्तेन दुक्खं संयोजेन्तीति संयोजनानि, सक्कायदिट्ठि-विचिकिच्छा-सीलब्बतपरामास-कामराग-पटिघा। उद्धं वुच्चति चतस्सो अरूपधातुयो, वुत्तनयेन तं भजन्तीति उद्धम्भागियानि, संयोजनानि रूपारूपरागमानुद्धच्चाविज्जा। आरोपितवचनानुरूपेनेव एवमाहाति ‘‘पञ्च छिन्दे पञ्च जहे’’ति एवं कथेसि तस्सा देवताय सुखग्गहणत्थं। न केवलं ताय देवताय वुत्तवचनानुरूपतो एव, अथ खो तेसु संयोजनेसु वत्तब्बाकारतोपीति दस्सेतुं ‘‘अथ वा’’तिआदि वुत्तं। तेन ओरम्भागियसंयोजनानि नाम गरूनि दुच्छेदानि गाळ्हबन्धनभावतो, तस्मा तानि सन्धाय ‘‘पञ्च छिन्दे’’ति वुत्तं।
Oraṃ vuccati kāmadhātu, paṭisandhiyā paccayabhāvena tañca bhajantīti orambhāgiyāni. Tattha ca kammaṃ tabbipākaṃ satte dukkhaṃ, kammunā vipākaṃ, sattena dukkhaṃ saṃyojentīti saṃyojanāni, sakkāyadiṭṭhi-vicikicchā-sīlabbataparāmāsa-kāmarāga-paṭighā. Uddhaṃ vuccati catasso arūpadhātuyo, vuttanayena taṃ bhajantīti uddhambhāgiyāni, saṃyojanāni rūpārūparāgamānuddhaccāvijjā. Āropitavacanānurūpeneva evamāhāti ‘‘pañca chinde pañca jahe’’ti evaṃ kathesi tassā devatāya sukhaggahaṇatthaṃ. Na kevalaṃ tāya devatāya vuttavacanānurūpato eva, atha kho tesu saṃyojanesu vattabbākāratopīti dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Tena orambhāgiyasaṃyojanāni nāma garūni ducchedāni gāḷhabandhanabhāvato, tasmā tāni sandhāya ‘‘pañca chinde’’ti vuttaṃ.
उद्धम्भागियसंयोजनानि पन लहूनि सुच्छेदानि हेट्ठा पवत्तितानुक्कमेन भावनानयेन पहातब्बतो, तस्मा तानि सन्धाय ‘‘पञ्च जहे’’ति वुत्तं। तेनाह ‘‘पादेसु बद्धपाससकुणो विया’’तिआदि। विसेसन्ति भावनानं विसेसं विपस्सनाभावनं भावेन्तो उप्पादेन्तो विपच्चेन्तो वड्ढेन्तो च। संसारपङ्के सञ्जनट्ठेन रागो एव सङ्गो ‘‘रागसङ्गो’’। एस नयो सेसेसुपि। यस्मा एत्थ राग-मोह-दिट्ठि-तब्भागियसक्कायदिट्ठि-सीलब्बतपरामास-कामरागाविज्जा अत्थतो ओघा एव, इतरे तदेकट्ठा, तस्मा भगवा संयोजनप्पहानसङ्गातिक्कमेहि ओघतरणं कथेसि। लोकियलोकुत्तरानि कथितानि ‘‘भावये’’ति पुब्बभागाय मग्गभावनाय अधिप्पेतत्ता।
Uddhambhāgiyasaṃyojanāni pana lahūni succhedāni heṭṭhā pavattitānukkamena bhāvanānayena pahātabbato, tasmā tāni sandhāya ‘‘pañca jahe’’ti vuttaṃ. Tenāha ‘‘pādesu baddhapāsasakuṇo viyā’’tiādi. Visesanti bhāvanānaṃ visesaṃ vipassanābhāvanaṃ bhāvento uppādento vipaccento vaḍḍhento ca. Saṃsārapaṅke sañjanaṭṭhena rāgo eva saṅgo ‘‘rāgasaṅgo’’. Esa nayo sesesupi. Yasmā ettha rāga-moha-diṭṭhi-tabbhāgiyasakkāyadiṭṭhi-sīlabbataparāmāsa-kāmarāgāvijjā atthato oghā eva, itare tadekaṭṭhā, tasmā bhagavā saṃyojanappahānasaṅgātikkamehi oghataraṇaṃ kathesi. Lokiyalokuttarāni kathitāni ‘‘bhāvaye’’ti pubbabhāgāya maggabhāvanāya adhippetattā.
कतिछिन्दसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Katichindasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ५. कतिछिन्दसुत्तं • 5. Katichindasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ५. कतिछिन्दसुत्तवण्णना • 5. Katichindasuttavaṇṇanā
